Ziekteleer

Question 1

Aangeboren nierafwijkingen

Answer 1

Soort: Alle dieren

Oorzaak: Aangeboren

Verschijnselen: vaak geen verschijnselen door compensatoir vergrote resterende nier

Extra: rund ontbreekt meestal linker nier, hond en kat vaker rechter nier.

Question 2

Niercysten

Answer 2

Rond, dunwandig, gevuld met helder vocht en variabel in grootte. Enkelvoudig tot multipel in schors en/of merg.

In veel diersoorten beschreven.

Verloop: Ontstaan klein en worden later vaak groter. Aan het begin geen verschijnselen.

Question 3

Hydronefrose

Answer 3

Verwijding van het nierbekken door urinestuwing.

Question 4

Stapelingsziekten “Amyloïdose” (AA)

Answer 4

Diersoort: Rund, hond, kat, hamster, paard, rat en vogels

Oorzaak: Ophoping van amyloïd in een of meer organen (nier, lever, milt, darmen en bijnieren). Complicatie van chronische ziekten.

Verschijnselen: Afhankelijk van ernst en lokalisatie.

• Glomerulair (hond): proteïnurie, oedeem en uremisch syndroom.
• Medullair (kat): PU/PD, metabole afwijkingen en leverlijden.
• Rund: Nefrotisch syndroom en nierfalen na 1-2 maanden. Oedeem en heftige diarree.

Diagnose: macroscopisch vergroot, bleek tot geel en soms grijs-wit. Consistentie verhoogd, op sneevlak vochtig korrelig en in schors doorschijnende puntjes. Beiderzijds en diffuus.

Therapie: symptomatisch, vaak moeilijk te behandelen.

Prognose: afhankelijk van ernst. Bij rund infaust.

Extra: amyloïd is vooral gelokaliseerd in de glomeruli (glomerulaire amyloïdose), maar kan ook voorkomen in het niermerg (medullaire amyloïdose).
AA = normaal amyloïd.
SAA = serumamyloïd A (acuut)
AL = light chain van Ig amyloïd (plasmaceltumoren)

Question 5

Nefritis

Answer 5

Ontsteking in de nieren. Nefritiden delen we doorgaans in een glomerulonefritis, waarbij voornamelijk de glomeruli betrokken zijn, een (tubulo)interstitiële nefritis, die zich in het interstitium en de tubuli voordoet en de pyelonefritis, waarbij primair het nierbekken (pyelum) is betrokken.

Question 6

Glomerulonefritis

Answer 6

Diersoort: hond

Oorzaak: immuungemedieerd en/of infectieus

Verschijnselen: spieratrofie (door eiwitverlies), ascites, proteïnurie en soms hematurie. Uiteindelijk uremisch syndroom.

Diagnose: proteïnurie zonder aanwijzingen voor pre- of postrenale oorzaken.

Therapie: primaire oorzaak aanpakken, aangepast dieet, ACE-remmers

Prognose: afhankelijk van ernst en oorzaak. Bij ernstige gevallen slecht.

Question 7

Porcine dermatitis en nefritis syndroom (PDNS)

Answer 7

Diersoort: varken (8-14 weken)

Oorzaak: precieze oorzaak onbekend. Porcine circovirus 2 en AL ertegen. Slecht klimaat en overbevolking.

Verschijnselen: necrotische vasculitis -> lokale laesies in de huid

Diagnose: histologisch onderzoek van de huid en de nieren. PCV2 aantonen dmv PCR. Andere ziektes uitsluiten.

Therapie: geen. Preventief verminderen van de contactstructuur tussen dieren.

Extra: necrotische vasculitis kan in de nier leiden tot een heftige glomerulonefritis.

Question 8

Aviaire polyomavirus (APV)

Answer 8

Diersoort: vogels (papegaai-achtige <1 jaar)

Oorzaak: aviaire polyomavirus (APV)

Verschijnselen: PU/PD, diarree, subcutane bloedingen, biliverdinurie, gewichtsverlies, anorexie, regurgiteren/braken, vertraagde kroplediging en lethargie.

Diagnose: intranucleaire virale inclusies.

Therapie: vaccinatie is preventief mogelijk, maar niet in NL verkrijgbaar.

