week 13 Flashcards
Welke factoren zijn van invloed op de QOL?
- Genen –> bepaalt 25% van onze levensverwachting
- Omgevingsfactoren
- Preventie, controle van chronische ziekten
- Leefstijl
- Informatie
- Lot
Wat zijn de fysieke tekenen van ouder worden?
- Rimpels
- Zicht, gehoor, smaak en reuk worden minder acuut/goed
- Grijs worden
- Gewichtstoename, mn rond middel en heupen
- Verlies botdichtheid (vooral bij vrouwen)
- Langzamere reflexen en veranderde gang: ontstaan motor dysfunctie
- Minder acute mentale agiliteit en minder worden geheugen
- Complexe ziekten geassocieerd met ouder worden die worden veroorzaakt door interactie van genen en omgevingsfactoren
Wat komt vaak voor bij ouderen?
Hypertensie. Hart blijft bloed pompen, maar structur bloedvaten verandert –> minder elastine –> bloedvaten stijver
Als we 50 worden zijn we de helft van onze elastine kwijt
Wat zijn de kenmerken van spiermassa en veroudering?
- Top spiermassa is op 30 jarige leeftijd –> hierna verlies van 1% spiermassa per jaar
- Daarna is het in balans tot 50 jaar
- Spiermassa geeft kracht, stabiliteit, energie
- Minder spiermassa is een risico
Wat gebeurt er als de bloedvaten stijver worden?
Dan gaat de golf sneller, systolisch veel hoger dan diastolische bloeddruk, diastolisch is laag –> hypertensie bij ouderen
Perfusie hart vindt plaats bij diastolische fase, dus lage diastolische is gevaarlijk
Hoe verandert de opname van medicijnen bij ouder worden?
- Niet beïnvloed door normale verouderingsproces
- Kan veranderen door drug interacties –> polyfarmacie
- En kan worden beïnvloed door ziekte delayed gastric emptying
Wat is de lichaamsverdeling als je ouder wordt?
- Minder water = minder volume van distributie (hogere concentratie van water oplosbare drugs)
- Meer vet = verhoogde volume van distributie (verlengde actie van vet oplosbare drugs)
Lager serum proteine (zoals albumine) wat de concentratie van medicijnen verhoogd
- Meer vet = verhoogde volume van distributie (verlengde actie van vet oplosbare drugs)
Wat zijn fysiologische veranderingen tijdens de veroudering die worden geassocieerd met ziektes?
- Hart- en vaatziekten: verminderde cardiac output, grotere kans op/gevoeliger voor cardiac adverse effects
- Nier en lever ziekten: verminderde medicijn/drug klaring en verander metabolisme
- Neurologische ziekten: verminderde neurotransmitter levels. Gevoeliger voor neurologische effecten
- Functies van alle organen gaan achteruit
Wat is farmacokinetiek?
wat het lichaam met het geneesmiddel doet
Wat is farmacodynamiek?
wat het geneesmiddel met het lichaam doet
Wat zijn de effecten van veroudering op de farmacokinetiek?
- Polyfarmacie bij bejaarden
- Veranderde kinetiek (absorptie, distributie, metabolisme, eliminatie)
- Veranderde farmacodynamiek
- Problemen met lezen, begrijpen, geheugen, tablet breken etc
Wat is de farmaca top 3 bij bejaarden?
- Cardiovasculaire middelen (hartfalen!)
- Psychofarmaca (antidepressiva, antipsychotica, hypnotica etc)
- Analgetica
Welke veranderingen zijn er in de absorptie van medicijnen bij ouder worden?
- Slikproblemen vanwege verminderde slokdarmmotiliteit
- Afhankelijk van molecuulgrootte, vetoplosbaarheid, pKa, pH, motiliteit maag-darmkanaal (afnemen bij ouderen, trager, meer tijd om geneesmiddelen op te nemen), grootte darmoppervlak (afgenomen bij ouderen, dus minder opname) –> heffen elkaar beetje op, dus geen grote veranderingen
- First-pass effect/biologische beschikbaarheid
Welke veranderingen zijn er in de distributie bij bejaarden?
- Lichaamssamenstelling is veranderd (meer vet, minder lichaamswater) –> lipofiele stof heeft een groter verdelingsvolume (Vd)
- Plasma albumineconcentratie is (licht) gedaald –> minder bindingsplaatsen –> grotere vrije fractie (denk aan coumarinederivaten) –> meer werkzame stof
Welke veranderingen zijn er in het metabolisme bij bejaarden?
- Levervolume en -doorbloeding nemen af met de leeftijd: hepatische klaring neemt af
- Vooral afname fase I metabolisme (door cytochroom-P450 enzymen zoals CYP2D6, CYP1A2 rn CYP3A4), weinig verandering fase II metabolisme
- Denk aan genetische factoren (polymorfismen) enzyminductoren en -remmers
Welke veranderingen zijn er in de eliminatie bij bejaarden?
