Brainscape's Knowledge GenomeTM

Browse over 1 million classes created by top students, professors, publishers, and experts.


See full index

Fil102 > Aralin 3.1: HIGAONON: WKANG KAKAMBAL NG KALIKASAN > Flashcards

Aralin 3.1: HIGAONON: WKANG KAKAMBAL NG KALIKASAN Flashcards

1
Q

Ang Higaonon ay galing ito sa “gaon” na nangangahulugang bundok. Sa maikling pakli, “taong-bundok” o “taong taga-bundok”.

A

Levita(1996)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Sa tatlong mahalagang katag nagmula ang Higaonon; “higa” (buhay), “gaon” (bundok), at “onon” (tao), sumakatuwid , taong namumumuhay sa buhay na bundok.

A

UNAHI Mindanao

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Ang higa ay salitang Binukid na “pinagkukutaan” at ang non naman ay “taong taga itaas”.

A

Tangian(2010)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Ang tawaga sa wika ng mga Higaonon

A

Higaonon

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Kilala ang pangkat na ito sa taga-Mindanao

A

Lumad

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Ang taguri sa isang taong “isinilang at nabuhay sa iisang lugar”.

A

Lumad

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Bahagi ng 18 pangkat etnolinggwistikong Mindanaon

A

Higaonon

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Binuo ng walong pangkat ang Higaonon na nasa:

A

Bukidnon, Mis. Or., Agusan del Norte, at Lanao

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Sakop sa orihinal na angkan ang mga Higaonon.

A

proto-Philippine o proto-Austronesian

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Matagpuan ang Higaonon sa kabundukang nakapalibot aa Sentral Mindanao

A

Bundok Kitanglad at Gabunan

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Populasyon ng mga Higaonon

A

400,000

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Nahahahati sila sa tatlong kategorya.

A
  1. Primitibong Kumunidad na naninirahan sa kasukulan ng kagubatan at patuloy na sumusunod nang walang pagbabaga.
  2. Pinaghalong komunidad ng mayoryang di-Higaonon at lehitimo o taal nga Higaonon.
  3. Nagsasamang komunidad nga mga Higaonon sa kapatagan at baybaying bayan.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Bungkatol Ha Bulawan Daw Nang Ka Tasa Ha Lana

A

Hangarin ng Pagkakaisa, Pag-ibig, at Kapayapaan.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Nakapalibot sa walong ilog ang mga pamayanan ng indihenos.

A

Tagoloan, Pulangi, Agusan, Gingoog, Linugos, Balantukan, Odiongan, at CDO.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Pawang hinog sa edad, may angking talino at bihasa sa pamammahala, edukasyon at pananampalatya.

A

Datu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Siya ang gumagabay, sumusubaybay at may ganap na awtoridad sa pagdaraos ng lahat na ritwal.

A

Datu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Tagahatol sa nagkakasala sa isinasaad ng kanilang batas.

A

Datu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Salaysay ng kanilang mga kaugalian at paniniwala na maaaring basahin sa loob ng walong araw at wal8ng gabi sa pamamagitan ng Dumagondong

A

Dasang

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Dumagondong

A

Banal sa asembleya

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Ito ay kahulugan na guro na tagapag-ingat ng mga batas ng pangkat sa iba’t ibang larangan ng buhay mula pa sa pinakamatandang panahon.

A

Datu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Datu sa Agrikultura

A

Imbabasok

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Datu sa Pangangaso

A

Panumanod

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Datu sa Panananggol

A

Alimaong

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Datu sa Paggalang sa Tubig

A

Bulalakaw

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Q

Datu sa Pananalapi

A

Pamahandi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
26
Q

Datu sa Kalusugan

A

Mananambal

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
27
Q

Datu sa Kabuhayan

A

Pamumuhi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
28
Q

Datu sa Ritwal

A

Salikot

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
29
Q

Datu sa Pagdarasal

A

Palayag

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
30
Q

Datu sa Banal na Asembleya

A

Dumalundong Baylan

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
31
Q

Datu sa Pagtatala

A

Giling

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
32
Q

Batas ng pangkat

A

Salasila

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
33
Q

Pinakamataas na tunguhin ng bawat katutubo sa Higaonon.

