Wykład 5.10.2024 Flashcards
Czym się zajmuje psychologia osobowości?
Zajmuje się ogólnie ludzka natura oraz różnicami indywidualnymi. PO bada to jak ludzie różnią się od siebie i w jaki sposób te różnice wiążą się z całościowym funkcjonowaniem człowieka.
Co jest przedmiotem nauki o osobowości?
Przedmiotem nauki jest jednostka ludzka. Analizuje spójność myśli, uczuć i zachowań człowieka, ujawniającej się w różnych sytuacjach i podlegającej zmianom
Definicja “Osobowości”
Osobowość to zespół względnie trwałych cech, wzorców myślenia, emocji i zachowań, które determinują sposób, w jaki jednostka postrzega siebie, innych ludzi i otaczający świat oraz reaguje na różne sytuacje. Inaczej organizacja wewnątrz jednostki (dynamiczna).
Jakie mamy tradycje badawcze w psychologii osobowości?
- Badania kliniczne i studium przypadku
- Badania korelacyjne i kwestionariuszowe
- Badania laboratoryjne i eksperymentalne
Opisz czym są: Badania kliniczne i studium przypadku
Podejście charakterystyczne dla Psychoanalizy. Stosowane są techniki swobodne i jakościowe np. testy projekcyjne lub analiza swobodnych skojarzeń.
Wady i zalety badań klinicznych i studium przypadku?
Wady
1. czasochłonność
2. subiektywizm
4. brak intersubiektywnej sprawdzalności
Zalety
1. dogłębna analiza
2. szukanie źródła problemu
3. próba wyjaśniania
4. próba uchwycenia indywidualności
Opisz czym są: Badania korelacyjne i kwestionariuszowe
W badaniu korelacyjnym i kwestionariuszowym wykorzystuje się wskaźniki statystyczne w celu stwierdzenia korelacji miedzy np. cechami. Nacisk jest kładziony na różnice indywidualne w zakresie cech osobowości. Najważniejszy jest pomiar.
Wady i zalety badań korelacyjnych i kwestionariuszowych?
Wady
1. brak możliwości wnioskowania skutkowo-przyczynowego
2. możliwość mówienia tylko o związkach pomiędzy zmiennymi
Zalety
1. możliwość badania wielu zmiennych jednocześnie
2. łatwość w badaniu dużej grupy
Opisz czym są: Badania laboratoryjne i eksperymentalne
Podejście charakterystyczny dla Behawioryzmu
Systematyczne manipulowanie zmiennymi w celu wykrycia związków przyczynowych miedzy zjawiskami.
Wady i zalety badań laboratoryjnych i eksperymentalnych
Wady
1. sztuczność sytuacji
2. ze względu na wiele zmiennych nie możemy mieć kontroli nad wszystkimi
3. mała użyteczność w badaniach osobowościowych
Zalety
1. wartościowe w kontekście naukowym
2. obiektywizm
3. możliwość kontroli zmiennych
możliwość określenia relacji przyczynowo-skutkowych (bold na prezentacji)
Czym jest Cecha?
“Dyspozycja obejmująca nie tylko obserwowalne zachowanie, ale także uczucia, myśli i motywy, dzięki czemu ujawnia się w formie spójnych wzorców funkcjonowania w różnorodnych sytuacjach”
Cecha to pewna tendencja do zachowania się w określony sposób w pewnego rodzaju sytuacjach.
Jakie są są kluczowe w teorii cech osobowości podejściach do analizy cech?
Podejście dyspozycyjne oraz deskryptywne
Na czym polega podejście dyspozycyjne?
Cechy są traktowane jako wewnętrzne właściwości, które wpływają na zachowanie, myślenie i emocje w przewidywalny sposób
Przykład: Ktoś o wysokiej dyspozycji do neurotyczności będzie bardziej podatny na negatywne emocje, niezależnie od sytuacji.
Na czym polega podejście deskryptywne?
