Taugalæknisfræði Flashcards
1
Q
Hvaða þættir í skoðun staðfesta UMN mein, þ.e. að vandamálið sé í MTK? (8)
A
- Jákvæður Babinski
- Hemiplegia/Hemiparesa
- Ataxia
- Spasticity
- Rigidity
- Hyperreflexia
- Aukinn vöðvatónus
- Klónus
2
Q
Hver eru helstu heilastofnseinkennin?
A
- Tvísýni v. ósamhæfðra (dysconjugate) augnhreyfinga
- Þvoglumælgi
- Kyngingarerfiðleikar
- Svimi + vertical nystagmus
- Krossuð helftareinkenni
3
Q
Þú ert með sjúkling sem er meðvitundarskertur og framkvæmir “Dolls eyes” prófun sem er jákvæð, þ.e. þau eru til staðar. Hvað segir það þér?
A
Meðvitundarleysi stafar sennilega ekki af meinsemd í RAS (heilastofni) og þá er líklegra að um lyf eða hypoxemiu sé að ræða.
4
Q
Hverjar eru frábendingar fyrir tPA í stroke?
A
- Trauma, stroke eða aðgerð á heila eða mænu s.l. 3 mánuði
- Blæðing: Intracranial blæðing eða önnur virk internal blæðing
- Saga um fyrri intracranial blæðingu
- Intracranial neoplasm, AVM eða aneurysmi
- HTN > 185 í systólu eða > 110 í díastólu sem ræðst ekki við
- Einkenni í > 4.5 klst
- Grunur um eða staðfestur endocarditis
- Auknar líkur á blæðingu: Þekkt blæðingarhneigð, flögur < 100, INR > 1.7, blóðþynningarmeðferð
- Þungun
5
Q
Heilataug I. Olfactory nerve útslegin, hver eru einkennin?
- Nefndu tvær algengar orsakir
A
- Tap eða skerðing á lyktarskyni
- Algengasta orsök er höfuðáverki
- Vel þekktur undanfari Parkinsons
6
Q
Heilataug II. Optic nerve útslegin, hver eru einkennin?
A
- Sjónsviðsskerðing
- Breyting í sjónskerpu
- Breyting í pupillu-svörun, þ.e. pupillur bregðast ekki við ljósáreiti ipsilateralt við lesion.
Dæmi: lesion í optic nerve vinstra megin veldur því að þegar ljósi er lýst á vinstra auga kemst ljósáreitið ekki eðlilega til sjónhimnunnar og veldur því ekki pupillu svari við ljósáreiti í hvorugu auganu.
7
Q
Heilataug III. Oculomotor útslegin, hver eru einkennin?
A
- Auga vísar út
- Ljósop er víkkað
- Áberandi ptosis
- Skertar augnhreyfingar
8
Q
Heilataug IV. Trochlear útslegin, hver eru einkennin?
Dæmigert að sj. getur leiðrétt tvísýni með því að _________?
A
- Tvísýni
- Skertar augnhreyfingar, sj. getur ekki horft niður í átt að nefi.
- Dæmigert að sj. getur leiðrétt tvísýni með því að halla höfðinu til annarrar hliðarinnar (frá lamaða vöðvanum)
9
Q
Heilataug V. Trigeminal útslegin, hver eru einkennin?
A
Húðskyn í andliti er skert
Ath. Trigeminal mask
10
Q
Heilataug VI. Abducens útslegin, hver eru einkennin?
A
- Tvísýni
- Skertar augnhreyfingar, sj getur ekki abducterað auganu, þ.e. horft beint til hliðar frá nefi
11
Q
Heilataug VII. Facial útslegin, hver eru einkennin?
Hverjar eru tvær tegundir lömunar í andliti vegna áhrifa á þessa taug?
A
Hreyfingar í andliti eru skertar
Central og peripheral andlitslömun
12
Q
Heilataug VIII. Vestibulocochlear útslegin, hver eru einkennin?
A
Hefur áhrif á heyrn og jafnvægi.
Sj. gjarnan með vertigo, tinnitus og heyrnarskerðingu
13
Q
Heilataug IX. Glossopharyngeal útslegin, hver eru einkennin?
A
Kyngingarörðugleikar
Breytingar í bragðskyni í hluta tungunnar (post 1/3 hluta)
Skynminnkun í hluta tungunnar (post 1/3 hluta), efri góm og koki
Gag reflex ekki til staðar
Vanstarfsemi parotid kirtils (erfiðara að tyggja og kyngja)
14
Q
Heilataug X. Vagus útslegin, hver eru einkennin?
Nefndu eitt dæmi þar sem þetta er dæmigert.
A
- Lömun í mjúka gómnum. Mjúki gómurinn togast frá lömuninni þegar sjúklingur segir AAA og þá sveigist miðlínan (raphe) yfir til heilbrigðu hliðarinnar.
- Lateral medullary syndrome, v. ischemiu í mænukylfu
15
Q
Heilataug XI. Spinal Accessory útslegin, hver eru einkennin?
Hvaða vöðva ítaugar hún?
A
- Öxlin er lægri ipsilateralt við mein, kraftminnkun við að lyfta öxlum og við mótstöðu við að snúa andliti til sömu hliðar.
- Trapezius og Sternocleidomastoideus
16
Q
Heilataug XII. Hypoglossal útslegin, hver eru einkennin?
Nefndu þrjár orsakir.
