Zagadnienia do egzaminu Flashcards
1
Q
- Przedmiot psychologii poznawczej. Czym zajmuje się psychologia poznawcza?
A
Procesami poznawczymi (czyli z grubsza tym, jak nabywamy, przetwarzamy i wykorzystujemy informacje).
Nie ma powszechnie akceptowanej definicji tego, czym są procesy poznawcze, ale zalicza się do nich:
- spostrzeganie
- uwaga
- pamięć
- wyobraźnia
- rozwiązywanie problemów
- myślenie
- pojęcia
UWAGA! Język nie jest procesem, jest odrębną strukturą
2
Q
- Prekursorzy psychologii poznawczej. Wymień nazwiska filozofów, którzy zajmowali się rozważaniami na temat procesów poznawczych (zanim w ogóle mówiono o psychologii)
A
- Kartezjusz (podział na “soma” i “psyche”)
- empiryści: Hume, Mill, Berkeley -> reprezentacje umysłowe
3
Q
- Historia psychologii poznawczej. Dlaczego behawioryzm był trudnym etapem dla psychologii poznawczej?
A
Bo badano tylko związek między bodźcem a reakcją, bez zagłębiania się w to, co się dzieje pomiędzy
4
Q
- Historia psychologii poznawczej. Wymień behawiorystów, którzy zajmowali się poznawczą
A
- Edward Tolman -> badania na szczurach (mapa poznawcza labiryntu)
- Wolfgang Kohler -> badania na szympansach (zawieszone pod sufitem banany i kij w innym miejscu klatki)
5
Q
- Historia psychologii poznawczej. Jakie znaczenie dla historii poznawczej ma Noam Chomsky?
A
Podważał behawiorystów, którzy mówili, że język jest wyłącznie efektem uczenia się, bo człowiek potrafi wypowiadać nieskończoną ilość konstrukcji gramatycznych i dlatego tam warunkowanie nie może zajść. Zakładał też, że istnieją uniwersalne reguły gramatyczne wspólne dla wszystkich języków
6
Q
- Historia psychologii poznawczej. Kto jest określany jako “jeden z ojców psychologii poznawczej”?
A
Ulric Neisser
7
Q
- Szerokie i wąskie rozumienie procesów poznawczych. Jakie są “dwie drogi” w rozumieniu procesów poznawczych?
A
- Szczegółowa - mikroteorie dotyczące procesów takich jak spostrzeganie i pamięć; teorie te będą precyzyjne i potwierdzone badaniami, ale będą fragmentaryczne i bardziej “laboratoryjne”
- Ogólna - stworzenie koncepcji człowieka, która obejmuje całość obrazu, ale z mniejszym naciskiem na szczegóły (bliżej do realnego życia, ale mniej weryfikowalne)
8
Q
- Neuropsychologia poznawcza. Co ona wnosi?
A
Określenie, które okolice mózgu są odpowiedzialne za procesy poznawcze (np. pamięć, uczenie się, mechanizmy uwagi).
9
Q
- Nieinwazyjne techniki badania mózgu. Wymień.
A
PET - tomografia pozytonowa (positron emission tomography)
fMRI - funkcjonalne obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (functional magnetic resonance imaging)
EEG - elektroencefalografia
10
Q
- Nieinwazyjne techniki badania mózgu. Jakie wady i zalety mają badania PET i fMRI?
A
- precyzyjnie określają, gdzie w mózgu nastąpiła zmiana aktywności
- nie określają precyzyjnie, w jakim momencie czasowym pojawiły się zmiany
- obie techniki polegają na tym, że podaje się pacjentowi środek, który daje obraz (PET - podaje się promieniotwórczy izotop glukozy, MRI - kontrast reagujący na magnetyzm)
11
Q
- Nieinwazyjne techniki badania mózgu. Jakie wady i zalety EEG?
A
- rejestruje szybko pojawiające się zmiany elektryczne
- nie pokazuje dokładnie, gdzie nastąpiła zmiana
- polega na tym, że podpina się elektrody do czaszki i one zbierają aktywność z różnych obszarów mózgu
12
Q
- Social cognition. Co to jest?
A
- To nurt analizujący procesy poznawcze w kontekście społecznym
- Social cognition dotyczy nie tylko jednostek, ale zachowań grup i większych zbiorowości
- Social cognition powstało, bo pewne okolice mózgu wyspecjalizowały się w przetwarzaniu informacji społecznych (poprzez ewolucję)
- Social cognition się przydało do zrozumienia sytuacji podczas zamachu na World Trade Center
13
Q
- Spostrzeganie – zdefiniowanie pojęcia. Co to jest spostrzeganie?
A
Spostrzeganiem nazywa się złożony układ procesów prowadzący do ukształtowania się subiektywnego obrazu rzeczywistości, spostrzeżenia. Podstawą tych procesów są określone czynności tj. widzenie, słyszenie, smakowanie, wąchanie, odczuwanie dotyku i temperatury itp., które odpowiadają za konstruowanie spostrzeżeń.
Ta sama sytuacja jest przez dwie osoby odbierana zupełnie inaczej!
Reprezentacja przedmiotu (wynik spostrzegania) = informacje płynące ze zmysłów + informacje z pamięci (w niektórych przypadkach)
14
Q
- Bodźce oraz ich umysłowe odpowiedniki. Jakie są rodzaje bodźców?
A
- bodziec dystalny
- bodziec proksymalny
- wrażenie
- spostrzeżenie
15
Q
- Bodziec dystalny, bodziec proksymalny, wrażenie, spostrzeżenie. Co to jest bodziec dystalny?
A
Bodziec działający poza naszym organizmem (z pewnej odległości) oddziałujący na nasze narządy zmysłowe (np. odgłos pierdnięcia czy kutas narysowany na kartce)
16
Q
- Bodziec dystalny, bodziec proksymalny, wrażenie, spostrzeżenie. Co to jest bodziec proksymalny?