A

Bungkatol Ha Bulawan Daw Nang Ka Tasa Ha Lana

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
34
Q

Nagpapahalaga ito sa pagkakaisa at Kapayapaan.

A

Bungkatol Ha Bulawan Daw Nang Ka Tasa Ha Lana

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
35
Q

Ito ay maihahambing sa Bibliya ng mga Kristiyano.

A

Bungkatol Ha Bulawan Daw Nang Ka Tasa Ha Lana

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
36
Q

Huwag kang susuway sa batas- mamalasin ka o ikamamatay mo

A

Impakatugol intugan na hadi ug lidason sang pamalihi-makagaba

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
37
Q

Huwag mong lalabagin ang banal na mga utos at huwag mong bibigyan ng pansariling interpretasyon ang anumang batas ng ating tradisyon.

A

Hadi yo ag lidasa alan na intugon.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
38
Q

Huwag kang makasarili dahil nakamamatay iyon.

A

Hadi ka Lumalabaw

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
39
Q

Huwag mong ihahambing ang sarili sa iba.

A

Hadi nog ilingi so duma

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
40
Q

Iwasan mong mainggit sa iyong kapwa.

A

Hadi kag kasina

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
41
Q

Huminga ka at magbigay ka.

A

Manayo ka ag ila ka

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
42
Q

Mahalin mo ang iyong kapwa.

A

Palangga-a no sa mga duma no

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
43
Q

Mamuhay kang mapayapa.

A

Manging kauyugan kaw Ho maayad.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
44
Q

Pantay-pantay ang lahat ng tao sapagkat nilikha silang lahat sa Diyos.

A

Miglupang kaw/mig-iling kaw

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
45
Q

Makinig ka sa sinuman.

A

Paliman kaw alan ing-ila Ho Magbabaya

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
46
Q

Ay kapilas dinanas ng iba pang Lumad na pawang nasa kabundukan ng Mindanao.

A

Kasaysayan ng Higaonon

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
47
Q

Malinaw na matatagpuan sa kanilang wika na nagbibigay pansin sa yaman ng lupa na sumasakop sa kanilang daigdig at tubig sa mga ilog na nasa kanilang paligid.

A

Yaman ng kanilang kultura

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
48
Q

Diyos ng Higaonon

A

Magbabaya

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
49
Q

Lupang malayo sa dagat

A

Gaun

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
50
Q

Bukal na pinagkukunan ng tubig

A

Kaulo

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
51
Q

Yungib na may tubig

A

Liyang

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
52
Q

Sapa na maraming halamang pako

A

Kapakuan

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
53
Q

Nakatatandang Higaonon

A

Agulanga

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
54
Q

Banal na lugar

A

Kumba

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
55
Q

Ginanap ang Pista sa Lasang

A

Bundok Gabunan

56
Q

Magtungo ang mga Higaonon sa Bundok mg Gabunan suot kanilang pagkakakinlanlang damit sa tribu

A

Kulay asul, pula, at puti

57
Q

Ritwal ng pasasalamat

A

Kadilayan

58
Q

Ipanagbabawal sa mga Higaonon

A

Pagputol ng puno

59
Q

Hindi ito bilhin o ipagbibili sapagkat pag-aari ito ni Magbabaya

A

Lupa

60
Q

Likha ni Magbabaya ang kalikasan na kinabibilangan ng mga bundok,….

A

Kumperensiya sa Pananampalataya ng mga Indihenos

61
Q

Ay pagpapahalaga sa isang “ama” ng “tahanan” at hindi sa aspektong panrelihiyon.

