Wykład 5.10.2024

Question 1

Czym się zajmuje psychologia osobowości?

Answer 1

Zajmuje się ogólnie ludzka natura oraz różnicami indywidualnymi. PO bada to jak ludzie różnią się od siebie i w jaki sposób te różnice wiążą się z całościowym funkcjonowaniem człowieka.

Question 2

Co jest przedmiotem nauki o osobowości?

Answer 2

Przedmiotem nauki jest jednostka ludzka. Analizuje spójność myśli, uczuć i zachowań człowieka, ujawniającej się w różnych sytuacjach i podlegającej zmianom

Question 3

Definicja “Osobowości”

Answer 3

Osobowość to zespół względnie trwałych cech, wzorców myślenia, emocji i zachowań, które determinują sposób, w jaki jednostka postrzega siebie, innych ludzi i otaczający świat oraz reaguje na różne sytuacje. Inaczej organizacja wewnątrz jednostki (dynamiczna).

Question 4

Jakie mamy tradycje badawcze w psychologii osobowości?

Answer 4

1. Badania kliniczne i studium przypadku
2. Badania korelacyjne i kwestionariuszowe
3. Badania laboratoryjne i eksperymentalne

Question 5

Opisz czym są: Badania kliniczne i studium przypadku

Answer 5

Podejście charakterystyczne dla Psychoanalizy. Stosowane są techniki swobodne i jakościowe np. testy projekcyjne lub analiza swobodnych skojarzeń.

Question 6

Wady i zalety badań klinicznych i studium przypadku?

Answer 6

Wady
1. czasochłonność
2. subiektywizm
4. brak intersubiektywnej sprawdzalności

Zalety
1. dogłębna analiza
2. szukanie źródła problemu
3. próba wyjaśniania
4. próba uchwycenia indywidualności

Question 7

Opisz czym są: Badania korelacyjne i kwestionariuszowe

Answer 7

W badaniu korelacyjnym i kwestionariuszowym wykorzystuje się wskaźniki statystyczne w celu stwierdzenia korelacji miedzy np. cechami. Nacisk jest kładziony na różnice indywidualne w zakresie cech osobowości. Najważniejszy jest pomiar.

Question 8

Wady i zalety badań korelacyjnych i kwestionariuszowych?

Answer 8

Wady
1. brak możliwości wnioskowania skutkowo-przyczynowego
2. możliwość mówienia tylko o związkach pomiędzy zmiennymi

Zalety
1. możliwość badania wielu zmiennych jednocześnie
2. łatwość w badaniu dużej grupy

Question 9

Opisz czym są: Badania laboratoryjne i eksperymentalne

Answer 9

Podejście charakterystyczny dla Behawioryzmu
Systematyczne manipulowanie zmiennymi w celu wykrycia związków przyczynowych miedzy zjawiskami.

Question 10

Wady i zalety badań laboratoryjnych i eksperymentalnych

Answer 10

Wady
1. sztuczność sytuacji
2. ze względu na wiele zmiennych nie możemy mieć kontroli nad wszystkimi
3. mała użyteczność w badaniach osobowościowych

Zalety
1. wartościowe w kontekście naukowym
2. obiektywizm
3. możliwość kontroli zmiennych
możliwość określenia relacji przyczynowo-skutkowych (bold na prezentacji)

Question 11

Czym jest Cecha?

Answer 11

“Dyspozycja obejmująca nie tylko obserwowalne zachowanie, ale także uczucia, myśli i motywy, dzięki czemu ujawnia się w formie spójnych wzorców funkcjonowania w różnorodnych sytuacjach”

Cecha to pewna tendencja do zachowania się w określony sposób w pewnego rodzaju sytuacjach.

Question 12

Jakie są są kluczowe w teorii cech osobowości podejściach do analizy cech?

Answer 12

Podejście dyspozycyjne oraz deskryptywne

Question 13

Na czym polega podejście dyspozycyjne?

Answer 13

Cechy są traktowane jako wewnętrzne właściwości, które wpływają na zachowanie, myślenie i emocje w przewidywalny sposób

Przykład: Ktoś o wysokiej dyspozycji do neurotyczności będzie bardziej podatny na negatywne emocje, niezależnie od sytuacji.

Question 14

Na czym polega podejście deskryptywne?

