środki stylistyczne

Question 1

Aliteracja

Answer 1

kilkukrotne powtarzanie głoski lub kilku głosek w określonych miejscach (np. na początku kolejnych wyrazów albo w akcentowanych miejscach).
zwija się zaułek zawiły
zagubiony we własnych załomach
Zwierzęca zajadłość – z zapisków zniechęconego zoologa

Question 2

Kakofonia

Answer 2

zastosowanie wyrazów w taki sposób, by osiągnąć efekt nieprzyjemny i niepokojący dla czytelnika. Jest przeciwieństwem eufonii.
Chrzęst szczęk pstrych krów wprządł w słuch
Szept: „Trwasz wśród warstw łgarstw? Tchórz!
Stwórz wpierw z przerw werw, w chwil skruch
Strzęp chwalb – nerw ścierw czymś strwóż!

Question 3

Eufonia

Answer 3

dobór takich wyrazów, by ich brzmienie było dla czytelnika przyjemne i harmonijne. Jej przeciwieństwem jest kakofonia.
Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława,
wszystko to minie jako polna trawa

Question 4

Instrumentacja głoskowa

Answer 4

nagromadzenie wyrazów z podobnie brzmiącymi głoskami w celu wywołania wrażenia dźwiękowego.
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny
I pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny

Question 5

Onomatopeje

Answer 5

wyrazy, które naśladują dźwięki. Mogą być zapisem dźwięku bądź nazwą przedmiotu, odgłosu czy zwierzęcia, która zawiera w sobie dźwięk.
puk, stuk, ćwir, szast, trach, hau-hau,
kukułka, szuranie, gwizd, świst, turkot, trzask, szelest, dzwon, buczenie

Question 6

Wyliczenie (inaczej enumeracja)

Answer 6

wymienianie w tekście kolejnych elementów pewnej całości, służące zwróceniu uwagi na prezentowane treści, wzmocnieniu znaczenia wypowiedzi.
Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława
Wszystko to minie jako polna trawa

Question 7

Wykrzyknienie

Answer 7

wprowadzone do utworu zdanie wykrzyknikowe, służące podkreśleniu emocji.
Nagle zerknął do lusterka…
Nie chce wierzyć… Znowu zerka.
Znalazł! Są! Okazało się,
Że je ma na własnym nosie

Question 8

Inwersja

Answer 8

świadoma zmiana szyku wyrazów na taki, który nie jest stosowany w potocznym języku.
Twojego Dafnis brzegu stojąc podle,
Cudnej się we szkle przygląda urodzie

Question 9

Antyteza

Answer 9

takie zestawienie dwóch przeciwstawnych elementów, by uzyskać nowe znaczenie i wiekszą ekspresję.
Bóg się rodzi, moc truchleje
Ty nic nie czujesz, ja cierpię srodze

Question 10

Porównanie homeryckie

Answer 10

takie porównanie, w którym jeden z członów jest bardzo rozbudowany, stanowi wręcz samodzielną całość.

Question 11

Porównanie

Answer 11

wskazanie na podobieństwo jednego zjawiska do drugiego. Jest to zestawienie dwóch członów za pomocą spójników: jak, jakby, jakoby, niby, niczym, na kształt, podobny.
I, jak płacz, słychać kroki w pokoju samotnym
I równie jak grad sypie się (…) na łan żyta, tak gęsto się sypały ciosy okrutne i biły miecze

Question 12

Apostrofa

Answer 12

bezpośredni zwrot do osoby, idei, bóstwa lub zjawiska. Służy wywołaniu silniejszego wrażenia na odbiorcy. Najczęściej stosowana jest w uroczystych utworach poetyckich i modlitwach.
Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory
Mojej najmilszej cory!
Ojcze nasz, któryś jest w niebie

Question 13

Pytanie retoryczne

Answer 13

pytanie, na które nie oczekuje się odpowiedzi. Zadane, by zmusić czytelnika do przemyśleń na dany temat.
Któż zbadał puszcz litewskich przepastne krainy,
Aż do samego środka, do jądra gęstwiny?

Question 14

Epifora

Answer 14

powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na końcu kolejnych wersów lub segmentów wypowiedzi.
Gdy byłem dzieckiem, mówiłem jak dziecko, czułem jak dziecko, myślałem jak dziecko

Question 15

Anafora

Answer 15

powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na początku kolejnych wersów lub segmentów wypowiedzi.
Szybko, zbudź się, szybko, wstawaj.
Szybko, szybko, stygnie kawa!
Szybko, zęby myj i ręce!