Cechy są traktowane jako wewnętrzne właściwości, które wpływają na zachowanie, myślenie i emocje w przewidywalny sposób.
W podejściu deskryptywnym cechy są traktowane jako neutralne narzędzia służące do charakteryzowania jednostki w relacji do innych. (np Big Five)
Wymień różnice między podejściem deskryptywnym a dyspozycyjnym
Podejście deskryptywne skupia się na opisie i klasyfikacji
Podejście dyspozycyjne skupia się na przyczynach cech.
Podejście deskryptywne - cechy są traktowane jako narzędzia opisu.
Podejście dyspozycyjne - cechy są traktowane jako wewnętrzne mechanizmy.
Podejście deskryptywne - nie bada mechanizmów powstawania cech.
Podejście dyspozycyjne - wyjaśnia, dlaczego jednostka ma daną cechę.
Kim był Gordon Allport (1897–1967)?
był amerykańskim psychologiem, uważanym za jednego z pionierów psychologii osobowości.
Stworzył Teoria cech w której zdefiniował osobowość jako zbiór unikalnych cech i dyspozycji. Cechy kardynalne, centralne i drugorzędne.
Dlaczego współcześnie krytukuje się Teorię osobowości Allporta?
Współczesna psychologia cech, oparta na modelach takich jak Big Five, poszła dalej, integrując zaawansowane metody badawcze i uwzględniając wpływy sytuacyjne oraz biologiczne. Teoria Allporta jest ceniona za swoją pionierską rolę, ale jej uproszczenia i ograniczenia sprawiają, że dziś traktuje się ją bardziej jako punkt wyjścia niż pełnoprawną teorię wyjaśniającą osobowość.
Wymień główne nurty Psychologii osobowości oraz ich kluczowe pojęcia.
- Psychoanalityczny (Freud, Jung) - nieświadomość, ego, archetypy
- Humanistyczny (Rogers, Maslow) - Samorealizacja, potencjał, potrzeby, „Ja”
- Społeczno-Poznawczy (Watson, Skinner, Bandura, Rotter, Mischel) - warunkowanie, wzmocnienia, uczenie się
Psychologia analityczna, kto ja zapoczątkował i jakie wyróżnia się stany świadomości?
Freud.
Przedświadomości
Świadomość
Nieświadomość
Wyjaśnij jakie są podstawowe struktury osobowości w psychologii analitycznej.
W psychologii analitycznej (psychoanalizie) Sigmunda Freuda, id, ego i superego to trzy podstawowe struktury osobowości, które współdziałają w kształtowaniu ludzkich myśli, uczuć i zachowań.
Id:
Reprezentuje nieświadome instynkty, popędy i potrzeby (np. głód, seks, agresja).
Kieruje się zasadą przyjemności – dąży do natychmiastowego zaspokojenia pragnień.
Ego:
Jest świadomą, racjonalną częścią osobowości.
Kieruje się zasadą rzeczywistości – mediując między impulsami id, wymogami superego i realiami świata.
Superego:
Obejmuje normy, zasady moralne i ideały nabyte w procesie wychowania.
Reprezentuje głos sumienia, wywierając presję na ego, aby działało zgodnie z zasadami moralnymi.
Kim był Carl Jung?
(1875–1961) Psycholog i psychiatra Szwajcarski. Jego prace koncentrowały się na archetypach, symbolach i duchowym aspekcie psychiki. Był także prekursorem badań nad typami osobowości (introwersja i ekstrawersja).
Czym jest nieświadomość zbiorowa?
Przekonanie, że poza świadomością indywidualną istnieje jeszcze głębsza warstwa nieświadomości zbiorowej. uniwersalny poziom nieświadomości, wspólny dla wszystkich ludzi. Zawiera archetypy – pierwotne obrazy i wzorce symboliczne, takie jak matka, bohater czy cień, które są dziedziczone kulturowo i biologicznie.
Czym są archetypy nieświadomości zbiorowej wg. Junga?
