translation lectures Flashcards
tłumaczeń dokonuje się na..
23 języki i 3 alfabety
miesięcznie tłumaczy się około..
100 k stron
transkreacja
tłumaczenia stron internetowych i komunikacji reklamowej
3 najczęściej tłumaczone książki na świecie
mały książę (francuski,300), pinokio (włoski,260), alicja w krainie czarów (ang,174)
Teoria przekładu zakłada istnienie lub zbudowanie wyabstrahowanego i …….. komunikacji przekładowej.
Jako tłumacze powinniśmy być świadomi tego, ……………..
świadomego modelu; jak zachodzi proces tłumaczenia, jakie czynniki wpływają na jego przebieg i co decyduje o jego jakości
najstarszy przekład
Odyseja Homera na łaciński
na ile języków przetłumaczono biblię
3658
przekład to ….
tłumaczenie to ….
tłumaczenie
przekład
przekład co to
działanie, proces, praca albo jej efekt
przekład przysięgły czy tłumaczenie przysięgłe
tłumaczenie przysięgłe
przekład literacki czy tłumaczenie literackie
przekład literacki (or both)
tłumaczenie definicja
procedura lingwistyczna polegająca na zastąpieniu tekstu w języku wyjściowym testem w języku docelowym przy zachowaniu relacji ekwiwalencji
pośrednictwo językowe heterowalentne vs pośrednictwo językowe ekwiwalentne
1) działalność osoby bilingwalnej w komunikacji międzyjęzykowej, w wyniku której powstaje tekst docelowy nieadekwatny do tekstu wyjściowego
2) działalność osoby bilingwalnej w komunikacji międzyjęzykowej, w wyniku której powstaje tekst docelowy adekwatny do tekstu wyjściowego
4 cechy przekładu:
1)operacja na wypowiedziach
2)obecność min 2 języków (l1 i l2)
3)l1 i l2 łączy więź rownowartosciowosci (ekwiwalencji)
4)dwuznaczność terminologiczna: działanie i rezultat
translacja interlingwalna vs intralingwalna
inter- tłumaczenie między 2 różnymi językami
intra- tłumaczenie w obrębie jednego języka
osoba bilingwalna
posługująca się biegle dwoma językami
językoznawstwo konfrontatywne
ustala i bada relacje między językami, symetryczne, skupia się na różnicach między językami
przekladoznawstwo
ustala i bada relacje miedzy tekstami, asymetryczne, skupia się na podobieństwach
TYPOLOGIA
Teksty-oryginały
Teksty-przekłady
Teksty quasitranslacyjne
Teksty-oryginały - tworzone przez nadawcę inicjalnego
Teksty-przekłady - powstają w wyniku translacji
Teksty quasitranslacyjne - utworzone z myślą o tłumaczeniu
OPERACJA PRZEKŁADU NIE DOTYCZY POZIOMU LANGUE, A POZIOMU PAROLE (konkretne użycie języka w praktyce)
KONTEKST JEST MEDIATOREM SENSU
hipoteza Sapira-Whorfa RELATYWIZM JĘZYKOWY
przekład jest zupełnie niemożliwy, niemożliwe jest przenoszenie pojęć i kultur
Zgodnie z założeniami szkoły manipulistow:
należy wyeliminować wpływ nauki o języku na dziedzinę przekładu
Przyczyną fałszywych przekładów
interferencja
Nadrzędnym celem teorii przekładu jako dyscypliny naukowej jest
wykrycie prawidłowości rządzących procesem tłumaczenia
Wybór właściwej i zarazem optymalnej strategii tłumaczenia powinno zależeć od
profilu odbiorcy przekładu
przekład na język kolonizatora..