Question 16

Powtórzenie

Answer 16

użycie tego samego wyrazu albo zespołu wyrazów kilka razy. Służy podkreśleniu treści.
Wsi spokojna, wsi wesoła
Zieleń, zieleń, coraz więcej zieleni i przestrzeni

Question 17

Zgrubienie

Answer 17

zmiana wyrazu przez formant, która nadaje mu zabarwienie emocjonalne lub podkreśla jego wielkość.
Głodne nędzy mej, straszne, wyschnięte buciska
Z ręką wiszącą miękko nad mokrym buciorem

Question 18

Zdrobnienie

Answer 18

zmiana wyrazu za pomocą formantu, która nadaje mu zabarwienie emocjonalne (pozytywne lub negatywne, pogardliwe).
Zbyszko zaś szedł ku księżnej, trzymając przy piersiach Danusię, która objąwszy go jedną ręką za szyję, drugą podnosiła w górę luteńkę z obawy, by się nie zgniotła.

Question 19

Neologizm

Answer 19

jest to nowy wyraz, utworzony po to, by osiągnąć efekt artystyczny. Często stosowany jest w poezji oraz dziełach z gatunku science-fiction bądź fantasy.
Potem nauczył się szybko zaścielać łóżko i liczył na to, że będzie największym słaczem łóżek. Później jeszcze przyszła kariera najlepszego wyciągacza korków z butelek, najlepszego wydzieracza kartek (…) łamacza zapałek (…).

Question 20

Hiperbola

Answer 20

wyolbrzymienie czegoś, w celu podkreślenia pewnych cech.
Po najzieleńszym wzgórzu,
najkonniejszym orszakiem,
w płaszczach najjedwabniejszych
Do zamku o siedmiu wieżach,
z których każda najwyższa.

Question 21

Eufemizm

Answer 21

złagodzenie słów, które mogłyby być zbyt dosadne lub brutalne.
„przeniósł się na łono Abrahama” lub „zasnął snem wiecznym” – o osobie, która zmarła

Question 22

Archaizm

Answer 22

wyraz, konstrukcja składniowa lub związek wyrazowy, który wyszedł z użycia. Stosowany głównie w dziełach z gatunku historycznego.
Naści i ode mnie grosz, boś dobrze powiedział – rzekł Kropidło – jeno pamiętaj, że gdy leziwo się urwie, to bartnik kark skręci.

Question 23

Oksymoron

Answer 23

zestawienie dwóch słów lub pojęć o całkowicie przeciwnym znaczeniu.
I mrozem pałam, i ogniami leję
Mróz gorejący, a ogień lodowy
Żyjąc umieram, konam nieśmiertelnie

Question 24

Alegoria

Answer 24

znak lub obraz, który obok znaczenia dosłownego ma tylko jedno znaczenie ukryte.
Płonący krzak z Biblijnej Księgi Wyjścia, który ukazał się Mojżeszowi – symbol Boga.

Question 25

Symbol

Answer 25

znak lub obraz, który obok znaczenia dosłownego ma także wiele znaczeń ukrytych.
Postać Róży z „Małego Księcia” – symbol piękna, delikatności, miłości, kapryśności, egoizmu.

Question 26

Uosobienie (personifikacja)

Answer 26

rodzaj przenośni. Jest to metaforyczne przedstawienie zwierząt, roślin, przedmiotów, idei jako osób ludzkich. Jest szczególnym rodzajem ożywienia.
cyprysy mówią, niebo płacze

Question 27

Przenośnia (metafora)

Answer 27

zaskakujące zestawienie słów, którego nie spotyka się w języku potocznym. Zestawienie to nadaje wyrazom nowy sens. Przenośni nie należy odczytywać dosłownie.
Potopy słońca na podłodze leżą
Nakryli go ojczyzną, jak czapką wojskową
Wezbrana fala przerwała tamę woli

Question 28

Ożywienie (animizacja)

Answer 28

jest to rodzaj przenośni. Polega na nadaniu przedmiotom nieożywionym lub pojęciom cech istot żywych.
morze ryczy, chmura goni chmurę

Question 29

Epitet

Answer 29

wyraz określający rzeczownik. Uwydatnia jakąś cechę, ujawnia stosunek emocjonalny do opisywanej rzeczy lub ma po prostu ozdabiać wypowiedź. Nadaje tekstowi plastyczność, przez co wpływa na wyobraźnię.
Nie bądź dumna ze swego szczęścia. Szczęście jest zawsze krótkotrwałe. Ale nurzaj się w chwilach dzisiejszych jak w chłodnych falach wiecznych źródeł.

Question 30

Metonimia (zamiennia)

Answer 30

zastąpienie właściwego wyrazu innym, który jest w jakimś związku z tym słowem; np. czytam Tuwima (zamiast: czytam dzieła Tuwima), Urząd Miasta ogłosił (zamiast: burmistrz ogłosił), ryknęły spiże (zamiast: ryknęły armaty ze spiżu), tym żyje ulica (zamiast: tym tematem interesują się ludzie i mówią o nim na ulicy)

Question 31

Synekdocha (odmiana metonimii)

Answer 31

ma dwa typy: pars pro toto (część za całość), np. witam w moich progach (mówimy o progu, ale mamy na myśli cały dom); dach nad głową (chodzi o dom, a nie o sam dach) oraz totum pro parte (całość zamiast części), np. szkoła jest przeciwna (a przecież chodzi o uczniów lub nauczycieli, a nie o budynek); ścigała mnie policja (a przecież goniło mnie tylko kilku funkcjonariuszy)

