Atmosfera

Question 1

Atmosfera nola defini daiteke?

Answer 1

Atmosfera Lurra inguratzen duen gas geruza da.

Question 2

Bere sorrera jarduera geologikoarekin lotzen da, nola?

Answer 2

Atmosfera sumendietako gasen pilaketatik sortu zen.

Question 3

Lehenengo atmosfera primitiboa gaurkoaren berdina al zen?

Answer 3

Ez. Oxigeno gutxi eta karbono dioxido asko zeukan.

Question 4

Karbono dioxido horren eraginez hasieran gure planetak zenen itxura zeukan?

Answer 4

Karbono dioxidoaren ondorioz atmosfera gorrixka izango zen, Artizarra eta Marten gertatzen den bezala.

Question 5

Gaurko atmosferan gas nagusiak hauek dira.

Answer 5

Nitrogenoa (%78) eta oxigenoa (%21).

Question 6

Proportzio txikiagoan dauden gasak garrantzizkoak dira hala ere. Zeintzuk adibidez? Bi aipatu ditugu.

Answer 6

Karbono dioxidoa (berotegi efektu naturala) eta ozonoa (izpi ultramoreetatik babestu).

Beste batzuk: ur lurruna, argona.

Question 7

Karbono dioxidorik ez balego Lurreko tenperatura -19º ingurukoa izango litzateke. Zein da orain daukagun bataz besteko tenperatura?

Answer 7

Karbono dioxidoaren efektuari esker 15ºC inguruko batez besteko tenperatura dugu.

Question 8

Ozono geruza sortu aurretik bizitza Lurrean ez zen erraza, baina sortu eta mantendu zen, hala ere. Non gordetzen zen?

Answer 8

Bizitza uretan, itsaso eta ozeanotan, sortu eta garatu zen (ez azalean, beherago). Izpi ultramoreen ondorioz bizitza kanpoan ez zen posible.

Question 9

Nondik atera zen orain daukagun oxigeno guztia?

Answer 9

Zianobakteria izeneko izaki fotosintetiko batzuen bidez.

Question 10

Zianobakteria hauek izan al ziren lehenengo sortu ziren izaki bizidunak?

Answer 10

Ez. Hauen aurretik beste batzuk egon ziren.

Question 11

Nola sortzen da ozonoa?

Answer 11

Energia altua dagoenean oxigeno atomoak elkartu eta askatuz joaten dira ozonoa sortu eta suntsituz. Hori izpi ultramoreen bidez eta tximistekin gertatzen da.

Question 12

Zergatik ezin zen Lurra konkistatu ozono geruza sortu baino lehen?

Answer 12

Izpi ultramoreen kontrako babesik ez egotean izaki bizidunek ezin zuten kanpoan bizi. Hil egiten ziren.

Question 13

Zeintzuk dira atmosferaren 5 geruzak ordenean?

Answer 13

1- Troposfera.
2- Estratosfera.
3- Mesosfera.
4- Termosfera edo ionosfera.
5- Exosfera.

Question 14

Zein geruzatan pilatzen da ia aire guztia?

Answer 14

Troposferan. Lehenengo 10 kilometroetan.

Question 15

Zein da troposferaren ezaugarri nagusia, hau da, zein fenomeno aurkituko ditugu bertan?

Answer 15

Fenomeno meteorologikoak aurkituko ditugu.

Question 16

Zer dira fenomeno meteorologikoak?

Answer 16

Euria, kazkabarra eta elurra (prezipitazio motak), haizea, tximista, trumoi, hodeiak, behe laino, ihintza…

Question 17

Babes funtzioa duten bi geruza daude, zeintzuk dira?

Answer 17

1- Estratosfera, ozono geruzarekin.

2- Termosfera edo ionosfera, ioiak solte daudelako.

Question 18

Zeintzuk dira berotegi efektuko gasak?

Answer 18

Metano, ur lurruna eta karbono dioxidoa, besteak beste.

Question 19

Nola erregulatzen du gure atmosferak tenperatura?

Answer 19

Haize korronteen bidez tenperaturak leudu egiten dira eta berotegi efektuaren bidez.

Question 20

Zer gertatuko litzateke beroarekin atmosferarik ez balego?

Answer 20

Lurra berotu ondoren askatzen den energia guzti hori espazioan galduko zen. Gainera, berotegi efektua ez egotean tenperaturak askoz baxuagoak izango lirateke (ilargian gertatzen den bezala).

