wirusy Flashcards
Budowa wirusów
Wirion - pojedyncza aktywna jednostka wirusa, składa się z kapsydu i kwasu nukleinowego
• Kapsyd - płaszcz białkowy, okrywa kwas nukleinowy; zbudowany z łańcuchów białkowych -
kapsomery
• Kwas nukleinowy niesie informację genetyczną niezbędną do replikacji oraz koduje białka
strukturalne (kapsomery) i enzymy (np. odwrotną transkryptazę).
Kwas nukleinowy + kapsyd = nukleokapsyd.
Kwas nukleinowy może być pojedynczy, albo podwójny.
Oprócz tego niektóre wirusy mogą być otoczone dodatkową osłonką lipidową – serotypy uwalniane z
komórki przez pączkowanie
Wyróżnia się dwa jej rodzaje symetrii przestrzennej wirusów:
- symetrię kubiczną, 20 jednakowych trójkątnych ścianek
- symetrię helikalną, śrubowato zawinięty nukleokapsyd
Cechy diagnostyczne pozwalające na odróżnienie wirusy od bakterii:
bezwzględne pasożytnictwo - namnażanie tylko wewn. gospodarza
• małe rozmiary (20-300nm)
• 1 rodzaj kwasu nukleinowego w genomie (DNA (zazwyczaj 2n) lub RNA (zazwyczaj 1n))
• antybiotyki nie działają (brak metabolizmu)
• obecność białka wiążącego receptor (kapsyd/osłonka)
• brak struktur typowo kom. np. rybosomów
Etapy replikacji wirusów w komórce gospodarza
- ADSORPCJA – ważne glikoproteiny w kapsydzie
• Rozpoznanie komórki docelowej
• Przyłączenie do bł. komórkowej
• Po wniknięciu wirusa kom. odporna na zakażenie innymi ( interferencja) - PENETRACJA
• endocytoza / wiropeksja (przy bardzo małych wirusach) - wirus wpukla się z receptorem
• fuzja wirusowej osłonki lipidowej z bł.kom – w osłonce musi znajdować się białko fuzyjne -> zlanie
lipidów
• translokacja - EKLIPSA (zaciemnienie) – brak struktur wirusa w mikroskopie elektronowym
• Odpłaszczenie – uwolnienie materiału genetycznego do komórki gospodarza
• Synteza makromolekuł: wczesne mRNA i białka enzymatyczne (warunkują odtworzenie mat. Gen.);
replikacja genomu; późne mRNA i białka strukturalne
• Obróbka post-translacyjna białek, np. sprzęganie z cukrami - DOJRZEWANIE
• Organizacja potomnych nukleokapsydów – można już zobaczyć w mikroskopie elektronowym
• Opłaszczenie wirusów osłonkowych (błony ER) - UWALNIANIE
• wirusy osłonkowe -> wypączkowanie – kom. gospodarza przeżywa
• wirusy nagie -> liza komórki
Eklipsa (zaciemnienie) – jeden z etapów namnażania wirusów, w której nie zobaczymy struktur wirusa w
mikroskopie elektronowym
- Wirus jest w kom. gospodarza, ale NIE znajdziemy w niej znaleźć kompletnych wirionów.
- Kapsyd rozpada się i uwalnia kwas nukleinowy wirusa
- Kwas nukleinowy wirusa ulega replikacji (powieleniu) - wirus wykorzystuje enzymy z komórki gospodarza.
- Na podstawie informacji genetycznej zawartej w kwasie nukleinowym wirusa komórka produkuje białka
wirusowe zamiast swoich własnych. - Powstają potomne kapsydy.
Latencja wirusów
stadium utajenia wirusa, w którym przyjmuje on formę PROWIRUSA.
• Mat. genetyczny jest wbudowany w genom gospodarza -> kom. gospodarza dzieląc się, przekazuje
komórkom potomnym materiał genetyczny wirusa.
• kilka godzin - kilkadziesiąt lat
• wirus jest niewykrywalny i nieszkodliwy.
• Wirusa w formie latentnej może uaktywnić wiele czynników, np. uraz mechaniczny, temperatura, osłabienie
organizmu inną chorobą; może też zachodzić samoczynnie
• Przykłady:
o herpeswirusy: HSV, EBV, HCMV, HHV3
o papillomawirusy
Efekt cytopatyczny (CPE)
zmiany morfologiczne i degeneracyjne w komórkach, powstające pod wpływem
replikacji wirusa. Są one następstwem zahamowania transkrypcji RNA oraz syntezy białek gospodarza, jak
również toksycznego wpływu białek wirusa.
• Zaokrąglenie
• Wytwarzanie wakuoli we wnętrzu komórki
• Powstawanie wypustki na powierzchni komórek
• Zwiększenie/zmniejszenie rozmiarów komórek.