Extra: mortaliteit is hoog. Histologisch: wss immuungemedieerde membraneuze glomerulonefritis + necrose van lever en milt.

Question 9

Tubulo-interstitiële nefritis

Answer 9

Diersoort:

• Non-purulent: veel bij vogels (NCD en IBV)
• Purulent: vogels, rund, paard en varken.

Oorzaak: toxinen aangevoerd vanuit het bloed of verminderde bloedaanvoer (hypoxie). Trombo-embolie.

Verschijnselen: afhankelijk van ernst.

Prognose: matig en afhankelijk van ernst en primaire proces.

Extra:

• Non-purulent: veroorzaakt door noxen of agentia.
• Purulent: veroorzaakt door pyogene agentia, via bloedbaan naar nier.

Question 10

Pyelonefritis

Answer 10

Diersoort: rund (in aansluiting op de partus in relatie met een blaasverlamming)

Oorzaak: gemengde populatie van bacteriën.
Corynebacterium renale en E-coli.

Verschijnselen: frequent kleine hoeveelheden rode urine, met pus en vellen. Mictie is pijnlijk, ureter verdikt en vermageren.

Diagnose: urinesediment: ery’s, leuko’s, epitheelcellen, kristallen, hyaliene cilinders en zeer veel bacteriën. Lichamelijk-, rectaal- en urineonderzoek.

Therapie: AB (minimaal 3 weken)

Prognose: vaak recidief

Extra: vaak één nier aangetast, maar komt ook beiderzijds voor. Het pyelum is verwijd en bevat purulent exsudaat.

Question 11

Pyelonefritis varken

Answer 11

Diersoort: varken (vooral zeugen en gelten, 2-3 weken na natuurlijke dekking of partus)

Oorzaak: meerdere bacteriën, waaronder Actinobaculum suis. Leidt slechts in een klein aantal gevallen tot pyelonefritis.

Verschijnselen: anorexie, polydipsie en frequent lozen van kleine hoeveelheden urine die bloed en pus bevat.

Diagnose: obv verschijnselen en urineonderzoek.

Preventie: optimaliseren van de hygiëne.

Therapie: AB, maar beter slacht/euthanasie door recidieven.

Extra: bij sectie ontstoken nierbekken, papil kan ook necrotisch en hemorragisch zijn. Vaak ook cystitis en ureteritis.
Infectie via besmette beteren -> afvoeren.

Question 12

Pyelonefritis hond en kat

Answer 12

Diersoort: hond en kat

Oorzaak: ascenderende infectie vanuit de blaas, uterus of prostaat. E. coli of Staphylococcus spp.

Verschijnselen:

• Acuut: algemeen ziek, anorexie, koorts, PU/PD en evt. incontinentie.
• Chronisch: meestal geen duidelijke verschijnselen. Evt. uremisch syndroom.

Diagnose: obv symptomen en echo. Blaaspunctie voor urine- en bacteriologisch onderzoek.

Therapie: AB (± 4 weken)

Prognose: afhankelijk van stadium van pyelonefritis.

Extra: komt meer voor bij honden

Question 13

Chronische nierziekte (CKD) Kat en hond

Answer 13

Diersoort: kat en hond

Oorzaak: ouderdom, raspredispositie en immuungemedieerde problemen

Verschijnselen: sopor (depressie), anorexie, foetor ex ore, braken, PU/PD en soms diarree. Slijmvliezen bleek (anemie) en soms ulcera).
- Kat: hypertensie

Diagnose: pre- en postrenale oorzaken uitgesloten. Evt. histologisch onderzoek, urineonderzoek: SG laag, proteïnurie, creatinine en ureum in plasma verhoogd.

Therapie: causaal en symptomatisch (dieet, ACE)

Prognose: verlies van functionerend nierweefsel is irreversibel en de aandoening verloopt vaak progressief.

Extra: wordt regelmatig vastgesteld bij katten.

Question 14

Chronische nierziekte (CKD) Konijn

Answer 14

Diersoort: konijn

Oorzaak: parasiet = Encephalitozoon cuniculi

Verschijnselen: scheef houden kop, ataxie, PU/PD en algemeen ziek.