Answer 14

Cechy są traktowane jako wewnętrzne właściwości, które wpływają na zachowanie, myślenie i emocje w przewidywalny sposób.

W podejściu deskryptywnym cechy są traktowane jako neutralne narzędzia służące do charakteryzowania jednostki w relacji do innych. (np Big Five)

Question 15

Wymień różnice między podejściem deskryptywnym a dyspozycyjnym

Answer 15

Podejście deskryptywne skupia się na opisie i klasyfikacji
Podejście dyspozycyjne skupia się na przyczynach cech.

Podejście deskryptywne - cechy są traktowane jako narzędzia opisu.
Podejście dyspozycyjne - cechy są traktowane jako wewnętrzne mechanizmy.

Podejście deskryptywne - nie bada mechanizmów powstawania cech.
Podejście dyspozycyjne - wyjaśnia, dlaczego jednostka ma daną cechę.

Question 16

Kim był Gordon Allport (1897–1967)?

Answer 16

był amerykańskim psychologiem, uważanym za jednego z pionierów psychologii osobowości.
Stworzył Teoria cech w której zdefiniował osobowość jako zbiór unikalnych cech i dyspozycji. Cechy kardynalne, centralne i drugorzędne.

Question 17

Dlaczego współcześnie krytukuje się Teorię osobowości Allporta?

Answer 17

Współczesna psychologia cech, oparta na modelach takich jak Big Five, poszła dalej, integrując zaawansowane metody badawcze i uwzględniając wpływy sytuacyjne oraz biologiczne. Teoria Allporta jest ceniona za swoją pionierską rolę, ale jej uproszczenia i ograniczenia sprawiają, że dziś traktuje się ją bardziej jako punkt wyjścia niż pełnoprawną teorię wyjaśniającą osobowość.

Question 18

Wymień główne nurty Psychologii osobowości oraz ich kluczowe pojęcia.

Answer 18

1. Psychoanalityczny (Freud, Jung) - nieświadomość, ego, archetypy
2. Humanistyczny (Rogers, Maslow) - Samorealizacja, potencjał, potrzeby, „Ja”
3. Społeczno-Poznawczy (Watson, Skinner, Bandura, Rotter, Mischel) - warunkowanie, wzmocnienia, uczenie się

Question 19

Psychologia analityczna, kto ja zapoczątkował i jakie wyróżnia się stany świadomości?

Answer 19

Freud.
Przedświadomości
Świadomość
Nieświadomość

Question 20

Wyjaśnij jakie są podstawowe struktury osobowości w psychologii analitycznej.

Answer 20

W psychologii analitycznej (psychoanalizie) Sigmunda Freuda, id, ego i superego to trzy podstawowe struktury osobowości, które współdziałają w kształtowaniu ludzkich myśli, uczuć i zachowań.

Id:
Reprezentuje nieświadome instynkty, popędy i potrzeby (np. głód, seks, agresja).
Kieruje się zasadą przyjemności – dąży do natychmiastowego zaspokojenia pragnień.

Ego:
Jest świadomą, racjonalną częścią osobowości.
Kieruje się zasadą rzeczywistości – mediując między impulsami id, wymogami superego i realiami świata.

Superego:
Obejmuje normy, zasady moralne i ideały nabyte w procesie wychowania.
Reprezentuje głos sumienia, wywierając presję na ego, aby działało zgodnie z zasadami moralnymi.

Question 21

Kim był Carl Jung?

Answer 21

(1875–1961) Psycholog i psychiatra Szwajcarski. Jego prace koncentrowały się na archetypach, symbolach i duchowym aspekcie psychiki. Był także prekursorem badań nad typami osobowości (introwersja i ekstrawersja).

Question 22

Czym jest nieświadomość zbiorowa?

Answer 22

Przekonanie, że poza świadomością indywidualną istnieje jeszcze głębsza warstwa nieświadomości zbiorowej. uniwersalny poziom nieświadomości, wspólny dla wszystkich ludzi. Zawiera archetypy – pierwotne obrazy i wzorce symboliczne, takie jak matka, bohater czy cień, które są dziedziczone kulturowo i biologicznie.

Question 23

Czym są archetypy nieświadomości zbiorowej wg. Junga?