jest postrzegany jako zamach dokonany na kulturze skolonizowanej
KONCEPCJA LAWRENCE’A VENUTIEGO
TŁUMACZ NIEWIDOCZNY
VS
TŁUMACZ WIDOCZNY
TŁUMACZ NIEWIDOCZNY jedynie przepisuje tekst oryginalny
TŁUMACZ WIDOCZNY zaznacza swoją obecność w tekście przekładu
TŁUMACZENIA USTNE
1) konsekutywne
2)symultaniczne
3) á vista
1) tłumacz przekłada wypowiedź po jej zakończeniu lub po fragmencie, podczas krótkiej przerwy mówcy
2) tłumacz przekłada wypowiedź w czasie rzeczywistym, jednocześnie z mówcą
3) tłumacz odczytuje tekst napisany w jednym języku i na bieżąco przekłada go ustnie na inny język
„hic et nunc”
tu i teraz
TŁUMACZENIE UŻYTKOWE
~na zamówienie
~wykorzystane do konkretnego celu społecznego
~często stają się aktem prawnym
~uzależnione od znajomości dziedziny
funkcja stanowiąca
funkcja sprawcza
funkcja perswazyjna
funkcja przekonująca
funkcja ludyczna
komiczność
funkcja magiczna
kreacja
funkcja emotywna
nadawca
funkcja poznawcza
kontekst
funkcja poetycka
komunikat
funkcja fatyczna
kontakt (utrzymanie komunikacji)
funkcja metajezykowa
kod (wyjaśnienie znaczenia używanych słów)
funkcja konatywna
odbiorca
postulaty modelu O.Kadego
włączenie języków oryginału i przekładu
wskazanie podstawy doboru ekwiwalentów
TRANSLAND
odcinek tekstu oryginalnego,któremu w procesie tłumaczenia tłumacz przyporządkowuje określony odcinek tekstu w języku przekładu
TRANSLAT
odcinek tekstu przekładu, który powstaje w procesie tłumaczenia określonego odcinka tekstu w języku oryginału
SUBSTYTUCJA
zastępowanie jednego elementu innym, który pełni podobną funkcję
INTERPRETACJA
polega na zrozumieniu i przekazaniu ogólnego sensu tekstu, często uwzględniając kontekst kulturowy, emocjonalny lub intencje autora
PARAFRAZA
polega na przekształceniu tekstu, zachowując jego główny sens, ale używając innych słów i struktury
ETAP DEWERBALIZACJI
polega na usunięciu elementów językowych, które są zbyt dosłowne lub trudne do przetłumaczenia, a następnie wyrażeniu sensu w sposób bardziej ogólny lub uproszczony
ETAP REEKSPRESJI
to proces, w którym tłumacz ponownie wyraża to samo znaczenie, ale w innej formie
ETAP ZROZUMIENIA
tłumacz mobilizuje całą swoją wiedzę do interpretacji
konwencje stylistyczne
cechy tekstu o wartości estetycznej wynikające z działań i intencji artystycznych
TESKST PRZEKŁADU MUSI NALEŻEĆ DO TEJ SAMEJ KO
tłumaczenie interpretacyjne opiera się na…
ekwiwalentach
tłumaczenie lingwistyczne opiera się na…
odpowiednikach
tłumaczenie ma postać sekwencji czyli
przechodzenia od segmentu do segmentu
funkcjonalna jednostka tłumaczenia
fragment tekstu tłumaczony jako całość np. wyraz,zwrot,zdanie
AKTY ROZUMIENIA TEKSTU
1)akt odnajdywania(identyfikacji)
2)akt dopełnienia (komplementacji)
3)akt wykrywania (interpretacji)
4)akt chybiony
1)zdań i znaczeń słów segmentów oryginału
2)sensów zdań i znaczeń słów na podstawie wiedzy
3)sensów niełatwo dostępnych
4) wprowadzają do tekstu przekładu sens i znaczenie obce oryginałowi
predyktatywy leksykalne
grupa jednostek leksykalnych, które z uwagi na swoją specyficzną semantykę pełnią nadrzędną funkcję predyktatywna wyłącznie w konstrukcjach bezosobowych
typy predyktatyw (5)
1) modalne (można,trzeba,nie wolno)
2)oceniające (emocjonalne:wspaniale, estetyczne:przepięknie, moralne:wstyd, racjonalne:łatwo)
3)stanu wewnętrznego tj. komfortu/dyskomfortu (wesoło/przykro)
4)stanu fizycznego (boleśnie)
5)stanu zewnętrznego (ciepło,deszczowo)
jednostki językowe
rezultat podziału (fonemy,morfemy,zdania)
części wyodrębniane w tekście dla celów praktycznych
fragment zdania,zdanie,cytat
właściwe jednostki tłumaczenia wyróżniane w oparciu o kryterium semantyczne
np. aforyzm można uznać za jedną jednostkę i próbować przełożyć sens całości lub podzielić go na mniejsze jednostki
dla tłumacza przekład to
tekst wtórny
adekwatność przekładu
zgodność tekstu przekładu i tekstu oryginału pod względem treści i stylu
ekwiwalencja
relacja równoważności treściowo-stylistycznej między tekstem przekładu a tekstem oryginału
tłumaczenie adekwatne
tłumaczenie zachowujące pełną ekwiwalencję tekstu wyjściowego i docelowego
adekwatność vs ekwiwalencja
Ekwiwalencja → relacja między tekstami: przekład-
oryginał
Adekwatność → relacja wobec sytuacji komunikacyjnej w odniesieniach tekstowych, ale bez odniesienia do
oryginału (!)
