Zagadnienia do egzaminu Flashcards
- Przedmiot psychologii poznawczej. Czym zajmuje się psychologia poznawcza?
Procesami poznawczymi (czyli z grubsza tym, jak nabywamy, przetwarzamy i wykorzystujemy informacje).
Nie ma powszechnie akceptowanej definicji tego, czym są procesy poznawcze, ale zalicza się do nich:
- spostrzeganie
- uwaga
- pamięć
- wyobraźnia
- rozwiązywanie problemów
- myślenie
- pojęcia
UWAGA! Język nie jest procesem, jest odrębną strukturą
- Prekursorzy psychologii poznawczej. Wymień nazwiska filozofów, którzy zajmowali się rozważaniami na temat procesów poznawczych (zanim w ogóle mówiono o psychologii)
- Kartezjusz (podział na “soma” i “psyche”)
- empiryści: Hume, Mill, Berkeley -> reprezentacje umysłowe
- Historia psychologii poznawczej. Dlaczego behawioryzm był trudnym etapem dla psychologii poznawczej?
Bo badano tylko związek między bodźcem a reakcją, bez zagłębiania się w to, co się dzieje pomiędzy
- Historia psychologii poznawczej. Wymień behawiorystów, którzy zajmowali się poznawczą
- Edward Tolman -> badania na szczurach (mapa poznawcza labiryntu)
- Wolfgang Kohler -> badania na szympansach (zawieszone pod sufitem banany i kij w innym miejscu klatki)
- Historia psychologii poznawczej. Jakie znaczenie dla historii poznawczej ma Noam Chomsky?
Podważał behawiorystów, którzy mówili, że język jest wyłącznie efektem uczenia się, bo człowiek potrafi wypowiadać nieskończoną ilość konstrukcji gramatycznych i dlatego tam warunkowanie nie może zajść. Zakładał też, że istnieją uniwersalne reguły gramatyczne wspólne dla wszystkich języków
- Historia psychologii poznawczej. Kto jest określany jako “jeden z ojców psychologii poznawczej”?
Ulric Neisser
- Szerokie i wąskie rozumienie procesów poznawczych. Jakie są “dwie drogi” w rozumieniu procesów poznawczych?
- Szczegółowa - mikroteorie dotyczące procesów takich jak spostrzeganie i pamięć; teorie te będą precyzyjne i potwierdzone badaniami, ale będą fragmentaryczne i bardziej “laboratoryjne”
- Ogólna - stworzenie koncepcji człowieka, która obejmuje całość obrazu, ale z mniejszym naciskiem na szczegóły (bliżej do realnego życia, ale mniej weryfikowalne)
- Neuropsychologia poznawcza. Co ona wnosi?
Określenie, które okolice mózgu są odpowiedzialne za procesy poznawcze (np. pamięć, uczenie się, mechanizmy uwagi).
- Nieinwazyjne techniki badania mózgu. Wymień.
PET - tomografia pozytonowa (positron emission tomography)
fMRI - funkcjonalne obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (functional magnetic resonance imaging)
EEG - elektroencefalografia
- Nieinwazyjne techniki badania mózgu. Jakie wady i zalety mają badania PET i fMRI?
- precyzyjnie określają, gdzie w mózgu nastąpiła zmiana aktywności
- nie określają precyzyjnie, w jakim momencie czasowym pojawiły się zmiany
- obie techniki polegają na tym, że podaje się pacjentowi środek, który daje obraz (PET - podaje się promieniotwórczy izotop glukozy, MRI - kontrast reagujący na magnetyzm)
- Nieinwazyjne techniki badania mózgu. Jakie wady i zalety EEG?
- rejestruje szybko pojawiające się zmiany elektryczne
- nie pokazuje dokładnie, gdzie nastąpiła zmiana
- polega na tym, że podpina się elektrody do czaszki i one zbierają aktywność z różnych obszarów mózgu
- Social cognition. Co to jest?
- To nurt analizujący procesy poznawcze w kontekście społecznym
- Social cognition dotyczy nie tylko jednostek, ale zachowań grup i większych zbiorowości
- Social cognition powstało, bo pewne okolice mózgu wyspecjalizowały się w przetwarzaniu informacji społecznych (poprzez ewolucję)
- Social cognition się przydało do zrozumienia sytuacji podczas zamachu na World Trade Center
- Spostrzeganie – zdefiniowanie pojęcia. Co to jest spostrzeganie?