A

Datu

62
Q

Ito ay kahulugan ang maraming salita sa wikang Higaonon

A

Lantad at di lantad

63
Q

May kinabibilangan amg alpabetong Higaonon

A

20 grapema
22 tunog o ponema
6 patinig
16 katinig

64
Q

Patinig

A

a, e, i, ē, o, u

65
Q

Katinig

A

b, k, d, g, h, l, m, n, ng, p, r, s, t, w, y,?

66
Q

Hindi matatagpuan ang mga hiram na na tunog nito

A

c, f, j, q, v, x, at z

67
Q

Nagpapalitan ang mga tunog nito sa mga ilang salita

A

d, l, at r

68
Q

Isang uri ng kuliglig na humuhuni tuwing nag-aagaw ang dilim at liwanag

A

Agil-il

69
Q

Iginagalang na nakatatandang babae o lalaki sa pangkat awtoridad

A

Agulanga

70
Q

Uri ng punong saging na pataas ang bunga at paboritonf kainin ng unggoy.

A

Agutay

71
Q

Paraan ng pakikipagkasundo sa kaaway sa pamamagitan ng paghingi ng tawad sa pinagkasalaan at pagriritwal na kay alay na puting manok.

A

Alumo

72
Q

Punongkahpy na may bungang parang lansones.

A

Ambubunaw

73
Q

Lolo o lola; espiritu ng iginagalang ng ninunong namatay na

A

Apo

74
Q

Bigkasin ito nang pormal at may matiim na paggalang.

A

Apo

75
Q

Nabuhay na isang mangingisda at walang naging lisyang payo sa lahay nh taong lumalapit sa kanya.

A

Apo Suminam-ang

76
Q

May ugaling palo-paluin ang kawayan upang hindi bumaha sa kapatagan.

A

Apo Palakampana

77
Q

Pumipigil sa mahabang tagtuyot kaya patuloy na umaani nang masagana ang mga magsasaka sa mga bundok sa palibot ng Iligan

A

Apo Pamulaw

78
Q

Halamang namumulaklak ng kulay puti at may mapalad na dahong tulad ng gabi

A

Apusaw

79
Q

Matagpuan lang sa tubigang di gaanong nasisikatan ng araw

A

Apusaw

80
Q

Iginugulay ang bulaklak ng halamang ito na parang gabi

A

Apusaw

81
Q

Ginagamit din ito bilang halamang-gamot na pampababa ng lagnay at nagpapahupa ng masinsing pag-ubo/

A

Apusaw

82
Q

Maliit na punongkahoy na tila niyog.

A

Anibung

83
Q

Matapang na kawal, marangal na mandirigma

A

Bagani

84
Q

Isang punong kahoy may malalapad na dahon na maaaring gamiting pansamantalang bubong ng isang bahay kubo

A

Bagyang

85
Q

Isang uri ng ahas na walang lason at kinakain ng mg katutubo.

A

Bakusan

86
Q

Halamang may malaking dahon na pinatutuyo at ginawamg banig.

A

Baloy

87
Q

Isang uri ng suman na niluluto mula sa mais na dilaw

A

Binaki

88
Q

Gumawa

A

Tagbaki

89
Q

Gagawa

A

Agbakiki

90
Q

Gumagawa

A

Migbakiki

91
Q

Uri ng mais na tamang-tama ang para gawing binaki

A

Binakion

92
Q

Bagay na pagalaw-galaw at nakikipaglarp sa hangin.

A

Bito

93
Q

Lola sa tuhod

A

Buuy

94
Q

Saling bibig ng mga kaugalian at pananampalatayang Higaonon mula sa magulang at Baylan. Katumbas ng pari sa Katoliko.

A

Gitamod

95
Q

Salimbibig na mga kuwento

A

Nanangen

96
Q

Binibigkas na aralin

A

Dilay

97
Q

Tagong lugar na pinupuntahan sa panahon ng digmaan.