uniwersalia tłumaczeniowe
to cechy językowe, które są typowe dla tekstów tłumaczonych i które występują w nich niezależnie od pary języków biorących udział w procesie tłumaczenia
TYPOLOGIE UT (8)
1) Wydłużanie tekstu (ang 1,4 więcej wyrazów niż pol)
2) Norma interferencji (wpływ języka źródłowego na docelowy)
3) Norma standaryzacji (przystosowanie tekstu tłumaczonego do norm języka docelowego)
4) Normalizacja dialektu
5)Eksplicytacja (wykazywanie znaczeń w tekście przekładu w sposób jawny)
6) Normalizacja leksyki kreatywnej
7) Redukcja powtórzeń
8) Hipoteza o retranslacji (późniejsze tłumaczenia są bliższe oryginałowi)
UDOMOWIENIE
tłumacz stosuję płynny styl, tak aby czytając przetłumaczony tekst odbiorca miał wrażenie,że czyta oryginał napisany w jego ojczystym języku (donuts->paczki, Winnie the Pooh->Kubuś Puchatek)
EGZOTYZACJA
w przeciwieństwie do udomowienia ma to na celu zachowanie specyficznych dla kultury nazw (paella->paella, donuts->donaty)
transformacje przekładowe (obligatoryjne/opcjonalne)
tłumaczenia mające na celu osiągnięcie maksymalnego stopnia ekwiwalencji
transformacje przekładowe strukturalne
*dodanie elementu do przekładu (amplifikacja)
*usunięcie elementu
*zamiana elementów (…z tym człowiekiem/z nim)
*laczenie/dzielenie elementów (obecny/był on obecny)
*upraszczanie struktur składniowych (mieszkanie nr69/ to mieszkanie)
transformacje przekładowe semantyczne
*generalizacja (zastosowanie translatu o szerszym zakresie znaczeniowym)
*konkretyzacja (zastosowanie translatu o węższym zakresie znaczeniowym)
*aproksymacja (przekład przybliżony )
*modulacja (zamiana metonimiczna np wznieśli szklanki/napełnili kieliszki)
*peryfraza (przekład opisowy np stworzenie leśne/dzikus…)
*konwersja (zamiana wektorowa np pochodzi/była zbudowana w)
*przeklad antonimiczny (don’t be long/wracaj szybko)
*kompensacja (więzieniu/w pierdlu)
INTERFERENCJA
błąd tłumaczeniowy wynikający z niewiedzy lub złej techniki przekładowej polegający na zastosowaniu w tekście l2 formy językowej charakterystycznej dla l1
FAŁSZYWY SENS
błąd tłumaczeniowy wynikający z podobieństwa form w obu językach
SENS PRZECIWNY
błąd wynikający ż tłumaczenia, które zmienia intencje autora (purple->fioletowy *purpurowy)
NONSENS
błąd wynikający z braku zrozumienia intencji oryginału (absurdalne wypowiedzi)
ZBYT MAŁA ILOŚĆ INFO
VS NADMIAR INFO
PRZEKŁAD WOLNY
tłumacz oddala się od tekstu oryginału przez opuszczenia w jednych miejscach i dodawanie info w innych
ZBĘDNE PARAFRAZOWANIE
błąd wynikający ze stosowania zbędnych peryfraz
BŁĘDNY WYBÓR STRATEGII TŁUMACZENIOWEJ
WIELOZNACZNOŚĆ
BARBARYZMY
błąd polegający na tworzeniu neologizmów, które nie są zgodne z zasadami slowotworczymi
BEŁKOT
niepoprawne użycie środków językowych, niezrozumiałe dla odbiorcy