A
Bodziec pojawiający się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego z narządem zmysłowym (w przypadku przykładu z pierdnięciem, to fale dźwiękowe tego pierda powodują drganie kosteczek w uchu, a w przypadku kutasa narysowanego na kartce, to obraz tego kutasa będzie na siatkówce oka pomniejszony i odwrócony)
17
Q
- Bodziec dystalny, bodziec proksymalny, wrażenie, spostrzeżenie. Co to jest wrażenie?
A
Odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych.
Wrażenie to aktywność dróg wstępujących, biegnących od narządów zmysłowych do odpowiednich rejonów mózgu.
Poszczególne wrażenia są od siebie izolowane (np. kształt i barwa). Przykładowo, w oku są pręciki i czopki, pręciki są z grubsza od kształtu, czopki od kolorów. Mimo że pręciki i czopki są w tym samym miejscu (na siatkówce), pręcik przetworzy tylko informację o kształcie, nie przepuści informacji o kolorze (dlatego te wrażenia są izolowane).
18
Q
- Bodziec dystalny, bodziec proksymalny, wrażenie, spostrzeżenie. Jak się ma spostrzeżenie w kontekście tych pojęć?
A
Bodziec dystalny -> (powoduje) bodziec proksymalny
Bodziec proksymalny -> (powoduje) wrażenie
Zbiór wrażeń -> spostrzeżenie
Spostrzeżenie to obraz przedmiotu, tj. wszystkich dostępnych cech rejestrowanych różnymi zmysłami
19
Q
- Przetwarzanie informacji percepcyjnych. Co to jest percepcyjne uczenie się?
A
Różne cechy współwystępują ze sobą, a zmiana jednej cechy jest powiązana ze zmianą innych cech. Na przykład, kiedy widzimy ruch oczu, to jak ktoś patrzy prosto, to tęczówka jest okrągła, a jak patrzy w bok, to jest elipsą
20
Q
- Przetwarzanie informacji percepcyjnych. Czemu przetwarzanie polega na kodowaniu i dekodowaniu?
A
No bo obraz z wrażeń jest zniekształcony (np. obraz z siatkówki oka - pomniejszony i obrócony). Przekształcenie (dekodowanie) tego wrażenia dzieje się dopiero na wyższym piętrze układu nerwowego (w korze czuciowej). Dekodowanie powoduje, że obraz jest bliższy rzeczywistości. W pełnym, zdekodowanym spostrzeżeniu obraz jest trójwymiarowy, mimo że obraz na siatkówce jest płaski
21
Q
- Kodowanie emocjonalne. Na czym polega?
A
Polega na tym, że niektóre spostrzeżenia zawierają w sobie wynik analizy znaczenia emocjonalnego. Przykładowo, nie musimy się uczyć, że pająków trzeba się bać, bo ich kształt i sposób poruszania się jest w nas “wgrany” jako straszny/odrażający.
(Ale takich reakcji można się nauczyć też, np, jak ktoś ma złe doświadczenia z psami i boi się, gdy zauważy psa)
22
Q
- Zjawisko stałości spostrzegania. Na czym polega?
A
Polega na tym, że spostrzeżenie nie ulega zmianom (lub ulega mniejszym zmianom) w porównaniu ze zmianami bodźców proksymalnych.
Przykład: jak przybliżamy głowę do kartki papieru, na której jest narysowany kutas, a potem ją oddalamy, no to obraz na siatkówce tego kutasa będzie raz większy, raz mniejszy, ale nie wydaje nam się, że kutas nagle wzrus
23
Q
- Procesy uczestniczące w spostrzeganiu: dół-góra oraz góra-dół. Czym charakteryzuje się proces dół-góra?
A
Dół = od bodźca
Góra = do mózgu
Ten proces zaczyna się od odbioru informacji zmysłowych przez narząd, a kończy się na analizie tej informacji na poziomie kory mózgowej.
Tu powstaje spostrzeżenie
24
Q
- Procesy uczestniczące w spostrzeganiu: dół-góra oraz góra-dół. Czym charakteryzuje się proces góra-dół?
A
Pojawia się wtedy, kiedy mózg musi uruchomić zasoby pamięciowe (góra), by zinterpretować bodziec zmysłowy (dół).
Dzieje się tak wtedy, kiedy informacja sensoryczna jest niepełna, np. gdy na zdjęciu próbujemy kogoś rozpoznać, kiedy znamy jego nazwisko
25
15. Etapy procesu spostrzegania. Wymień je
1. Rejestracja sensoryczna (zmiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy)
2. Faza oceny emocjonalnej (ocena jako przyjemne/nieprzyjemne, korzystne/niekorzystne)
3. Faza rozpoznania treści bodźca / faza oceny semantycznej (rozpoznanie kategorii do której bodziec należy, "do czego to najlepiej pasuje?")
4. Faza oceny znaczenia metaforycznego (wnioskowanie odwołujące się do systemu znaczeń danej osoby)
26
16. Podstawowe założenia asocjacjonizmu oraz strukturalizmu (psychologia postaci).
Asocjacjonizm (atomizm):
- wrażenia są pierwotne, spostrzeżenia są wtórne
- łączenie wrażeń w spostrzeżenia następuje na podstawie praw kojarzenia
- wszystkie części w polu percepcyjnym są jednakowo ważne
- przewaga części nad całością (dlatego atomizm, rozbijanie gówna na atomy xD)
Strukturalizm (psychologia postaci):
- spostrzeżenia są pierwotne, a wrażenia można poznać dopiero na podstawie analizy spopstrzeżeń
- w polu percepcyjnym można wyróżnić figurę i tło (figura = ważniejsza część, tło = mniej ważna)
- ważny jest kontekst w spostrzeganiu (por. spór o sukienkę biało-złotą czy niebiesko-czarną)
- przewaga całości nad częścią
27
17. Złudzenia a halucynacje. Czym one się różnią?
Złudzenie jest natychmiast jednoznacznie oceniane jako fałszywe, halucynacja natomiast tak nie ma.