A
- Helmingur tungunnar lamast og tungan beygir yfir til lömuðu hliðarinnar
- Dissection á carotis
- Carotis aðgerð (endarterectomia)
- Medial medullary syndrome - ath. sjaldgæft
17
Q
Hver er munurinn á central og peripheral andlitslömun?
A
Peripheral: allur andlitshelmingur lamaður
Central: Neðri hluti andlits er lamaður, sj. getur hrukkað ennið.
18
Q
Hvað bendir jákvætt Babinski próf til?
A
UMN lesion, þ.e. mein í MTK n.t.t. í Corticospinal tract
19
Q
Hvað bendir óeðlilegt pronator drift test til?
Hvort er um að ræða proximal eða distal máttleysi?
A
UMN lesion, þ.e. mein í MTK n.t.t. í Corticospinal tract contralateralt.
Dæmi um proximal máttleysi í efri útlimum.
20
Q
Hverjar eru helstu orsakir þess að sjá aukinn tónus í útlimum?
UMN eða LMN einkenni?
A
- Spasticitet
- Rigiditet
- Paratonia
Bendir til UMN lesion
21
Q
Hverjar eru helstu orsakir þess að sjá minnkaðan tónus í útlimum?
UMN eða LMN einkenni?
A
LMN sjúkdómar
Cerebellar sjúkdómar
22
Q
Hvaða þremur hlutum þarf sjúkrasagan að svara?
A
1) Er sjúkdómurinn í taugakerfinu?
2) Hvar í taugakerfinu er sjúkdómurinn?
3) Hver er sjúkdómurinn?
23
Q
Hvað er dysarthria?
A
Þvoglumælgi vegna vanstarfsemi í talfærunum sjálfum.
24
Q
Hvað er dysphagia?
Hverjar eru helstu orsakir?
Hvort er um að ræða UMN eða LMN einkenni?
A
Kyngingarörðugleikar
- Stroke
- Hrörnunarsjúkdómar, t.d. Parkinsons, MS, dementia
- Motor neuron sjúkdómar
- Heilaæxli
Getur verið bæði UMN og LMN einkenni
25
Skert skammtímaminni, helstu mismunagreiningar?
Hvað kallast viðvarandi skerðing á skammtímaminni með eðlilegt langtímaminni?
- Alzheimer
- Wernickes encephalopatia
- Tímabundið eftir flog eða viðvarandi við tíð flog
- Karsakoff syndrome
26
Skert langtímaminni, helstu mismunagreiningar?
Staðsetning er útbreidd í heila. Sést við sjúkdóma sem valda útbreiddum skaða á cortex, t.d. Alzheimer sjúkdómi
27
Hvernig er hægt að útiloka aphasiu með einföldum hætti?
Biðja sjúklinginn að endurtaka nákvæmlega stutta setningu.
28
Ptosis, helstu mismunagreiningar?
- Lömun á III. Oculomotor heilataug
- MG
- Horner syndrome
Ath. orsakast yfirleitt ekki af heilaæðasjúkdómi
29
Hvað er að gerast við central andlitslömun og hverjar eru helstu orsakir?
Neðri hluti andlits er lamaður, sj. getur hrukkað ennið.
Skaði á UMN VII. Facial heilataugar, þ.e. meinið er í heilanum eða heilastofni
30
Hvað er að gerast við peripheral andlitslömun og hverjar eru helstu orsakir?
- Mein í facial tauginni eða í kjarna taugarinnar.
- Idiopathic (Bells palsy)
- Secondary v. sarcoidosis, æxli í kúpubotni eða parotis kirtli, Lyme disease, Guillian Barré, Varicella-zoster (Ramsey-Hunt syndrome) eða drep í lateral pons
31
Hverjar eru helstu orsakir UMN einkenna?
Sjúkdómar í MTK (heili, heilastofn, mæna)
32
Hverjar eru helstu orsakir LMN einkenna?
Sjúkdómar í ÚTK (rætur, plexus, úttaugar)
Trauma
Klemmd taug (impingement)
33
Hvar er algengast að rótarmein komi fram?
- c6 eða c7 í handleggjum
- L4, L5 eða S1 í fótleggjum
34
Í hvaða taugum er algengast að sjá mononeuropathiu?
- Ulnaris
- Radialis
- Perineus
35
Helftareinkenni, helstu mismunagreiningar?
- Segir okkur að meinið er í miðtaugakerfinu.
- Helstu mismunagreiningar eru:
36
Rýrnun á vöðvum, helstu mismunagreiningar?
Sést rýrnun í UMN sjúkdómum?
LMN sjúkdómar
- Ath. tekur stundum vikur að koma fram.
- Rýrnun sést ekki í UMN sjúkdómum en þá getur komi ðfram s.k. disuse atrophia, vegna "notkunarleysis" á lamaða vöðvanum.
37
Hvað getur valdið því að sj standa ekki Romberg?
Hvaða hluti taugakerfisins þarf að vera í lagi til að sj geti staðið Romberg?
Skert stöðuskyn
Dorsal column í mænu
38
Hvað er ataxia?
Hver er helsta orök fyrir ataxiu?
Skert stjórn á hreyfingum vöðva
Lesion í cerebellum eða taugaþráðum til eða frá honum. Cerebellum er sá hluti heilans sem stýrir samhæfingu hreyfinga.
39
Nefndu 7 helstu göngulagstruflanir
1. Extrapyramidal (Parkinsons) göngulag
2. Trendelenburg (myopathic) göngulag
3. Slapping-/neuropathic göngulag
4. Ataxic göngulag
5. Gleiðspora göngulag
6. Hemiparetískt göngulag (circumduction)
7. Functional göngulag
40
Hver er algengasta neurológíska orsökin fyrir tímabundinni meðvitundarskerðingu?
