1 экологияға кіріспе

Question 1

эколгия деген

Answer 1

тірі ағзалардың бір-бірімен және қоршаған ортамен қарым-қатынасын зерттейтін биология ғылымының саласы. «Экология» (гр. oikos – үй, тұрақ, мекен; logos — ғылым)

Question 2

эколгия терминин алгаш енгизген

Answer 2

1866 ж. неміс ғалымы Эрнест Геккель

Question 3

Экологиялық зерттеу обьектісіне не жатады

Answer 3

биологиялық макрожүйелер (популяция, биоценоз, экожүйе) және олардың кеңістіктегі динамикалық өзгерістері

Question 4

Экология ғылымының калыптасу тарихи немен байланысты

Answer 4

дәуірлердегі коғамның және ондағы өндіргіш күштердің даму деңгейлерімен

Question 4

эколгия гылымынын тарихи дамуынын кезендери

Answer 4

1) Биологиялық зерттеулердің жаппай сипат алу кезеңі
2) Экология ғылымының жеке ғылым ретінде қалыптасу және даму кезеңі.
3) Экология ғылымының өрлеу кезеңі.

Question 5

1ши кезен кай уакытты камтиды; қай галмыдар улес коскан

Answer 5

18 гасырдын сонын
Ламарк, Лепехин, Рульс

Question 6

экология гылымынын негизин калаган енбектер

Answer 6

Ламарктың «Жануарлар мен өсімдіктердің эволюциясы», Ч.Дарвиннің «Түрлердің шығу тегі»

Question 7

2ши кезен немен ерекшеленеди
кай гасырлар
галымдар

Answer 7

шетелдік ғалымдармен қоса орыс ғалымдарының еңбектері шыға бастады.
9 ғасырдың басы мен 20 ғасырдың 70-80
Северцов, Наумов

Question 8

экология гылымынын негизин калаган 2ши кезендеги енбек

Answer 8

В.И.Вернадскийдің «Биосфера туралы ілімі»

Question 9

биосфера шегінде әлемдік жағдайларды бақылай отырып, ондағы тіршіліктің тұрақтылығын сақтау, адам–қоғам–биосфера арасындағы қарым-қатынастарды үйлестіре отырып, табиғат ресурстарын тиімді пайдалануды нооэкологиялық тұрғыдан негіздеу.

Answer 9

Экология ғылымының мақсаты

Question 10

популяция, биоценоз және экожүйені динамикалық зерттеу, экологиялық үрдістердің заңдылықтарын ашу, индустриализация және урбанизация жағдайындағы ғаламшар проблемаларын зерттеу.

Answer 10

Экология ғылымының негізгі міндеті

Question 11

Әлеуметтік экология

Answer 11

табиғат пен қоғам арасындағы өзара карым-қатынас заңдылықтарын “табиғат + адам + қоғам” жүйесі негізінде зерттейді.

Question 12

Өнеркәсіптік экология

Answer 12

өнеркәсіптік нысандардың тірі ағзаларға және қоршаған орта жағдайларына әсерін зерттейді.

Question 13

Геоэкология

Answer 13

жер бетіндегі экожүйелердегі және биосфералық деңгейдегі сыртқы орта құбылыстарының өзара байланысын және олардың тірі азғалармен қарым-қатынасын зерттейді.

Question 14

Ауыл шаруашылығы экологиясы

Answer 14

ауыл шаруашылығы салаларының сыртқы ортамен өзара қарым-қатынасын агроценоздардың даму өзгеру заңдылықтарын және ауыл шаруашылығы салаларының бір-біріне әсерін зерттейді.

Question 15

Ғаламдық экология

Answer 15

биосфера деңгейіндегі, тіпті Күн жүйесіндегі әлемдік құбылыстарды, табиғи өзгерістерді зерттейді. Мысалы, эпидемиялық аурулар, климаттың жаппай жылынуы, азон қабатының жұқаруы, ядролық қауіп катерлер, шөлейттенудің алдын алу, т.б.

Question 16

Қазіргі заманғы экологияның негізгі әдістері

Answer 16

Жүйелік тұрғыдан қарастыру
Ортаның жағдайын бақылау
Эксперимент және модельдеу

Question 17

Жүйелік тұрғыдан қарастыру дегенимиз

Answer 17

тірі табиғаттың барлық элементтері өзара байланыста болғандықтан, жүйе немесе жүйенің бөлігі болып табылғандықтан көптеген экологиялық зерттеулерде қолданылады. Әр түрлі экологиялық әдістерді қолдануды талап етеді.

Question 18

Ортаның жағдайын бақылау дегенимиз

Answer 18

метеорологиялық бақылау, температураны өлшеу, судың химиялық құрамын, тұздылығын, мөлдірлігін, топырақ ортасының сипатын анықтау, радиациялық фонды өлшеу, ортаның химиялық және бактериалдық ластануын анықтау т.б. жатады.

Question 19

Мониторингінің мақсаты

Answer 19

бақылау, баға беру және болжам жасау.

Question 20

Эксперимент және модельдеу дегенимиз

Answer 20

Зерттеулер эксперименттік әдістемелердің көмегімен бірлестіктер мен экожүйелерде жүргізіледі.

Question 21

модельдеу турлери

Answer 21

шынайы накты, танбалы, концептуалды, математикалык

Question 22

Аутоэкология

Answer 22

қоршаған орта факторларының жеке ағзаларға, популяцияларға, түрлерге әсерін зерттейтін экологияның бір саласы.