Diagnose: verschijnselen en bloedonderzoek (verhoging creatinine en ureum)

Therapie: fenbendazol of albendazol

Extra: parasiet heeft de voorkeur voor het zenuwstelsel (hersenen) en de nieren.

Question 15

Chronische nierziekte (CKD) Paard

Answer 15

Diersoort: paard

Oorzaak: ouderdom

Verschijnselen: anorexie, slecht uithoudingsvermogen, oedeem, PU/PD en proteïnurie.

Diagnose: bevindingen en bloedonderzoek (ureum en creatinine verhoogd), evt. biopt van de nier.

Therapie: geen

Prognose: infaust

Extra: rectaal onderzoek -> kleine stevige linkernier met onregelmatig oppervlak.

Question 16

Chronische nierziekte (CKD) Vogels

Answer 16

Diersoort: vogels

Verschijnselen: sopor, anorexie, foetor ex ore, PU/PD, slijmvliezen bleek (anemie) en soms ulcera. De ontlasting heeft de gebruikelijke vorm, maar een extra waterfractie.

Diagnose: bloedonderzoek (niet creatinine, maar ratio urinezuur/ureum). Vaststellen calcium en fosfaat.

Therapie: dieet en eventuele fosfaatbinders.

Question 17

Neoplasieën van de nier

Answer 17

Primaire tumoren van de nier zijn vrij zeldzaam.

De belangrijkste epitheliale neoplasie is het nier(adeno)carcinoom. Deze treedt meestal eenzijdig en lokaal op en wordt regelmatig aangetroffen bij de grasparkiet. Het belangrijkste verschijnsel is een (eenzijdige) parese/paralyse als gevolg van de druk van de tumor op de n. ischiadicus, die bij vogels door de nier loopt.

Het maligne lymfoom is de meest voorkomende rondcellige neoplasie.

Nefroblastoom is een eenzijdige tumor (epitheliaal en mesenchymaal).

Question 18

Urolithiase

Answer 18

Diersoort: alle

Oorzaak: verhoogde concentratie van minerale bestanddelen, beïnvloed door het voer, de concentratie van de urine en de mate van uitscheiding. Ook de pH van de urine speelt een rol (herkauwers/paard/konijn alkalische pH (8-8,8), hond/kat/fret een zure).

Verschijnselen: uiteenlopend, afsluiting van de urethra of ureteren. Blaasruptuur en/of verlamming van de m. detrusor.

Diagnose: urineonderzoek en bacteriologisch onderozek. Echo en röntgen (contrast). Evt. bloedonderzoek.

Therapie: herstellen adequate urineafvoer, verhoging wateropname, aanpassing dieet en evt. operatie.

Extra: uroliet = urinesteen.
Soorten kristallen:
- Struviet (hond, kat, herkauwer en varkens)
- Calciumhoudend (hond, kat, paard, konijn, cavia)
- Uraatstenen (vogels)
- Cystinestenen (hond; raspredispositie)

Question 19

Ureterobstructie

Answer 19

Soort: alle

Oorzaak: concrementen afkomstig uit het pyelum. Bloedstolsel of exsudaat.

Verschijnselen:

• Acuut: buikpijn
• Geleidelijk: veroorzaakt weinig verschijnselen, leidt tot hydronefrose.

Question 20

Urethraobstructie Kat

Answer 20

Soort: kat, vooral katers

Oorzaak: secundair aan plugvorming en/of strictuurvorming.

Verschijnselen: vaak naar kattenbak, heftige en vocale pijnuiting, overvulde en pijnlijke blaas.
Systemisch secundair aan (postrenale) nierfalen!

Diagnose: verschijnselen, LO en bloed- en urineonderzoek.

Therapie: SPOED! Blaaslediging (katheter), voorzichtig met sedatie, infuus, blaasspoelen en dieetadvies.

Prognose: goed, maar recidieven.

Extra: afsluiting thv distale penispunt -> soms is een penisamputatie geadviseerd.

Question 21

Urethraobstructie Hond

Answer 21

Soort: hond (vooral reuen)

Oorzaak: secundair aan vastlopen urolieten thv bekkenomslag en voor het os penis.

Verschijnselen: frequente, niet-succesvolle en pijnlijke pogingen om urine te lozen. Soms systemische verschijnselen.