Złudzenie = np. coś mi się przywidziało, "przesłyszałom się"
Halucynacja = np. pacjent słyszy głosy, których nie ma i jest przekonany, że ktoś faktycznie mówi
28
18. Uwaga – rozumienie pojęcia.
Uwaga to system odpowiedzialny za selekcję informacji i zapobieganie negatywnym
skutkom przeładowania systemu poznawczego przez nadmiar danych (Nęcka i in., 2006).
Dzięki uwadze mózg nam nie paruje, bo uwaga selekcjonuje, co powinno być ważne, a co mniej ważne (i dzięki temu nie marnujemy zasobów)
29
19. Funkcje uwagi. Wymień funkcje uwagi
1. Selekcjonowanie bodźców, które do nas docierają
2. Ukierunkowanie procesów poznawczych
3. Określanie wielkości wykorzystywanych zasobów poznawczych na realizację różnych zadań
4. Podtrzymywanie zaangażowania poznawczego podczas wykonywania różnych czynności
30
19. Funkcje uwagi. Jak selekcjonowane są bodźce?
1. na poziomie narządów zmysłów (pierwotna) - np. nie docierają do nas ultradźwięki
2. na poziomie procesów pamięci (wtórna) - coś co wpadło do pamięci krótkotrwałej z niej wylatuje (np. chcemy zapamiętać czyjś numer telefonu, ale ktoś nas rozproszył i spierdoliło)
31
19. Funkcje uwagi. Na czym polega ukierunkowanie procesów poznawczych?
Na tym, że poszukujemy informacji, które mogą nam się do czegoś przydać.
Pole uwagi dzieli się na centrum i peryferie, w centrum informacje są bardzo wyraziste i szczegółowe, na peryferiach już nie, czasem potrafimy zarejestrować tylko samo wystąpienie.
Przykład: kiedy idziesz na randkę, najbardziej zwracasz uwagę na osobę, z którą siedzisz, a nie na osoby, które są w kawiarni i ich nie znasz. Gdyby nagle ktoś z tych osób (nie twoja randka) popełnił przestępstwo i zapytał, czy się widziało tę osobę, to jest szansa, że nawet tego człowieka nie zauważysz, a jeśli zauważysz, to nie podasz dokładnie, jak ta osoba wyglądała, bo była na peryferiach uwagi
32
19. Funkcje uwagi. Jak przydzielane są zasoby do danej czynności?
Wszystko stąd jest brane pod uwagę:
1. Na podstawie stopnia ważności zadania, a ono jest oceniane na podstawie napięcia emocjonalnego. Tu jest pułapka, bo lękowe napięcie może prowadzić do przeniesienia uwagi na coś innego zamiast na to ważne zadanie
2. Na podstawie trudności zadania (łatwe = wymagają mało zasobów)
3. Na podstawie rozmiaru zasobów poznawczych jednostki (jak ktoś jest np. przytłoczony, to siłą rzeczy ma mniej)
4. Na podstawie stopnia wyuczenia zadania (wyuczone = zużywa mało zasobów, dlatego trudniej się jeździ, jak się świeżo zda prawko niż po 2 latach prowadzenia samochodu)
33
20. Fizjologiczne mechanizmy uwagi. Na czym polega odruch orientacyjny?
Na skierowaniu receptorów na źródło stymulacji. Przykładowo, jak coś huknie, to automatycznie obracamy się w kierunku miejsca, gdzie coś huknęło (i wzrasta aktywacja organizmu, bo próbujemy ogarnąć, co się stało).
Odruch ten może zostać wygaszony, np. jeśli ten huk to fajerwerki, to po paru takich hukach przestaniemy na to zwracać uwagę
34
20. Fizjologiczne mechanizmy uwagi. Na czym polega indukcja ujemna?
Pobudzenie pojawiające się w danej okolicy kory mózgowej powoduje hamowanie w okolicach sąsiednich (dzięki temu pobudzenie nie jest rozlane)
Na przykładzie psa Pawłowa: kiedy próbujesz nauczyć psa żeby się ślinił na dźwięk dzwonka, to pies najpierw nie wie o co chodzi (rozlane pobudzenie). Ale jak się wytworzy odruch warunkowy, to wyłapanie dźwięku dzwonka nie powoduje rozlania się tej uwagi i pies zaczyna się ślinić
34
20. Fizjologiczne mechanizmy uwagi. Po co nam jest układ siatkowaty?
Układ ten decyduje o wybiórczym pobudzeniu różnych okolic kory mózgowej, co powoduje uwrażliwienie ośrodków poszczególnych zmysłów na specyficzne bodźce. Dlatego w jednym momencie możemy bardziej się skupiać na bodźcach wzrokowych, żeby potem przenieść uwagę na dźwięki
35
20. Fizjologiczne mechanizmy uwagi. Co to jest trójkąt uwagowy?
Założenie: uwaga pojawia się wtedy, gdy reprezentacja jakiegoś obiektu zostanie połączona z Ja.
Elementy trójkąta uwagowego:
1. Ekspresja
2. Mechanizm wzmacniania
3. Mechanizm kontroli
36
21. Badania nad uwagą: czujność, przeszukiwanie, teorie selekcji uwagowej, alokacja zasobów uwagi. Co to jest czujność?
Zdolność/stan, dzięki któremu jednostka potrafi wykrywać bodźce specyficzne spośród wielu możliwych bodźców w środowisku.
- warunkiem koniecznym do zaistnienia czujności jest poziom aktywacji, który umożliwia reakcję
- mogą być sytuacje, kiedy poziom aktywacji jest optymalny, ale czujność może spadać (np. gdy stara baba przechodzi przez jezdnię na zielonym, to nie spodziewa się Tomasza Hajto)
37
21. Badania nad uwagą: czujność, przeszukiwanie, teorie selekcji uwagowej, alokacja zasobów uwagi. Czym jest przeszukiwanie?