- Nierfunctie en -doorbloeding verminderen met leeftijd: verminderde renale klaring
- Plasma renine concentratie daalt met het ouder worden –> aldosteronsecretie daalt –> risico hyperkaliëmie
Wat zijn de kenmerken van de steady-state concentratie (Css) en ouderen?
- Afhankelijk van dosis, Vd, halfwaardetijd (t1/2) en doseringsinterval
- Verschilt bij ouderen mogelijk van populatie waarop geneesmiddel getest is –> dosis aanpassen? (geneesmiddelen studies niet echt bij ouderen gdn worden)
- Vooral controleren bij farmaca met geringe therapeutische breedte
Wat zijn de gevolgen van een hoge Css?
- Krachtiger (bij)werking
- Grotere kans op interacties met andere farmaca (zowel farmacokinetisch als farmacodynamisch)
Wat zijn voorbeelden van farmacokinetische interacties?
- Absorptie: maag/darmmotiliteit
- Verdeling: eiwitbinding
- Metabolisme: enzyminductoren
- Eliminatie: stoffen die urineflow/pH beïnvloeden
Wat zijn voorbeelden van farmacodynamische interacties?
- Additief (1+1 = 2)
- Synergie/potentiëring (1+1=4), denk bv aan niet kaliumsparend diureticum + laxans: risico op hypokaliëmie!
- Antagonisme
Wat kan er veranderen in de farmacodynamiek bij ouderen?
- Dichtheid en gevoeligheid van receptoren kan veranderd zijn, alsmede het signaaltransductiesysteem
- Gevolgen ziekte
- Verminderde compensatie (bv verminderde baroreceptorfunctie)
Wat zijn verschillen tussen man en vrouw bij farmacokinetiek?
- Vrouw: tragere maaglediging en minder zuurproductie (door oestrogenen?) –> netto niet echt gevolgen
- Man: langer, zwaarder, groter bloedvolume en spiermassa, relatief minder vet –> kan gevolgen voor dosering hebben, maar eig niet echt groot verschil
- Fase I (soms) sneller bij vrouwen (bv CYP3A), fase II juist sneller bij mannen –> niet echt gevolgen
- Renale uitscheiding sneller bij mannen (immers hogere GFR) –> kan kleine verschillen geven, maar niet dramatisch
- Vrouwen gebruiken meer geneesmiddelen dan mannen: 71 vs 48 miljoen receptgeneesmiddelen in 2024 –> want anticonceptiva en vrouwen worden +- 5 jaar ouder en ouderen gebruiken meer geneesmiddelen, toch niet hele verhaal
Wat is een geriatrische patiënt?
Oudere patiënten die door een veelvoud van stoornissen in lichamelijk en/of geestelijk functioneren, al dan niet in combinatie met een ontregelde sociale situatie, een complex ziektebeeld vertonen
Wat zijn kenmerken van een geriatrische patiënt?
- Hoge prevalentie leeftijdsspecifieke aandoeningen
- Snelle achteruitgang
- Verminderde reconvalescentie/mogelijkheid tot herstel
- Andere (atypische) ziektepresentatie
- Somato-psycho-sociale verwevenheid –> alles is op elkaar van toepassing
- Multipathologie/complexe pathologie
- Toename complicaties
- Verminderde homeostase
- Veranderde farmacokinetiek/dynamiek
- Sensitiviteit en specificiteit van onderzoek wordt minder
Wat is de ziektepresentatie van de geriatrische patiënt?
- Atypisch
- Aspecifiek
- Symptoomarmoede
- Omgekeerde symptomen
- Sensitiviteit/specificiteit wordt minder
- Een probleem komt zelden alleen
- Polyfarmacie
- Geheugenproblematiek en verwardheid
- Mobiliteitsstoornissen en vallen
- Ondervoeding en gewichtsverlies
- Continentieproblemen
- Stemmingsstoornissen
- Onverklaarde achteruitgang in het dagelijks functioneren
Wat maakt de geriatrische patiënt anders?
- Vaker visuele/auditieve uitdagingen
- Soms meer afhankelijk van hetero-anamnese, tegelijk belangrijk om patiënt zelf te horen –> bang dat ze niet naar huis mogen
- Soms zien patiënten zelf het probleem niet, maar de omgeving wel. Kan moeilijk zijn om het echte verhaal boven tafel te krijgen.
- Door veelheid problemen soms lastig om verhaal te structureren
- Meer tijd nodig om uit/aan te kleden
Wat zijn de kenmerken van depressie en eenzaamheid bij ouderen?
- Eenzaamheid is een groot probleem bij ouderen.
