week 5 Flashcards
Wat is auto-immuniteit?
Verlies van tolerantie tegenover lichaamseigen (‘zelf’) antigenen.
Wat is het verschil tussen auto-immuniteit en een auto-immuunziekte (AIZ)?
Auto-immuniteit hoeft niet pathologisch te zijn; AIZ is een ziekte met weefselschade door auto-immuniteit.
Wat is het doel van centrale tolerantie?
Elimineren van T- en B-cellen die lichaamseigen antigenen herkennen.
Wat is positieve selectie?
Alleen T-cellen die MHC kunnen herkennen overleven.
Wat is negatieve selectie?
T-cellen die te sterk reageren op lichaamseigen antigenen worden geëlimineerd.
Waarvoor is het AIRE-gen verantwoordelijk?
Expressie van lichaamseigen antigenen in de thymus voor negatieve selectie.
Wat zijn gevolgen van een defect AIRE-gen?
Antigeen is afwezig in thymus
Te lage concentratie
Antigeen wordt slecht gepresenteerd
→ T-cellen kunnen ontsnappen aan negatieve selectie
Wat gebeurt er als een B-cel zelf-antigeen herkent in het beenmerg?
Apoptose
Receptor editing
Anergie
Noem drie perifere tolerantiemechanismen.
Anatomische isolatie
Anergie
Treg-cel activatie/apoptose-inductie
Wat is anergie?
T-cel wordt gestimuleerd zonder co-stimulatie → raakt functioneel inactief.
Wat is de rol van natuurlijke Treg-cellen in tolerantie?
Herkennen zelf-antigenen en remmen immuunrespons via cytokinen zoals IL-10 en TGF-β.
Welke transcriptiefactor is belangrijk voor Treg-cellen?
FoxP3
Wat is bystander activation?
Dendritische cellen presenteren virus én auto-antigeen → activeren zowel virus-T-cellen als auto-reactieve T-cellen per ongeluk.
Wat gebeurt er bij gestoorde klaring van apoptotisch materiaal?
: Restmateriaal wordt niet opgeruimd → lichaamseigen DNA kan immunogeen worden → kan leiden tot SLE.
Wat is de interferon-signatuur?
Chronische productie van type I interferonen (IFN-α/β) door plasmacytoïde DC’s → versterkt activatie van autoreactieve B- en T-cellen.
Wat doen plasmacytoïde dendritische cellen (pDC’s)?
Produceren IFN-α → activeren andere immuuncellen (o.a. B- en T-cellen) → bevorderen auto-immuniteit.
Wat is NETosis?
Vorm van neutrofiel-dood waarbij DNA en celmateriaal (NETs) worden uitgestoten om pathogenen te vangen.
Wat is het probleem van NETosis bij auto-immuniteit?
DNA van neutrofielen wordt niet goed afgeschermd → herkenbaar voor immuunsysteem → activatie autoreactieve T-/B-cellen → kan leiden tot SLE.
Wat is nodig voor anti-inflammatoire afhandeling van apoptose?
Receptoren op macrofagen
Liganden op apoptotische cellen
Secretie van TGF-β en andere remmende cytokines
Wat is het klinisch beeld van de ziekte van Graves?
Struma (vergrote schildklier), proptosis (uitpuilende ogen), gewichtsverlies, zweten.
Wat is de auto-immuunreactie bij Graves?
Antistoffen tegen de TSH-receptor op de schildklier → constante stimulatie → hyperthyreoïdie.
Hoe ontstaat proptosis bij Graves?
Antistoffen binden aan IGF-1 receptoren op fibroblasten → celproliferatie achter de ogen → zwelling.
Wat zijn behandelingen voor Graves?
Radioactief jodium
Thiazol (block & replace)
Schildklierhormoonsuppletie
Rituximab (experimenteel)
Welk auto-antigeen speelt een rol bij auto-immuun hemolytische anemie?
Rh bloedgroepantigenen → lyse van rode bloedcellen
Wat gebeurt er bij auto-immune trombocytopenische purpura?
Antistoffen tegen plaatjesintegrines → bloedingsneiging
Wat is het auto-antigeen bij Goodpasture’s syndroom?
Collageen type IV in het basaalmembraan van long en nier → glomerulonefritis en longbloedingen.
Welke huidziekte wordt veroorzaakt door antistoffen tegen epidermale cadherines?
Pemphigus vulgaris → blaarvorming van de huid
wat is het auto-antigeen bij myasthenia gravis?
acetylcholinereceptor → remming van neuromusculaire transmissie → spierzwakte
Wat veroorzaakt acute reumatische koorts?
