2.1 Dosbarthiad a bioamrywiaeth

Question 1

Sut ydym yn penderfynnu i ba grwp mae organebau yn perthyn?

Answer 1

Nodweddion morffolegol, nodweddion ymddygiadol, patrwm DNA

Question 2

Enghraifft o nodwedd morffolegol

Answer 2

Clustiau mawr, 4 coes, lliw ffur

Question 3

Enghraifft o nodwedd ymddygiadol

Answer 3

Gaeafgysgu, mudo yn y gaeaf, deffro yn y nos

Question 4

Enghraifft o organeb procaryotig (dim cnewyllyn)

Answer 4

Bacteria

Question 5

Enghraifft o organebau ewcaryotig (efo cnewyllyn)

Answer 5

Anifeiliaid, fungi, planhigion, protoctista

Question 6

Trefn y System Finomaidd

Answer 6

Teyrnas, ffylwm, dosbarth, urdd, teulu, genws, rhywogaeth

Question 7

Pam defnyddio enwau gwyddonol?

Answer 7

Osgoi dryswch wrth cyfarthrebu’n rhyngwladol

Question 8

Pa iaith yw enwau gwyddonol mewn?

Answer 8

Lladin

Question 9

Sut ydych yn ysgrifennu enw gwyddonol anifail?

Answer 9

Genws (Capital letter) rhywogaeth (small letter)

Question 10

Y mwyaf tebyg yw’r DNA =

Answer 10

Y mwyaf agos maent yn perthyn

Question 11

Beth mae coeden ffylogenetig yn ddangos?

Answer 11

Hynafiad cyffredin (common ansestor) organebau

Question 12

Enwch y dechneg sy’n cael ei ddefnyddio i dadansoddi samplau DNA

Answer 12

Proffilio genetig

Question 13

Pam ydy planhigion angen golau’r haul?

Answer 13

• Ffotosynthesis (cynhyrchu glwcos)
• H20+CO2= glwcos + O2

Question 14

Pam ydy organebau angen bwyd?

Answer 14

• Glwcos ar gyfer resbiradaeth

Question 15

Pam ydy organebau angen dwr?

Answer 15

• Cynnal meinweioedd
• Cludo e.e. mwynau

Question 16

Pam ydy organebau angen ocsigen?

Answer 16

• Ar gyfer resbiradaeth aerobig

Question 17

Pam ydy organebau angen carbon deuocsid?

Answer 17

• Ar gyfer ffotosynthesis

Question 18

Pam ydy organebau angen mwynau?

Answer 18

• Cynnal iechyd
• Planhigion angen NPK

Question 19

Pa ffactorau sy’n effeithio ar maint poblogaeth anifail?

Answer 19

• Cystadleaeth am fwyd a dwr
• Nifer y ysglyfaethwr
• Clefyd
• Llygredd

Question 20

Pa ffactorau sy’n effeithio ar maint poblogaeth planhigyn?

Answer 20

• Cystadleaeth am olau, dwr, neu fwynau
• Nifer y llysysyddion
• Clefyd
• Llygredd

Question 21

Pam mae bioamrywiaeth yn bwysig?

Answer 21

Tyfu bwyd, casglu deunyddiau diwydiannol, creu meddyginiaeth newydd, ar gyfer lles dynol

Question 22

Beth sy’n lleihau bioamrywiaeth?

Answer 22

Tir yn cael ei defnyddio i adeiladu, chwarelu, dympio sbwriel, ffermio, datgoedwigo, cynhesu bydeang, newid hinsawdd

Question 23

Pam ydy colled bioamrywiaeth yn broblem?

Answer 23

Creu ecosystemau llai sefydlog

Question 24

Dulliau cadwraeth

Answer 24

Gwarchodfeudd naturiol, CITIES, SSSI, rhaglenni bridio, banciau sberm a storfeudd hadau, rhaglenni ail-gyflwyno, lleihau llygredd

Question 25

Manteision o ddefnyddio organeb arall i ladd plau

Answer 25

Dim yn defnyddio cemegion, targedu un rhywogaeth yn unig

Question 26

Beth yw anfanteision defnyddio organeb arall i ladd plau?