- to główne komponenty natury człowieka
- należą do nieświadomości zbiorowej
- są predyspozycjami do postrzegania i interpretowania świata w określony sposób
- stanowią uniwersalne wzorce lub predyspozycje dla zachowań oraz form przystosowania
- są wrodzone, a jednoczenie plastyczne
- występują w baśniach, mitach, marzeniach, snach i wytworach psychotycznych
Podaj przykłady archetypów.
Wielka matka
Opiekuńczość, płodność, pokarm ale również odrzucenie, obojętności czy niszczące wymagania
W kulturze personifikacja Wielkiej Matki to np. opiekunka, wróżka, wiedźma, matka-natura itd.
Główne założenia struktury osobowości wg Junga.
Ego: Świadoma część osobowości.
Nieświadomość osobista: Zawiera wspomnienia, doświadczenia i emocje, które były kiedyś świadome, ale zostały zapomniane lub wyparte. Tu znajdują się kompleksy.
Nieświadomość zbiorowa: Uniwersalna, dziedziczona warstwa nieświadomości, wspólna dla całej ludzkości. Zawiera archetypy, takie jak matka, bohater, cień.
Archetypy: Symboliczne wzorce i motywy, które kierują naszym myśleniem, emocjami i działaniem (np. cień – ukryte, negatywne aspekty osobowości).
Persona: „Maska” społeczna, którą zakładamy, aby dostosować się do oczekiwań innych.
Cień: Część nieświadomości reprezentująca ukryte, często negatywne aspekty osobowości.
Anima/Animus:
Anima: żeński pierwiastek w mężczyznach.
Animus: męski pierwiastek w kobietach.
Jaźń: Centralny punkt osobowości, integrujący świadomość i nieświadomość. Cel rozwoju osobistego – osiągnięcie pełni i harmonii (proces indywiduacji).
Jaka jest definicja kompleksu?
Jest to całość obejmująca myśli, uczucia i zachowania, które dotyczą jednego tematu. Koncentracja energii wokół jakiejś osoby lub aktywności.
Wymień i opisz postawy i funkcje osobowości.
Typy osobowości są zdeterminowane postawami i funkcjami.
Postawy:
1. Ekstrawersja (orientacja ku zewnętrznemu światu, jej wyrazem są potrzeba wrażeń, aktywność i zaangażowanie społeczne)
2. Introwersja (orientacja wewnętrzną, która wyraża się w refleksji, dociekliwości, skłonności do analizowania uczuć)
Funkcje:
1. myslenie
2. uczucie
3. percepcja
4. intuicja
Czym są zależności w typach osobowości wg teorii Junga?
Jest to równanie które polega na tym, że typ osobowości składa się z dominującej funkcji i dominującego typu.
Np. (dominującą funkcja) uczucie + (dominującą postawa) ekstrawersja
Kto reprezentuje podejście humanistyczne do psychologii osobowości?
Humanistyczne podejście jest reprezentowane przez Abrahama Maslowa (hierarchia potrzeb) i Carla Rogersa („Ja” i terapia skoncentrowana na kliencie).
Na czym opiera się humanistyczne ujęcie osobowości?
Samorealizacja, samoakuualizacja, potrzeba szacunku do siebie i od innych, ja idealne i ja realne.
Holistyczne podejście: Człowiek jest całością – jego myśli, emocje i potrzeby są ze sobą powiązane.
Dążenie do samorealizacji: Głównym celem życia jest pełne wykorzystanie swojego potencjału i rozwój osobisty (Maslow, Rogers).
Unikalność jednostki: Każdy człowiek jest wyjątkowy i ma zdolność świadomego wyboru.
Pozytywna natura człowieka: Ludzie z natury dążą do dobra i rozwoju.
Doświadczenie subiektywne: Ważniejsze od obiektywnych faktów jest to, jak jednostka postrzega swoje życie.
Na czym przede wszystkim opiera się humanistyczne podejście do osobowości Carla Rogers’a?