• Na pow. komórek pojawiają się antygeny wirusowe, np. HA
• Powstawanie syncytiów
Ciała wtrętowe - wjakich chorobach wirusowych mają znaczenie diagnostyczne?
wścieklizna • Cytomegalia • HSV • ospa prawdziwa • Odra
- Namnażanie wirusów – gdzie?
zwierzęta laboratoryjne
• zarodki kurze
• hodowle komórkowe
Linia komórkowa
grupa dzielących się komórek powstałych z podziału komórki pochodzącej z organizmu
wielokomórkowego:
• Hodowle pierwotne – uzyskane z bezpośrednio izolowanych narządów lub świeżych tkanek; niewielka liczba
podziałów
• Hodowle półciągłe - komórki wywodzące się z tkanki płodowej; ok. 30–50 podziałów
• Hodowle ciągłe – nieograniczona liczba podziałów – komórki zmienione nowotworowo -> mają nieprawidłowy
kariotyp – nie można ich wykorzystywać do namnażania wirusów do szczepionek
Źródła komórek używanych do hodowli komórkowych:
• tkanki embrionalne
• tkanki nowotworowe
• tkanki dojrzałe
Linie komórkowe służą do badań mechanizmów leżących u podstawy złośliwości nowotworów oraz umożliwiają
testowanie nowych leków, szczepionek, diagnostyka zakażeń.
Hodowle jednowarstwowe – do obserwacji CPE w mikroskopie
Hodowle w zawiesinie
Hemaglutynina - glikoproteina o właściwościach antygenowych znajdująca się na powierzchni wirusów, np.
grypy:
Funkcje:
Aglutynuje RBC
• Udział w adsorpcji wirusa do receptora komórki
• Warunkuje integrację z receptorem, penetrację i odpłaszczenie
• Czynnik wirulencji
Neuraminidaza – glikoproteina
Działa na nieswoiste inhibitory w środowisku wirusa
• Degradacja kw. sjalowego -> upłynnia śluz -> ułatwia rozprzestrzenianie się wirusa w organizmie
• Umożliwia uwolnienie potomnych wirionów z komórki
Wykrywanie antygenów wirusowych
Testy nieswoiste – np. wstępna identyfikacja ortomyksowirusów, paramyksowirusów (zakażenia u.oddechowego)
z materiałów klinicznych:
- Odczyn hemaglutynacji – zlepianie się RBC w obecności wirusa
- Odczyn hemadsorpcji – przyleganie RBC do powierzchni komórek zarażonych danym wirusem
• Test swoisty – odczyn neutralizacji - identyfikacja wirusa namnożonego w hodowli komórkowej
1) Dodanie wzorcowych przeciwciał do zawiesiny wirusa -> inkubacja
2) Zakażenie wrażliwej linii komórek
3) Wyniki:
a. Zablokowanie wirusa wzorcowymi przeciwciałami neutralizującymi –> brak zakażenia komórek ->
brak CPE -> identyfikacja wirusa na podstawie reaktywności z tymi przeciwciałami
b. X reakcji z przeciwciałami -> zakażenie linii komórkowej -> CPE ->X identyfikacji
PCR – wady i zalety
Zalety
• Nie wymaga znajomości sekwencji badanego genu – wystarczy znajomość
sekwencji nukleotydów w odcinkach otaczających gen
• Startery nie muszą być komplementarne do matrycy w 100% – amplifikacja
wariantów tego samego genu różniących się od siebie niewielkimi zmianami w
sekwencji
• Metoda specyficzna – przy doborze odpowiednich starterów powielaniu ulega
tylko jeden odcinek DNA.
• Metoda czuła – wykrycie i powielenie pojedynczej cząsteczki DNA
• Metoda szybka i tania
Wady Łatwe zanieczyszczenie próbek obcym DNA • Ograniczona długość powielanych fragmentów do 10 tys. pz
Diagnostyka serologiczna wirusów – wykrywanie przeciwciał
OWD
OZHA
ELISA, EIA
OWD – odczyn wiązania dopełniacza – 2 etapy:
1) Układ badany - badana surowica (w której
szukamy przeciwciał), antygen wzorcowy,
dopełniacz odzwierzęcy -> inkubacja razem
2) Układ wskaźnikowy – RBC baranie opłaczone
swoistymi Ig o charakterze lizyn - dodawany po
inkubacji
Wynik:
- (+) W surowicy są Ig -> kompleks z antygenem
wzorcowym -> dołączenie dopełniacza ->
krwinki opadają na dno probówki i tworzą
„guziczek”
- (-) W surowicy X Ig -> dopełniacz łączy się z
układem wskaźnikowym -> liza RBC
OZHA – odczyn zahamowania hemagultynacji
diagnostyka wirusów z HA –> aglutynacja RBC
Np. ortomyksowirusy, paramyksowirusy, wirus różyczki
1) Namnożenie wirusa się w płynie owodniowym zarodka kurzego.
2) Dodanie przeciwciał o określonej swoistości (wzorcowe) – skierowane przeciw wybranym HA
wirusa.
