uluslararası hukuk Flashcards
Jus Cogens (buyruk kural)
Jus cogens, uluslararası hukukta tüm devletlerin uyması gereken, değiştirilemez emredici kurallardır. Örneğin, soykırım ve kölelik yasağı gibi evrensel etik ve hukuk kurallarını kapsar.
Uluslararası Örgüt
Uluslararası örgüt, devletler veya uluslararası aktörler arasında iş birliği ve koordinasyon sağlamak amacıyla oluşturulan yapılardır. Örnekler arasında Birleşmiş Milletler (BM) ve NATO gibi örgütler bulunur.
Hakkaniyet
Hakkaniyet, adalet, doğruluk ve eşitlik ilkelerine uygun olan davranış ve kararları ifade eder. Bu kavram, bireyler arasında adil bir denge sağlamak ve her durumda hakka uygun bir tutum sergilemek anlamını taşır.
Serbestlik ilkesi
Serbestlik ilkesi, özellikle hukuk ve ekonomi gibi alanlarda kullanılan bir kavramdır. Genel anlamda, bireylerin veya kurumların özgürce karar alma ve eylemde bulunma hakkını ifade eder. Hukukta, bu ilke bireylerin anlaşma yapma özgürlüğü gibi konularda öne çıkar.
Yönetim
bir organizasyonun veya toplumun hedeflerini gerçekleştirmek için kaynakların etkin bir şekilde planlanması, organize edilmesi, yönlendirilmesi ve kontrol edilmesi sürecidir. Yönetim, bireyler, gruplar veya kurumlar tarafından farklı seviyelerde yürütülebilir.
İç Egemenlik
İç egemenlik, bir devletin kendi sınırları içinde halk ve toprak üzerinde tam yetki sahibi olmasıdır. Devletin yasa yapma ve uygulama gibi haklarını ifade eder.
Devletlerin tanınması
Devletlerin tanınması, bir devletin uluslararası hukukta varlığının ve egemenliğinin diğer devletler tarafından kabul edilmesidir. Fiilî ve hukukî tanıma olarak ikiye ayrılır.
Ülke
Bir ülke, belirli bir coğrafi sınırda yaşayan bir toplumun oluşturduğu, yönetim sistemi ve egemenlik haklarına sahip siyasi bir birimdir.
De facto
De facto, Latince’de “fiilen” anlamına gelir ve bir durumun resmi olarak değil, fiili olarak mevcut olduğunu ifade eder. Örneğin, bir hükümet de facto olarak iktidarda olabilir, ancak yasal olarak tanınmamış olabilir.
De jure
De jure, bir durumun yasal olarak tanındığını ve kabul edildiğini ifade eder.
Gerçek Kişilik
Gerçek kişilik, birey olarak insanlar için kullanılan bir hukuk terimidir. Doğumla başlayıp ölümle sona eren, haklara ve borçlara sahip olabilen bireylerin hukuk düzenindeki statüsünü ifade eder. Örneğin, bir kişinin mülk edinme, dava açma veya sözleşme yapma gibi yetkileri, onun gerçek kişiliğinden kaynaklanır.
Sınır
Sınır, bir devletin coğrafi alanını tanımlayan, egemenlik ve yetki sınırlarını belirleyen çizgilerdir. Genellikle anlaşmalarla belirlenir ve uluslararası ilişkilerde önemlidir.
Kıyıdaş
bir devletin deniz, göl veya nehir gibi bir su kütlesine sınırı olması durumunda kullanılan bir terimdir. Bu sınırlar, ilgili su kütlesinde egemenlik hakkı, kaynakların kullanımı, deniz ulaştırması ve çevre koruma gibi birçok konuda iş birliği gerektirir.
Bosman Doktrini
Bosman Doktrini, Avrupa Adalet Divanı’nın kararıyla futbolculara sözleşmeleri bitince serbestçe transfer olma hakkı tanıyan ve yabancı oyuncu sınırlamasını kaldıran bir düzenlemedir.
Hakça ve makul kullanım İlkesi
Hakça ve makul kullanım ilkesi, su kaynaklarının kıyıdaş ülkeler arasında adil ve dengeli şekilde kullanılmasını öngören bir uluslararası hukuk prensibidir.