Question 21

Zeintzuk dira atmosferaren 3 funtzioak?

Answer 21

1- Babes funtzioa.
2- Tenperatura erregulatzen du.
3- Bizirako beharrezkoak den airea eman (oxigenoa, batez ere).

Question 22

Magnetosfera atmosferaren zati bat al da?

Answer 22

Ez. Baina babes funtzioa egiten duenez, eta bere ondorioak (aurorak) bertan ikusten direnez, erlazionatuta daudela esan daiteke.

Question 23

Zerk sortzen du magnetosfera

Answer 23

Lurraren barnean, kanpo nukleoko materialen mugimenduek Lurraren eremu magnetikoa sortzen dute. Honek eguzki-haizearekin txoke egiten duen eremuari deitzen zaio Magnetosfera.

Question 24

Planeta guztietan gertatzen da berotegi efektu naturala. Zein eragin dauka gure planetakoak?

Answer 24

Tenperaturak hobeak izatea eragiten du. Egongo ez balitz batez besteko tenperatura -19ºC ingurukoa izango zen.

Question 25

Zein da berotegi efektuaren arazoa?

Answer 25

Gizakiak naturala den CO2 proportzioa baino askoz gehiago sortzen duela eta planetak ezin duela gehiegizko hori kudeatu, beraz tenperaturak igo egiten dira ondorio larriekin.

Question 26

Nola sortzen dira Aurora Borealak?

Answer 26

Eguzki erradiazioak eremu magnetikoarekin talka egitean, magnetosferan.

Question 27

Zer dira hodeiak? Lurruna edo mikrotantak?

Answer 27

Hodeiak ur tanta mikroskopikoak dira, ez lurruna. Kondentsazioz sortzen dira.

Question 28

Nola sortzen dira hodeiak?

Answer 28

Ur lurruna hoztean kondentsatu eta tanta oso txikiak sortzen dira, suspentsioan (“flotatzen”) daudenak.

Question 29

Zein informazio ematen digute hodei mota desberdinek? (zirru, estratu, kumulu-ninbu…)

Answer 29

Euri hodeiak diren edo ez jakin dezakegu, ondorioz, eguraldiari buruzko informazioa ematen digute.

Question 30

Eguraldi eta klima berdinak al dira?

Answer 30

Ez. Eguraldia momentu batean egiten ari dena da. Klima zonalde zabal bateko urteko eguraldi guztien batura izango litzateke.

Question 31

Eguraldia edo klimari buruzko informazioa ematen digu klimograma batek?

Answer 31

Klimari buruzko informazioa, klimograma izena horregatik. Klimograman hilabeteak agertzen dira, gainera.

Question 32

Zeintzuk dira atmosferaren kutsagarri nagusiak?

Answer 32

1- Karbono monoxidoa.
2- Sufre eta nitrogeno oxidoak.
3- Ozono troposferikoa.
4- Kedarra
Karbono dioxidoa ez da kutsagarri bat zuzenean. Baina bere gehiegizko proportzioa kaltegarria da.

Question 33

Zein da ozono troposferiko eta ozono estratosferikoaren arteko diferentzia?

Answer 33

Estratosferikoa ona da eta bestea txarra. Bakoitza geruza desberdin batean dago. Bat naturalki sortzen da, beste gure aktibitatearen ondorioa da.

Question 34

Zer sortzen dute azufre eta nitrogeno oxidoek?

Answer 34

Euri azidoa sortzen dute.

Question 35

Zein da euri azidoaren ondorioa?

Answer 35

Landareen hostoak kaltetzen ditu, urak azidifikatu (bere ph-a aldatu, azidoago eginez) eta harrizko eraikin eta eskulturetan hau disolbatu (harri gaitza).

Question 36

Zeintzuk dira bi arazo atmosferiko nagusiak?

Answer 36

1- Berotegi efektuaren areagotzea eta honek sortzen duen klima aldaketa.
2- Ozono geruzaren gutxitzea.

Question 37

Zeinek eragiten du, batez ere, ozono geruzaren gutxitzea?

Answer 37

CFC bezalako gasek, ozono molekulak suntsitzen dituztelako.

Question 38

Zer egin daiteke gauzak hobetzeko eta kutsadura atmosferikoa gutxitzeko?

Answer 38

Tximinietan iragazkiak (filtroak jarri), energia berriztagarriak erabili, kuntsumoa gutxitu eta birziklatu!