- Koncepcja „Ja” (Self):
Osobowość opiera się na tym, jak jednostka postrzega samą siebie.
Składa się z „Ja realnego” (jak siebie widzimy) i „Ja idealnego” (kim chcielibyśmy być).
Rozbieżność między nimi prowadzi do napięć i braku harmonii. - Samorealizacja
Ludzie z natury dążą do pełnego rozwoju swojego potencjału i do stania się „najlepszą wersją siebie”.
Na czym przede wszystkim opiera się humanistyczne podejście do osobowości Adama Maslova?
Hierarchia potrzeb:
Maslow przedstawił hierarchiczny model motywacji, w którym potrzeby wyższego rzędu mogą być realizowane dopiero po spełnieniu tych bardziej podstawowych:
- Fizjologiczne (np. jedzenie, woda).
- Bezpieczeństwa (np. stabilność, schronienie).
- Przynależności i miłości (np. więzi społeczne).
- Samooceny/ Uznania (np. uznanie, szacunek).
- Samorealizacji (np. rozwój potencjału, kreatywność).
Co to jest sytuacjonizm (behawioryzm) wg Watsona i Skinnera?
Watson:
1. Człowiek jako produkt środowiska: wszystkie zachowania są wynikiem uczenia się poprzez doświadczenie i interakcję ze środowiskiem.
2. Sytuacjonizm: osobowość to zbiór nawyków, warunkowanie klasyczne i instrumentalne
Skinner:
- Zachowanie jako efekt wzmocnień: Skinner rozwijał teorię warunkowania instrumentalnego (operant conditioning). Zachowanie jest wzmacniane lub wygaszane w zależności od konsekwencji (nagrody lub kary).
- Środowisko jest głównym czynnikiem determinującym zachowanie – kontroluje je za pomocą bodźców, wzmocnień i kar.
Osobowość jako trwały konstrukt nie istnieje – zachowanie jest zmienne w zależności od sytuacji.
Sytuacjonizm Watsona i Skinnera zakłada, że zachowanie jest w pełni zależne od bodźców i wzmocnień w środowisku, a wewnętrzne cechy czy osobowość mają niewielkie lub żadne znaczenie. Kluczową rolę odgrywa uczenie się przez doświadczenie i reakcje na sytuacje, co odróżnia ich poglądy od podejść, które uwzględniają wewnętrzne procesy psychiczne.
Co to jest interakcjonizm wg Bandury i Rotter’a?
Albert Bandura – Interakcjonizm wzajemny
Model wzajemnego determinizmu (reciprocal determinism):
Bandura twierdził, że zachowanie jest kształtowane przez trzy elementy, które wzajemnie na siebie oddziałują:
Osobę (cechy wewnętrzne, przekonania, emocje).
Środowisko (warunki zewnętrzne, sytuacje społeczne).
Zachowanie (działania jednostki, które wpływają na środowisko i siebie samego).
Bandura podkreślał, że ludzie uczą się nie tylko przez doświadczenie, ale także obserwując zachowania innych (modelowanie).
Wpływ środowiska nie jest bierny – jednostka aktywnie wybiera i kształtuje swoje otoczenie.
Julian Rotter – Teoria społecznego uczenia się
Model oczekiwań i wartości:
Rotter twierdził, że zachowanie zależy od dwóch czynników:
Oczekiwań: Przekonania o prawdopodobieństwie osiągnięcia pożądanego wyniku w danej sytuacji.
Wartości nagrody: Subiektywnej oceny, jak bardzo dany wynik jest dla jednostki istotny.
Przykład: Osoba podejmie trudne zadanie, jeśli wierzy, że ma duże szanse na sukces i że wynik jest dla niej wartościowy.
Lokalizacja kontroli:
Rotter wprowadził pojęcie lokalizacji kontroli:
Zewnętrzna lokalizacja kontroli: Przekonanie, że to czynniki zewnętrzne, np. los, szczęście, decydują o wynikach.