A

Ilian

98
Q

Daanan pabab sa bundok

A

Iligan

99
Q

Etimolohiya ng salitang Iligan

A

Ilig

100
Q

Taong pinag-aalayan ng ritwal.

A

Ipuan

101
Q

Mula sa salitang ipu

A

Ritwal

102
Q

Asembleya ng piyestang kultural

A

Kaamulan

103
Q

Kaamulan

A

Malaybalay, Bukidnon

104
Q

Pinagmulan ng lahi

A

Kapu-un

105
Q

Punong kahoy na king mamunga ay mula ibaba hanggang sa dulo ng puno nito.

A

Kaya-kaya

106
Q

Isang urinng punongkahoy na mababa ang ang bunga ay matatagpuan sa lupa katabi ng puno.

A

Kolubi

107
Q

Sagradong lugar sa kagubatan na pinagriritwalan

A

Kumba

108
Q

Pagsimula ng ritwal

A

Ika 16 na dantaon

109
Q

Kapag sinaniban ang wikang gamit ng Baylan

A

Latin

110
Q

Matatagpuan sa pinakapusod ng kagubatan sa Tambulan

A

Kumba

111
Q

Isang uri ng kamotemg di pangkaraniwan na kinakain ng lga Higaonon

A

Lab-o

112
Q

Balangkas ng mga araling kultural kabilang na ang salasila na dapat isaulo ng isang Higaonon.

A

Limbay

113
Q

Yungib na may tubig

A

Liyang

114
Q

Isang uri ng punongkahoy na ang bunga ay kinakain ng ibon.

A

Lugimit

115
Q

Gurong iginagalang sa pangkat, tagapayo, konsultant, tagapamayapa

A

Magnana-u

116
Q

Tawag sa mamahaling gamit

A

Manggad

117
Q

Ang espiritung nagbabantay sa iba’t ibang aspekto nga kalikasan

A

Manlulunda sa Kinaiyahan

118
Q

Nagbabantay sa kahayapan

A

Pinag-aso

119
Q

Tagapangalaga sa mga tubig, batis, at ilog

A

Bulalakaw o Tagabusay

120
Q

Nangangalaga sa mga pananim.

A

Ibabasuk o Tagabugta

121
Q

Nangangalaga sa mga puno at kagubatan

A

Tagabalite

122
Q

Nangangalaga sa mga bato

A

Tagabato

123
Q

Nangangalaga sa yunib

A

Tagabalito

124
Q

Nangangalaga sa loob ng yungib

A

Tagaliyang

125
Q

Punongkahoy na payat at kapag pinutol at pinatayo ay maaaring gawing basket

A

Oway

126
Q

Hindi nakikitang nilalang na nakatira sa puno ng balete

A

Padedeng

127
Q

Makipagpalagayang-loob

A

Pagbaton-baton

128
Q

Isang uri ng maliit na isda na kulay puti at abo na nabubuhay sa ilog na ipinakakain sa bagong panganak na ina

A

Pait-pait

129
Q

Isang maliit na puno na may dagtang ginagamit sa panghuhuli ng isda

A

Pulot

130
Q

Isang uri ng damong malapad na tumutubo sa matubig at kubling lugar

A

Sudsod

131
Q

Magbungkal ng lupa

A

Sudsud

132
Q

Bungkalin

A

Sudsudano

133
Q

Magbubungkal

A

Agsudsod

134
Q

Espiritung nagbabantay sa labas ng kuweba at sa palibot nito

A

Tagabito

135
Q

Tumutukoy sa espiritung nag-iingat sa loob ng mga kuweba sa kagubatan

A

Tagaliyang

136
Q

Instrumentong pangmusika na yari sa kawayang may taking lubid

A

Tangkul

137
Q

Strip a tribe of its language and you lose its identity

A

Dr. Erlinda Burton

Fil102 (15 decks)

Brainscape helps you reach your goals faster, through stronger study habits.
© 2024 Bold Learning Solutions. Terms and Conditions