Wykrywanie bodźców w określonym miejscu. Jest to aktywny proces, bo nie wiadomo kiedy i gdzie bodziec którego szukamy wystąpi. Przykład: szukanie produktu na półce w sklepie
38
21. Badania nad uwagą: czujność, przeszukiwanie, teorie selekcji uwagowej, alokacja zasobów uwagi. Jakie są główne cechy teorii selekcji uwagowej?
- Uwaga działa już na poziomie percepcji i tam następuje selekcja informacji
- Zakłada, że informacja, na którą nie zwracamy uwagi jest niespostrzegana i dzięki temu umysł nie podejmuje wysiłku związanego ze wszystkim, co do niego trafia
- Ta teoria jest dość mechaniczna, bo zwraca uwagę na właściwości fizyczne (nie)spostrzeganych obiektów
39
21. Badania nad uwagą: czujność, przeszukiwanie, teorie selekcji uwagowej, alokacja zasobów uwagi. Jakie są cechy teorii zasobów uwagi?
Pamiętaj: to był Kahneman (jakby co)
Teoria ta wiąże się z całością psychiki, uwaga to mechanizm wybierające bodźce, na które trzeba zareagować - ważne dla jednostki, niekoniecznie ze względu na właściwości fizyczne obiektu
40
22. Co to są dystraktory?
Rozpraszacze, bodźce odwracające uwagę.
Dystraktorami mogą być bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne (np. myśli jednostki)
41
23. Refleksyjność oraz bezrefleksyjność.
Koncepcja: Ellen Langer
Bezrefleksyjność = działanie na autopilocie, refleksyjność - przeciwieństwo. Są to stany organizmu.
Eksperyment, który można kojarzyć z Langer: prośba o przepuszczenie w kolejce, jeśli dodamy "Przepraszam, przepuścisz mnie, bo...", to ktoś nas wpuści, bo bezrefleksyjnie nie podda analizie jaki jest powód, nawet jeśli powód jest głupi
PS nie znalazłom odpowiedzi bezpośrednio w prezentacjach, to co tu jest, napisałom na podstawie szukania w internetach
42
24. Pamięć jako zdolność oraz jako proces. Czym się różnią te dwie perspektywy?
Pamięć jest rozumiana dwojako:
- Jako zdolność - pamięć jako magazyn doświadczeń do wykorzystania w chwili obecnej
- Jako proces - pamięć to dynamiczny mechanizm związany z zachowywaniem i odtwarzaniem zapamiętanej informacji (ma etapy zachodzące w określonej kolejności, itd.)
Po co to rozróżnienie: Bez zdolności nie może być procesu, ale proces może tę zdolność modyfikować. Psychologa poznawczego będzie obchodził proces, psychologa praktyka - zdolność (bo interesuje nas, co w tej pamięci jest, a nie jak ktoś po kolei to odtwarza)
43
25. Wymień fazy procesu pamięciowego.
1. Kodowanie (zapamiętywanie)
2. Przechowywanie (faza utajona, wiemy że coś pamiętamy albo nie dopiero, kiedy próbujemy sobie coś przypomnieć)
3. Wydobywanie (przypominanie, odtwarzanie)
44
25. Fazy procesu pamięciowego. Jak zapamiętujemy?
Zapamiętywanie/kodowanie może być po prostu pojedynczym aktem spostrzeżeniowym, albo aktywnym działaniem jednostki (np. kiedy uczymy się).
Przetwarzanie informacji podczas kodowania może być:
- automatyczne - kiedy zapamiętujemy coś z dupy, przypadkowo
- świadome - wymaga wysiłku i uwagi
- powtarzanie - świadome kilkukrotne powtarzanie informacji po to, by zachować je na dłużej (jak Osioł w Shreku powtarzał, "niebieski kwiat i kolce")
45
26. Rodzaje pamięci i ich charakterystyka. Jakie mamy rodzaje pamięci?
Po czasie trwania i rozmiarze danych:
- długotrwała -> potężny magazyn pamięci, stosunkowo trwały i nieograniczony
- krótkotrwała -> przechowuje niewielką ilość informacji przez krótki czas
- sensoryczna -> wstępne zarejestrowanie informacji zmysłowej
- ikoniczna -> chwilowa pamięć sensoryczna bodźców wzrokowych, niesamowicie krótka - ułamek sekundy (np. powidok)
- echoiczna -> chwilowa pamięć bodźców słuchowych, jest bezbłędna ale ulotna
Po świadomości:
- utajona -> pamięć bez świadomego zapamiętywania
- jawna -> pamięć faktów i doświadczeń znanych nam świadomie
Pozostałe:
- epizodyczna -> pamięć zdarzeń, które zdarzyły się w określonym miejscu i czasie
- przemijająca -> krótko przechowuje informacje po to, by zrobić miejsce
46
27. Eksperymenty oraz prawa przyswajania sobie materiału Ebbinghausa. Co będzie bardziej efektywne: rozłożenie materiału w czasie, czy uczenie się wszystkiego na raz?
Najefektywniej będziemy się uczyć, kiedy sobie wyznaczymy niewielkie odstępy czasowe, ale musimy w tym czasie przeczytać daną partię materiału w całości (a nie pół rozdziału). Jeśli materiał jest duży, to podzielenie go na logiczne części pomaga.
47
27. Eksperymenty oraz prawa przyswajania sobie materiału Ebbinghausa. Co będzie bardziej przyswajalne: materiał, który ma dla nas znaczenie/sens, czy materiał, który po prostu próbujemy wkuć?
Ten ze znaczeniem, dlatego warto szukać sensu, kiedy się uczymy
48
27. Eksperymenty oraz prawa przyswajania sobie materiału Ebbinghausa. Czy powtarzanie materiału na głos pomaga, czy przeszkadza?
