Vefjafræði - inngangur kafli 4

Question 1

Macroanotomia =?

Answer 1

Líffærafræði , stórsæ (þ.e. sést með berum augum)

Question 2

Mictoanotomia/histology=?

Answer 2

Vefjafræði ; fjallar um innri gerð frumna og uppbyggingu/gerð vefja líkamanns

Question 3

Hvað er vefur?

Answer 3

Samfélag / samansafn frumna sem vinna saman að ákveðnu hlutverki

Question 4

2 tegundir stofnfrumna?

Answer 4

• > stofnfrumur úr fósturvísum, stunda sjálfsendurmyndun og geta sérhæft sig í allar frumur líkamanns
• > Vefjastofnfrumur, frumur sem geta endurnýjað sjálfan sig en líka sérhæft sig einungis innan þess vefs!

Question 5

Tilvist vefjastonffrumna er best þekkt í ?

Answer 5

Vefjum með hraða ummyndun

d: blóðvefur (búa til nýtt blóð), þarmar, húð, brjóstkirtlar

Question 6

Krabbamein

Answer 6

Líkaminn er samsettur úr samfélagi “vistkerfa”. Í þessu felst að stakar frumur mynda vefi svo aftur mynda líffæri og líffærakerfi sem gerir okkur að því sem við erum

Krabbameinsfrumur brjóta allar heðgunarreglur eðlilegra frumna

Question 7

Megin vefja flokkar líkamanns (4)

Answer 7

1) Þekjuvefur (epithelial tissue)
2) Stoðvefur (connective tissue)
3) Vöðvavefur (muscle tissue)
4) taugavefur (nervous tissue)

Question 8

Aðal aðferð til að varðveita sýni (skref f skref)

Answer 8

Er að steypa þeim í poraffin vax

1. Hersla
2. Afvötnun
3. Hreinsun
4. Innasteyping

Question 9

Hvað er hersla?

Answer 9

Hersla er venjulega með efni, eða efnablöndu sem varðveiti í ákveðin tíma lögun vefjarins fyrir síðari meðhöndlun

Question 10

Hersla er notuð til að?

Answer 10

• Stöðva efnaskipti frumna
• Stöðva sjálfsmeltingu
• Drepa bakteríur, vírusa o.f.l
• Herðir vef og auðveldar skurð°

Question 11

Hvað er formalín?

Answer 11

Formalín er 37% vatnskennd lausn af formaldehýp

- algengasta lausnin sem er notuð

Question 12

Hlutverk formaldehúð?

Answer 12

Varðveitir almenna uppbyggingu frumunnar og utanfrumuþáttar með því að hvarfast við amínó hópa prótína
-Breytir ekki um 3D lögun

Question 13

Hvað felst í afvötnun?

Answer 13

• Að undirbúa eintakið til skoðunar þarf innráss þess með miðlungs innsteypu sem leyfir því að vera þunnt skorið vanalega í kringum 5-15um
• Eintakið er þvegið og afvatnað í röð af alkahól-lausnum af hækkandi styrk jafn sem 100% alcahól til að fjarlægja vatnið

Question 14

Hvað felst í hreinsun?

Answer 14

Lífrænir leysar (t.d. xylol og toluol) sem eru blandanleg í bæði alkahól og paraffin eru notuð til að fjarlægja alkahólið fyrir innfíltrun á eintakinu með bráðnu paraffin vaxi

Question 15

Hvað er gert þegar paraffin vaxið er harnað og kólnað?

Answer 15

Þegar paraffin vaxið er harnað og kólnað er það skorið niður í hæfilegastærð og sett í splæsunar vél (microtome) og er skorið með stál hníf

Question 16

Þar sem paraffin hlutarnir eru litlausir þarf að ?

Answer 16

Það þarf að lita/bletta vefja partinn, paraffinn þarf að vera leyst út, aftur með xylol/tolulol og aftur að afvatna

Question 17

Með hverju er vefurinn blettaður?

Answer 17

Vefurinn er blettaður með hematoxylin í vatni síðan afvatnað og svo blettað með eosin (meira leysanlegt í alkahóli

Question 18

Hvernig þarf að halda í lípíð svo það týnist ekki

Answer 18

Frosnun

Question 19

Hvaða 3 leiðir innifelast í frosnun?