Wewnętrzna lokalizacja kontroli: Przekonanie, że jednostka sama wpływa na swoje sukcesy i porażki.
Interakcjonizm:
Rotter uznawał, że zachowanie jest wynikiem interakcji między osobistymi przekonaniami (np. lokalizacją kontroli) a wymaganiami środowiska.
Deterministyka zakłada, że ludzkie zachowanie jest determinowane przez … i … ?
środowisko, dziedziczność
Determinizm jest pojęciem naturalistycznym
Jak nazywamy naukę o poznaniu o wiedzy?
Epistemologia
Jakie siedem tradycji mamy w teorii komunikacji?
Społeczno-psychologiczna
Cybernetyczna
Fenomenologiczna
Semiotyczna (komunikacja używająca znaków)
Retoryczna
Spoleczno-kultorowa (komunikacja = kreowanie społeczności)
Krytyczna
Na czym polega tradycja krytyczna w teorii komunikacji?
Funkcjonujemy w świecie dyskursu, jesteśmy bombardowani informacjami, te informacje nas zniewalają.
Krytyk ma za zadanie wykrywanie tych niesprawiedliwości czy opresji. Odkrywanie i odrzucenie mechanizmów manipulacji czy perswazji
Szkoła Frankfurcka (bazowała na Karolu Marksie)
Ludzie są zniewoleni przez przemysł kultury (czyli media) np reklamy, filmy etc
Ruth Wodak, ze szkoły krytycznej, zanalizowała sposób w jaki politycy wprowadzali restrykcje w związku z COVID. Te ograniczenia nie zawsze zgodne z konstytucja czy prawem. Czyli to było zniewolenie. Jaki był cel dyskursu Wodak?
Strategie polity językowych, legitymizujących (uznania) pewnych wyborów czy nakazów polityków. Austria, Szwecja i Węgry. Istnieją różnice kulturowo specyficzne do zagadnienia opresji.
W niektórych krajach był dialog z Narodem, z obywatelami. (Nowa Zelandia)
Framing - budowanie zaufania, autorytet, pozytywne pojęcie władzy pozwlalo legitymizować pewne ograniczenia (Szwecja)
“Walka na wojnie [ z wirusem …” - Francka Macron, tez legitymizacja przez autorytet i metaforyka wojenna. Jeśli nie walczysz, to jesteś wrogiem - metaforyka wojenna ma taki przekaz.
Różnica miedzy tradycja retoryczna a krytyczna?
Retoryczna - analiza narzędzi do efektywnej komunikacji, tak aby mieć wpływ na odbiorcę
Obie tradycje zajmują się “wpływem”
Krytycy - chcą uwolnić odbiorcę od negatywnego wpływu
Cel krytyka to szukanie opresji
Co to jest dyskurs?
Dyskurs to pojęcie wieloznaczne, które zależy od kontekstu, ale w ogólnym sensie oznacza sposób wypowiadania się, komunikowania i organizowania myśli na dany temat w określonym kontekście społecznym lub kulturowym.
Główne znaczenia:
W języku codziennym:
Dyskurs oznacza rozmowę, debatę lub sposób omawiania jakiegoś tematu.
Przykład: Dyskusje w mediach na temat zmian klimatycznych to forma dyskursu publicznego.
W naukach społecznych i humanistycznych:
Dyskurs odnosi się do sposobu, w jaki wiedza i władza są konstruowane i przekazywane poprzez język oraz komunikację.
Michel Foucault definiował dyskurs jako zestaw wypowiedzi, które tworzą pewne reguły i granice dotyczące tego, co można mówić i myśleć na dany temat.
Przykład: Dyskurs medyczny określa, jak mówi się o zdrowiu, chorobie i leczeniu w danym okresie historycznym.
Na czym polega tradycja fenomenologiczna?
Nauka o doświadczeniu, obiektem tej tradycji będzie ludzkie doświadczenie.
Komunikacja to doświadczenie siebie oraz drugiego człowieka.