Spostrzeganiem nazywa się złożony układ procesów prowadzący do ukształtowania się subiektywnego obrazu rzeczywistości, spostrzeżenia. Podstawą tych procesów są określone czynności tj. widzenie, słyszenie, smakowanie, wąchanie, odczuwanie dotyku i temperatury itp., które odpowiadają za konstruowanie spostrzeżeń.
Ta sama sytuacja jest przez dwie osoby odbierana zupełnie inaczej!
Reprezentacja przedmiotu (wynik spostrzegania) = informacje płynące ze zmysłów + informacje z pamięci (w niektórych przypadkach)
- Bodźce oraz ich umysłowe odpowiedniki. Jakie są rodzaje bodźców?
- bodziec dystalny
- bodziec proksymalny
- wrażenie
- spostrzeżenie
- Bodziec dystalny, bodziec proksymalny, wrażenie, spostrzeżenie. Co to jest bodziec dystalny?
Bodziec działający poza naszym organizmem (z pewnej odległości) oddziałujący na nasze narządy zmysłowe (np. odgłos pierdnięcia czy kutas narysowany na kartce)
- Bodziec dystalny, bodziec proksymalny, wrażenie, spostrzeżenie. Co to jest bodziec proksymalny?
Bodziec pojawiający się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego z narządem zmysłowym (w przypadku przykładu z pierdnięciem, to fale dźwiękowe tego pierda powodują drganie kosteczek w uchu, a w przypadku kutasa narysowanego na kartce, to obraz tego kutasa będzie na siatkówce oka pomniejszony i odwrócony)
- Bodziec dystalny, bodziec proksymalny, wrażenie, spostrzeżenie. Co to jest wrażenie?
Odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych.
Wrażenie to aktywność dróg wstępujących, biegnących od narządów zmysłowych do odpowiednich rejonów mózgu.
Poszczególne wrażenia są od siebie izolowane (np. kształt i barwa). Przykładowo, w oku są pręciki i czopki, pręciki są z grubsza od kształtu, czopki od kolorów. Mimo że pręciki i czopki są w tym samym miejscu (na siatkówce), pręcik przetworzy tylko informację o kształcie, nie przepuści informacji o kolorze (dlatego te wrażenia są izolowane).
- Bodziec dystalny, bodziec proksymalny, wrażenie, spostrzeżenie. Jak się ma spostrzeżenie w kontekście tych pojęć?
Bodziec dystalny -> (powoduje) bodziec proksymalny
Bodziec proksymalny -> (powoduje) wrażenie
Zbiór wrażeń -> spostrzeżenie
Spostrzeżenie to obraz przedmiotu, tj. wszystkich dostępnych cech rejestrowanych różnymi zmysłami
- Przetwarzanie informacji percepcyjnych. Co to jest percepcyjne uczenie się?
Różne cechy współwystępują ze sobą, a zmiana jednej cechy jest powiązana ze zmianą innych cech. Na przykład, kiedy widzimy ruch oczu, to jak ktoś patrzy prosto, to tęczówka jest okrągła, a jak patrzy w bok, to jest elipsą
- Przetwarzanie informacji percepcyjnych. Czemu przetwarzanie polega na kodowaniu i dekodowaniu?
No bo obraz z wrażeń jest zniekształcony (np. obraz z siatkówki oka - pomniejszony i obrócony). Przekształcenie (dekodowanie) tego wrażenia dzieje się dopiero na wyższym piętrze układu nerwowego (w korze czuciowej). Dekodowanie powoduje, że obraz jest bliższy rzeczywistości. W pełnym, zdekodowanym spostrzeżeniu obraz jest trójwymiarowy, mimo że obraz na siatkówce jest płaski
- Kodowanie emocjonalne. Na czym polega?
Polega na tym, że niektóre spostrzeżenia zawierają w sobie wynik analizy znaczenia emocjonalnego. Przykładowo, nie musimy się uczyć, że pająków trzeba się bać, bo ich kształt i sposób poruszania się jest w nas “wgrany” jako straszny/odrażający.
(Ale takich reakcji można się nauczyć też, np, jak ktoś ma złe doświadczenia z psami i boi się, gdy zauważy psa)
- Zjawisko stałości spostrzegania. Na czym polega?
Polega na tym, że spostrzeżenie nie ulega zmianom (lub ulega mniejszym zmianom) w porównaniu ze zmianami bodźców proksymalnych.
Przykład: jak przybliżamy głowę do kartki papieru, na której jest narysowany kutas, a potem ją oddalamy, no to obraz na siatkówce tego kutasa będzie raz większy, raz mniejszy, ale nie wydaje nam się, że kutas nagle wzrus
- Procesy uczestniczące w spostrzeganiu: dół-góra oraz góra-dół. Czym charakteryzuje się proces dół-góra?