Answer 19

a) Frjósa vefja sýni, b) skipting frosna vefja, c) litun skurðarhlutans

Question 20

Vefur er frystur í gelinu sem frýs við?

Answer 20

-12°C

Question 21

Frosnar sneiðar eru skornar við ?

Answer 21

-20°C

Question 22

Kostir og gallar við frystingu?

Answer 22

Kostir: Fljótleg aðferð, varðveisla vefjasýna
Gallar: tæknilega erfitt að sketa góð vefjasýni og flóknara að geyma (tekur meira pláss)

Question 23

Melting ensíma?

Answer 23

Hægt er að nota meltingu ensíma á hluta aðliggjandi einn hlutar sem er litaður fyrir tilteknum íhlut eins og glýkógen, DNA eða RNA - til að staðfesta auðkenni litaða efnisisn°

Question 24

til að staðsetja enesím í vef þarf að?

Answer 24

gæta sérstakrar varúðar við festingu til að varðveita ensím virkni = venjulega er væg aldehýðfesting ákjósanleg aðferð

Question 25

Mótefni eru einnig þekkt sem? og hvað eru þau

Answer 25

immúnóglóbín, og er uglýkóprótein sem eru framleidd af sérstökum frumum ónæmiskerfisins til að bregðast við erlendu p´roteini eða mótefnavaka

Question 26

Fluorescein

Answer 26

oftast notað litarefni , gleypur uv ljós og gefur frá sér grænt

Question 27

Ljóssmásjá hentar til að? og notkun?

Answer 27

hentar til að skoða uppröðun og tengsl frumna., meta stærð og lögun frumna og hlutfall kjarna og umfrymis

Notkun byggir á mismunandi litunareiginleikum frumu- og vefjahluta

Question 28

Rafeindasmásjá hentar til að skoð? og notkun?

Answer 28

innri byggingu frumna (örgerð)

notkun byggir á að rafeindagegndræpi frumu og vefjahluta er mismunandi

Question 29

Flúrljómandi litir og smásjá

Answer 29

Flúrljómunarlitir => efni sem taka í sig ljós frá einni bygljulengd og senda frá sér á annarri bylgjulengd

Litunarefni er mismunandi og getum við séð ákv frumulíffæri í ákv lit í flúrljómandi smásjá

Question 30

Algengustu litirnir eru hverjir og byggjast þeir á hverju?

Answer 30

Algengustu lititnir byggjast á raftengslum milli vefjaþátta og litarefna

Basophil vefjaþættir => litast með basískum litum t.d. Hematoxylin - blátt t.d. DNA og RNA

Acidohil (eosinophil) => litast með súrum litum t.d. eosin - bleikt og binst með flestum próteinum

Question 31

Til að sýna fram tilvist ákveðinna próteina í frumum eða vefjum er beitt ?

Answer 31

ónæmisvefjafræðilegum aðferðum. Notuð eru mótefni (antibody) sértæk fyrir ákveðin prótein antigen

Question 32

Mótefni eru framleidd með mismunandi 2 aðgerðum…

Answer 32

Polyclonal = antigeni sprautað í dýr sem framleiðir mótefni sem hægt er að hreinsa úr blóðinu og svo litað (staðsetja aktín)

Monoclonal= framleiff af klónuðum frumulínum

Question 33

3 aðgerðir til merkingar mótefna + dæmi?

Answer 33

• Tengt við fluorescent efni
  d: fluorescin tekur upp uv ljós en gefur frá sér litað ljós
• Tengt við ensím
  d: periocidasi fellur út hverfefni (DAB)
• Tengt við efni sem deyfir rafeindum
  d: gullagnir

Question 34

Kjarnsýruþreifarar (probes)

Answer 34

eru notaðir til að finna ákveðnar DNA eða RNA raðir

Question 35

Mótefnalitanir byggja á því að

Answer 35

• Nota mótefni sem þekkir ákveðna tegund af prótíni og binst því próteini sérstaklega , þannig ef við meðhöndlum frumur með svona mótefni og merkjun, vitum við að mótefnið og prótein bundust og þá fáum við að sjá liti