Kruisreactiviteit van antistoffen tegen streptokokken → artritis, myocarditis
Wat is het auto-antigeen bij subacute bacteriële endocarditis?
en gevolg
Bacterieel antigeen
Consequence: Glomerulonefritis
Wat is het auto-antigeen bij mixed essential cryoglobulinemia?
en gevolg
Rheumatoïde factor IgG-complexen (met of zonder hepatitis C-antigenen)
Consequence: Systemische vasculitis
Welke antigenen veroorzaken SLE?
en gevolg
DNA, histonen, ribosomen, snRNP, scRNP
Consequence: Glomerulonefritis, vasculitis, artritis
Welk auto-antigeen speelt een rol bij diabetes type 1?
en gevolgen
Pancreatische β-cel antigenen
Consequence: β-cel destructie → insulinegebrek
Welk auto-antigeen wordt verdacht bij reumatoïde artritis?
en gevolgen
Onbekend synoviaal gewrichtsantigeen
Consequence: Gewrichtsontsteking en destructie
Wat zijn de auto-antigenen bij multiple sclerose?
en gevolgen
Myeline-basisproteïne, proteolipide-eiwit
Consequence: Hersenbeschadiging, verlamming
Welk antigeen veroorzaakt coeliakie?
en gevolgen
Welk antigeen veroorzaakt coeliakie?
Antwoord: Gluten dat is gemodificeerd door tissue transglutaminase
Consequence: Verminderde nutriëntenopname, atrofie van darmvlokken
Noem 3 voorbeelden van orgaanspecifieke auto-immuunziekten.
Type 1 diabetes mellitus
Graves’ disease
Vitiligo
Noem 3 voorbeelden van systemische auto-immuunziekten.
Reumatoïde artritis
Sclerodermie
SLE (systemische lupus erythematosus)
Wat is een belangrijk kenmerk van systemische auto-immuunziekten?
Ze treffen meerdere organen of systemen, vaak door circulerende auto-antistoffen of wijdverspreide T-celactivatie.
Welke genmutatie veroorzaakt APS-1/APECED?
AIRE-gen → verminderde expressie van zelf-antigenen in thymus → onvoldoende negatieve selectie
Wat doet het FOXP3-gen, en wat gebeurt er bij mutatie?
FOXP3 codeert voor Treg-cellen
Mutatie → geen regulatie → IPEX syndroom
Wat is de functie van FAS/FASL, en wat gebeurt er bij mutatie?
Nodig voor apoptose van autoreactieve cellen
Defect → auto-immuun lymfoproliferatief syndroom (ALPS)
Noem 4 risicofactoren voor het ontwikkelen van auto-immuniteit.
Genetica (HLA-genen)
Geslacht/hormonen
Omgeving (roken)
Infecties / medicijnen
Wat is het effect van hormonale verschillen op auto-immuniteit?
Vrouwen hebben vaker auto-immuunziekten, waarschijnlijk door invloed van oestrogeen op het immuunsysteem.
Wat veroorzaakt een gain-of-function mutatie in STAT1?
wat is de behandeling
: Disbalans tussen Th17 en Th1-cellen → meer Th17 → schimmelinfecties + auto-immuniteit
Behandeling: JAK-remmer ruxolitinib
Komen auto-immuunziekten vaker voor bij mannen of vrouwen?
Vrouwen. Ze maken meer antistoffen, IgM en CD4⁺ T-cellen.
at gebeurt er met auto-immuniteit tijdens en na de zwangerschap?
at gebeurt er met auto-immuniteit tijdens en na de zwangerschap?
Antwoord: Het verandert door hormonale verschuivingen → opvlamming vaak na bevalling.
Welk gen bindt viraal RNA en wordt geassocieerd met auto-immuniteit?
TLR7
Noem een X-gebonden gen dat geassocieerd is met SLE.
IRAK-1 of CD40-L
Wat is het effect van oestrogeen op het immuunsysteem?
: Pro-inflammatoir → verhoogde kans op auto-immuniteit (zoals SLE)
Wat is het effect van testosteron op auto-immuniteit?
Remmend effect op immuunactivatie
Noem 3 manieren waarop een infectie auto-immuniteit kan triggeren.
Directe activatie van autoreactieve T-cellen
Cytokines zorgen voor APC-activatie
Molecular mimicry: antigenen lijken op lichaamseigen eiwitten
at is een superantigeen?
Molecuul dat niet-specifiek T-cellen activeert → massale immuunrespons → risico op auto-immuniteit
Wat is molecular mimicry?
Als pathogeen-antigenen sterk lijken op lichaamseigen eiwitten → kruisreactie van immuuncellen → auto-immuniteit
(reuma)
Wat is het verloop van SLE?
Het verloopt in remissies en exacerbaties (opvlammingen).
Welke typen overgevoeligheidsreacties spelen een rol bij SLE?
Type II (antilichamen tegen celoppervlak) en type III (immuuncomplexvorming).
Wat is een belangrijk pathologisch kenmerk van SLE?
De vorming van immuuncomplexen met auto-antistoffen → neerslag in weefsels → ontsteking.
oem 4 veelvoorkomende klinische kenmerken van SLE.
Vlindervormig exantheem
Photosensitiviteit
Artritis
Glomerulonefritis
Wat is hypoalbuminemie bij SLE meestal een gevolg van?
Proteïneverlies via de nieren door glomerulonefritis.