Answer 23

1. to główne komponenty natury człowieka
2. należą do nieświadomości zbiorowej
3. są predyspozycjami do postrzegania i interpretowania świata w określony sposób
4. stanowią uniwersalne wzorce lub predyspozycje dla zachowań oraz form przystosowania
5. są wrodzone, a jednoczenie plastyczne
6. występują w baśniach, mitach, marzeniach, snach i wytworach psychotycznych

Question 24

Podaj przykłady archetypów.

Answer 24

Wielka matka

Opiekuńczość, płodność, pokarm ale również odrzucenie, obojętności czy niszczące wymagania
W kulturze personifikacja Wielkiej Matki to np. opiekunka, wróżka, wiedźma, matka-natura itd.

Question 25

Główne założenia struktury osobowości wg Junga.

Answer 25

Ego: Świadoma część osobowości.

Nieświadomość osobista: Zawiera wspomnienia, doświadczenia i emocje, które były kiedyś świadome, ale zostały zapomniane lub wyparte. Tu znajdują się kompleksy.

Nieświadomość zbiorowa: Uniwersalna, dziedziczona warstwa nieświadomości, wspólna dla całej ludzkości. Zawiera archetypy, takie jak matka, bohater, cień.

Archetypy: Symboliczne wzorce i motywy, które kierują naszym myśleniem, emocjami i działaniem (np. cień – ukryte, negatywne aspekty osobowości).

Persona: „Maska” społeczna, którą zakładamy, aby dostosować się do oczekiwań innych.

Cień: Część nieświadomości reprezentująca ukryte, często negatywne aspekty osobowości.

Anima/Animus:
Anima: żeński pierwiastek w mężczyznach.
Animus: męski pierwiastek w kobietach.

Jaźń: Centralny punkt osobowości, integrujący świadomość i nieświadomość. Cel rozwoju osobistego – osiągnięcie pełni i harmonii (proces indywiduacji).

Question 26

Jaka jest definicja kompleksu?

Answer 26

Jest to całość obejmująca myśli, uczucia i zachowania, które dotyczą jednego tematu. Koncentracja energii wokół jakiejś osoby lub aktywności.

Question 27

Wymień i opisz postawy i funkcje osobowości.

Answer 27

Typy osobowości są zdeterminowane postawami i funkcjami.

Postawy:
1. Ekstrawersja (orientacja ku zewnętrznemu światu, jej wyrazem są potrzeba wrażeń, aktywność i zaangażowanie społeczne)
2. Introwersja (orientacja wewnętrzną, która wyraża się w refleksji, dociekliwości, skłonności do analizowania uczuć)

Funkcje:
1. myslenie
2. uczucie
3. percepcja
4. intuicja

Question 28

Czym są zależności w typach osobowości wg teorii Junga?

Answer 28

Jest to równanie które polega na tym, że typ osobowości składa się z dominującej funkcji i dominującego typu.

Np. (dominującą funkcja) uczucie + (dominującą postawa) ekstrawersja

Question 29

Kto reprezentuje podejście humanistyczne do psychologii osobowości?

Answer 29

Humanistyczne podejście jest reprezentowane przez Abrahama Maslowa (hierarchia potrzeb) i Carla Rogersa („Ja” i terapia skoncentrowana na kliencie).

Question 30

Na czym opiera się humanistyczne ujęcie osobowości?

Answer 30

Samorealizacja, samoakuualizacja, potrzeba szacunku do siebie i od innych, ja idealne i ja realne.
Holistyczne podejście: Człowiek jest całością – jego myśli, emocje i potrzeby są ze sobą powiązane.

Dążenie do samorealizacji: Głównym celem życia jest pełne wykorzystanie swojego potencjału i rozwój osobisty (Maslow, Rogers).

Unikalność jednostki: Każdy człowiek jest wyjątkowy i ma zdolność świadomego wyboru.

Pozytywna natura człowieka: Ludzie z natury dążą do dobra i rozwoju.

Doświadczenie subiektywne: Ważniejsze od obiektywnych faktów jest to, jak jednostka postrzega swoje życie.

Question 31

Na czym przede wszystkim opiera się humanistyczne podejście do osobowości Carla Rogers’a?

