slay Flashcards
od koi zborovi poteknuva etika
од ethos (обичај), ēthos (карактер) – грчки – Аристотел (првпат спомнува во “Нихомахова етика”) – ТЕОРИЈА – Етиката е и наука за моралот
Морал – од mos, moris (обичај) – латински – Кикерон – ПРАКСА
- Почетоци на етика
5 век п.н.е Сократ
- Етички поими
- Морален суд/оценки
Што е предмет на морален суд? – Нечија постапка, држење, однесување, карактер, но и општествени односи меѓу поединци и групи во една заедница. - Морални норми – “треба” // произлегуваат од вредностите
Правни норми – “мора” - Морални принципи – наше уверение дека некоја норма е морална и исправна – наши изградени правила, го насочуваат нашето однесување и дејствување
- Свест – знаење за тоа што е добро а што зло
- Совест – субјективен критериум/внатрешниот судија на моралните постапки, наша лична свест, одговорност која нè тера да постапуваме согласно принципи (Сократ – внатрешен глас – даимонион) (НЕ се раѓаме со грижа на совест)
- Вредности – идеали, замисли кои ги изразуваат општите аспирации на луѓето
Западна култура – да се има (материјалистичка), источна (духовна) – да се биде
Наука која ги проучува моралните вредности – аксиологија
Eтиката ги посочува и ги брани моралните вредности – морална аксиологија
Универзални вредности: здравје, семејство, живот
Највисоката вредност – највисоко добро за поединците или заедницата
- Морал
облик на човекување; збир од непишани правила кои што луѓето треба да ги почитуваат и да ги следат во своето однесување
- Етика
филозофска рефлексија на моралноста на човековите дејства / морална филозофија, филозофија на моралот
- Максими на Сократ:
јас знам дека ништо не знам и спознај се самиот себеси
- Теориска / дескриптивна етика:
o Гносеологија/епистемологија (логика на морал)
o Социологија на морал
o Психологија на морал (хетерономно -> автономно однесување
Што е предмет на морален суд
Нечија постапка, држење, однесување, карактер, но и општествени односи меѓу поединци и групи во една заедница.
- Морални принципи
наше уверение дека некоја норма е морална и исправна – наши изградени правила, го насочуваат нашето однесување и дејствување
- Свест
знаење за тоа што е добро а што зло
- Совест
субјективен критериум/внатрешниот судија на моралните постапки, наша лична свест, одговорност која нè тера да постапуваме согласно принципи (Сократ – внатрешен глас – даимонион) (НЕ се раѓаме со грижа на совест)
- Вредности
идеали, замисли кои ги изразуваат општите аспирации на луѓето
Западна култура – да се има (материјалистичка), источна (духовна) – да се биде
Наука која ги проучува моралните вредности – аксиологија
Eтиката ги посочува и ги брани моралните вредности – морална аксиологија
Универзални вредности: здравје, семејство, живот
Највисоката вредност – највисоко добро за поединците или заедницата
- Хенри Дејвид Торо – дело “За должноста да се биде непослушен”
- Најнапред треба да бидеме луѓе, а потоа поданици.
- Подобро е почитувањето на правдината, отколку на законите.
- Единствена обврска која треба да ја прифатиме е да го сториме она што сметаме дека е исправно.