3) Wprowadzenie układu wskaźnikowego - RBC
4) Inkubacja -> ocena obecności lub x aglutynacji
Wynik:
- (+) HA związana z Ig wzorcowymi -> RBC nie będą zlepione przez HA -> opadają na dno
probówki i tworzą „guziczek” = ZAHAMOWANA AGLUTYNACJA
- (-) X kompleksu przeciwciała - HA -> niedopasowanie Ig do typu HA -> zlepienie krwinek
ELISA, EIA – metody immunoenzymatyczne
Wykrywanie różnych klas przeciwciał
• Oznaczenia miana swoistych przeciwciał
Immunochromatografia
Wykorzystanie 2 rodzajów specyficznych Ig - przeciwko wykrywanemu antygenowi:
o 1. – unieruchomione na pasku testowym (nitrocelulozowa membrana)
o 2. – migrujące, znakowane – przenikają na powierzchnię testową
1) Naniesienie próbki materiału na pasek testowy -> uformowane kompleksu antygen (z próbki) – Ig
2) Kompleks migruje wzdłuż paska (dyfuzja) -> połączenie z unieruchomionym Ig -> utworzenie
barwnej linii w określonym miejscu
3) Nadmiar migrujących Ig wiązany jest w obszarze kontrolnym „C” – barwna linia – kontrola
prawidłowego przebiegu reakcji
+: szybkie, proste w wykonaniu -> można w domu, tanie, wysoka czułość, niewielka ilość materiału do
badania
Zasady hybrydyzacji i wykorzystanie w diagnostyce
Hybrydyzacja - spontaniczne parowanie się komplementarnych nici kw.nukleinowych (DNA z DNA, RNA
z RNA, DNA z RNA)
• Hybrydyzacji z użyciem znakowanego izotopowo lub chemicznie fragmentu kwasu nukleinowego -
sondy molekularnej - używa się do detekcji homologicznych fragmentów podczas
• Wykorzystywane w biologii molekularnej metody hybrydyzacyjne pozwalają na umiejscowienie w
cząsteczce DNA określonych sekwencji oraz na porównanie różnych fragmentów kwasów
nukleinowych pochodzących z tego samego lub z różnych organizmów. Za ich pomocą można także
wykrywać powstałe w cząsteczce DNA zmiany.
Metody:
• Hybrydyzacja DNA lub RNA wyizolowanego z próbki ze znakowanymi sondami, np. h.dot blot –
ograniczone zastosowanie ze względu na niską czułość
• Hybrydyzacja metodą Southerna – wykrywanie DNA z wykorzystaniem bł.nylonwej – wysoka czułość
• Hybrydyzacja typu nothern – wykrywanie mRNA genów wirusowych ulegających transkrypcji w kom. z
użyciem bł. nylonowej
• Metody in situ hybrydyzacji kw.nukleinowych – wykrywanie i lokalizacja mat.gen wirusów w
strukturach komórkowych, np. DNA wirusów brodawczaka w preparatach cytologicznych
Jakimi metodami można zidentyfikować wirusa po jego namnożeniu w hodowli komórkowej
A. Metody klasyczne - zakażanie wirusami wrażliwych zwierząt laboratoryjnych, zarodków ptasich i
hodowli komórek - dobiera się je w zależności od ich gatunkowej wrażliwości na danego wirusa,
zakaża się różnymi drogami i obserwuje pojawianie się objawów chorobowych. Gdy takie wystąpią,
@alexkrzywon
zwierzęta uśmierca się i pobiera narządy wewnętrzne (najczęściej mózg, wątrobę i śledzionę), w
których identyfikuje się obecność namnożonego wirusa stosując metody serologiczne.
B. Metody mikroskopowe – wykazywanie obecności wirusów bezpośrednio w materiałach klinicznych
lub w zakażonych komórkach - obserwacja zmian patologicznych powstałych w komórkach
zakażonych wirusem, np. efekt cytopatyczny
C. Metody serologiczne - laboratoryjne metody wykrywania przeciwciał, np. OWD, OZHA ELISA,
odczyn immunofluorescencji
D. Metody molekularne – umożliwiają wykrywanie swoistych sekwencji nukleotydów w wirusowym
DNA lub RNA; wyniki w stosunkowo krótkim czasie.