Pomaga, ale najpierw trzeba się zapoznać z materiałem. Za wcześnie jak się zacznie czytać na głos to nie pomoże
49
27. Eksperymenty oraz prawa przyswajania sobie materiału Ebbinghausa. Czy instrukcje są ważne dla uczenia się?
Tak, bo uczymy się pod konkretne wymagania, a nie "na sucho". Jak nie uczestniczymy aktywnie w procesie uczenia się, to lipa
50
27. Eksperymenty oraz prawa przyswajania sobie materiału Ebbinghausa. Jak wpływa motyw jednostki (=po co się uczy) na uczenie się?
Motyw utrzymuje aktywność osoby uczącej się.
51
27. Eksperymenty oraz prawa przyswajania sobie materiału Ebbinghausa. Jak powinno się wykorzystać naśladownictwo, by przyswoić dany materiał?
Naśladować najdokładniej jak się da. Trzeba obserwować, ale też ćwiczyć. Nauczyciel powinien poprawiać błędy, żeby ktoś nie nauczył się czegoś nieprawidłowo oraz dostarczać bezpośrednie wzmocnienia, gdy ktoś wykona daną czynność dobrze
52
27. Eksperymenty oraz prawa przyswajania sobie materiału Ebbinghausa. Czy wiedza o własnych dobrych wynikach pomaga, czy przeszkadza w uczeniu się?
Pomaga, bo motywuje do tego, by poprawiać swój wynik - ale nie porównując się do innych (bo to może się rykoszetem odbić, kiedy ktoś się łatwo zniechęca), tylko do siebie z przeszłości.
53
27. Eksperymenty oraz prawa przyswajania sobie materiału Ebbinghausa. Co pomaga bardziej: nagroda czy kara (a może oba)?
Nagroda pomaga, bo dostarcza wzmocnienie i jest bezpośrednim skutkiem sukcesu. Kara nie jest skuteczniejsza od nagrody. Kara może nawet zaszkodzić, kara o umiarkowanej sile może kogoś zblokować, a surowa kara w ogóle może zniszczyć zdolność do przyswajania danego materiału
54
28. Rozumienie pojęcia wyobraźnia.
„Wyobraźnia jest zdolnością do tworzenia wyobrażeń, a w szczególności wyobrażeń twórczych”.
- zdolność intencjonalna (wyobrażamy sobie coś, gdy to jest potrzebne)
- zawiera się w tym zdolność do tworzenia przypuszczeń, hipotez, udawania, myślenia twórczego
55
29. Wyobraźnia a wyobrażenia. Czym się różnią?
Wyobraźnia = pole, na którym pojawiają się wyobrażenia
Wyobrażenia = umysłowe obrazy rzeczywistości, które przypominają spostrzeżenia, ale pojawiają się pod nieobecność danego obiektu
56
30. Wyobrażenia twórcze oraz odtwórcze. Czym są wyobrażenia odtwórcze?
Odtwórcze -> dotyczą przedmiotu, który przestał działać na nasze zmysły. Szczególny wariant - ejdetyczny - umożliwia opisanie wyobrażonego obrazu z fotograficzną dokładnością (mimo że obraz był krótko eksponowany albo tylko słyszany)
57
30. Wyobrażenia twórcze oraz odtwórcze. Czym są wyobrażenia twórcze?
Twórcze -> wyobrażenie przedmiotu, z którym się uprzednio nie zetknęliśmy
Konstruujemy takie wyobrażenia z elementów, które już znamy (np. pegaz = koń ze skrzydłami, nie dałoby się wyobrazić pegaza nie wiedząc jak wygląda koń)
Podziału na twórcze i odtwórcze raczej się średnio używa właśnie z tego względu, że wyobrażenia są konstruowane z czegoś, co już poznaliśmy (dane sensoryczne, pamięciowe, dane będące wynikiem eksploracji)
58
31. Reprezentacje poznawcze – charakterystyka pojęcia. Co to są reprezentacje poznawcze?
Reprezentacja poznawcza to umysłowy odpowiednik obiektów (niezależnie czy istnieją realnie czy są fikcyjne/hipotetyczne).
Obiektem reprezentacji poznawczej może być przedmiot, osoba, kategoria bądź relacja
59
32. Halucynacje a wyobrażenia. Czym one się różnią?
Halucynacja to wyobrażenie traktowane jak rzeczywistość. W przypadku "normalnych" wyobrażeń wiemy, że coś nie istnieje
60
33. Wyobraźnia wzrokowa oraz przestrzenna. Czym one są?
Wzrokowa -> odpowiada na pytanie "co" sobie wyobrażamy
Przestrzenna -> odpowiada na pytanie "gdzie"
61
34. Teorie wyobraźni: teoria abstrakcyjna (propozycjonalna) oraz teoria obrazowa (analogowa). Na czym polega teoria abstrakcyjna?
Abstrakcyjność tutaj polega na tym, że reprezentacje obiektów są tworzone za pomocą relacji/abstrakcyjnych pojęć (a nie faktycznych obrazów), np. kiedy wyobrażamy sobie mapę Polski, to zaczynamy od Krakowa, potem dodajemy Warszawę na północ od Krakowa i Gdańsk na północ od Warszawy, itd.
Ogólnie to było tu porównanie do komputera, że wyobrażenia są jak obraz cyfrowy (zbiór pikseli), my widzimy tylko efekt końcowy, ale nie widzimy procesów, które dzieją się, by ten obraz stworzyć (bo są na głębszym poziomie abstrakcji)
62
34. Teorie wyobraźni: teoria abstrakcyjna (propozycjonalna) oraz teoria obrazowa (analogowa). Na czym polega teoria obrazowa?