Mismunagreiningar?
Flog
Helstu mismunagreiningar:
- Syncope (vasovagal, cardiogenic)
- Convulsive syncope
41
Hvað og hver eru bulbar einkenni?
Hvaða heilataugar koma við sögu?
- Einkenni vegna meins í mænukylfu
- Kyngingarörðugleikar, erfiðleikar við að tyggja fæðu, þvoglumælgi, slef
- Flaccid paralysa í mjúka gómnum
- Vöðvarýrnun í tungu, oft með fasciculationum
- Áhrif á heilataugar IX, X, XI og XII
42
Hver eru extrapyramidal einkenni?
Bradykinesia
Hvíldarskjálfti
Rigiditet, þ.e. aukinn tónus í vöðvum við skoðun
Minnkuð stöðuviðbrögð (en stöðuskyn eðlilegt)
Non-motor einkenni í ósjálfráða taugakerfinu
43
Extrapyramidal einkenni, mismunagreiningar?
Nánast aldrei orsakað af ____________.
-Parkinson eða einhver af Parkinson plús sjúkdómunum
- Lyf
- Staðbundnu meini (infarct, æxli) í heila
44
Hvað er sensory level?
Í hvers konar sjúkdómum væri líklegt að sjá það?
Truflað skyn neðan línu, sem draga má þvert yfir bolinn.
Dæmigert fyrir sjúkdóm í mænu
45
Hvað er CIDP?
Chronic inflammatory demyelinationg polyradiculoneuropathy
Sjálfsofnæmissjúkdómur sem þróast hægt. Ónæmiskerfið ræðst á myelín sem klæðir taugar
46
Hvað er ALS?
47
Nefndu helstu gerðir paresu.
- Paraparesa
- Hemiparesa
- Quadriparesa
- Proximal máttleysi
- Distal máttleysi
48
Hvað er TGA?
Transient global amnesia
Tímabundin skerðing á skammtímaminni ásamt áhrifum á langtímaminni sem varir oft ekki nema í 2-8klst.
49
Hvað er oculocephalic reflex ("dolls eyes")?
Aðferð við skoðun sem er notuð til að athuga hvort heilastofninn sé skemmdur í meðvitundarleysi.
50
Meinsemd er til staðar í heilastofni neðan við miðjan pons, er meðvitund skert?
Nei
51
Proximal máttleysi, helstu mismunagreiningar? (5)
1. Myopathia
2. MG
3. Inflammatory neuropathiur (GBS, CIDP)
4. Mænusjúkdómur (myelopathia)
5. Water shed infarct
52
Distal máttleysi, helstu misunagreiningar? (5)
1. Pyramidal einkenni (stroke, MS, heilaæxli, abscess o.fl.)
2. ALS
3. Úttaugamein
4. Rótarmein
5. Myotonic dystrophy
53
Hver er eðlilegur leiðsluhraði í taugamælingu (nerve conduction study, NCS)?
Motor taugaþræðir vs. Skyntaugaþræðir
Motor taugaþræðir
alpha: >40 m/s (ca. 40-60) - extrafusal vöðvaþræðir
gamma: 4-24 m/s - intrafusal vöðvaþræðir
Skyntaugaþræðir
1a: 80-120 m/s - stöðuskyn
1b: 80-120 m/s
2: 30-70 m/s
3: 3-30 m/s - snerting, þrýstingur og kuldi + sársaukanemar í neospinothalamic tract
4: 0.5-2 m/s - hiti + sársaukanemar í paleospinothalamic tract
54
Sjúklingur reynist vera með 25 m/sek leiðsluhraða í NCS rannsókn, er það eðlilegt?
Taugum sem tengjast extrafusal vöðvaþráðum
Nei, að er lækkaður leiðsluhraði, eðlilegt er > 40 m/sek
55
Hvað er NCS og hvert er helst notkunargildi þess?
- Rannsókn sem er notuð til að mæla magn og hraða leiðni rafboðs í gegnum taug. Getur einnig greint taugaskaða og aftaugun (denervation)
56
Væg aftaugun (denervation) greinist á vöðvariti, hver eru einkennin og helstu mismunagreiningar?
- Einkenni: Máttminnkun, vöðvarýrnun og fasciculationir í vöðva sem taug eða taugarót ítaugar.
- Getur gert vegna taugaskaða (trauma), sjúkdóma eða eftir taugaaðgerðir.
- Helstu sjúkdómar eru post-polio, AML
57
Orsök skertrar meðvitundar eru áhrif á reticular activating system (RAS-kerfi) í efsta hluta pons og miðheila. Nefndu 3 helstu sjúkdómsmyndir sem koma til greina.
1. Óbein áhrif á RAS: lyf, eiturefni, sepsis - algengast
2. Meinsemd í RAS: blæðing, bólga, æxli
3. Þrýstingur á RAS ofan frá: vegna bjúgs í heila (infarct, blæðing, sýking)
Ath. Meinsemd neðan við miðjan pons skerðir ekki meðvitund
58
Sjúklingur kemur inn með stroke og á TS mynd sést stórt drep í öðru heilahvelinu. Sjúklingur er með meðvitund en verður síðan meðvitundarlaus 1-2 dögum seinna. Hver er helsta skýringin á því?
Bjúgur í infarctinum sem þrýstir niðuir á heilastofninn og RAS kerfið.
59
Hvaða þættir taugaskoðunar er hægt að nota til að meta hvort starfsemi heilastofnsins sé eðlileg í meðvitundarleysi?
