??

Question 1

Epidemiology skilgreining

Answer 1

Study of occurrence and determinants of disease

Rannsóknir á dreifingu og áhrifaþáttum sjúkdóma

Question 2

Heilbrigðisyfirvöld nota epidemiology fyrir: (3)

Answer 2

1. Eftirlit og skimun
2. Þekkingu á áhrifavöldum heilbrigðis og sjúkdóma
3. Árangursmat á forvarnaraðgerðum og heilbrigðisþjónustu

Question 3

The first epidemiologist?

Answer 3

John Graunt

Question 4

Hvað gerði John Snow merkilegt?

Answer 4

London Cholera epidemic rannsóknir

Fyrsta aftursýna ferilrannsóknin

Question 5

Incidence

Answer 5

= nýgengi

number of new cases in a population during a given time

Question 6

Prevalence

Answer 6

= algengi

total number of cases in a population at a given time point

Question 7

Relative risk

Answer 7

= hlutfallsleg áhætta

the proportion of cases among exposed divided by the proportion of cases among unexposed

Question 8

Hvað er cause (áreiti)?

Answer 8

atvik eða einkenni sem fer á undan útkomunni og án þess atviks hefði útkoman ekki átt sér stað

Question 9

Strength of a cause is determined (3)

Answer 9

• on the population level (not individual level)
• total burden of cases occurring in a population
• not a biologically stable characteristic of a causal factor or independent of setting

Question 10

Strong vs. weak causal component

Answer 10

Strong: plays a role in a large proportion of cases
Weak: plays a role in a small proportion of cases

Question 11

Validity vs. Precision

Answer 11

= réttmæti vs. áræðanleiki
absence of systematic errors = validity
absence of random errors = precision

Question 12

Validity vs. Precision -> áhrif á causal inference

Answer 12

Absence of systematic errors (validity) is a premise for a causal inference

Question 13

Hvernig mælum við..
.. dreifingu sjúkdóma?
.. tengsl við áhrifaþætti?

Answer 13

• algengi (prevalence), nýgengi (incidence)

- hlutfallsleg áhætta (relative risk), rekjanleg áhætta (attributable risk)

Question 14

Algengi (prevalence)

• skilgreining
• ath:

Answer 14

• fjöldi (hlutfall) í þýði með tiltekið einkenni á tilteknum tímapunkti
  = fjöldi tilfella á tímapunktinum / fjöldi í þýði á sama tíma
• skilgreina þarf tímasetningu = heildarálag vegna sjúkdóms á tilteknum tíma – ekki tíðni

Question 15

Nýgengihlutfall (uppsafnað nýgengi) (incidence)

• skilgreining
• ath:

Answer 15

• fjöldi nýrra sjúkdómstilfella í tilteknu þýði yfir tiltekið tímabil
  = fjöldi nýrra tilfella á eftirfylgdartíma / fjöldi í áhættu við upphaf eftirfylgdar
• skilgreina þarf tímabil = hlutfall

Question 16

Nýgengitíðni

• skilgreining
• ath:

Answer 16

• fjöldi nýrra tilfella m.v. persónutíma = hraði breytingar frá heilbrigði yfir til sjúkdóms
  = fjöldi nýrra tilfella á eftirfylgdartíma / summa áhættutímabila allra einstaklinga í áhættu
  = gefið í persónu-dögum, mánuðum, árum
• gott að nota í hópum sem eru að breytast og ef eftirfylgni er löng

Question 17

Gagnlíkindi (odds)

- hvernig reiknað?

Answer 17

líkindi á tilteknum atburði / líkindi á að atburðurinn gerist ekki

Question 18

Mælingar á sjúkdómum, útreikningar:

• algengi
• nýgengihlutfall
• nýgengitíðni
• gagnlíkindi

Answer 18

• algengi = fjöldi eða hlutfall tilfella í þýðinu
• nýgengihlutfall = ný tilfelli / þýði við upphaf rannsóknar
• nýgengitíðni = ný tilfelli / heildarpersónutími í áhættu
• gagnlíkindi = líkur á atburði / (1-líkur á atburði)

Question 19

Mælingar á tengslum milli útsetningar og útkomu (4)

Answer 19

• hlutfallsleg áhætta (relative risk, RR)
• staðlað nýgengi/dánartíðnihlutfall (SIR, SMR)
• gagnlíkindahlutfall (odds ratio, OR)
• rekjanleg áhætta - áhættumunur (attributable risk - risk difference)

Question 20

Ecological (vistfræðilegar) rannsóknir

Answer 20

• rannsóknir a fylgni (correlation)
• á stórum skala, t.d. landsgrundvelli
• ekki greinandi, segja ekkert um orsakasamband

Question 21

Relative risk (RR) (hlutfallsleg áhætta)

Answer 21

= nýgengi (incidence) útsettra / nýgengi (incidence) óútsettra
- líkurnar á að veikjast hjá hóp m. útsetninguna miðað við hóp án útsetningarinnar

Question 22

RR í case-control rannsóknum

Answer 22

ekki hægt að reikna beint hlutfallslega áhættu í case-control því okkur vantar upplýsingar um nýgengi
- í staðinn reiknum við odds ratio (OR) (gagnlíkindahlutfall) sem er námundum við RR

Question 23

rare disease assumption

Answer 23

má nota OR í stað RR þegar nýgengi er lágt

því ef b er mikið stærra en a fæst a+b = b

Question 24

Odds ratio (OR) gagnlíkindahlutfall

Answer 24

OR = (++/+-)/(-+/–)

fyrra er outcome, seinna er exposure

Question 25

relative risk = hlutfallsleg áhætta

- hvernig reiknað (3)

Answer 25

risk ratio = incidence proportion (exp) / incidence proportion (unexp)
rate ratio = incidence rate (exp) / incidence rate (unexp) -> person years
odds ratio = odds (exp) / odds (unexp)

Question 26

rate ratio vs. risk ratio

Answer 26

eru jafngild ef um stuttan tíma eða lágt nýgengi er að ræða

Question 27

Fjölbreytugreining (Cox) gefur?

Answer 27

HR = hazard ratio (hættuhlutfall)

Question 28

PAR% = population attributable risk% = rekjanleg áhætta í þýði

Answer 28

það hlutfall af áhættu (nýgengi) þýðis sem rekja má til útsetningarinnar