İşgal
İşgal, uluslararası hukukta bir devletin veya bölgenin, başka bir devletin silahlı kuvvetleri tarafından ele geçirilmesi ve kontrol altına alınması durumunu ifade eder.
Zaman aşımı
Zaman aşımı, bir hakkın belirli bir süre içinde kullanılmaması durumunda, hukuki olarak ileri sürülebilme imkanının kaybolmasını ifade eder. Bu süre, kanunlarla belirlenir ve hem medeni hukukta hem de ceza hukukunda farklı şekillerde uygulanır.
Fetih
Fetih, bir bölgenin veya ülkenin genellikle savaş yoluyla ele geçirilmesi ve yönetim altına alınması anlamına gelir. Bu terim, tarih boyunca yeni topraklar kazanmak amacıyla yapılan askeri seferlerle ilişkilendirilmiştir
İlhak
İlhak, bir bölgenin veya devletin, bir başka devlet tarafından siyasi, askeri ya da diplomatik yollarla kendi topraklarına katılmasıdır.
Düzenleme Yapma Yetkisi
Düzenleme yapma yetkisi, bir kurumun veya otoritenin kendi yetki alanındaki kurallar ve düzenlemeler oluşturma hakkıdır.
Ülkesellik Prensibi
Ülkesellik prensibi, bir devletin, kendi ülke sınırları içinde meydana gelen olaylar, işlemler ve kişiler üzerinde egemenlik ve yargı yetkisine sahip olması ilkesidir. Bu prensip, hukukun belirli bir coğrafi alana uygulanabilirliğini ifade eder ve genellikle cezai ve hukuki mevzuatın uygulanmasında temel bir ilkedir.
Koruma Prensibi
Koruma Prensibi, bir devletin kendi vatandaşlarının veya ulusal çıkarlarının başka ülkelerde zarar görmesi durumunda yargı yetkisi uygulama hakkını ifade eden uluslararası hukuk ilkesidir.
Vatandaşlık Prensibi
Vatandaşlık Prensibi, bir devletin kendi vatandaşları üzerinde, vatandaşları başka ülkelerde bulunsa bile yargı yetkisini kullanabilmesini ifade eden uluslararası hukuk ilkesidir.
Evrensellik Prensibi
Evrensellik Prensibi, uluslararası hukukta, belirli ağır suçlar (örneğin savaş suçları, soykırım, insanlığa karşı suçlar gibi) söz konusu olduğunda, bu suçların işlendiği yer veya suçlunun vatandaşı olduğu ülke fark etmeksizin, her devletin yargılama yetkisine sahip olduğunu ifade eder.
Pasif Kişisellik
Pasif kişisellik, uluslararası hukukta, yabancı bir ülkede bir kişinin mağdur olduğu suçlarla ilgilenerek mağdurun vatandaşlık bağına dayalı yargı yetkisini ifade eder. Bu prensip, mağdurun adalet talebini karşılamak ve vatandaşlarının haklarını korumak amacıyla kullanılır.
Devlet
Devlet, belirli bir toprak parçası üzerinde egemenlik kurmuş, bir halkı ve bu halkın oluşturduğu düzeni yöneten siyasi bir organizasyondur. Devletin temel unsurları; ülke, halk ve egemenliktir. Bu organizasyon, yasa koyma, düzeni sağlama ve dış ilişkilerde temsil gibi işlevleri yerine getirir.
Egemen Eşit (önemli)
Egemen eşitlik ilkesi, uluslararası hukukta, tüm devletlerin egemenlik açısından eşit haklara sahip olduğunu ifade eder. Bu ilke, devletlerin bağımsızlığını ve hukuki eşitliğini temel alır, büyük-küçük tüm devletlerin uluslararası topluluk içinde eşit statüde olduğunu vurgular.
Uluslararası Hukuk
Uluslararası hukuk, devletler arasında ilişkileri düzenleyen, hak ve yükümlülükleri belirleyen hukuk dalıdır. İnsan hakları, çevre koruma, savaş ve barış gibi konularda ortak kurallar oluşturmayı amaçlar. Devletlerin egemenliği, eşitliği ve iş birliğine dayalı olarak işler. Uluslararası anlaşmalar, örf ve adetler, mahkeme kararları ve prensiplerden oluşur.