Szczepionki
Szczepionki przeciwwirusowe mogą zawierać:
Żywe, atenuowane wirusy – zawiera sztucznie otrzymywane odmiany patogenów o znacznie ↓
wirulencji przy zachowaniu ich immunologicznego oddziaływania na organizm, np. odra, świnka,
różyczka, ospa wietrzna, żółta gorączka
• Zabite wirusy
• Rozbite wirusy lub ich wybrane fragmenty
• Rekombinowane antygeny wirusowe - powstają w wyniku wbudowania fragmentu materiału
genetycznego drobnoustroju do komórek ssaków lub komórek drożdży. Zmienione genetycznierekombinowane
- komórki zaczynają produkcję nowego białka, które po wyizolowaniu i
oczyszczeniu staje się antygenem szczepionkowym (np. szczepionka przeciw HPV, HBV)
Typy szczepionek:
Monowalentne – 1 rodzaj wirusa – odporność na jedną chorobę zakaźną
• Poliwalentne – wszystkie lub kilka typów tego samego wirusa - odporność na jedną chorobę
zakaźną, np. przewiko grypie
• Skojarzone – antygeny z różnych drobnoustrojów - odporność przeciwko kilku chorobom
zakaźnych jednocześnie – np. MMR
- Acyklowir
syntetyczny analog nukleozydu guanozyny wbudowanie do wirusowego łańcucha DNA
• (-) replikację kw.nukleionowego herpeswirusów z podrodziny alphaherpesvirinae: HSV1, HSV2,
VZV
1) Genom herpeswirusów: liniowe, dwuniciowe DNA - replikacja w jądrze zakażonej komórki
gospodarza, przy współudziale licznych enzymów wirusowych – kluczowa polimeraza DNA
kodowana przez wirusa
2) Acyklowir wprowadzany jest do komórek przez białko transportujące nukleozydy
3) Wewnątrz komórki enzym kinaza tymidynowa kodowana przez
wirusa przekształca lek w aktywną pochodną fosforanową (lek nie
jest odpowiednim substratem dla kinaz komórkowych – jest
aktywowany w kom. zakażonych przez wirusa – selektywność)
4) Polimeraza wirusowa wprowadza zmodyfikowany nukleozyd do
łańcucha DNA - jego wydłużanie staje się niemożliwe
Wirusy onkogenne
retrowirusy – nowotwór komórek krwi
• hepadnawirusy – rak wątrobowokomórkowy
• papowawirusy – brodawczak, rak skóry, szyjki macicy, sromu i odbytu
• herpeswirusy – chłoniak, rak limfocytów B, rak immunoblastyczny, rak jamy nosowo-gardłowej i
rak żołądka
• onkornawirusy, Oncovirinae – podrodzina retrowirusów odpowiedzialna za powstawanie mięsaków i
białaczek
Jakimi drogami dostają się wirusy do OUN:
Wzdłuż neuronów obwodowym ch, latentne w zwojach czuciowych – wirus wścieklizny, polio,
Herpes B,
o Drogą nerwu ocznego – wirus HHV,
o Drogą krwionośną – po wiremii, w komórkach krwi – pikornawirusy (w makrofagach), LCM
(Lymphocytic choriomeningitis), wirus świnki, CMV (limfocyty)
Szybkie metody diagnostyki wirusowych zakażeń dróg oddechowych
np.adenowirus, RSV,
parainfluenza, coronavirus -> OWD
• 1 dzień – pobranie surowicy, jeśli są w niej Ig, przyłączą się do nich Ag – dodanie dopełniacza
(wiąże się z kompleksami Ig-Ag)
• 2 dzień – inkubacja – dodanie krwi baraniej zawierającej uczulone Ig => jeśli nie ma przeciwciał, ma
miejsce hemoliza
Wirus grypy A
Rodzina: Ortomyksowirusy
• kuliste/owalne
• ssRNA(-) – 7/8 segmentów -> możliwość wymiany ruchomych segmentów między sobą
• osłonka z wypustkami HA i NA
o 18 podtypów antygenowych HA i 10 NA - tylko kilka u ludzi: H1,2,3 i NA1,2
• białka wewnętrzne M i NP
• Zdolność ciągłych zmian antygenów powierzchniowych
o Dryf genetyczny (przesunięcie antygenowe) – małe dyskretne zmiany w genomie, kumulują
się co pokolenie
o Skok antygenowy – wymiana segmentów genomu – w jednej komórce bardzo dużo mutacji
na raz – PANDEMIE
o Rekombinacje genetyczne – losowy proces w obrębie genów, np. włączanie niewirusowego
RNA do genomu wirusa
Diagnostyka wirusa grypy
materiał kliniczny (do 48h od objawów): wymazy z gardła, nosa; wydzielina dróg oddechowych
• Izolacja wirusa: na zarodku kurzym/ hodowla komórkowa
• ELISA/ IF do wykrywania wirusa bezpośrednio w materiale klinicznym lub po namnożeniu (Ag)
• Wykazanie poziomu przeciwciał w OZHA
