3 синэкология Flashcards
Синэкология
(грек тілінен аударғанда syn-бірге) әр түрге жататын өсімдіктер, жануарлармен микроорганизмдердің популяцияларының ассоциацияларын, олардың қалыптасу жолдары мен қоршаған ортамен өзара әсерін зерттейтін экологияның бөлімі.
биоценоз
қоршаған ортаның бірдей жағдайында бірге тіршілік ететін, өсімдіктер, жануар мен микроорганизмдер популяцияларының жиынтығы.
(грек тілінен bios – өмір, koinos-жалпы ортақ)
Биоценоз деген атауды ким енгизген кай жылы
Карл Мебиус 1877ж
Фитоценоз
өсімдіктер әлемі
Зооценоз
жануарлар әлемі
Микробиоценоз
микроорганизмдер.
биогеоценоз
Биотоп пен биоценоздың жиынтығын
Биогеоценоз құрамы
- продуценттер - (түзуші, өндіруші; түзушілер) - автотрофтар, яғни бейорганикалық заттардан органикалық зат құрушылар. Оларға жабық тұқымды және ашық тұқымды өсімдіктер , хемосинтездеуші бактериялар жатады.
- консументтер - жануарлармен қоректенетін организмдер, жыртқыштар - гетеретрофты организмдер;
- редуценттер - өлі органикалық заттармен қоректенеді, оларды ыдыратып, қайтадан бейорганикалық қосылыстарға айналдырады. Редуценттер арқылы азот, минералды элементтер және көмір қышқыл газы экожүйеге қайтарылып шығарылады;
- өлі табигат компоненттері.
экожүйе
тірі организмдер жиынтығының қоректену, өсу және ұрпақ беру мақсатында белгілі бір тіршілік ету кеңістігін бірлесе пайдалануының тарихи қалыптасқан жүйесі.
Экожүйе терминін алғаш рет
1935 ж. А.Тенсли
зан биогеоценоз и экожуйе
кез келген биогеоценоз экожүйеге жатады, ал кез келген экожүйе биогеоценоз бола алмайды
Табиғи экожүйелер мынадай топтарға бөлінеді
құрғақтағы, теңіз сулары және тұщы сулар экожүйелері.
+0
а) арамтамақтық, егесінің азығының қалдықтарымен қоректену (арыстан мен гиена); б) квартиранттық/болмелик (орхидеялар мен мүктер ағаштарда өмір сүреді).
++
өзара тиімді, симбиоздық қарым-қатынастар. Бұл топтар: а) протокооперация, қарым-қатынас тиімді, бірақ міндетті емес (аралардың әртүрлі өсімдіктерді тозаңдандыруы)
б) симбиоз - бірге тіршілік ету (саңырауқұлақ пен балдырлардың бірге тіршілік етуі);
в) мутуализм - бір-біріне пайдалы қарым-қатынастар (энтомофилия, зоохория (өсімдіктер тұқымдарының жануарлар арқылы таралуы))
-0
зиянды бейтарап (нейтралды) қарым-қатынастар немесе аменсализм (ағаш астындағы шөптер көлеңкеден зардап шегеді).
00
нейтрализм
+ -
а) жыртқыштық және б) паразитизм
–
озара зиянды немесе бәсекелестік - бір немесе бірнеше түрге жататын организмдердің өзара қорек, тұрағы, т.б. ресурстардың жетіспеушілік жағдайындағы қарымқатынастардың көрінісі.
Экожйедегі заттар айналымы
оған қажетті төрт түрлі бөліктен (биогенді элементтердің қоры, продуценттер, консументтер және редуценттер) барлығының қатысуымен ғана жүреді.
Биоценозда бірдей азықпен қоректенетін организмдер неге жатады
бір трофикалық деңгейге жатады.
Трофикалық деңгей
әр организмдер тобының қоректік тізбекте алатын орны.
Трофикалық деңгей турлери
Бірінші трофикалық деңгей - шөппен қоректенетін продуценттер, қалған денгейлерге консументтер жатады.
Екінші трофикалық деңгей - шөппен қоректенетін консументтер;
үшінші трофикалық деңгей - шөппен қоректенетін жануарлармен;
төртінші - етпен қоректенетін жануарлармен қоректенетін консументтер.
биомасса
Өсімдіктер мен жануарлар организмдерінің барлық топтарындағы тірі зат мөлшері
Биомассаның өнімділігі екі түри
Бірінші реттік өнімділік - фотосинтез кезіндегі белгілі уақыт өлшем бірлігінде түзілген өсімдіктер биомассасы және екінші реттік өнімділік - алғашқы өніммен қоректенетін жануарлардың (консуметтер) биомассасы.