Diagnose: signalement, verschijnselen, LO, urineonderzoek en aanvullende beeldvorming.

Therapie: SPOED! Blaaslediging, opheffen obstructie, dieet.

Prognose: gunstig tot slecht

Extra: komt soms voor bij teven door een urethracarcinoom.
Analyse van verwijderde stenen is sterk aanbevolen, dit is de basis voor preventie van recidieven.

Question 22

Urethraobstructie Herkauwer

Answer 22

Soort: schaap, geit en rund

Oorzaak: vooral bij gecastreerde mannelijke dieren door concrementen in processus urethralis

Verschijnselen: frequente, niet succesvolle pogingen tot het lozen van urine. Rusteloos heen en weer lopen, klagen, gillen, trappende bewegingen naar de buik en koliek.

Diagnose: obv verschijnselen en bevindingen bij het inbrengen van urinekatheter.

Therapie: opheffen obstructie, dieet (aanzuren + extra zout)

Prognose: goed

Extra:

• Vaak kan gruis worden gevonden rond de penisopening en preputium.
• Een hoge urethrotomie maakt een dier ongeschikt voor dekdienst.

Question 23

Blaasruptuur

Answer 23

Soort: kater, reu en hengstenveulen

Oorzaak: relatief lange en nauwe urethra. Blaasovervulling, persen of trauma.

Verschijnselen: geheel of gedeeltelijk achterwege blijven van mictie en soms hematurie. Systemische verschijnselen (depressie, anorexie en braken).
- Veulen: sloom en lichte koliek

Diagnose: anamnese, LO en beeldvorming (röntgen en/of echo). Dikke buik en positieve undulatieproef.

Therapie: herstellen van blaas

Prognose: doorgaans goed

Extra: urine lekt naar de buikholte en dan ontstaat een postrenaal nierfalen.

Question 24

Ruptuur van urethra

Answer 24

Soort: kater

Oorzaak: secundair aan obstructie, ontsteking of complicatie katheterisatie

Question 25

Incontinentie: aangeboren afwijkingen (ectopische ureters)

Answer 25

Soort: vooral hond, soms kat en paard

Oorzaak: aangeboren, hoogst waarschijnlijk een erfelijke achtergrond.

Rassen: veel bij Golden Retrievers, Briards en Apenzeller sennenhonden

Verschijnselen: ongecontroleerd verlies van urine, meestal al op erg jonge leeftijd. Niet zindelijk worden.

Diagnose: echografie, IV contrastonderzoek of cystoscopie.

Therapie: chirurgisch door een specialist -> re-implanteren van de ureter, creëren van nieuwe opening van ureter. Eventueel medicatie.

Prognose: varieert. Volledig herstel is mogelijk, maar regelmatig (50%) is de functie van de sfincter van de urineblaas zodanig gestoord dat de incontinentie niet volledig herstelt.

Extra: monden niet uit in de blaas, maar in blaashals, urethra of vagina (bij vrouwelijke dieren) en in de vas deferens, vesiculaire klier of urethra (bij mannelijke dieren). Bij de kat loopt de ureter vaker buiten de blaas om direct naar de urethra (extramuraal). Bij de hond komt de ureter vaak op de normale plaats de blaas binnen, maar loopt vervolgens nog een stuk door in de blaaswand en mondt uit in de urethra (intramurale ectopische ureter).

Question 26

Blaasverlamming Paard

Answer 26

Soort: paard

Oorzaak: bijna altijd gelegen in het ruggenmerg. EHV-1 of neuritis cauda equinae.

Verschijnselen: incontinentie dat vooral optreedt bij een toename van de intra-abdominale druk (liggen of opstaan).

Therapie: symptomatisch, katheteriseren, voorkomen van urineweginfectie en secundaire dermatitis.

Prognose: afhankelijk van primaire oorzaak

Question 27

Blaasverlamming GD

Answer 27

Soort: hond en kat

Oorzaak: ruggenmerg (HNP, cauda equina syndroom of trauma) of langdurig een ernstig overvulde blaas.

Verschijnselen: ongecontroleerd verlies van urine, dat m.n. optreedt bij een toename van de intra-abdominale druk (opstaan/blaffen/hoesten/optillen) -> overloopblaas.