- Depressie bij ouderen is een veelvoorkomend gezondheidsprobleem
- 2 tot 3% van de ouderen heeft een ernstige depressie
- 15 tot 20% heeft een lichte vorm
- Van de 1500 mensen die jaarlijks als gevolg van een depressie hun leven beëndigen is een derde ouder dan 60 jaar
- Eenzaamheid: in ons land zijn naar schatting 200.000 ouderen eenzaam. Oorzaken van eenzaamheid kunnen zijn: het verlies van de partner of vrienden, verminderde mobiliteit en kleine sociale netwerken
Wat is de definitie van kwetsbaarheid (Fried)?
Een staat van leeftijdgerelateerde fysiologische kwetsbaarheid resulterend in verminderde homeostatische reserve en minder mogelijkheden om weerstand te bieden aan stress
Criteria:
* Gewchtsverlies
* Uitputting
* Verminderde lichamelijke activiteit
* Verminderde loopsnelheid
* Verminderde handknijpkracht
Welke bundel doen we bij elke 70-plusser in het ziekenhuis?
- VMS-bundel kwetsbare ouderen, 4 domeinen:
→ Ondervoeding
→ Mobiliteit
→ Delier
→ ADL functie
· Screening bij elke 70+ er. Een patiënt is kwetsbaar indien op één van deze gebieden positief wordt gescoord.
Wat is het geriatrisch model?
· Integrale holistische benadering –> naar hele patiënt kijken
· Patiënt als geheel is het primaire onderwerp van beschouwing
· Geriatrisch onderzoek
· Multidisciplinair geriatrisch team
· Aandacht voor de belastbaarheid van de kwetsbare ouderen
· Behoud of herstel van de zelfredzaamheid
· Hoofddoel: het optimaliseren van de kwaliteit van leven
Wat zijn kenmerken van de comprehensive geriatric assesment (CGA)?
· CGA op geriatrische afdelingen effectief: voorkomen functieverlies
· CGA bewezen effectief op ontslag naar huis en wonen in thuissituatie na 1 jaar
· CGA bewezen effectief op voorkomen van mortaliteit op korte termijn, maar niet op langere termijn
· Confultatief model ook bewezen effectief op voorkomen functionele achteruitgang, maar veel minder sterk
· Tegenwoordig: elke geriatrische patiënt met welke klacht dan ook wordt als CGA gezien, met extra focus op de hoofdklacht
Welke assen zijn er bij de CGA?
· Somatiek
· Psyche (inclusief cognitie)
· Functioneren
· Sociaal
· (toekomst)
Wat is de CGA en het doel ervan?
Multidisciplinair overleg: komen tot geïntegreerde informatie en een behandelplan, met conclusies op 4 assen, toekomstverwachtingen en adviezen voor interventies
Doel:
· Identificeren acute aandoening en
· Analyse naar optimaliseren zelfredzaamheid en
· Streven naar maximale kwaliteit van leven en
· Integreren wens patiënt en
· Indien mogelijk behandelen en voorkomen morbiditeit en mortaliteit
· Uitspraken doen over beste behandelplan en setting
Waar kijken we naar bij de CGA?
· Review voorgeschiedenis
· Review medicatie
· Anamnese
· Tractus anamnese
· Heteroanamnese
· Functionele anamnese
· Sociale anamnese /biografie
· ADL/IADL
· Algemeen lichamelijk onderzoek
· Oriënterend neurologisch
· Oriënterend psychiatrisch
· Functioneel onderzoek
· Aanvullende schalen
· Lab
· ECG
Wat zijn andere onderwerpen die bij oudere patiënten besproken moeten worden?
· Wel of niet reanimeren?
· Stoppen/niet starten met behandelingen?
· Palliatieve sedatie
· Euthanasie
Wat zijn de kenmerken van reanimatiebeleid afspreken in het ziekenhuis?
· Bij iedere opgenomen patiënt beleid afspreken
· Medische zinvolheid
· Als reanimatie medisch niet zinvol wordt geacht, dan wordt de beslissing medegedeeld aan patiënt/familie
· Als reanimatie medisch zinvol wordt geacht, wordt aan de patiënt de keus gelaten
Wat is euthanasie?
· Het handelen van een arts dat tot doel heeft het leven van een patiënt op diens uitdrukkelijk en aanhoudend verzoek te beëindigen
· Is geen normaal medisch handelen
· Is geen ‘recht’
· Moet voldoen aan wettelijke voorwaarden
· Is een proces wat tijd kost
· Is niet hetzelfde als palliatieve sedatie of stoppen van behandeling
Wat zijn geriatric giants?
Veelvoorkomende ziektebeelden of symptomen die bij ouderen voorkomen
* Immobiliteit
* Instabiliteit
* Incontinentie
* Verslechterde intelligentie/geheugen
Wat is een delirium?
Een syndroom van acute verwarde mentale status gekarakteriseerd door verminderde aandacht/aandachtsstoornis en een fluctuerend beloop