Answer 26

Anodd ddefnyddio yn yr awyr agored, ddim yn dileu plau yn gyfan gwbl, fwy cymhleth na cemegolion, mae’n ddrud

Question 27

Problemau mae rhywogaethau estron yn gallu achosi?

Answer 27

Poblogaeth yn tyfu’n afreuolus, na fydd rhywogaeth brodorol yn gallu cystadlu, cludo clefydau

Question 28

Pam yw hi ddim yn ymarferol i gyfri pob organeb mewn poblogaeth?

Answer 28

Gallu mudo mewn/allan, marw neu geni, anodd dod o hyd i’r anifail

Question 29

Mwy o samplau =

Answer 29

Mwy dilys yw’r canlyniadau

Question 30

Camau i defnyddio cwadrat

Answer 30

1. Mesur ardal i samplu gan ddefnyddio tap mesur (20mx20m) 2. Taflu dis 20 ochr 3. Rhif cyntaf = echelin X 4. Ail rhif = echelin Y 5. Rhoi cornel gwaelod chwith y grid ar y cyfesyrun 6. Cyfri nifer yn y cwadrat 7. Ailadrodd

Question 31

Hafaliad i gyfrifo maint poblogaeth mewn ardal penodol

Answer 31

Cyfanswm nifer y … x (cyfanswm arwynebedd cyfan yr ardal (m2) / cyfanswm yr arwynebedd samplu (m2))

Question 32

Beth yw ystyr perygl mewn asesiad risg?

Answer 32

Beth sy'n peryglus a pham?

Question 33

Beth yw ystyr risg mewn asesiad risg?

Answer 33

Beth all mynd o'i le a phryd?

Question 34

Beth yw ystyr mesur rheoli mewn asesiad risg?

Answer 34

Sut allech chi osgoi hyn rhag digwydd?

Question 35

Pam oes angen samplu ar hap wrth defnyddio cwadrat?

Answer 35

Osgoi tuedd

Question 36

Pam defnyddio'r dull cwadrat?

Answer 36

Er mwyn gyfrifo maint poblogaeth mewn ardal penodol

Question 37

Pam defnyddio dull trawslunio?

Answer 37

Er mwyn cyfrifo amlder a dosbarthiad rhywogaethau

Question 38

Camau i wneud trawslunio

Answer 38

1. Gosod tap mesur ar y llawr (llinell y trawslun) 2. Gosod cwadratau yn rheolaidd ar hyd llinell y drawslun 3. Cyfri sawl o'r rhywogaeth sydd yn y cwadrat

Question 39

Pam defnyddio dull dal ac ail-dal?

Answer 39

I wneud amcangyfrif poblogaeth sy'n symud (anifail)

Question 40

Camau i wneud y ddul dal ac ail-dal

Answer 40

1. Dal nifer o unigolion o rhywogaeth benodol 2. Marcio'r anifeiliaid 3. Rhyddhau'r anifail nol i'r amgylchedd 4. Ar ol peth amser, ail ddaliwch sampl arall

Question 41

Hafaliad i amcangyfrif poblogath symud

Answer 41

Amcangyfrif o gyfanswm maint y poblogaeth= (tro 1af x 2il dro) / nifer y cafodd ei aildal

Question 42

Pa amodau sydd angen i dal ail-dal weithio?

Answer 42

- Digon o amser i'r rhywogaeth cymysgu efo eraill - Dechneg farcio effeithiol (ddim yn effeithio ar ei siawns o oroesi) - Dim marwolaethau neu genedigaethau

Question 43

Pwy ddatblygodd y system finomaidd?

Answer 43

Carl Linnaeus