Reprezentacje obiektów to faktyczne obrazy, przypominające rzeczywistość, nie są symboliczne ani abstrakcyjne
Wyobrażenia to quasi obrazy, bo są mniej precyzyjne niż rzeczywiste
63
35. Co to są rotacje umysłowe oraz skanning umysłowy. Opisz rotacje umysłowe.
Polega to na tym, że dajesz osobie np. przekształconą literę (obróconą, odbitą lustrzanie, itd.) i osoba ma stwierdzić, czy litera jest odbiciem lustrzanem, czy nie. Żeby to zrobić, osoba musi sobie ten obraz litery poobracać (zrotować) w wyobraźni tak samo, jakby rotowali w rzeczywistości
64
35. Co to są rotacje umysłowe oraz skanning umysłowy. Opisz skanning umysłowy
Skanning polega na przeszukiwaniu świadomości w poszukiwaniu informacji.
Przykład: badanym pokazywano obiekt, potem go zabierano i kazano ten obiekt wyobrazić i opisać. Wyłoniono na podstawie tego trzy efekt: złożoności, odległości, wielkości.
65
36. Efekt odległości, efekt złożoności, efekt wielkości. Na czym polega efekt odległości?
Na przykładzie eksperymentalnym: badanym pokazano obiekty na mapie i kazano skupić się na konkretnym miejscu, a potem skupić się na innym miejscu na mapie. Im większa odległość od pierwszego obiektu do drugiego na tej mapie, tym dłużej zajmowało odnalezienie go (jak gdyby sami szli po tej mapie).
66
36. Efekt odległości, efekt złożoności, efekt wielkości. Na czym polega efekt złożoności?
Że dłużej zajmuje wyobrażenie sobie złożonych scen niż prostych.
67
36. Efekt odległości, efekt złożoności, efekt wielkości. Na czym polega efekt wielkości?
Porównywano pary wyobrażeń: królik-mucha i królik-słoń. Badanym łatwiej było wyobrazić sobie cechy królika, gdy był z muchą, a nie ze słoniem, bo słoń jest dużo większy. W przypadku pary królik-mucha nie trzeba mentalnie powiększać królika
68
37. Koncepcja Thomasa dot. wyobraźni.
Thomas stwierdził, że skoro spostrzeganie jest ciągłym procesem, to wyobrażenia też i żeby sobie wyobrażać rzeczy, kluczowa jest aktywność motoryczna (np. jak patrzymy na coś, to oczy cały czas i tak robią mikro ruchy)
69
38. Eksperyment Gibsona.
Kazano badanym zamknąć oczy i rozpoznać kształt foremek do ciasta, a foremki pokazywany w różny sposób (dotykano w różne miejsca na ciele). Ludzie najdokładniej rozpoznawali te foremki, kiedy przedmioty były w ruchu albo kiedy mogli aktywnie ich dotknąć, co się pokrywa z Thomasem, który mówił o tym, jak ważna jest aktywność motoryczna w wyobrażeniach
70
39. i 40. Relacje pomiędzy kodami: stanowisko lingwistyczne, percepcyjne, teoria podwójnego kodowania (Paivio), koncepcje postulujące istnienie „trzeciego” rodzaju kodu. Opisz wszystkie wymienione stanowiska.
Kody = chodzi o to jak informacje z różnych źródeł (np. wzrokowe czy werbalne) współgrają ze sobą w tworzeniu reprezentacji umysłowych (i ogólnie procesów psychicznych).
Lingwistyczne -> język najważniejszy, w zależności od wykorzystywanego języka potrafimy wyróżniać odmienne atrybuty lub nawet kategorie obiektów (por. hipoteza Sapira-Whorfa)
Percepcyjne (niewerbalne) -> główną rolę w kodowaniu mają procesy niewerbalne, bo niezależnie od wykorzystywanego języka ludzie identycznie wskazywali na najlepsze przykłady barw czy kształtów
Podwójne kodowanie (nazwisko do zapamiętania: Paivio) -> dwa systemy - werbalny i percepcyjny, oba istnieją równolegle i się uzupełniają (dlatego najefektywniej się czyta, kiedy się połączy czytanie z rozumieniem, pamiętaniem i przywoływaniem informacji, czyli uruchamiasz oba systemy)
"Trzeci kod" -> postuluje, że jest jakiś trzeci kod, który pośredniczy między systemem werbalnym i niewerbalnym, ten kod jest abstrakcyjny i "tłumaczy" z jednego kodu na drugi i na odwrut
71
41. Badania neuroobrazowe wyobraźni. Co z nich wynika?
1. Że podczas wykorzystywania wyobrażeń są aktywne te same okolice mózgu, co w czasie spostrzegania
2. Podczas generowania wyobrażeń płaty potyliczne (od wzroku) są aktywizowane silniej niż podczas spostrzegania
Nie potwierdzono przypuszczeń o abstrakcyjnym tworzeniu wyobrażeń, bo okolice mózgu odpowiedzialne za język i myślenie abstrakcyjne nie są pobudzane podczas generowania wyobrażeń
72
42. Wpływ wyobrażeń na: pamięć, proces rozwiazywania problemów, procesy emocjonalne. Opisz krótko.
Pamięć -> wiąże się z podwójnym kodowaniem, lepiej zapamiętujesz, jeśli informacje są przekazywane równocześnie kodem werbalnym i niewerbalnym (bo te kody się uzupełniają, por. pytanie 39/40)
Rozwiązywanie problemów -> wpływa na rozwiązywanie problemów matematycznych, bo wyobrażenia wzrokowe umożliwiają dostęp do wielu niezależnych informacji na raz
Emocje -> wyobrażenia mogą aktywizować odpowiednie ośrodki odpowiedzialne za emocje (zgodne z treścią wyobrażenia), co jest wykorzystywane m.in. w terapii
73
43/44. Czym są pojęcia? Czym się różni pojęcie i kategoria?
Na przykładzie: pojęcie to "jabłko" (i w skład pojęcia mogą wchodzić różne rodzaje jabłek) a kategoria "owoce" - wewnątrz kategorii mogą być różne pojęcia: jabłek, gruszek, mandarynek, itd.