- "Dolls eyes": Mat á vestibulo-ocular reflex (VOR) til að meta starfsemi heilastofnsins.
Reflexinn er til staðar ef heilastofninn er óskemmdur.
60
Nefndu aðra aðferð en höfuðhreyfingar til að meta hvort vestibulo-ocular reflex (VOR) er til staðar í meðvitundarleysi. Við hvaða aðstæður er sú aðferð notuð?
Með hita eða kulda áreiti á innra eyrað.
Hægt að nota til að greina heiladauða. Minnsta augnhreyfing sem hægt er að framkalla við þetta útilokar heiladauða.
61
Engar minningar verða til nema _______ komi til. ________ er forsenda þess að hægt sé að meta minni og mál sjúklings.
Athygli
62
Skammtímaminni nær til atburða síðustu daga og ef það er óskert segir það okkur að a.m.k. annar _________ starfi eðlilega.
Hippocampus
63
Nefndu þrjár helstu orsakir tímabundinnar skerðingar á skammtímaminni.
1. Transient global amnesia
2. Flog, simple eða complex partial
3. Wernickes encephalopatia
64
Hver er orsök transient global amnesiu?
Orsök er óþekkt
65
Flog, einkum af _________ uppruna (simple eða complex partial), getur verið orsök tímabundinnar skerðingar skammtímaminnis.
Hippocampal
66
Hver er algengasta tegund floga hjá fullorðnum?
Flog af hippocampal uppruna (simple eða partial complex)
67
Wernickes encephalopatia getur valdið tímabundinni skerðingu skammtímaminnis, nefndu þrenns konar einkenni sem eru einkennandi.
Rugl
Truflaðar augnhreyfingar
Ataxia
(ath. sjaldnast öll til staðar samtímis)
68
Varanleg skerðing skammtímaminnis (Karsakoff syndrome) sést við skaða á ___________ beggja vegna
Hippocampus
69
Nefndu þrjár orsakir Karsakoff syndrome sem veldur varanlegri skerðingu skammtímaminnis.
1. Súrefnisskortur (t.d. eftir hjartastopp)
2. Herpes simplex encephalitis
3. Afleiðingar thiamin skorts (Wernickes encephalopatia)
70
Langtímaminni er staðsett í ________ víðs vegar.
Nefndu tvær orsakir fyrir skertu langtímaminni.
- Cortex
1. Hrörnunarsjúkdómar, t.d. Alzheimer
2. Heilaskaða eftir súrefnisskort, t.d. eftir hjartastopp
71
Málstöðvar heilans eru fyrst og fremst á Broca svæði og Wernicke svæði og þau eru tengd saman með _______________.
Hvað nefnist máltruflun/málstol sem er vegna skerðingar í þessari tengingu?
Fasciculus arcuatus
Conduction aphasia
72
Þvoglumælgi (dysarthria) stafar af vanstarfsemi talfæranna sjálfra (vara, mjúka góms, barkakýlis). Orsökin getur verið í MTK (heilastofn, bilateralt), tauga-vöðvamótum eða heilataugum. Nefndu þrjár heilataugar sem geta komið til sögu og líkamshluta/líffæri sem tengist hverri.
VII. Facial - varir
X. Vagus - kok/barkakýli
XII. Hypoglossal - tunga
73
Nefndu fjórar algengustu tegundir af aphasium.
1. Brocas aphasia
2. Wernicke aphasia
3. Global aphasia
4. Conduction aphasia
74
Hvaða aphasiu er verið að lýsa?
- "Málframleiðsla er lítil en skilningur er eðlilegur"
- Dæmigert að sjá einnig máttminnkun í hægri handlegg og andliti"
Brocas aphasia
75
Hvaða aphasiu er verið að lýsa?
- "Sj. talar reiðrennandi en skilningur er skertur og hann getur ekki endurtekið"
- "Dæmigert er að EKKI finnist merki um lamanir eða önnur taugeinkenni"
Wernicke aphasia
76
Hvaða aphasiu er verið að lýsa?
- "Bæði málskilningur og málframleiðsla er skert"
- "Þetta er algengt við útbreiddan sjúkdóm í vinstra heilahveli.
Global aphasia
77
Skimun fyrir aphasiu við skoðun, 3 megin einkenni og hvaða svæði standa þau fyrir?
1. Málframleiðsla (Broca)
2. Málskilningur (Wernicke)
3. Endurtekning (fasciculus arcuatus)
Ath. það einkennir allar helstu aðhasiur að geta sj. til að endurtaka setningar er skert eða horfin.
78
Sjaldgæfari tegund aphasiu: __________ ("aphasia with normal repitition"). Þá er endurtekning eðlileg, en skerðing á ýmist málskilningi eða málframleiðslu.
- Meinið er aðlægt ýmist Broca svæði og kallast þá __________ eða Wernicke svæði og kallast þá __________. Báðar þessar tegundir greinast sjaldan og kerfjast góðrar athygli læknisins.
- Transcortical aphasia
- Trancortical motor aphasia
- Transcortical sensory aphasia
79
Einkenni frá heila - Parietal lobe
Nefndu tvö klassísk einkenni.
- Gaumstol
- Skyntruflanir á contralateral hlið
80
Gaumstol: dæmigert að mein sé í parietal lobe hægra megin. Flestir en ekki allir eru einnig með __________.
Hemiparesu
81
Einkenni frá heila - Frontal lobe
Veldur truflaðri einbeitingu og vinnsluminni.
