2A1 week 1 Flashcards
Wat zijn de 4 grote tumortypen?
Mammo, colon, niet-kleincellig long en hematologie
Kenmerken coloncarcinoom?
Deels erfelijk, grotendeels sporadisch
Pathogenese is maligne, premaligne en benigne
Vroeg stadium heeft geen symptomen
laat stage wordt onderverdeeld n rechts, links en rectum
Kenmerken mammacarcinoom?
Vaak te zien of te voelen
Mammografie -> echo -> biopt
Bij weefselonderzoek wordt er gekeken naar BR, ER, PR en Her-2
Wat zegt de prognostische factor?
Voorspelt beloop ziekte zonder behandleing
Wat zegt de predictieve factor?
Voorspelt beloop ziekte met behandeling
Kenmerken longcarcinoom?
Bloed ophoesten is opvallend symptoom
Immunotherapie voor met PDL-1 -> T-ce;l kan tumor aanvallen
Wat is er veranderd na WO II?
Meer geld voor medisch onderzoek kwam beschikbaar
Neurenbergcode voor ethisch onderzoek op mensen
Wat is de dubbele toestemming?
toestemming van proefpersoon en toestemming van toetsingscommissie
Wat zijn de criteria van de toestemmingscommissie?
Proportionaliteit, nieuwe inzichten, subsidiariteit, juiste methodologie en informed consent
Hoe zorgt nederland voor betaalbare zorg?
Sluismiddelen (regulatie vanuit VWS), deze kunnnen alleen worden gebruikt als ze uit de sluis komen (kunnnen niet worden voorgeschreven) waarvoor 50K per patient is bepaald
Wat is de NVMO criteria voor goede zorg?
Winst totale overleving is meer dan 12 weken of wist totale overleving met HR > 0,7
Wat is belangrijk voor de behandeling van kanker?
Conditie van de patient in de gaten houden: moet minimaal 60 scoren op de Karnofsky performance scale
Wat is een belangrijke behandeling voor de kanker in de toekomst?
Biomarkers geb ruiken om te kijken of de tumor hormoongevoleig is of niet -> bij hormoongevoelig kan eventueel hormoontherapie een behandeling kunnnen zijn
Wat zijn de voordelen van chemotherapie?
Goedkoop, veel evidence voor en is erg divers inzetbaar (o.a. pre- en postoperatief)
Wat zijn de nadelen van chemotherapie?
De korte/lange termijn effecten, eventueel lethale bijwerkingen en de beinvloeding van de kwaliteit van leven op de patient
Wat is het onderliggende probleem van AML?
Zorgt ervoor dat bloedcellen niet meer uitrijpen en vrijkomen in de bloedbaan
Wat is het LO bij AML in de DD?
Bloedonderzoek en beenmergpuncties
Wat zijn de symptomen bij presentatie AML?
Verdringing normale bloedaanmaak (bleek, trombopenie, koorts)
Toename witte bloedcellen
Extreme moeheid
Is de therapie voor AML palliatief of curatief?
Curatief
Hoe ziet de therapie van AML er ongeveer uit?
3-4 mnd chemo -> kijken naar effect -> bepalen of volgende stap nog een chemokuur is of auto-SCT/allo-SCT
Hoelang duurt een chemokuur?
5-6 weken met opname, daarna is herstel heel belangrijk
Wat is een sterke aanwijzing voor leukemie?
Onrijpe bloedcellijnen (komt normaal niet voor)
Welke cellen zijn pleuripotent en wat betekent dit?
Stamcellen, hoog delingspotentieel met weinig delingen
Welke cellen zijn unipotent en wat betekent dit?
Progenitore cellen, beperkt delingspotentieel met veel delingen
Kenmerken bloedvormende stamcellen?
Doen aan selfrenewal (zelfvermeerdering)
Relatief ongevoelig voor genotoxische invloeden
Verantwoordelijk voor lange termijn herstel van beenmerg
Wanneer kan stamceltransplantatie worden toegepast?
Na totale betsraling en hemo bij ziekte van hemapoietisch systeem (vaak alo-SCT)
Na solide tumoren met zware chemo te bestralen (meestal auto-SCT)
Experiment behandeling autoimmuun ziekten (auto-SCT)
Experiment gentherapie bij immuundeficienteis, stollingsziektes of rode bloedcel aandoeningen (auto-SCT)
Waar liggen stamcellen in het lichaam?
In niches (worden zo beschermd tegen toxische invloeden en gereguleerd) door stamcelhoming
Waar ontwikkelen stamcellen zich in?
Wordt voorloper-EPO, voorloper-GSF of TPO (voorloper van bloedplaatjes)
Hoe ontwikkelen die voorlopercellen zich tot normale cellen?