• RT-PCR różnicowanie wirusów A i B, identyfikacje typów HA 1,2,3 (badanie referencyjne
potwierdzające zakażenie); jest najdokładniejsze, wynik 1-6h
Profilaktyka - szczepionki inaktywowane
Rozszczepiona (split)
• Podjednostkowa
• Wirusomalna
Paramyksowirusy
liniowe ssRNA(-) • Osłonka • 2 podrodziny: • PARAMYXOVIRINAE - Wirus paragrypy: HA, NA, F - Wirus świnki - Wirus odry: brak NA • PNEUMOVIRIDAE - Ludzki ortopneumowirus (RSV): brak HA lub NA, obecny czynnik F - Ludzki metapneumowirus
Choroby wywoływane przez paramyksowirusy
Wirus paragrypy: ostre nieżytowe zakażenie g.d.o; 1. Zakażenie – najcięższe
• Wirus świnki: ostra zaraźliwa, uogólniona; namnażanie w bł. śluzowej nosa i gardła -> wiremia
wtórna -> do narządów wewnętrznych
• Wirus odry – odra – wysypka plamisto grudkowa
• Ludzki ortopneumowirus (RSV): brak HA lub NA
o Noworodki i niemowlęta – zapalenia oskrzeli, oskrzelików, płuc
o Dzieci starsze i dorośli – wzrost ryzyka rozwoju astmy
Wirus paragrypy
sferyczny, 150-300nm
• 1nRNA, niesegmentowane
• osłonka z wypustkami 2 rodzaje:
o HA+NA
o F - czynnik fuzji odpowiedzialny za penetrację
• ostre, nieżytowe zap. górn. dróg odd.;
• pierwotnie u dzieci ciężkie zajęcie d.d.o., wtórnie u dorosłych łagodne zapalenie g.d.o
o ciężki przebieg u małych dzieci i osób z immunosupresją
Pikornawirusy
1cz. ssRNA (+)
• otoczka lipidowa: brak
• przykłady:
- Enterovirus: poliowirusy (1, 2, 3), coxsackie (A & B), echowirusy
- Parechowirusy – typ 1 i 2
- Hepatowirusy – HAV (WZW typu A)
- Rhinowirusy
• występowanie: p. pokarmowy człowieka, środowisko naturalne (Enterovirus), g.d.o człowieka
(Rhinovirus)
• rozpowszechnienie: cały świat
• sposób przenoszenia: droga feralno – oralna lub zanieczyszczona kałem woda (Enterovirus), droga
kropelkowa lub ręce (Rhinovirus)
• wrota zakażenia: przewód pokarmowy (Enterovirus), układ oddechowy (Rhinovirus)
• chorobotwórczość: choroby gorączkowe, zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych, zapalenie mózgu,
myocarditis, pospolite przeziębienia (Rhinovirus); wirusowe zapalenie wątroby (HAV)
Diagnostyka:
• PCR lub izolacja wirusa z płynu MR, wymazu lub popłuczyn gardła
• Badanie kału
Sposoby przedostawania się enterowirusów do układu nerwowego, konsekwencje dla chorego.
Droga gałązek nerwowych, wzdłuż nerwów obwodowych np. Wirus wścieklizny, Herpes B, polio.
2. Droga nerwu ocznego np. Wirus HHV
3. Droga krwionośna – dostanie do narządów docelowych,np. OUN, serce, wątroba, mięsnie po wiremii
lub w komórkach krwi, np. Pikornawirusy, LCM, wirus świnki, CMV.
Rodzina: Togaviridae -> wirus różyczki
1n RNA (+)
• Osłonka z HA
• Powikłania po różyczce w czasie ciąży – seronegatywne kobiety -> transmisja na płód
o niska masa urodzeniowa
o zaburzenia rozwojowe: wady serca i naczyń, wady narządów wzroku (małoocze, zaćma),
mikrocefalia, głuchota, opóźnienie rozwoju psychicznego
o hepatosplenomegalia
o zapalenie wątroby, opon i mózgu
o później: cukrzyca, problemy z tarczycą, postępujące zapalenie mózgu
• profilaktyka: szczepionka atenuowana MMR
• diagnostyka: izolacja wirusa (lub RNA) w krwi, moczu, wydzielinie dróg oddechowych; badania
serologiczne IgM, IgG
Rodzina: Rhabdoviridae -> wirus wścieklizny
Objawy wścieklizny u człowieka:
• Mrowienie wokół miejsca pokąsania, gorączka, ból potylicy, zmęczenie.
• Rzadziej halucynacje i torsje.
• Mimowolne skurcze mięśni (konwulsje), ślinotok, światłowstręt, wodowstręt.
• Śmierć następuje po około 1 tyg. od wystąpienia objawów - człowiek umiera w okresie skurczowego
stanu mięśni.
Profilaktyka – szczepionki inaktywowane
• Przedekspozycyjna: 3 dawki szczepionki w 0, 7 , 21/28; w razie ekspozycji: 2 dawki w 0, 3 dniu
• Poekspozycyjna: HRGI do 7 dni po ekspozycji (do rany, domięśniowo) + 5 dawek szczepionki 0, 3,
7, 14, 30 dzień
- Rodzina: Flaviviridae -> wirus KZM - Jakimi drogami może się do organizmu dostać wirus KZM?