Nefndu tvær sjúkdómsmyndir sem geta komið fyrir. (Ath. oft aðeins önnur þeirra, en stundum sambland af báðum)
- Innsæisleysi og hömluleysi
- Framtaksleysi og áhugaleysi
82
Einkenni frá heila - Occipital lobe
Nefndu algengustu birtingarmynd.
Sjónsviðsskerðing (homonymous hemianopsia).
Ath. einnig er hægt að sjá s.k. alexia without agraphia, en þá getur sjúklingur skrifað en skilur síðan ekki það sem hann skrifaði.
83
Hvernig lýsir það sér þegar sj er með alexiu án agraphiu?
Sj. getur skrifað en skilur síðan ekki það sem hann skrifaði
84
Hvað í taugaskoðun staðfestir LMN einkenni? (5)
- Minnkaður tónus
- Flaccid paralysa
- Hyporeflexia/areflexia
- Vöðvarýrnun
- Fasciculationir
85
Rétt eða rangt: Bilateral kraftminnkun er klassískt dæmi um UMN einkenni.
Rangt.
Bilateral kraftminnkun getur verið bæði UMN eða LMN einkenni.
86
Nefndu 4 helstu orsakir tvísýni.
1. Lömun á heilataugum III, IV eða VI
2. Sjúkdómur í taugavöðvamótum, t.d. MG
3. Sjúkdómur í augnvöðvum, t.d. thyroid sjúkdómur
4. Sjúkdómur í heilastofni, t.d. infarct eða MS
87
Central facialis paresa: Almenna reglan er að sj. með slag geta lokað auganu - nema hverjir?
Ef stroke er í heilastofni og veldur skaða á kjarna facial taugarinnar.
88
Central facialis paresa: Af hverju lamast efri hltui andlits ekki?
Bilateral ítaugun
89
Hvernig er hægt að aðgreina Myasthenia gravis og bulbar einkenni af annarri orsök?
Bulbar einkenni sem eru ekki vegna MG hafa yfirleitt ekki áhrif á augnvöðvana og þannig er hægt að greina þetta í sundur.
MG = bulbar einkenni + áhrif á augnvöðva
90
Hægri hluti cerebellum fær boð frá __________hluta líkama.
Hægri
Ath. brautir krossa í mænu en krossa síðan aftur í cerebellum og því fær hægri hluti cerebellum boð frá hægri hluta líkama og vinstri frá vinstri
91
Rétt eða rangt. Dorsal column ber bæði ascending og descending taugabrautir.
Rangt. Dorsal column ber aðeins ascending taugabrautir
92
Nefndu helstu ascending taugabrautir, staðsetningu þeirra og hvaða boð þær bera.
Hverjar þeirra enda í thalamus?
Hvar krossar hver braut?
1. Dorsal column - dorsal hluti mænu - fín snerting, titringsskyn og stöðuskyn (proprioception)
2. Anterior spinothalamic tract - anteriort í mænu (ventral column) - gróf snerting
3. Lateral spinothalamic tract - lateralt í mænu (lateral column) - sársauki og hitaskyn
4. Spinotectal pathway - anteriort í mænu (ventral column) - spino-visual reflexar
- Allar enda í thalamus
- Dorsal column krossar í mænukylfu
- Báðar spinothalamic brautir krossa um leið og þær koma inn í mænu
- Spinotectal krossar ekki
93
Skynboð þurfa að berast til _________ þannig að einstaklingar séu meðvituð um þau. Annars eru þau ómeðvituð (t.d. skynboð sem bera upplýsingar um blóðþrýsting).
Hvaða strúktúr regulatar hvaða skynboð við þurfum að vera meðvituð um?
cortex
- Reticular formation = dreif
Ath. RAS kerfið er hluti af reticular formation
94
Hvað kallast taugabrautir sem ber skynboð sem berast frá líkama, upp mænu, til cerebellum?
Hvaða skynboð þurfa að berast til cerebellum og erum við meðvituð eða ómeðvituð um þau?
- Spinocerebellar pathway og spino-olivary pathway (+ spinotectal)
- Stöðuskynboð, þ.e. Staða liða og tension í liðböndum og vöðvum
(forsenda fyrir því að við skynjum stöðu líkamans hverju sinni og getum brugðist við - t.d. leiðrétt okkur ef við erum að missa jafnvægi)
- Snerting og þrýstingur sem snýr að því hvernig staða líkamans er. T.d. þrýstingur undir iljar sem hjálpar enn frekar við að skynja stöðu líkamans
Ath. Spino-olivary pathway krossar í mænu og ber því contralateral boð.
Þessi skynboð eru ómeðvituð
95
Hvaða braut ber stöðuskynsboð upp til cortex?
Erum við meðvituð eða ómeðvituð um þessi boð?
Dorsal column (lemniscal system)
Ath. líka braut sem á uppruna í dorsal column sem fer til cerebellum - Dorsal spinocerebellar pathway (ómeðvitað)
Við erum meðvituð um þessi boð - proprioception @ conscious level
96
Nefndu leið skynboða upp til cortex fyrir:
- Dorsal column
- Anterior spinothalamic tract
- Lateral spinothalamic tract
Dorsal column:
Dorsal root ganglion - mæna - mænukylfa (krossar) - medial lemniscus - thalamus - internal capsule - corona radiata - postcentral gyrus (= primary somatosensory cortex)
Anterior- og lateral spinothalamic brautir
Dorsal root ganglion - mæna (krossa) - spinal lemniscus - thalamus - internal capsule - corona radiata - postcentral gyrus
97
Hvað eru önnur nöfn yfir precentral gyrus og postcentral gyrus og hvaða lobe tilheyra þessi svæði?