Dół = od bodźca
Góra = do mózgu
Ten proces zaczyna się od odbioru informacji zmysłowych przez narząd, a kończy się na analizie tej informacji na poziomie kory mózgowej.
Tu powstaje spostrzeżenie
- Procesy uczestniczące w spostrzeganiu: dół-góra oraz góra-dół. Czym charakteryzuje się proces góra-dół?
Pojawia się wtedy, kiedy mózg musi uruchomić zasoby pamięciowe (góra), by zinterpretować bodziec zmysłowy (dół).
Dzieje się tak wtedy, kiedy informacja sensoryczna jest niepełna, np. gdy na zdjęciu próbujemy kogoś rozpoznać, kiedy znamy jego nazwisko
- Etapy procesu spostrzegania. Wymień je
- Rejestracja sensoryczna (zmiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy)
- Faza oceny emocjonalnej (ocena jako przyjemne/nieprzyjemne, korzystne/niekorzystne)
- Faza rozpoznania treści bodźca / faza oceny semantycznej (rozpoznanie kategorii do której bodziec należy, “do czego to najlepiej pasuje?”)
- Faza oceny znaczenia metaforycznego (wnioskowanie odwołujące się do systemu znaczeń danej osoby)
- Podstawowe założenia asocjacjonizmu oraz strukturalizmu (psychologia postaci).
Asocjacjonizm (atomizm):
- wrażenia są pierwotne, spostrzeżenia są wtórne
- łączenie wrażeń w spostrzeżenia następuje na podstawie praw kojarzenia
- wszystkie części w polu percepcyjnym są jednakowo ważne
- przewaga części nad całością (dlatego atomizm, rozbijanie gówna na atomy xD)
Strukturalizm (psychologia postaci):
- spostrzeżenia są pierwotne, a wrażenia można poznać dopiero na podstawie analizy spopstrzeżeń
- w polu percepcyjnym można wyróżnić figurę i tło (figura = ważniejsza część, tło = mniej ważna)
- ważny jest kontekst w spostrzeganiu (por. spór o sukienkę biało-złotą czy niebiesko-czarną)
- przewaga całości nad częścią
- Złudzenia a halucynacje. Czym one się różnią?
Złudzenie jest natychmiast jednoznacznie oceniane jako fałszywe, halucynacja natomiast tak nie ma.
Złudzenie = np. coś mi się przywidziało, “przesłyszałom się”
Halucynacja = np. pacjent słyszy głosy, których nie ma i jest przekonany, że ktoś faktycznie mówi
- Uwaga – rozumienie pojęcia.
Uwaga to system odpowiedzialny za selekcję informacji i zapobieganie negatywnym
skutkom przeładowania systemu poznawczego przez nadmiar danych (Nęcka i in., 2006).
Dzięki uwadze mózg nam nie paruje, bo uwaga selekcjonuje, co powinno być ważne, a co mniej ważne (i dzięki temu nie marnujemy zasobów)
- Funkcje uwagi. Wymień funkcje uwagi
- Selekcjonowanie bodźców, które do nas docierają
- Ukierunkowanie procesów poznawczych
- Określanie wielkości wykorzystywanych zasobów poznawczych na realizację różnych zadań
- Podtrzymywanie zaangażowania poznawczego podczas wykonywania różnych czynności
- Funkcje uwagi. Jak selekcjonowane są bodźce?
- na poziomie narządów zmysłów (pierwotna) - np. nie docierają do nas ultradźwięki
- na poziomie procesów pamięci (wtórna) - coś co wpadło do pamięci krótkotrwałej z niej wylatuje (np. chcemy zapamiętać czyjś numer telefonu, ale ktoś nas rozproszył i spierdoliło)
- Funkcje uwagi. Na czym polega ukierunkowanie procesów poznawczych?
Na tym, że poszukujemy informacji, które mogą nam się do czegoś przydać.
Pole uwagi dzieli się na centrum i peryferie, w centrum informacje są bardzo wyraziste i szczegółowe, na peryferiach już nie, czasem potrafimy zarejestrować tylko samo wystąpienie.
Przykład: kiedy idziesz na randkę, najbardziej zwracasz uwagę na osobę, z którą siedzisz, a nie na osoby, które są w kawiarni i ich nie znasz. Gdyby nagle ktoś z tych osób (nie twoja randka) popełnił przestępstwo i zapytał, czy się widziało tę osobę, to jest szansa, że nawet tego człowieka nie zauważysz, a jeśli zauważysz, to nie podasz dokładnie, jak ta osoba wyglądała, bo była na peryferiach uwagi
- Funkcje uwagi. Jak przydzielane są zasoby do danej czynności?
