1.5 Parkinson therapie Flashcards
Pathofysiologie Parkinson
verlies van dopaminerge neuronen in de nigrostriatale zenuwbanen (lopen van de substantia nigra compacta naar het striatum)
Er is verstoring in de balans tussen dopamine en acetylcholine, met te weinig dopamine en overmaat aan ACTH.
Wanneer treden de sympomen op
Er is een enorme reserve aan van neuronen, dus klachten komen pas later. De klachtent treden pas op als meer dan 70-80% van de neuronen kapot zijn, dit is vaak rond het 60e levensjaar.
Anticholinergica
muscarinereceptor antagonisten. gunstig effect op de tremor.
Orfenadrine (Dispal) en trihexyfenidyl (Artane), nieuwere middelen met minder bijwerkingen, maar geven wel verwardheid.
Amantadine
Antiviraal middel, functioneert ook als glutamaat (NDMA-) receptor antagonist.
Glutamaat = belangrijke neurotransmitter, NMDA receptor onderdrukt de dopamine release.
Voordeel: werkt snel, werkt op de akinesie en rigiditeit.
Nadeel: uitgewerkt na 8-9 maanden en geeft misselijkheid. In zeldzame gevallen geeft het livedo reticularis (vlekkerige uitslag op benen).
Levodopa
L-dopa, precursor van dopamine. Dopamine zelf kan niet gegeven worden omdat dit niet de bloed-hersenbarriere doorkomt.
Dopaminecyclus
Dopamine ontstaat uit L-tyorisine (uit voeding). L-tyrosine wordt omgezet in L-dopa door dioxyphenylalanine, wat door dopa-decarboxylase omgezet wordt in dopamine.
Dopamine kan omgezet worden in (nor)adrenaline, door dopamine-beta-hydroxylase.
Noradrenaline is belangrijk bij het sympathische zenuwstelsel, wat verklaart waarom hoge dosis dopamine voor noradrenerge bijwerkingen op het hart en de bloedvaten zorgt
Wat geef je tegelijkertijd met L-dopa?
Altijd in combinatie met een decarboxylaseremmer, om te voorkomen dat L-dopa in het MDL al in dopamine wordt omgezet. Deze remmer kan de bloed-hersenbarriere niet doorkomen, L-dopa zelf wel, waardoor het pas in de hersenen wordt omgezet tot dopamine.
Zonder een decarboxylaseremmer zou slechts 2% van het L-dopa de hersenen bereiken.
Bijwerkingen L-dopa
Centraal:
- hallucinaties
- dyskinesie (ongewilde hevige bewegingen)
- nachmterries, opwinding
- on-off fenomeen (dit wordt veroorzaakt door dopamine concentratie schommelingen. Door dit te voorkomen moet de palsmaspiegel zo constant mogelijk gehouden worden. dit door het middel meerdere malen per dag te geven.
Perifeer:
- misselijkheid, hiervoor wordt domperidon gegeven. Dit is een perifeer D2 receptor antagonist van het braakcentrum.
- hypotensie door de dopaminereceptoren in de vaatwand
- Hartritmestoornissen
- Anorexie
L-dopa verliest uiteindelijk zijn werking in het lichaam en moet daarom zo lang mogelijk uitgesteld worden, en zo’n laag mogelijke dosis.
Apomorfine
D2 receptor antagonist. Werkt snel, maar minder sterk dan L-dopa. langere halfwaardetijd waardoor minder fluctuaties plaatsvinden. Kan ook gegeven worden tegen de rigidteit en tremor in een OFF-periode bijwerking van L-dopa.
Bijwerkingen zijn misselijkheid, dus i.cm.m domperidon.
MAO-B remmer
MAO-B breekt dopamine af, het middel is effectief bij MPTP-geinduceerde Parkinson. Geeft misselijkheid, hallucinaties, slapeloosheid en bloeddrukschommelingen
COMT-remmer
remt de omzetting van L-dopa, waardoor er een langere halfwaardetijd is. Samen met een decarboxylaseremmer