Question 23

организмдердің (особьтардың) өлі материядан айырмашылығы

Answer 23

зат алмасу, көбею, өзгергіштігі, қозғалысы және бейімделушілік қасиеттері

Question 24

Аутэкология ұғымын алғаш рет колданган жыл галым

Answer 24

1896 Шреттер

Question 25

Аутоэкология алғаш рет экологияның жеке саласы ретінде кай жылы

Answer 25

ІІІ Халықаралық ботаникалық конгресте (1910)

Question 26

Аутэкологияның міндеті

Answer 26

түрлердің алуан түрлі экологиялық жағдайларға (ылғал, жоғары және төменгі температураға, ортаның тұздылығы) физиологиялық және морфологиялық бейімделуін анықтау.

Question 27

Экологиялық тұрғыдан орта дегеніміз

Answer 27

табиғи денелер, тау-тас, орман-көл, өзен-мұхит және жаратылыста орын алатын құбылыстар.

Question 28

Экологиялык фактор дегеніміз

Answer 28

тірі организмдерге тікелей немесе жанама түрде әсер ететін ортаның кез-келген элементі.

Question 29

абиотикалык фактор дегенимиз

Answer 29

биоргоникалык ортанын жиынтыгы. температура, кысым, радиациялык фон, тущы жане ащы сулар, химиялык курамы, жел

Question 30

Биотикалык фактор дегенимиз

Answer 30

тири агзалардын бир бирине н/е коршаган ортага жагымды, жагымсыз асер етуи

Question 31

антропогендик фатор дегенимиз

Answer 31

коршаган ортага адам баласынын тикелей нмесе жанама асер етуи

Question 32

абиотикалык факторлар калай болинеди

Answer 32

Ф и з и к а л ы қ абиотикалық фактор (темпиратура, жарық, жел, ылғалдылық, атмосфераның қысымы, ағыстар, радиациялық деңгей, радиоактивті сәуле шығару
Х и м и я л ы қ фактор (атмосфера, су, қалдықтар, топырақ, шөгінді құрамы және олардағы қоспалар
К л и м а т т ы қ абиотикалық фактор (күн радиациясы, атмосфералық жауын-шашын, гидросфералық қысым

Question 33

биотикалык факторлардын топтары

Answer 33

Өсімдіктердің өсімдікке әсері
Жануарлардың өз ара әсері
Жануарлардың өсімдіктерге әсері
Микроорганизмдердің өсімдіктерге әсері
Өсімдік жануарлар микроорганизмдердің өзара әсері.

Question 34

Комменсализм

Answer 34

симбиоздың бір формасы, бір түр бірлесіп тіршілік етуден пайда көреді.

Question 35

Бөлмелік

Answer 35

кейбір тірі ағзалар басқа жануарларға мекен бола алады

Question 36

Кооперация

Answer 36

Организмдер бірлесіп тіршілік етуге бейімделеді, бірақ бір-біріне байланыссыз болады

Question 37

Мутуализм

Answer 37

бірлесіп тіршілік етудің формасы. Организмдер бірлесіп тіршілік етуге бейімделеді, әрқайсысы жеке өсе алмайды.

Question 38

Жыртқыштық

Answer 38

популяциялардың біреуі екіншісіне қолайсыз әсер ете отырып, пайда алады.

Question 39

Паразитизм

Answer 39

Бір түр (паразит) екіншісінің (иесі) денесінің ішіне не бетіне бекініп, иесінің есебінен тіршілік ететін түрарлық қарым-қатынастарды паразитзм деп атайды.

Question 40

Нейтралдық

Answer 40

бір ареалда мекендеген түрлердің бір-біріне тимей тіршілік ету арақатынас формасы. Нейтралдық кезде даралар бір-бірімен байланыста болмайды, бірақ биоценоз құруына қатысқаннан кейін жалпы қауымдастыққа тәуелді болады.

Question 41

Климаттық факторлар турлери

Answer 41

1) бірінші периодты факторлар (жарық, температура);
2) екінші периодты факторлар (ылғалдылық);
3) периодты емес факторлар (шквалды жел, өрттер, атмосфераның иондануы).

Question 42

Климаттық емес физикалық факторлар турлери

Answer 42

1)сулы ортаның факторлары (оттегінің мөлшері, тұздылық, рН, қысым, тығыздық);
2) эдафикалық факторлар (рН, механикалық тығыздық, т.б.)

Question 43

биотикалык факторлар жалпы калай болинеди

Answer 43

1) түр ішілік қарым-қатынастар (гомотиптік реакциялар);
2) түраралық қарым-қатынастар (гетеротиптік реакциялар).

Question 44

Оптимум ережесі

Answer 44

Кез келген организмнің тіршілігі үшін қолайлы немесе қолайсыз болып саналатын факторлар әсерінің белгілі интервалы болады. Организмнің кажеттілігіне сәйкес келетін және оның дамуы үшін қолайлы жағдайлармен камтамасыз ететін фактордың сан мөлшері - оптимум аймағы деп, ал организм үшін қолайсыз мөлшері - пессимум аймағы деп аталады.

Question 45

кологиялық валенттілік немесе толеранттылық деп

Answer 45

Оптимум және пессимум аймақтары мөлшерінің диапазоны организмнің сол экологиялық фактор әсеріне деген төзімділігін (толеранттылығын) анықтаушы критерий болып табылады

Question 46

минимум заны
ким ашкан жыл

Answer 46

арбир агзага асер ететин факторлардын жогаргы жане томенги шеги болады
Либих 1940

Question 47

толеранттык (тозимдилик) заны
ким жыл

Answer 47

Экологиялык фактордын артыкшылыгы
Шелфорд 1913