6. kafli Flashcards
Til beinakerfis teljastst:
Bein
Brjósk
Liðir
hlutverk beinakerfisins er (6):
- Stuðningur
- Vernd
- Vöðvafesta
- Geymsla á steinefnum, kalsíum og fosfór
- Blóðkornamyndun (hemopoiesis) stofnfrumur blóðkorna eru í rauðum beinmerg
- Orkuforði, fita í gulum beinmerg (fitumerg)
Flokkun eftir löng:
- Stutt (short bones)
- Flöt (flat bones)
- Löng bein (long bones)
- Óregluleg (irregular bones)
Hlutar langra beina (3)
- Beinleggur (diaphysis),
- Beinkast (epiphysis),
- Beinfalur (metaphysis),
- Beinleggur (diaphysis) er:
lengsti hluti beinsins
- Beinkast (epiphysis) er:
proximal og distal endar beins
- Beinfalur (metaphysis) er:
svæðið á milli diaphysis og epiphysis, inniheldur vaxtarlínu (epiphyseal line) og út frá henni lengist beinið
hlutar beina framhald (4)
- Liðbrjósk (articular cartilage), klæðir beinenda
- Beinhimna (periosteum),
- Merghol (medullary cavity), aðsetur gula beinmergsins (forðanæring)
- Beinþel (endosteum), klæðir mergholið
- Liðbrjósk (articular cartilage)
, klæðir beinenda
- Beinhimna (periosteum),
klæðir beinið að utan, sér um þykktarvöxt og viðgerðir á beininu
- Merghol (medullary cavity),
aðsetur gula beinmergsins (forðanæring)
- Beinþel (endosteum),
klæðir mergholið
Frumur í beinvef eru:
- Osteogenic frumur (ósérhæfðar) , skipta sér mítósuskiptingum
- Osteoblastar (beinmyndunarfrumur)
- Osteocytar (beinfrumur/beinviðhaldsfrumur) aðalfrumur beinsins og viðhalda því
- Osteoclastar (beinætufrumur) leysa upp beinið
Matrix beinvefs:
er hart grunnefni (aðallega kalsíum- og fosfat- sölt) og kollagenþræðir sem auka sveigjanleika beinsins
beinmyndunarfruma, þýddu og segðu hlutverk hennar.
osteogenic cell.
grunnfrumur að stoðfrumum. þau skipta sér og breytast í beinkímfrumur.
beinkímfruma, þýddu og segðu hlutverk hennar.
osteoblast. beinbyggingarfruma sem byggir upp beinin.
beinfruma, þýddu og segðu hlutverk hennar.
osteocyte. fullmótaðar beinfrumur sem stuðla að næringaskiptum og samvægi í stoðvef.
beinbæta, þýddu og segðu hlutverk hennar.
osteoclast. stór margkjarna fruma sem eyðir beinvef.
Þéttur beinvefur (Compact Bone Tissue):
myndar beinskelina, hefur mikinn styrk, gert úr Havers kerfum (osteons) sem eru hringlaga þynnur úr kollageni með beinfrumum í lónum (lacunae)
Frauðbein (Spongy Bone Tissue):
er í flötum beinum og í endum langra beina, gert úr beinbjálkum (trabeculae), léttara og brothættara en þétt bein, holrými með rauðum beinmerg,
þar er aðsetur blóðkornamyndunar
Beinmyndun hefst á…
6 -7. viku fósturlífs
Beinmyndun getur gerst á tvennan hátt:
Út frá bandvef (intramembranous ossification), flöt bein höfuðsins, neðri kjálki og hluti viðbeins myndast þannig
Út frá glærbrjóski (endochondral ossification). Flest bein myndast þannig, sést best í löngum beinum
Beinvöxtur og viðhald beina er háð:
Steinefnum, vítamínum, hormónum, hreyfingu og álagi (tafla 6.1) Það hvernig líkaminn geymir og losar kalsíum er aðallega háð PTH (parathyroid hormóni/kalkkirtilsvaka)
Hvað gerist þegar við eldumst?
Minna framleitt af kynhormónum en þau auka virkni beinmyndunar frumna
- Beinþynning
-Beinin missa kalk
Hægari prótínframleiðsla - Minna framleitt af lífrænnu efni (osteoíði) í beinvef -Beinin verða stökkari
Það tekur bein að meðaltali um …. að gróa
12 vikur
Algengustu beinbrot eru ….
handleggsbrot. Um 50% beinbrota hjá fullorðnum eru á handleggsbeinum
hvað eru mörg bein í líkamanum?
206
bein líkamans mætast á…
liðamótum
hvernig skiptist beinagrindin?
í ásgrind (80 bein) og limagrind (126 bein)
í ásgrind er…
höfuðkúpa, hryggsúla og brjóstgrind
í limagrind er…
Axlargrind og efri útlimir
Mjaðmargrind og neðri útlimir
höfuðkúpan er gerð úr…
8 kúpubeinum + 14 andlitsbeinum = 22 höfuðbein
Kúpubeinin eru 8:
Ennisbein (frontal bone) 1 stk.
Hvirfilbein (parietal bone) 2 stk.
Gagnaugabein (temporal bone) 2 stk.
Hnakkabein (occipital bone) 1 stk.
Mænugat (foramen magnum) ekki bein
Fleygbein (sphenoid bone) 1 stk.
Sáldbein (ethmoid bone) 1 stk.
Andlitsbeinin eru 14:
Nefbein (nasal bone) 2 stk.
Efri kjálki (maxilla) 2 stk.
Kinnbein (zygomaticum bone) 2 stk.
Neðri kjálki (mandible) 1 stk.
Tárabein (lacrimal bone) 2 stk.
Gómbein (palatine bone) 2 stk.
Neðri nefskeljar (conchae nasales inferior) 2 stk.
Plógbein (vomer) 1 stk.
holrými í höfuðbeinum:
Í ennisbeini eru ennisholur (frontale sinuses)
Í efri kjálka eru kinnholur (maxillary sinuses)
Í fleygbeini (sphenoidal sinuses)
Í sáldbeini (ethmoidal sinuses)
hvaða bein í höfuðkúpusvæðinu tengist ekki öðrum beinum?
Tungubein (hyoid bone)
Hryggsúlan (columna vertebralis) hefur 33 hryggjaliði (26 bein), hvernig skiptast þeir upp?
- 7 hálsliðir (vertebrae cervicales),
-12 brjóstliðir (vertebrae thoracicae)
-5 lendarliðir (vertebrae lumbales),
-Spjaldbein/spjaldhrygg (sacrum) sem er úr 5 samvöxnum spjaldliðum
-Rófubein (coccyx) úr 4 samvöxnum rófuliðum
bein brjóstgrindar eru:
-Bringubein (sternum)
-Flagbrjósk (xiphoid process) er brjósk neðst á bringubeini
-Rifbein (costa) 12 pör rifbeina