Answer 31

1. Koncepcja „Ja” (Self):
   Osobowość opiera się na tym, jak jednostka postrzega samą siebie.
   Składa się z „Ja realnego” (jak siebie widzimy) i „Ja idealnego” (kim chcielibyśmy być).
   Rozbieżność między nimi prowadzi do napięć i braku harmonii.
2. Samorealizacja
   Ludzie z natury dążą do pełnego rozwoju swojego potencjału i do stania się „najlepszą wersją siebie”.

Question 32

Na czym przede wszystkim opiera się humanistyczne podejście do osobowości Adama Maslova?

Answer 32

Hierarchia potrzeb:

Maslow przedstawił hierarchiczny model motywacji, w którym potrzeby wyższego rzędu mogą być realizowane dopiero po spełnieniu tych bardziej podstawowych:

• Fizjologiczne (np. jedzenie, woda).
• Bezpieczeństwa (np. stabilność, schronienie).
• Przynależności i miłości (np. więzi społeczne).
• Samooceny/ Uznania (np. uznanie, szacunek).
• Samorealizacji (np. rozwój potencjału, kreatywność).

Question 33

Co to jest sytuacjonizm (behawioryzm) wg Watsona i Skinnera?

Answer 33

Watson:
1. Człowiek jako produkt środowiska: wszystkie zachowania są wynikiem uczenia się poprzez doświadczenie i interakcję ze środowiskiem.
2. Sytuacjonizm: osobowość to zbiór nawyków, warunkowanie klasyczne i instrumentalne
Skinner:

1. Zachowanie jako efekt wzmocnień: Skinner rozwijał teorię warunkowania instrumentalnego (operant conditioning). Zachowanie jest wzmacniane lub wygaszane w zależności od konsekwencji (nagrody lub kary).
2. Środowisko jest głównym czynnikiem determinującym zachowanie – kontroluje je za pomocą bodźców, wzmocnień i kar.
   Osobowość jako trwały konstrukt nie istnieje – zachowanie jest zmienne w zależności od sytuacji.

Sytuacjonizm Watsona i Skinnera zakłada, że zachowanie jest w pełni zależne od bodźców i wzmocnień w środowisku, a wewnętrzne cechy czy osobowość mają niewielkie lub żadne znaczenie. Kluczową rolę odgrywa uczenie się przez doświadczenie i reakcje na sytuacje, co odróżnia ich poglądy od podejść, które uwzględniają wewnętrzne procesy psychiczne.

Question 34

Co to jest interakcjonizm wg Bandury i Rotter’a?

Answer 34

Albert Bandura – Interakcjonizm wzajemny
Model wzajemnego determinizmu (reciprocal determinism):
Bandura twierdził, że zachowanie jest kształtowane przez trzy elementy, które wzajemnie na siebie oddziałują:
Osobę (cechy wewnętrzne, przekonania, emocje).
Środowisko (warunki zewnętrzne, sytuacje społeczne).
Zachowanie (działania jednostki, które wpływają na środowisko i siebie samego).

Bandura podkreślał, że ludzie uczą się nie tylko przez doświadczenie, ale także obserwując zachowania innych (modelowanie).
Wpływ środowiska nie jest bierny – jednostka aktywnie wybiera i kształtuje swoje otoczenie.

Julian Rotter – Teoria społecznego uczenia się
Model oczekiwań i wartości:
Rotter twierdził, że zachowanie zależy od dwóch czynników:
Oczekiwań: Przekonania o prawdopodobieństwie osiągnięcia pożądanego wyniku w danej sytuacji.
Wartości nagrody: Subiektywnej oceny, jak bardzo dany wynik jest dla jednostki istotny.
Przykład: Osoba podejmie trudne zadanie, jeśli wierzy, że ma duże szanse na sukces i że wynik jest dla niej wartościowy.

Lokalizacja kontroli:
Rotter wprowadził pojęcie lokalizacji kontroli:
Zewnętrzna lokalizacja kontroli: Przekonanie, że to czynniki zewnętrzne, np. los, szczęście, decydują o wynikach.
Wewnętrzna lokalizacja kontroli: Przekonanie, że jednostka sama wpływa na swoje sukcesy i porażki.

Interakcjonizm:
Rotter uznawał, że zachowanie jest wynikiem interakcji między osobistymi przekonaniami (np. lokalizacją kontroli) a wymaganiami środowiska.