Groeifactoren binden aan receptor van voorlopercel -> activatie processen in de cel -> celdeling en uitrijping
Wat is leukemie?
Ontsporing van bloedcelvorming en geeft ongecontroleerde afbraak/aanmaak van niet/minder functionerende bloedcellen -> normale bloedcelvorming wordt onderdrukt -> infecties, anemie en bloedingen
Kenmerken chronische leukemie?
Minder heftig symptomen veroorzaakt door uitgerijpte en functionerende leukemiecellen door defect in groeifactor
Kan overgaa in acute vorm
Kenmerken acute leukemie?
Accute symptomen door ophoping van niet-functionele cellen die bloedvorming onderdrukken door defect in groeifactor en in uitrijping
Wat zijn de typen van leukemie?
Myeloid of lymfoid
Kenmerken myeloide leukemie?
Leukemiecellen met granylocytaire, monocytaire, erythoide of megakaryoblastaire kenmerken
AML, CML of acute promyelocytenleukemie
Kenmerken lymfoide leukemie?
Leukemiecellen met lymfoide kenmerken
ALL, CLL of plasmacelleukemie
Komt vooral voor bij kinderen (90% overleving)
Wat zijn oorzaken van de defecten in stamcellen?
Radioactieve straling, mutogene stoffen of erfelijkheid
Hoe ziet de diagnostiek van leukemie eruit?
Morfologie, immunofenotypering, cytogenetica en moleculaire diagnostiek -> detecteren gendefecten en detecteren residu ziekte na behandeling
Wat zijn de verschillende mutatiestadia:
Driver mutaties, subclonale mutaties en recidief mutaties (zijn belangrijk voor diagnose en therapie)
Betekenis epidemiologie?
Wetenschap die het voorkomen en verspreiden van een ziekte in een bevolking bestudeert
Waarvoor is kankersurveillance?
Ontwikkeling beoordelen en het effect van primaire en secundaire preventie (richtlijnadherentie en ondersteunne n beleidskeuzes)
Wat is het voordeel van screenen?
Winst in levensjaren, laagstadium kanker, minder intensieve behandeling
Wat is het nadeel van screenen?
Overdiagnose en overbehandeling
Waarop worden overlevinsanalyses gebaseerd?
Absolute, ziektevrije en relatieve overleving
Wat is het belanrijkste voor de vooruitgang van geneeskunde?
Klinisch interventie onderzoek
Waarvoor is kankerregistratie?
Omvang kankerlast bepalen en de evolutie ervan te beoordelen (kankersurveillance)
Kanker hallmarks?
Blijven delen
Remming ontwijken
Celdood weerstaan
Oneindige celdeling
Vorming van nieuwe bliedvaten
Invasie en metastase
Wat houdt blijven delen in?
Tumor heeft geen groeifactor nodig of maakt groeifactor zelf, waardoor de receptor altijd geactiveerd is en de cel blijft delen
Wat houdt remming ontwijken in?
Tumorcel schakelt groeiremmers uit waardoor hij niet geremd wordt in celdeling
Wat houdt celdood weerstaan in?
Tumor schakelt apoptose uit
Wat houdt oneindige celdeling in?
Tumor schaklet telomerase in, waardoor telomeren zich blijven aanvullen en de cel zich oneindig kan delen zonder DNA-schade
Wat houdt vorming van nieuwe bloedvaten in?
Groeiende tumor heeft veel voedingstoffen nodig en stimuleert daarom de vorming van nieuwe bloedvaten (angiogenese)
Wat houdt invasie en metastase in?
Tumor dringt weefsel binnen en doorbreekt basaalmembraan (invasie) en kan over en grote afstand transporteren via bloedvaten of lymfebanen om daar een nieuwe tumor te vormen (metastase)
Wat ligt er in de omgeving van een tumor?
Tumor zit in een stroma en dat bevat bindweefsel, bloedvaten en ontstekingscellen die de tumor (endotheel) verzorgen
Wat zijn de stappen van metastase (MET)?
migratie naar basaalmembraan -> verplaatsing ECM -> intravasatie -> transport in bloedbaan -> extravasatie en metastatic deposit -> kolonisatie en uitgroei
Wat zijn de new hallmarks?
Genoom instabiliteit en mutaties
Tumorbevordende ontsteking
Deregulatie van energievoorziening
Ontsnapping aan imuunsysteem
Wat houdt genoominstabiliteit en mutaties in?
Zijn heel veel mutaties in een tumorcel, tumor schakelt DNA reparatie uit
Wat houdt tumorbevordende ontsteking in?
Chronische ontstekingen kunnen tumorbevorderend zijn -> tumor gebruikt immuuncellen om stroma naar hand te zetten en metastase en invasie worden bevorderd door macrofagen en granulocyten
Wat houdt regulatie van energievoorziening in?
tumorcellen leven van glycolyse (is anearoob)
Wat houdt ontsnapping aan immuunsysteem in?