Szereguje nas to w obozie interpretatorów. Co zrobić i jak to zrobić aby utrzymać relacje z drugim człowiekiem?
Carl Rogers - twórca podejścia humanistycznego w psychologii, uważał ze żaden człowiek nie ma pierwszeństwa nad moim doświadczeniem
Robert Craig dodal teorie pragmatyczna do tych 7 teorii komunikacji, na czym polega?
Podejście aplikatywne, prawdziwe zrozumienie zjawisk ma praktyczne zastosowanie do człowieka = cel = poprawić funkcjonowanie systemu
Action research - audyt komunikacyjny
O jakim dodatkowym podejściu jest tutaj mowa, w odniesieniu do teorii komunikacji?
” Komunikacja jako interpretacja międzyludzka oparta na poczuciu sprawiedliwości i pragnienia dobra dla drugiego?
Jest to kredo komunikacji ETYCZNEJ, od 1999 roku NCA (National Communication Association)
Opisz badanie nad przywództwem etycznym w teorii komunikacji etycznej?
Jak przywództwo wpływa na wdrażanie zasad etycznych w drodze modelowania zachowań i promowania wartości poprzez szczera i transparentna komunikację w zespole.
Implikacja praktyczna: przywódcy powinni inspirować zespół do zachowań i komunikacji etycznej -> obywatelskie zachowania organizacyjne
Na czym polega komunikacja interpersonalną?
tworzenie unikatowego znaczega wspólnego dla grupy osób
Tworzenie, współtworzenie znaczeń, powstarze sprzężenie zwrotne jak np w tenisie stołowym (piłka = przez się nie zmienia)
Mowa wewnętrzną, ja komunikuje się sam ze sobą nazywamy komunikacja …
Intrapersonalną
Symboliczny interakcjonizm przez G.H. Mead’a
Komunikacja jest możliwa dzięki językowi, dzięki temu ze tworzymy znaczenia i ze myślmy
” to w jaki sposób używamy języka i gestów w przewidywaniu reakcji odbiorcy” symboliczna interakcja (w chodzimy poprzez znaki, werbalne i niewerbalne w interakcje)
Trzy zasady interakcjonizmu przez H. Blumer’a ucznia Mead’a
rola … w budowaniu relacji”
1. znaczenia (liczy się nasza interpretacja, bodziec - interpretacja - odpowiedź)
- języka (nasza wiedza, jest odbiciem naszego rozumienia obiektów w rzeczywistości, używamy znaków i symboli do interakcji. Znak - myśl - obiekt)
- myślenia (przedstawione jako dialog zewnętrzny, rozumowanie ang. minding. Dialog wew. pozwala zrozumieć podejście innych, trochę jak przybranie ról)
Ja a mnie w pojęciu jaźni
Jaźń (ja) - to jak ja siebie postrzegam siebie w tym momencie, spontaniczna siła napędzająca wszystko, co nowe, nieprzewidywalne, niezorganizowane
Jaźń (mnie) - jest bardziej stabilne, nie zmienia się. Obraz siebie w zwierciadle reakcji innych ludzi.
Lustrzana jaźń looking-glass-self = mentalny obraz siebie wynikający z przyjmowania roli innej osoby
Na czym polega samospelniajae się proroctwo?
przekonanie, ze określone oczekiwania w stosunku do pewnych zachowań/ zdarzeń wpływają na te zachowania/zdarzenia w sposób, który powoduje spełnienie tychże oczekiwań
Emanuel Levinas, uczeń Husserl’a zaproponował podejście “responsywnego” ja, co to znaczy.
W jaki sposób MY odpowiadamy potrzebę drugiego człowieka. Dobry samarytanin.
To kim jestem i jaki jestem z Mead’a - kształtuje komunikacja która odbieram od innych
natomiast od Levinasa to mnie definiuje to w jaki sposób JA odpowiadam na reakcje innych.
Mead - jak odbieram innych = JA
Levinas - jak inni reagują na mnie = JA