ukłucie przez zakażonego kleszcza
• droga pokarmową w wyniku spożycia niegotowanego mleka zakażonych zwierząt
ukłucie -> namnożenie w skórze i węzłach -> do krwi -> zakażenie kom. różnych narządów -> eliminacja
wirusów -> wtórna wiremia w kom. śródbłonka naczyń krwionośnych mózgu, neuronach i kom. glejowych
Profilaktyka czynna: szczepionka inaktywowana
Diagnostyka zakażeń rotawirusowych – metody szybkie i inne
metoda referencyjna - wykazywanie wirionów w kale (ME), niestosowane rutynowo
• wykrywanie Ag w kale
o metoda immunoenzymatyczna
o aglutynacja lateksu opłaszczonego przeciwciałami
o testy immunochromatograficzne paskowe i kasetowe
o elektroforeza RNA w żelu poliakrylamidowym
o techniki molekularne: detekcja i typowanie G i P
Wirus Herpes
alfa – szybkie namnażanie, liza kom., latencja w zwojach czuciowych => opryszczka (HSV), ospa
wietrzna i półpasiec (VZV)
• beta – powolny cykl replikacyjny, opóźniona liza, latencja w kom. wydzielniczych, nerkach, w.ch,
limfocyty => wirus cytomegalii
• gamma – wąsk zakres gospodarzy, latencja w limfocytach => EBV, HHV-8 (czynnik etiologiczny
mięsaka Kaposiego)
- dwuniciowy DNA
- dwudziestościenny kapsyd
- tegument – warstwa między kapsydem a osłonką – jedynie u Herpeswirusów!!! – najczęstszy powód
zakażeń wirusowych u ludzi
Postacie kliniczne zakażenia wirusa opryszczki
HSV-1
• Opryszczka wargowa
• Kontakt bezpośredni z wydzielinami
• 90% populacji
HSV-2
• Opryszczka narządów płciowych
• Zakażenie drogą płciową
• Czynniki ryzyka: płeć żeńska, kontakty
płciowe w młodym wieku; z wieloma
partnerami, inna choroba weneryczna,
osłabiony system odpornościowy
• drogi zakażenia: droga kropelkowa, kontakt z płynem pęcherzykowym
o zakażenie okołoporodowe (profilaktyka: cesarskie cięcie)
o zakażenie wrodzone => mikrocefalia, niedorozwój umysłowy
o droga przez krew (bardzo rzadka)
o atakuje naczynia naskórka
o lokalizuje się w zwojach czuciowych (zakażenie latentne)
o nawroty (często lub wcale)
• powiklania: zapalenie mózgu, ZOMR, zapalenie rogówki, wyprysk opryszczkowy Kaposiego
• diagnostyka: badanie mikroskopowe, hodowla i izolacja wirusa,badania serologiczne
• leczenie: niepowikłane przypadki goją się samoistnie, jeśli trzeba -Acyklowir, Famcyklowir
Jakie jednostki chorobowe występują przy uaktywnieniu się wirusa varicella zoster (VZV)?
Zakażenie pierwotne - ospa wietrzna
Powikłania ospy:
o bakteryjne zakażenia skóry, płuc, kości
o powikłania w OUN (ataksja móżdżkowa, zapalenie mózgu, opon, pop. zap. rdzenia)
o zapalenia płuc, stawów
o trombocytopenia
o półpasiec: reaktywacja wirusa z okolic tylnych korzeni nn. rdzenia lub czuciowych zwojów nerw.
- Neuralgia i typowa wysypka w obrębie chorego dermatomu
- ZOMR i mózgu
- półpasiec oczny i uszny (zap. n. ocznego i ucznego)
- neurogenna dysfunkcja pęcherza moczowego, porażenie zwieraczy moczowych i odbytu
- półpasiec uogólniony – u osób po immunosupresji
Wirus cytomegalii
Sposoby zakażenia
Zakażenia egzogenne (reaktywacja latentnej postaci wirusa) ● kropelkowa ● kontakt z zakażonymi wydzielinami ● seksualna ● okołoporodowa ● zakażenie wrodzone ● mlekiem zakażonej matki ● jatrogenna Zakażenia endogenne ● w okresie ciąży ● po przeszczepie narządu ● w wyniku wielokrotnych transfuzji ● u osób z niedoborami immuno. (np. w AIDS)
Cytomegalia wrodzona - powikłania
poronienia lub martwy płód • wady i objawy zakażenia wrodzonego: - zwapnienie wewnątrzczaszkowe - mikrocefalia, wodołowie - zapalenie naczyniówki i siatki oka - głuchota - hepatosplenomegalia - śródmiąższowe zapalenie płuc - skaza krwotoczna, małopłytkowość - dystrofia wewnątrzmaciczna - wcześniactwo, mała masa urodzeniowa - opóźnienie rozwoju psychomotorycznego
Diagnostyka cytomegalii:
izolacja wirusa:
o materiał kliniczny: mocz, popłuczyny z gardła, krew, wydzielina szyjki macicy
o zakażanie hodowli kom. pochodzenia ludzkiego, efekt cytopatyczny po 2-3 tyg.
§ wykrywanie antygenu pp65: IF
§ wykazanie wirusowego DNA: PCR
§ badanie serologiczne: OWD, ELISA
§ wykazanie wielojądrzastych kom. olbrzymich z wtrętami: w ślinie, w kom. osadu moczu
EBV
Rodzaj: Gammaherpeswirus
• Jeden z najpowszechniej występujących u ludzi wirusów -> u
większości zakażenie bezobjawowe
• Otoczka
• Na powierzchni wirionów - kolcopodobne wypustki, dają obraz
szorstkiej powierzchni.