- Primary motor cortex - frontal lobe
- Primary somatosensory cortex - parietal lobe
98
Hvar eru eftirfarandi hlutar heilans staðsettir:
Broca svæði, frontal eye field, svæði sem stjórnar fínum handahreyfingum.
Á pre-motor area fyrir framan precentral gyrus í frontal lobe
99
Hvert er hlutverk pre-motor area og supplementary motor area í frontal lobe í grófum dráttum?
Að búa til plan varðandi það hvernig á að framkvæma ákveðnar hreyfingar.
Þarf að hafa proprioception upplýsingar, fær þær frá cerebellum og sensory svæðum í cortex og getur út frá því sent boð til primary motor cortex sem framkvæmir hreyfingarnar.
100
Tvö frontal eye fields/area sem koma að augnhreyfingum í eru pre-motor area í frontal lobe hvoru megin. Þegar þetta svæði er örvað hægra megin horfa augun í __________ átt.
Hvað gerist þegar bæði svæðin hæ og vi eru örvuð jafn mikið.
Contralateral
Við horfum beint fram
101
____% descending taugaþráða koma frá primary motor cortex
____% koma samanlagt frá pre-motor area og supplementary motor area.
____% koma frá sensory cortex og fer þaðan inn í motor taugabrautir
30
30
40
102
Descending taugaþræðir pakkast mjög þétt saman inni í ________. Þetta hefur mikið klínískt vægi. ____________ er æð sem nærir posterior limb ____________ og algengt er að stíflist þegar fólk er komið á aldur. Ef það gerist eru allir þessir taugaþræðir í hættu á að skemmast => ____________
Fólks sem fær _________ getur misst bæði motor function og skynjun/tilfinningu í contralateral hlið líkamans, algengt meðal eldra fólks.
Internal capsule
Lenticulo striate artery
Internal capsule
Hemiplegia = helftarlömun
Hemiplegiu
Ath. hemiparesa er þegar taugaþræðirnir skemmast ekki alveg en skaddast og vöðvarnir sem þeir ítauga verða slappir eða veikir.
103
Nánar up internal capsule:
- Hvort er það strúktur sem er fyrst og fremst úr hvítu efni eða gráu efni?
- Hvar er það staðsett?
Hvítu efni - þar í gegn fara mýelíneseraðar descending taugaþræðir sem pakkast mjög þétt saman inni í internal capsule.
Það er staðsett í inferomedial hluta hvers heilahvels. Það er lateralt við thalamus og caudate nucleus og medialt við lentiform nucleus.
104
Anteriort í miðheila er svæði sem kallast __________ þar sem __________ taugaþræðir koma niður. Ef skemmdir verða á þessu svæði skerðist motor function í contralateral hluta líkamans. Skemmdir verða á _________ .
Crus cerebri
Corticospinal
Corticospinal tract
105
Hvaða taugabraut er stundum öðru nafni kölluð pyramidal tract?
Corticospinal tract
106
Nánar um corticospinal tract (pyramidal tract):
____% taugaþráða krossa yfir á hina hliðina og kallast þá: ___________
____% taugaþráða halda beint áfram og kallast þá: ________. Þessir taugaþræðir krossa síðar í mænunni, rétt áður en þeir tengjast lower motor neurons.
90% - Lateral corticospinal tract
10% - Anterior corticospinal tract
107
Skemmdir á corticospinal (pyramidal) tract:
- Ef skemmdir verða fyrir ofan pyramidal decussation í mænukylfu verður hreyfigeta skert á __________ hlið líkamans.
- Ef skemmdir verða fyrir neðan verður hreyfigeta skert í ________ hlið líkamans.
- Contralateral
- Ipsilateral
108
_________ eru taugaþræðir sem koma frá MTK hvort sem það er heilastofni, mænu, etc. (ekki bara mænu) og tengjast tauga-vöðvamótum, þ.e. ítauga vöðva.
________ eru allir taugaþræðir sem eiga upptök sín í efri hluta MTK og tengjast ________ beint eða óbeint og hafa áhrif á virkni þeirra.
LMN
UMN, LMN
109
Descending taugþræðir frá cortex sem fara ekki til mænu heldur motor kjarna í heilastofni eru hluti af ____________ system.
Hluti af þessum þráðum tengist sérstaklega LMN í mænukylfu, eru hluti af ________ system en fá sérstakt nafn: ____________ taugaþræðir.
Corticonuclear system.
Corticonuclear system
Corticobulbar taugaþræðir
110
Pyramidal taugabrautir vs. Extrapyramidal taugabrautir. Útskýrðu.
Pyramidal taugabrautirnar eiga uppruna sinn í cortex: corticospinal tract og corticonuclear tract (tenjast LMN sem tilheyra heilataugum í heilastofni).
Extrapyramidal taugabrautirnar eiga uppruna sinn í heilastofni.
111
Upptök heilatauga í MTK:
Nefndu heilataugarnar og síðan upptök þeirra.