Therapie: katheteriseren en/of manueel de blaas leegdrukken. Blaasspier stimuleren met parasympathicomimetica.

Prognose: afhankelijk van onderliggende oorzaak en duur van de overvulling.

Question 28

Sfincterincompetentie

Answer 28

Soort: hond

Oorzaak: gecastreerde teef (grotere rassen). Oestrogeen en raspredispositie.

Verschijnselen: het (passief) urineverlies zal vooral opvallen als de hond in rust is (minder compensatie door de externe sfincter) of als de druk op de blaas plotseling toeneemt (bij het opstaan, in combinatie met een volle blaas).

Therapie: sympathicomimetica of hormoonpreparaten (oestrogeen, testosteron en/of GnRH-antagonisten). Eventuele chirurgie of depots van opvulmateriaal.

Prognose: incontinentie wordt vaak geleidelijk erger en geavanceerde technieken hebben niet altijd het gewenste resultaat.

Question 29

Cystitis (blaasontsteking)

Answer 29

Kan ontstaan door een infectie (meestal bacterieel), door chemische invloeden en ook zonder duidelijke oorzaak. Ook andere aandoeningen kunnen predisponeren voor het ontstaan van een cystitis. Bijvoorbeeld passief urineverlies, urolithiase, aangeboren of verkregen anatomische afwijkingen van de urinewegen (een divertikel thv het urachuslitteken) of problemen in het geslachtsapparaat (prostaat/uterus).

Omgekeerd kan een cystitis ook predisponeren voor andere aandoeningen; zoals pyelonefritis en incontinentie.
Het kan ook het ontstaan van urolithiase in de hand werken, omdat een alkalische pH (agv bacterieel gevormd urease) en ontstekingsdebris zich goed lenen als basis voor het neerslaan van vooral struvietkristallen.

Question 30

Primaire bacteriële cystitis

Answer 30

Soort: hond (vooral teefjes)

Oorzaak: zie cystitis + cortico’s, DM, Cushing en pyometra

Verschijnselen: pollakisurie (frequente mictie), strangurie en hematurie. Bij chronische cystitis is de blaaswand vaak verdikt.

Diagnose: urineonderzoek en bacteriologisch onderzoek

Therapie: AB

Prognose: afhankelijk van oorzaak

Question 31

Idiopathische cystitis

Answer 31

Soort: kat

Oorzaak: onbekend. Jonger dan 10 jaar, obesitas, droogvoer en stress.

Verschijnselen: strangurie, pollakisurie en hematurie, andere plek dan de kattenbak en pijn.

Diagnose: alles uitsluiten

Therapie: vermindering stress, medicatie, verbeteren hygiëne, stimuleren van beweging, verhoging wateropname en meer kattenbakken.

Prognose: verschijnselen verdwijnen meestal binnen een week, wel vaak recidief!

Extra: is een chronische, recidiverende en interstitiële cystitis.

Question 32

Cystitis fret

Answer 32

Oorzaak: vergrote prostaat (squameuze metaplasie)

Verschijnselen: afwijkende mictie en urine

Question 33

Cystitis paard

Answer 33

Oorzaak: vooral secundair

Verschijnselen: pollakisurie, hematurie of pyurie

Diagnose: urineonderzoek

Therapie: onderliggende oorzaak aanpakken

Question 34

Cystitis rund (na partus)

Answer 34

Oorzaak: ascenderende infectie

• Corynebacterium renale
• E. coli
• Trueperella pyogenes
• Streptococcus faecalis

Verschijnselen: pollakisurie, troebel en onaangenaam ruikende urine. Urineus eczeem aan de achterbenen.

Diagnose: verschijnselen en bacteriologisch onderzoek

Therapie: AB (minimaal 10 dagen)

Question 35

Neoplasieën van de blaas

Answer 35

Soort: hond

Verschijnselen: afwijkende mictie of afwijkende urine

Diagnose: echo en/of cytoscopie + biopt

Therapie: resectie van aangetast deel

Prognose: afhankelijk van type en lokalisatie

Extra: 95% epitheliaal, waarvan 90% kwaadaardig