Wszystko stąd jest brane pod uwagę:
1. Na podstawie stopnia ważności zadania, a ono jest oceniane na podstawie napięcia emocjonalnego. Tu jest pułapka, bo lękowe napięcie może prowadzić do przeniesienia uwagi na coś innego zamiast na to ważne zadanie
2. Na podstawie trudności zadania (łatwe = wymagają mało zasobów)
3. Na podstawie rozmiaru zasobów poznawczych jednostki (jak ktoś jest np. przytłoczony, to siłą rzeczy ma mniej)
4. Na podstawie stopnia wyuczenia zadania (wyuczone = zużywa mało zasobów, dlatego trudniej się jeździ, jak się świeżo zda prawko niż po 2 latach prowadzenia samochodu)
- Fizjologiczne mechanizmy uwagi. Na czym polega odruch orientacyjny?
Na skierowaniu receptorów na źródło stymulacji. Przykładowo, jak coś huknie, to automatycznie obracamy się w kierunku miejsca, gdzie coś huknęło (i wzrasta aktywacja organizmu, bo próbujemy ogarnąć, co się stało).
Odruch ten może zostać wygaszony, np. jeśli ten huk to fajerwerki, to po paru takich hukach przestaniemy na to zwracać uwagę
- Fizjologiczne mechanizmy uwagi. Na czym polega indukcja ujemna?
Pobudzenie pojawiające się w danej okolicy kory mózgowej powoduje hamowanie w okolicach sąsiednich (dzięki temu pobudzenie nie jest rozlane)
Na przykładzie psa Pawłowa: kiedy próbujesz nauczyć psa żeby się ślinił na dźwięk dzwonka, to pies najpierw nie wie o co chodzi (rozlane pobudzenie). Ale jak się wytworzy odruch warunkowy, to wyłapanie dźwięku dzwonka nie powoduje rozlania się tej uwagi i pies zaczyna się ślinić
- Fizjologiczne mechanizmy uwagi. Po co nam jest układ siatkowaty?
Układ ten decyduje o wybiórczym pobudzeniu różnych okolic kory mózgowej, co powoduje uwrażliwienie ośrodków poszczególnych zmysłów na specyficzne bodźce. Dlatego w jednym momencie możemy bardziej się skupiać na bodźcach wzrokowych, żeby potem przenieść uwagę na dźwięki
- Fizjologiczne mechanizmy uwagi. Co to jest trójkąt uwagowy?
Założenie: uwaga pojawia się wtedy, gdy reprezentacja jakiegoś obiektu zostanie połączona z Ja.
Elementy trójkąta uwagowego:
1. Ekspresja
2. Mechanizm wzmacniania
3. Mechanizm kontroli
- Badania nad uwagą: czujność, przeszukiwanie, teorie selekcji uwagowej, alokacja zasobów uwagi. Co to jest czujność?
Zdolność/stan, dzięki któremu jednostka potrafi wykrywać bodźce specyficzne spośród wielu możliwych bodźców w środowisku.
- warunkiem koniecznym do zaistnienia czujności jest poziom aktywacji, który umożliwia reakcję
- mogą być sytuacje, kiedy poziom aktywacji jest optymalny, ale czujność może spadać (np. gdy stara baba przechodzi przez jezdnię na zielonym, to nie spodziewa się Tomasza Hajto)
- Badania nad uwagą: czujność, przeszukiwanie, teorie selekcji uwagowej, alokacja zasobów uwagi. Czym jest przeszukiwanie?
Wykrywanie bodźców w określonym miejscu. Jest to aktywny proces, bo nie wiadomo kiedy i gdzie bodziec którego szukamy wystąpi. Przykład: szukanie produktu na półce w sklepie
- Badania nad uwagą: czujność, przeszukiwanie, teorie selekcji uwagowej, alokacja zasobów uwagi. Jakie są główne cechy teorii selekcji uwagowej?
- Uwaga działa już na poziomie percepcji i tam następuje selekcja informacji
- Zakłada, że informacja, na którą nie zwracamy uwagi jest niespostrzegana i dzięki temu umysł nie podejmuje wysiłku związanego ze wszystkim, co do niego trafia
- Ta teoria jest dość mechaniczna, bo zwraca uwagę na właściwości fizyczne (nie)spostrzeganych obiektów