Wat is noodzakelijk voor de diagnose SLE?
Aanwezigheid van anti-nucleaire antistoffen (ANA).
Wat gebeurt er bij SLE met apoptotisch celmateriaal?
Immature dendritische cellen nemen apoptotisch debris op, presenteren dit als auto-antigeen → activatie autoreactieve T-cellen.
Wat zijn de drie belangrijkste “pathways” in SLE?
Verstoorde klaring van apoptotisch debris
Hyperactief verworven immuunsysteem
Hyperactief aangeboren immuunsysteem
Waarom is zonlicht schadelijk bij SLE?
UV-straling veroorzaakt DNA-schade → meer apoptose → auto-antigeenbelasting → verergering van SLE.
Wat zijn algemene behandeladviezen bij SLE?
Zon vermijden
Corticosteroïden
Hydroxychloroquine
Immuunsuppressiva: azathioprine, methotrexaat, cyclofosfamide, mycofenolaat mofetil
Waarom moet je oppassen met het remmen van apoptose bij SLE?
Gebrekkige apoptose → ophoping van celmateriaal → tumorvorming kan toenemen
Wat doet rituximab bij SLE?
Blokkeert CD20 → B-cellen gaan in apoptose
Wat is de genetische oorzaak van familiaire mediterrane koorts (FMF)?
Mutatie in het MEFV-gen (autosomaal recessief)
Wat is de auto-immuunreactie bij myasthenia gravis?
Antistoffen tegen acetylcholinereceptoren → spierzwakte
Wat gebeurt er bij de ziekte van Graves?
Antistoffen stimuleren de TSH-receptor → overproductie schildklierhormoon
Wat is typerend voor systemische lupus erythematosus (SLE)?
Immuuncomplexvorming en antistoffen tegen DNA, die neerslaan in o.a. glomeruli en vaten.
Zijn alle auto-immuunziekten antistof-gemedieerd?
Nee, veel zijn T-cel afhankelijk – autoreactieve T-cellen spelen een sleutelrol.
Waarom ontstaan T-cel gemedieerde auto-immuniteit? Noem 2 redenen.
A
Ontbrekende centrale tolerantie (bv. onvoldoende deletie in thymus)
Upregulatie HLA klasse I → presentatie auto-antigenen aan T-cellen
welke omgevingsfactoren spelen een rol in auto-immuniteit?
Hormonen (bv. oestrogeen), zonlicht, voeding
Wat is ANA en waarom is het belangrijk bij SLE?
ANA (antinucleaire antistoffen) zijn auto-antistoffen tegen celkerncomponenten. Ze komen voor bij 95% van de SLE-patiënten, maar zijn niet specifiek, want ook aanwezig bij gezonde mensen en andere auto-immuunziekten
Wat is de reumafactor (RF)?
Een auto-antistof tegen het Fc-gedeelte van IgG, vaak aanwezig bij reumatoïde artritis, maar ook bij infecties of gezonde mensen.
at toont een directe Coombstest aan?
Antistoffen en/of complement op rode bloedcellen zelf gebonden → wijst op auto-immuun hemolytische anemie.
Wat toont een indirecte Coombstest aan?
Antistoffen tegen rode bloedcellen in het serum.
Waarom is urineonderzoek belangrijk bij SLE?
Omdat SLE glomerulonefritis kan veroorzaken. Erytrocyten, eiwitten en korrelcilinders in de urine wijzen op actieve nierontsteking.
Wat betekent een verlaagd C3 bij SLE?
Activatie van het complementsysteem door immuuncomplexen → consumptie van C3.
Wat is bijzonder aan de TSH-receptor-antistoffen bij Graves?
Ze stimuleren de receptor i.p.v. blokkeren of vernietigen, wat leidt tot schildkliergroei en verhoogde schildklieractiviteit.
Wat is exophthalmus en hoe ontstaat het bij Graves?
Uitpuilende ogen door zwelling van het retro-orbitale weefsel o.i.v. auto-antistoffen, ontsteking en vochtophoping.
at is de oorzaak van vitamine B12-tekort bij sommige patiënten met Graves?
Auto-antistoffen tegen intrinsieke factor, waardoor B12 niet wordt opgenomen → pernicieuze anemie.
Waarom is vitamine B12 belangrijk voor de aanmaak van erytrocyten?
B12 is essentieel voor DNA-synthese in delende cellen zoals voorlopers van rode bloedcellen.
Wat gebeurt er bij myasthenia gravis?
Antistoffen tegen de acetylcholinereceptor blokkeren of vernietigen de receptor, wat leidt tot spierzwakte.
Wat is het effect van acetylcholinesteraseremmers bij myasthenia gravis?
Ze verhogen de hoeveelheid acetylcholine in de synaps, waardoor signaaloverdracht (tijdelijk) verbetert.
Wat is het risico bij pasgeboren kinderen van moeders met Graves of myasthenia gravis?
IgG-antistoffen kunnen via de placenta worden overgedragen, wat tijdelijke symptomen bij het kind kan geven.