I. Olfactory nerve (telencephalon) - utan heilastofns
II. Optic nerve (diencephalon) - utan heilastofns
III. Oculomotor nerve - Miðheili
IV. Trochlear - Miðheili
V. Trigeminal - Pons
VI. Abducens - Ppns
VII. Facial - Pons
VIII. Vestibulocochlear - Pons
IX. Glossopharyngeal - Medulla
X. Vagus - Medulla
XI. Spinal accessory - Medulla
XII. Hypoglossal - Medulla
112
II. Optic heilataugin á uppruna sinn í diencephalon, hvar er það staðsett og hvaða strúktúrar tilheyra því?
Diancephalon er afturhluti framheila og inniheldur thalamus, hypothalamus og epithalamus
113
Hvaða vöðva ítaugar motor hluti Trigeminal taugar og hver er eina grein hennar sem inniheldur mótor taugaþræði
Vöðva sem taka þátt í því að tyggja, m.a. masseter og temporalis vöðva
Mandibular greinin
114
Hverjar eru þrjár greinar Trigeminal heilataugar?
Ophthalmic, Maxillary og Mandibular
115
Hvaða tvær heilataugar eru þær einu sem eru ekki ítaugaðar af Schwann frumum eins og aðrar úttaugar?
I. Olfactory - olfactory glia frumur/Oligodendrocytar
II. Optic - Oligodendrocytar
116
Hvað eru margar heilataugar og hvað margar mænutaugar
12 pör af heilataugum
31 par af mænutaugum
117
ALS er sporadískur eða arfgengur taugahrörnunarsjúkdómur. Hvort hefur hann áhrif á UMN eða LMN?
Bæði, veldur því blandaðri einkennamynd.
118
Frá hvaða tveimur blóðrásarkerfum kemur blóð til heila?
Anterior circulation: Internal carotid arteriur
Posterior circulation: Vertibrobasilar kerfi
Ath. vertebral æðar sameinast og verða að basilar artery
119
Interior carotid arteriur eru upptök anterior circulation í heila. Hvaða tvær stóru æðar eru hluti af anterior circulation?
Middle cerebral artery (MCA)
Anterior cerebral artery (ACA)
Koma inn og verða að Middle cerebral artery, en áður en það gerist gefur hún af sér grein: Anterior cerebral artery
120
Vertebral æðar sameinast og eru þannig upptök posterior circulation. Hvaða 2 stóru æðar tilheyra posterior circulation í heila?
Basilar artery
Posterior cerebral artery
121
Hver eru upptök cerebellar arteria og hvort tilheyra þær anterior eða posterior circulation í heila?
Cerebellar arteriur greinast frá bæði vertebral æðum og basilar æð
Hluti af posterior circulation
122
Hvaða hluta 4 mikilvægur strúktúra nærir Anterior cerebral artery (ACA)?
Medial hluta frontal lobe
Medial hluta parietal lobe
Anterior limb af internal capsule
Meirihluta af corpus callosum
123
Hvaða 5 mikilvægu strúktúra nærir Middle cerebral artery (MCA)?
Lateral hluta frontal lobe
Lateral hluta parietal lobe
Hluta af temporal lobe
Hluta af internal capsule (genu og posterior hluta)
Meirihluta af basal ganglia
124
Hvaða 3 mikilvægu strúktúra nærir Posterior cerebral artery (PCA)?
Occipital lobe
Posteromedial hluta temporal lobe
Miðheila
125
Hvaða æð í heila nærir meirihluta af basal ganglia?
MCA
126
Hvaða æð í heila nærir occipital lobe?
PCA
127
Hvaða æð nærir meirihluta af corpus callosum?
ACA
128
Hvaða þrjár æðar eru meginhluti blóðrásar til cerebellum og hver er uppruni þeirra?
Superior cerebellar artery
Anterior inferior cerebellar artery
Posterior inferior cerebellar artery
Æðarnar eru frá greinum vertebral og basilar æð - hluti af posterior circulation
129
Skert meðvitund, orsakir eru tvenns konar:
1. Almennar:
- Lyf, hypoxia/ischemia lang algengast!
- Einnig hypoglycemia, sýkingar eða efnaskiptasjúkdómar
2. Sjúkdómar í heila sem hafa bein áhrif á RAS kerfið
2.1 Meinsemd í RAS (miðheila eða efst í pons) - oftast drep eða blæðing!
- Einnig æxli eða bólga
2.2 Bjúgur í heila v. blæðingar eða dreps, sem þrýstir á RAS
130
Dolls eyes: Eðlileg þegar augu halda stöðu sinni (beint fram) þegar höfði meðvitundarlauss sj er snúið frá hlið til hliðar - þýðir að heilastofn er í lagi.
Þetta er svokallaður ______________ reflex sem er háður eðlilegum brautum augnhreyfinga í miðheila og pons, þar á meðal _____________
Oculocephalic reflex
MLF taugabraut - medial longitudinal fasciculus
131
Hvað er vasovagal syncope?
Hvað gerist?
Vasovagal syncope er þegar líður yfir fólk vegna of mikilla viðbragða líkamans við ákveðnu áreiti, t.d. að sjá blóð eða mikið tilfinningalegt áfall.
Það sem gerist er að viðbrögðin við áreitinu valda því að hjartsláttartíðni og blóðþrýstingur falla skyndilega.
132
Rétt eða rangt
TIA er mjög algeng orsök meðvitundarleysis.
Rangt.
TIA er mjög sjaldgæf orsök meðvitundarleysis
133
_______________ er sjaldgæf birtingarmynd heilaæðasjúkdóma. MEgin einkenni er skerðing á meðvitund vegna ischemiu í heilastofni. Dánartíðni nálgaðist 100% áður en nú getur endovascular meðferð (thrombectomia) haft veruleg áhrif á sjúkdómsganginn.