• Może wywołać mononukleozę zakaźną
• Atakuje przede wszystkim limfocyty B
• Ryzyko wystąpienia chłoniaka związanego z zakażeniem
wirusem Epsteina-Barr rośnie u osób po przeszczepach,
chorych na AIDS oraz chorych w immunosupresji
Adenowirusy
Brak osłonki
• W kapsydzie długie polipeptydowe osłonki
• Liniowy ds. DNA
• Chorobotwórczość adenowirusów:
- Niemowlęta: nieżyt nosa, zapalenie gardła, zapalenie jelit (biegunka)
- Dzieci: zapalenie gardła, krtani, spojówek, migdałków podniebiennych, krwotoczne pęcherza
moczowego
- Dorośli: zapalenie spojówek i rogówki (,,oko stoczniowca”)
- W zaburzeniach odp.: zapalenie płuc, opon mózgu, zakażenie uogólnione
• Drogi zakażenia:
o Kropelkowa
o Fekalno-oralna
o Zanieczyszczona woda
Ospa prawdziwa
wirus ospy prawdziwej (VARV) rodzaju Orthopoxwirusów, rodzina Poxvirusów
• wirusowa choroba zakaźna o ostrym przebiegu wywoływana przez jedną z dwóch odmian wirusa ospy
prawdziwej (variola minor lub variola maior)
• Okres inkubacji trwa od 7 - 17 dni
• Postacie kliniczne:
o variola minor – śmiertelność 30%
o variola maior – śmiertelność <1%
• dsDNA-wirus
• rezerwuarem jest człowiek
• Zakażenie
o droga powietrzna kropelkowa
o Bezpośredni kontakt ze zmianami na skórze chorego, wydzieliną z pęcherzyków, bielizną
pościelową i osobistą, sprzętem medycznym itd.
• Powikłania - rzadkie: głównie zapalenie mózgu i ślepota
Profilaktyka HPV
szczepienia ochronne
• stały partner seksualny
• nie palenie papierosów
• unikanie zachowań homoseksualnych
• prezerwatywy
• unikanie kontaktu fizycznego z osobami zakażonymi (np. uścisk rąk u osób z brodawkami)
• noszenie obuwia ochronnego w miejscach publicznych np. na basenie
Chorobotwórczość parwowirusów B19
Osoby z prawidłową odp.imm. – erytrocytopenia, rumień zakaźny, artropatia
• Osoby wymagające zwiększonego wytwarzania RBC dla utrzymania homeostazy – przełom
aplastyczny
• Osoby z zaburzeniami odp. imm – przewlekła anemia, zakażenia płodu (obrzęk i poronienie
WIRUSY HEPATOTROPOwe
HAV – Picoronaviridae* HBV – Hepadnaviridae HCV – Flaviviridnae HDV – Deltavitus HEV – Hepeviridae* HGV / GBV-C – Flaviviridae *dominuje dr. fekalno-oralna; reszta dr.parenteralna (pozajelitowa) Inne wirusy powodujące zapalenie wątroby: • Wirus żółtej gorączki • Wirus różyczki • Wirus cytomegalii • Wirus Epsteina-Barra
Swoiste i nieswoiste sposoby zapobiegania WZW A
SWOISTE:
• uodparnianie bierne: podanie ludzkiej gammaglobuliny - zapobieganie lub łagodzenie przebiegu
zakażenia przez 3-6 miesięcy
• szczepionka: zabity wirus - szczepionki przeciwko HAV lub szczepionki skojarzone przeciwko
HAV i HBV
NIESWOISTE: higiena - izolacja chorych, usuwanie nieczystości, dezynfekcje, kontrola ujęć wody
Porównanie WZW typu A i B
WZW A:
• Droga zakażenia: pokarmowa, zanieczyszczona żywność i woda
• Okres wylęgania: 2-6 tyg.
• Przebieg zakażenia:
o u dzieci do 6 r.ż.- w 90% bezobjawowo, w postaci objawowej żółtaczka, objawy dyspeptyczne,
grypopodobne;
o dzieci starsze i dorośli- charakter objawowy, u 70% z żółtaczką;
• Czas trwania choroby: dzieci: 2-3 tygodnie; dorośli: 3-6 miesięcy
WZW B:
• Drogi zakażenia:
o kontakt parenteralny z krwią zawierającą wirus
o Kontakt seksualny z osobą zakażoną
o Przeniesienie wirusa z zakażonej matki na dziecko
• Okres wylęgania: 1-6 mies
• Przebieg zakażenia
A) Ostre zakażenie:
o Bezobjawowe - częściej niż objawowe, może wystąpić podwyższona aktywność enzymów
wątrobowych;
o Objawowe
§ bezżółtaczkowe: złe samopoczucie, brak apetytu, podwyższona aktywność enz.