Veel mutaies die het immuunsysteem kan herkennen en eliminereen -> tumor activeert mechanismen waardoor het immuunsysteem minder goed werkt
Hoeveel RNA en polypeptiden kunnen er uit 1 DNA streng gemaakt worden?
2 RNA’s en 6 polypeptiden
Welk DNA bevat een 3’ ongetransleerd gebied?
cDNA
Hoe worden familaire tumoren overgeerfd?
Dominant door ressecieve mutaties
Wat is de volgorde van DNA-polymerase en DNA-synthese?
Polymerase van 3’ naar 5’ en synthese andersom
Wat is de G1-fase?
Voorbereiding op celdeling, toename cytoplasma en eiwitaanmaak
Wat is de S-fase?
Kern DNA replicatie eb chromosoom verdubbeld
Wat is de G2-fase?
Eiwitten worden gemaakt voor voorbereinding kern- en celdeling
Wat is de M-fase?
Mitose
Waaruit bestaat de M-fase?
Pro- -> meta- -> ana- -> telofase en celdeling
Profase?
Chromatine condenseert tot chromatiden en verdwijnen van kernmembraan
Metafase?
Chromosomen samen in equatoriale valk van cel
Anafase?
Chromosomen van chromosomenpaar worden naar tegenovergestelde polen getrokken
Telofase?
Chromosomen minder compact, kernmembraan ontstaat weer
Opbouw plaveisel epitheel?
Stratum carneum -> stratum lucidum -> stratum granulaosum -> stratum spinosum -> stratum basale (proliferatie epithiale stamcellen)
Wat geeft polariteit?
Tight juctions
Wat zijn de soorten epitheel?
Klier (muceus, koolhydraatrijk slijm), eenlagig, plaveisel, sereus (eiwitrijk secreet), kubisch en cylindrisch
Wat heeft meeste proliferatieve activiteit bij pregenitoire cellen?
Groeifactoren
Waar ontstaan longcarcinomen?
95% ontstaat uit bronchiaal of alveolair weefsel en 5% is wildgroei
Waardoor ontstaan veel onschuldige mammaafwijkingen?
Knobbeltjes veroorzaakt door veranderingen van bind- en klierweefsel
Wat is de bekleding van de bronchi wand?
Trilhaarepitheel, slijmbekercellen, basale cellen, clubcellen en neuroendocriene cellen
Waardoor wordt de alveoli bekleed?
97% door type 1 pneumocyten, maar 2x zoveel pneumocyten type 2 cellen
Wat is de functie van surfactant?
Oppervlaktespanning verlagen
Wat zorgt voor zwart pigment in de longen?
Antracose
Wat zijn de hoofdgroepen van kwaadaardig longcarcinoom?
Plaveiselcelcarcinoom, ademocarcinoom, grootcellig carcinoom en kleincellig carcinoom
Wat is het verschil tussen kleincellig en niet-kleincellig carcinoom?
Kleincellig heeft meer uitzaaiingen en kan daardoor ook niet chirurgisch verwijderd worden
Wat zijn de risicofactoren voor longcarcinoom?
Roken, asbast, ioniserende straling en zware metalen
Hoe kan hypercalcemie ontstaan?
paraneoplastisch verschijnsel (door bioactieve stoffen van longtumor) of door botmetastase van longtumor met botafbraak
Wat zijn exocrienen klieren?
Speeksel-, zweet-, mammaklieren, prostaat en exocriene pancreas
at zijn endocriene klieren?
hypofyse, bijnieren, schildklier en eilandjes van Langerhans
Wat zijn de epithiale structuren van mammaklierweefsel?
Binnenste laag produceert secreet, buitenste laag is myoepitheel
Wat is de meest voorkomende mammacarcinoom?
Ductaal (80%) en is licht op HE-kleuring
Fibroadenoom (teveel bindweefsel) is vaak goedaardige tumor
Hoe ontstaat een vastere consistentie van carcinoom?
door desmoplasie afzetting (stromale reactie met bindweefsel)
Hoe ontstaat acute leukemie?
Door ophoping van blasten
Wat is de vorm van al deze blasten?
Relatief groot, grote kern en basofiel cytoplasma
Wat wordt gebruikt bij de immunofenotypering van leukemische cellen?
Gekeken naar antistoffen, specifieke enzymen en CD-markers
Wat zijn de rijpste stadia voor de proliferatie?
Erytrocytair: polychromatische erytroblast
Lymfatisch: alle ontwikkelingsstadia
Granulocytair: myelocyt
Hoe zijn leukemische T-cellen te herkennen?
Homogeen beeld