Basilar artery stenósa/thrombósa
134
Mikil lömun í handlegg, minni í andliti og minnst í fæti, er dæmigert fyrir drep á svæði _____
MCA
135
Lömun í útlimum en ekki í andliti er dæmigert fyrir _________
Sjúkdóm í mænu
136
Við prófun reflexa.
Ef reflexar eru daufir er hægt að örva þá með s.k. ___________ . Þá krækir sj saman fingrum og togast á við sjálfan sig um leið og hann bítur saman tönnunum.
Jendrassik maneuver
137
Hvað er paratonia?
Þegar sj getur ekki slakað á vöðvum við mat á vöðvatónus
138
_________ er áberandi einkenni í sumum taugasjúkdómum og tengist áverka á pyramidal (motor) kerfið í MTK. _______ er t.d. megin orsök fötlunar í MS.
Spasticitet
139
Hver er megin orsök fötlunar í MS?
Spasticitet
140
Nefndu gerðir skyntruflana (5)
Minnkað skyn (hypesthesia)
Aukið skyn (hyperesthesia)
Óþægindi við snertingu (allodynia)
Náladofatilfinning (paresthesia)
Skerðing á stöðuskyni
141
Hvaða tveir hlutar heilans eru líklegastir til að koma við sögu þegar stöðuskyn er skert?
Cerebellum eða heilastofn
142
Ef sj er með sock and glove dreifingu einkenna, t.d. minnkað skyn, hvað segir það okkur?
Peripheral neuropathia
143
Hvernig kemur skert skyn vegna medianus taugar fram? Lófi upp.
fingur 1-3 og hálfur baugfingur
144
Dæmi um skert skyn: Báðir fætur að ökklum eða hærra upp á leggina. Sést við ___________ og einkenni byrja þá oft í fingrum þegar skyntruflanir eru komnar upp á miðja fótleggi
Úttaugamein/fjölaugamein (polyneuropathia)
145
Nefndu 3 orsakir skerts stöðuskyns
1. Peripheral demyelination (t.d. CIDP)
2. Central demyelination í dorsal column (t.d. MS, B12 skortur, tabes dorsalis)
3. Lesion í parietal lobe
146
Hvað er tabes dorsalis?
Hæg hrörnun í taugaþráðum í dorsal column
147
Skortur á samhæfingum hreyfinga eða óeðlilega mikil klaufska nefnist ________
Ataxia
148
Hverjar eru algengustu orsakir ataxiu?
1) Cerebellar sjúkdómar
- Í miðlínu: erfitt að standa uppréttur, eða sitja óstuddur (truncal ataxia)
- Í cerebellar hemisphere: Ataxia í ipsilateral útlimum
- Stundum blandað, t.d. í MS
2) Stöðuskynstruflun (sensory ataxia)
- Hreyfingar ganga vel svo lengi sem sj getur fylgst með útlimnum með augunum, en með lokuð augun gengur það mjög illa
3) Proximal máttleysi
- Áberandi stjórnleysi í t.d. í handlegg
149
Hvaða göngulagi er verið að lýsa?
"Sj gengur hokinn (flexed posture), stuttstígur og hægfara og tekur mörg skref við að snúa sér og tengdar (eðlilegar) hreyfingar útlima og höfuðs hverfa. Stundum erfitt að stoppa sig við gang (festination)."
Extrapyramidal (Parkinsons) göngulag
150
Hvaða göngulagi er verið að lýsa?
"Proximal máttleysi veldur því að mjaðmagrindin er ekki stöðug og gengur því upp og niður við göngu"
Trendelenburg (myopathic) göngulag
151
Hvaða göngulagi er verið að lýsa?
"Sést við distal máttleysi, fæturnir skella á gólfinu og framkalla sérkennandi hljóð. Getur verið gagnlegt að nota spelkur)
Algengustu orsakir eru:
- Úttaugamein
- ALS (algengast)
- Myotonic dystrophy
Slapping gait
152
Hvaða göngulagi er verið að lýsa?
"Sést m.a. við cerebellar sjúkdóma. Gleiðspora og mjög óstöðugur, mislöng skref. Líkist áhrif áfengis"
Ataxic gait
153
Hverjar geta verið orsakir fyrir gleiðspora göngulagi? (3)
Cerebellar sjúkdómar - í miðlínu
NPH
B12 skortur
154
Hvaða göngulagi er verið að lýsa?
"___________ (circumduction). Extension á fótlegg og flexion á handlegg"
Hemiparesu göngulag
155
Hvað er quadriparesa?
Perasa í öllum fjórum útlimum
156
Varðandi helftareinkenni
- Oftast minnkaður kraftur og skyntruflanir (sensory-motor) en getur verið pure motor eða pure sensory.
Andlit er eðlilegt ef orsökin er í _______.
Mænu
157
Nefndu 4 orsakir fyrir klaufsku í hendi
Pyramidal kerfi
Extrapyramidal sjúkdómar
Cerebellar sjúkdómar
Skert stöðuskyn
158
Hvað er cogwheel rigidity?
Þegar bæði er rigidity - þ.e. jöfn mótstaða allan hreyfiferil, og tremor.
159
Varðandi breyttan vöðvatónus:
_______ sést hjá sjúklingum með útbreiddan heilasjúkdóm (t.d. Alzheimer) og þá er eins og þeir streitist á móti við passívar hreyfingar.
Paratonia
160
Rétt eða rangt
Svimatilfinning er oftast vegna sjúkdóma í taugakerfi.
Rangt - sjaldnast
161
Vertigo getur verið eina einkenni dreps í _______, en að er sjaldgæft.
Cerebellum