74
45. Pojęcia ogólne i pojęcia jednostkowe. Czym się różnią?
Ogólne = stanowią reprezentację całych klas przedmiotów, np. wcześniej wspomniane jabłko. Ogólne pojęcie jabłka pomija, że są różne rodzaje jabłek, jabłko to jabłko i na chuj drążyć temat (jabłka są równoważne)
Jednostkowe = mają tylko jeden egzemplarz i są bardziej konkretne (np. "moja stara"). Uwaga - jednostkowe pojęcia też wymagają abstrakcji, bo np. "moja stara" ulega zmianom na przestrzeni lat (i to nie oznacza, że jest innym człowiekiem)
75
46. Rodzaje kategorii. Jakie są rodzaje kategorii?
- naturalne -> same się wyróżniają, są "od zawsze", np. zwierzęta
- sztuczne -> odnoszą się do przedmiotów stworzonych przez człowieka, obejmuje rzeczy o podobnych funkcjach (naturalne są skupione na właściwościach fizycznych)
- nominalne -> konwencje lingwistyczne, w wyniku ich działania konkretnym wyrażeniom są przypisane pewnym bytom spełniające określone warunki (są arbitralne, mogą się zmieniać)
76
47. Funkcje pojęć. Wymień kilka z nich
1. Oszczędzają miejsce w głowie - nie trzeba się za każdym razem zastanawiać, co to za obiekt i analizować jego właściwości, bo wiemy że obiekt należy do danej klasy i baza
2. Rozumienie i wyjaśnianie - można wykorzystać wiedzę o pojęciu w odniesieniu do obiektów należących do tej samej grupy, np. nie lubimy pająków, bo niektóre są jadowite, więc jak widzimy pająka to nie chcemy ryzykować sprawdzania, czy ten też jest jadowity
3. Wnioskowanie - można dzięki nim wyciągać wnioski z przesłanel
4. Komunikacja - dzięki pojęciom możemy się pośrednio uczyć
77
48. Teorie pojęć: teorie podobieństwa. O co chodzi z teoriami podobieństwa?
Ten rodzaj teorii odwołuje się do przetwarzania dół (wrażenia) - góra (mózg) -> mózg przetwarza informacje, które otrzymał i weryfikuje, czy jest to podobne do czegoś, co już zna (po cechach wspólnych i ich wyrazistości)
Te teorie można podzielić na:
- klasyczne
- probabilistyczne
- egzemplarzowe
78
48. Teorie pojęć: teorie podobieństwa – pogląd klasyczny. Co oznacza?
Pojęcie obejmuje wszystkie istotne właściwości danej klasy obiektów (ostre granice).
Przykład: trójkąt zawsze ma 3 boki i 3 kąty, nie ma trójkąta, który by tych kryteriów nie spełniał i zawsze jak narysujesz trójkąt, to taki będzie (powtarzalność)
79
48. Teorie pojęć: teorie podobieństwa – pogląd probabilistyczny. Co oznacza?
Wypływa z tego, że pojęcia mają nieostre granice (weź i zdefiniuj krzesło), a mimo tego jesteśmy w stanie z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że coś jest krzesłem.
Nie da się sprowadzić pojęcia wyłącznie do zbioru cech
80
48. Teorie pojęć: teorie podobieństwa – pogląd egzemplarzowy. Co oznacza?
Dziecko, które pierwszy raz zobaczyło psa, nie będzie mieć w głowie "koncepcji psa", tylko tego konkretnego psa i na podstawie tego (i kolejnych doświadczeń z psami) ogarnie, czym jest pies
81
48. Teorie pojęć: teorie ujmujące pojęcia jako elementy struktury wiedzy. O co tu chodzi?
Pojęcia = miniteorie dotyczące pewnego wycinka rzeczywistości. Przetwarzanie jest góra-dół: wiedza (góra) powoduje, że informacje z obwodu (dół) są traktowane na równi z tą wiedzą
82
49. Pojęcia jako teorie naiwne. Co to znaczy?
Że są wyprowadzane z wiedzy, ale (naiwnie) nie wymagają kontaktu z osobami czy obiektami, których dotyczą. Dlatego można być homofobem nie znając ani jednej osoby LGBTQ+
Teorie naiwne dotyczą też naiwnej psychologii ("chłopski rozum" xD) czy naiwnych teorii zdrowia i choroby, które decydują o tym, czy ktoś się będzie leczył na coś czy nie
83
50. Czym jest myślenie?
To złożony proces, który:
- dokonuje się w umyśle, ale wnioskuje się o nim z obserwowanego zachowania
- polega na manipulacji zdobytą wiedzą
- jest nakierowany na znajdywanie rozwiązań problemów
84
51. Potoczne oraz naukowe rozumienie pojęcia „myślenie”.
Potoczne = wydaje nam się, że myślenie to proces świadomy i kontrolowany, ale niekoniecznie tak jest, bo:
- jak rozwiązujemy problem to rozwiązanie może nam przyjść pozornie z dupy, nie wiedząc jak to się stało
- jak próbujesz o czymś nie myśleć, to tym bardziej o tym myślisz ("nie myśl o białym niedźwiedziu")
Naukowych definicji było w pizdu w prezentacji i chyba lepiej wiedzieć, czemu myślenie nie działa tak jak potocznie rozumiemy
85
52. Podstawowe rodzaje myślenia: myślenie autystyczne oraz myślenie realistyczne (reproduktywne, produktywne). Czym się różnią te typy?
Autystyczne = nieukierunkowane (nie chodzi o zaburzenia ze spektrum autyzmu), swobodny przepływ symboli, wyobrażeń, pomysłów, spostrzeżeń
Realistyczne = dotyczące rzeczywistości, skupione na rozwiązywaniu problemów
- reproduktywne = odtwarzamy znane nam informacje
- produktywne = udaje nam się dojść dzięki myśleniu do nowej dla nas wiedzy
86
53. Myślenie ukierunkowane w sytuacjach źle określonych oraz dobrze określonych. Jak ten rodzaj myślenia przekłada się na te sytuacje?