wątrobowych, bilirubinemia i ciemne zabarwienie moczu;
§ Z żółtaczką: po okresie objawów wstępnych pojawia się żółtaczka, bilirubinuria,
podwyższona aktywność AspAT i AlAT;
B) Utajone zakażenie - DNA HBV w hepatocytach i czasem w surowicy krwi, ujemne
HBsAg, w j. zakażonych komórek jest kowalentnie domknięty, kolisty DNA HBV;
reaktywacja wirusa w stanach immunosupresji;
C) Przewlekłe: HBs Ag w surowicy >6 m-cy, zmiany martwiczo-zapalne, marskość
wątroby
Profilaktyka swoista i nieswoista HBV
NIESWOISTA – max. skrócenie kontaktu z materiałem zakaźnym oraz zmniejszenie ilości materiału
zakaźnego, na jaki pacjent został narażony, np. unikanie tamowania krwawienia oraz wyciskania krwi z
rany.
SWOISTA
• Bierna - HBIG
• Czynna - szczepienia przeciwko HBV
Pozawątrobowe objawy HCV
Zapalenie naczyń skory,
• Porfiria skórna pozna,
• Liszaj płaski,
• Rumień wielopostaciowy,
• Rumień guzowaty,
• Pokrzywka,
• Świąd,
• Zaburzenia endokrynologiczne: choroba Hashimoto, nadczynność oraz niedoczynnosc tarczycy,
zmiany hematologiczne-krioglobulinemia, trombocytopenia,niedokrwistosc aplastyczna.
• Związek maja rownież zapalenie kłębuszków nerkowych, neuropatia obwodowa, zapalenie stawów,
utajone zaburzenia funkcji mięśni, chłoniak nieziarniczy.
Markery HBV
S HBs Ag Okres inkubacji
• antygen powierzchniowy;
• 1 do 10 tygodni od ekspozycji na zakażenie;
• przetrwanie HBsAg >6 mies. - nosicielstwo
E HBe Ag Ostra choroba
• zaraz po ujawnieniu HBsAg lub około 1tyg.
później w surowicy.
• Zanika najszybiej w okresie zdrowienia - jego
zanikowi towarzyszy zanik HBV DNA
C IgM anty-HBc Ostra choroba
Wczesna rekonwalestencja
• w fazie wczesnej i późnej ostrego WZW B oraz
wczesnej rekonwalescencji.
• zanik po upływie kilku tygodni
IgG anty-HBc Późna rekonwalestencja • wiele lat po przebytym WZW B
E Anty-HBe Późna rekonwalestencja
S Anty-HBs Późna rekonwalestencja
• świadczą o uodpornieniu (szczepienie lub przebyte
WZW B)
• 3-4 mies. po ustąpieniu objawów chorobowych i
po zaniknięciu HBsAg - w okresie
rekonwalescencji.
Budowa HIV
retrowirus
• budowa kulista
• 2 jednakowe, pojedyncze (niekomplementarne) nici RNA
• białkowo-lipidowa osłonka z glikoproteinami: gp41 i gp120
• białko matriksowe p17, białko kapsydu p24
• enzymy: odwrotna transkryptaza, integraza i proteaza
• 2 typy: HIV-1 i HIV-2
Zakażenia oportunistyczne w AIDS
endogenne zakażenie charakterystyczne dla osobników o obniżonej odporności. Czynnikiem tych zakażeń są głównie patogeny uznawane do niedawna za niechorobotwórcze (np. zakażenia florą rezydentną). WIRUSOWE: • Cytomegalia narządowa • VZV – martwica siatkówki • Zmiany opryszczkowe • Leukoencefalopatia (wirus JC) • Zapalenie mózgu i zespół wyniszczenia – HIV BAKTERYJNE: • MAC • Gruźlica • Nokardioza • Salmonelloza • Nawracające zap. płuc GRZYBICZE: • Kandydoza przełyku, tchawicy, oskrzeli, płuc • Grzybicze zap. płuc PIERWOTNIAKOWE / PASOŻYTNICZE • Toksoplazmoza narządowa • Węgorzyca pozajelitowa
PrPsc
PrPc - białko prionowe, występuje powszechnie w każdym organizmie i jest całkowicie niegroźne - składnik
otoczek kom. nerwowych oraz limfocytów
W sytuacji, gdy zmienia ono swoją naturalną konformację, staje się białkiem prionowym infekcyjnym -
PrPsc:
• Nierozpuszczalne - odkłada się na neuronach -> zaburzenia w pracy układu nerwowego
• odporne na standardowe warunki sterylizacji -> niebezpieczeństwo zakażenia jest bardzo duże.
• zdolność do zmiany naturalnej konformacji białka prionowego - PrP - do struktury priona - PrPsc
(PrP scarpie).Do najpowszechniejszej chorób należą: choroba Creutzfeldt’a i Jakoba, Kuru czy też
tzw. śmiertelna rodzinna bezsenność