Question 32

Peryfraza (omówienie)

Answer 32

wskazanie na cechę jakiegoś przedmiotu zamiast nazwania go wprost („gwiazda ognista” zamiast „słońce”, „z chińskich ziół ciągnione treści” zamiast „herbata”, „Jan z Czarnolasu” zamiast „Jan Kochanowski”, „kobieta z rybim ogonem” zamiast „syrena”)

Question 33

Inwokacja

Answer 33

rozbudowana apostrofa o podniosłym charakterze; najczęściej zwracamy się do bóstw, muz lub ojczyzny

Question 34

Powtórzenie

Answer 34

występowanie w obrębie jednego zdania lub akapitu tych samych wyrazów

Question 35

Paralelizm składniowy

Answer 35

powtarzająca się konstrukcja zdania (np. w Biblii: „I stworzył Pan człowieka. I wiedział, że było to dobre”)

Question 36

Zapożyczenie

Answer 36

słowo z obcego języka, np. boss, gate

Question 37

Onomatopeja

Answer 37

wyraz dźwiękonaśladowczy

Question 38

Hiperbola

Answer 38

wyolbrzymienie, przesada; np. zjadłbym konia z kopytami

Question 39

Synonim

Answer 39

wyraz bliskoznaczny: wyraz o podobnym znaczeniu, a innym brzmieniu, innej budowie

Question 40

Antonim

Answer 40

przeciwieństwo (ciepły – zimny)

Question 41

Homonim

Answer 41

wyrazy o innym znaczeniu, a tym samym brzmieniu lub budowie np. klucz, zamek

Question 42

Pleonazm

Answer 42

wyrażenie, w którym jedna część wypowiedzi zawiera treść, która pojawia się w drugiej części. Przykłady: okres czasu, cofać się do tyłu, wracać z powrotem, fakt autentyczny.

Question 43

Rym

Answer 43

rym jest to celowy układ brzmienia w zakończeniach wyrazów. Rymy podzielić możemy na żeńskie, męskie, dokładne, niedokładne, gramatyczne, daktyliczne oraz banalne (tak zwane „rymy częstochowskie”). Rymy mogą być umieszczone w utworze w sposób parzysty (postępujący po sobie w kolejnych wersach) lub krzyżowy (pojawiając się co dwa wersy).

Question 44

Rytm

Answer 44

jest to środek fonetyczny, który umożliwia uzyskanie efektu powtarzalności niektórych akcentów, głosek lub części kompozycyjnych, co służy przede wszystkim harmonizacji wypowiedzi i nadaniu jej przyjemnego brzmienia.
Wysokie góry i odziane lasy!
Jako rad na was patrzę, a swe czasy
Młodsze wspominam, które tu zostały.
Kiedy na statek człowiek mało dbały.

Question 45

Złożenie

Answer 45

złożeniem są wyrazy, które powstały przez połączenie dwóch lub więcej innych wyrazów i wytworzyły tym samym nowe funkcje znaczeniowe (np. bałwochwalczy – od słów „bałwan” i „chwalenie”. Postawa bałwochwalcza odnosi się do wierzeń pogańskich, w czasach których określenie „bałwan” znaczyło „bóstwo”, „bożek”. Znaczenie złożenia tłumaczyć można zatem jako „chwalenie bałwanów”. W potocznej mowie przejawianie tendencji do bałwochwalstwa charakteryzuje nadmierny zachwyt nad jakąś osobą lub zagadnieniem.

Question 46

Elipsa

Answer 46

polega na opuszczeniu jednej z części wypowiedzi, w celu precyzyjnego skonstruowania wypowiedzi. Elipsa pomaga przede wszystkim wtedy, gdy kontekst opisywanej sytuacji nie wymaga rozwinięcia (np. Kacper poszedł do sklepu, zamiast: Kacper poszedł do sklepu na zakupy)

Question 47

Anakolut

Answer 47

jest to zniekształcenie składni zdania, pełniące funkcję takiego przestawienia wyrazów w wypowiedzi lub wersie, by sprawiał on wrażenie niezrozumiałego lub pozbawionego logiki.
Otwórz oczy, to jesteś tryskającym powietrzem zdrój żywy.

Question 48

Przerzutnia

Answer 48

to przeniesienie do następnego wersu wyrazów lub części zdania. Jej funkcja jest jasna i niemalże niezmienna. Chodzi o zachowanie rytmu wiersza lub wręcz przeciwnie – załamanie go. Niekiedy przerzutnia wprowadza także nowe sensy w zakresie odczytania danego utworu.

Question 49

Enumeracja (wyliczenie)

Answer 49

charakterystyczny dla baroku środek stylistyczny polegający na wymienianiu w tekście kolejnych elementów pewnej całości, służący zwróceniu uwagi na prezentowane treści, wzmocnieniu znaczenia wypowiedzi. Wyliczenie spotyka się często w twórczości ludowej.