W sytuacjach źle określonych = myślenie dąży do lepszego określenia sytuacji, "domykanie", doprecyzowanie problemu od ogółu do szczegółu
W sytuacjach dobrze określonych = mamy konkretny cel (lub cele), myślenie jest skupiane na selekcji celów pod kątem maksymalizacji korzyści i unikania niebezpieczeństw
87
54. Myślenie konwergencyjne oraz myślenie dywergencyjne. Czym się różnią?
Konwergencja = zbieżność, dywergencja = rozbieżność (tak jak "neurodivergent" oznacza inność neurotypu)
Konwergencyjne szuka jednego konkretnego rozwiązania (np. chcę odpowiedzieć dobrze na pytanie na egzaminie w teście jednokrotnego wyboru)
Dywergencyjne -> twórcze, szuka wielu różnych problemów i analizuje problem z różnych punktów widzenia
88
55. Fazy procesu rozwiązywania problemów. Wymień te fazy
1. Wykrycie problemu (czasem to samo z siebie jest trudne, by się skapnąć, że problem się pojawił xD)
2. Określenie problemu i stworzenie jego reprezentacji -> zbieramy informacje o problemie na podstawie tego, co obserwujemy i naszej zdobytej wcześniej wiedzy
3. Konstruowanie strategii rozwiązywania problemu -> szukamy różnych dróg do rozwiązania lub jednej najlepszej
4. Organizacja informacji dotyczących problemu -> porządkujemy wszystkie informacje tak, żeby tę strategię dało się zrealizować
5. Alokacja zasobów poznawczych -> ile energii chcemy na ten problem poświęcić? (wybór dokonuje się na podstawie algorytmów i heurystyk)
6. Kontrola stanu zaawansowania pracy
7. Ocena końcowa
89
56/58. Strategie rozwiązywania problemów. Wymień i krótko opisz (z naciskiem na algorytmy i heurystyki).
Algorytm = schemat działania (operacji), który zawsze gwarantuje poprawne rozwiązanie. Są skuteczne, ale długo zajmuje wpadnięcie na niego
Heurystyka = wykorzystuje informacje zawarte w problemie i tworzy własne reguły analizy danych w trakcie rozwiązywania problemu. Bardziej ekonomiczne rozwiązanie, ale można zejść na manowce
Strategia oparta na bliskości = "wypróbowaliśmy już strategię X, ale się jebło, to zrobimy rozwiązanie X1 zmodyfikowane"
Strategia oparta na analogii = często stosuję ją w tych fiszkach, porównując dane pojęcie do czegoś innego xD
90
57. Rozumowanie: dedukcyjne i indukcyjne. Czym się różnią?
dedukcja = od ogółu do szczegółu (jak Sherlock).
"Wszyscy studenci to debile, Oskar to student, więc Oskar to debil"
- tutaj wnioskujemy na podstawie przesłanek, po prostu odkrywamy to, co zostało w nich ukryte
indukcyjne = od szczegółu do ogółu, na odwrut niż dedukcja, uogólnia daną obserwację
Czy skoro Oskar to debil i Oskar to student to znaczy, że wszyscy studenci to debile? Logicznie niekoniecznie. Indukcyjne rozumowanie jest zawodne
91
59. Podstawowe heurystyki i ich charakterystyka: czym jest heurystyka reprezentatywności?
Zdarzenia, które są bardziej reprezentatywne dla danego zbioru są oceniane jako częstsze lub bardziej prawdopodobne, a nie bierze się próby pod uwagę.
Przykład: masz rodzinę z dwójką dzieci i rodzinę z ósemką dzieci. W której rodzinie prawdopodobieństwo, że wszystkie dzieci to chłopcy jest wyższe? W tej z dwójką dzieci
92
59. Podstawowe heurystyki i ich charakterystyka: czym jest heurystyka dostępności?
Zdarzenie łatwiej dostępne wydaje się bardziej prawdopodobne/częstsze.
Dlatego nie boimy się jeździć samochodem, ale niektórzy boją się wypadków lotniczych, mimo że wypadki drogowe są częstsze. Wypadki lotnicze są bardziej spektakularne
93
59. Podstawowe heurystyki i ich charakterystyka: czym jest złudzenie gracza?
Polega na tym, że źle szacujemy prawdopodobieństwo wystąpienia danego zdarzenia, bo traktujemy te zdarzenia jako zależne od siebie, gdy są od siebie niezależne.
Przykład: jak rzucamy monetą i wypadnie dwa razy orzeł, to w następnym rzucie wydaje nam się, że tym razem na pewno będzie reszka, kiedy prawdopodobieństwo wyrzucenia i orła i reszki w trzecim rzucie wynosi tyle samo, czyli 1/2.
94
59. Podstawowe heurystyki i ich charakterystyka: czym jest heurystyka zakotwiczenia?
Że trzymamy się pierwszej wartości, która została podana i na jej podstawie robimy dalsze oszacowania. Przydatne w negocjacjach o podwyżkę xD
95
59. Podstawowe heurystyki i ich charakterystyka: czym jest wgląd wsteczny?
Że jak coś się wydarzy, to wydaje nam się, że na 100% wiedzieliśmy, że tak się wydarzy, mimo że to bullshit xD
96
59. Podstawowe heurystyki i ich charakterystyka: czym jest heurystyka symulacji?
Sprawia, ze zdarzenia, które łatwo sobie wyobrazić, wydają się bardziej prawdopodobne, a ich niekorzystne skutki oceniamy bardziej negatywnie.
"Co by było gdyby".
97
60. Czym się różni rozumowanie formalne od rozumowania w życiu codziennym?
W codziennym życiu:
- nie zawsze znamy wszystkie przesłanki
- jest wiele możliwych odpowiedzi
- nie zawsze mamy do dyspozycji jasne procedury rozwiązania problemu
Formalne rozumowanie jest logiczne, ma konkretne metody rozwiązywania problemu, itd.