- Кирил Темков – четири принципи на моралот – зошто треба да се прави добро:
– Филозофскиот принцип: заради самото добро – од почитување на моралниот закон
– Религиозен принцип: заради тоа што тоа е Божја волја – од љубов кон Бога
– Човечки принцип: заради тоа што тоа го бара твојата среќа – од љубов кон сам себе
– Политички принцип: заради тоа што тоа го бара благосостојбата на заедницата – од почитување на општеството со оглед на тебе самиот
- Теорија за потекло на зло
инстинктивистичка (Фројд, Лоренс), бихејвиористичка (Скинер), а Фром ги одбива и остава место за личен избор – негови дела се “Човековото срце” и “Анатомија на човековата деструктивност”
- Правци на филозофско-нормативната етика (етички теории)
- Деонтолошки
- Телеолошки
- Натуралистички
- Социологистички
- Современи етички концепции
- Постмодерни
- Деонтолошки теории (deon, deonta – должност)
- Религиска етика – теономно-деонтолошка
- Етика на должноста – автономно-деонтолошка – Имануел Кант – потеклото на моралните принципи се наоѓа во самиот човечки Ум (моралното начело до кое ние се придржуваме како индивидуални личности треба да биде општо прифатливо, да стане универзален закон, прифатен од сите луѓе)
- Телеолошки теории (telos – цел)
Треба да се одредат некои основни, безусловно вредни цели на пр. среќата (блаженството) – евдајмонизам
Правци: хедонизам (среќа=сетилни задоволства), утилитаризам (среќа=корист), перфекционизам
- Современи етички концепции
- Биоетика/екоетика
- Етика на одговорност – Ханс Јонас, Питер Сингер
- Етика на комуникација (градењето на односите меѓу луѓето во нивното сообраќање и испраќањето пораки)
- Мелиоризам (сите човечки суштества можат да се подобрат)
- Етика на праведноста (која ги поврзува правото и моралот)
- Деловна етика
- Етика на политиката
- Феминистичка етика
- Џ. Бентам
– поставува темели на утилитаризам и критериуми на задоволството – “Најмногу среќа за најмногу луѓе”
Џ. С. Мил
воведува име утилитаризам – “Корист за себе и корист за другите”
- Етички начела/императиви
Категорички – врвни, сам ги открива
Закон – објективен принцип
Максими – субјективен принцип
Хипотетички
- Поимот добро Аристотел го поврзува со поимот
доблест
- Доблеста ја дефинира како
состојба на избор (на некоја средина, некој среден пат кој се одредува со начела и тоа со начелата на разумниот човек).
- Поделба на доблеста
Природни способности, расположенија и чувства
- Изборот на нашите доблести и одредени ставови како и правилното однесување се должат на
разумот
- Доблеста е како средина меѓу
претераноста и недостигот, човекот треба да се држи до мерата златна средина.
- Хедонизам/евдајмонизам
етичко учење кое задоволството го смета за највисоко добро.
- Аристотел е основач на
хедонистичката етичка докторина која ја изведува од сензуализмот според кој познанијата се манифестираат како чувства на задоволство или болка. Оттука задоволството е добро, а болката зло.
- Сензуализмот е радикален облик на
хедонизмот
- Атараксија
непоматеност на душата.
- Хедонизмот на Епикур се развива во една изразено духовна насока. Епикур вели дека тоа се состои во
мир и непотаменост на душата – атараксија.
- Десетте Божји заповеди
-Почитувај го твојот татко и мајка за да ти биде добро и да живеат долго на земјата!
-Не убивај!
-Не преви прељуба!
-Не кради!
-Не сведочи лажно!
-Не пожелувај ништо што е туѓо!
-Не пожелувај жена на својот ближен,ниту негоиве слуги,ниту неговиот дом,ниту неговите слуѓинки,ниту неговиот вол,ниту неговото магаре,ниту што и да е на твојот ближен.
- Претставници на ултилитаризмот се
Џереми Бентам и Џон Стјуард Мил
- Утилитаризам потекнува од
UTILITAS (Корист)
UTILIS (корисно)
- За да ја разработи својта етичка теорија Бентам се впуштил во изградба на еден вид морална аритметика или етичка сметка која опфаќа неколку битни критериуми за одредувањето на вредноста на самите задоволства.
Според него таквите критериуми може да се сумираат во 7 основи:
Интензитет, траење, извесност или неизвесност, близина или оддалеченост, плодност, чистота, обем.
- Џон Стјуард Мил се стреми кон
постигнување општа среќа.
- Според Кант нашето сознание потекнува од
нашата свест, од нашиот чист УМ, па според тоа изворот на моралот е нашата свест во нашата чиста морална свест.
- Филозофијата на моралот на Кант е позната какo
етика на должноста.
- Етичките начела Кант ги нарекува
императиви бидејќи го обврзуваат секој етички објект.
- Кант разликува 2 императиви
-Категорички императиви
-Хипотетички императиви
- Категоричките императиви се
безусловни и општи начела.
- Категоричкиот императив според Кант претставува и
општа норма за морална проценка на постапките, како норма за проценките, категорички императив освен закон во себе користи и максима.
- Секој категорички императив Кант го расчленува и формира низ 3 начела
- Постапувај така што твоето субјективно начело на твоите дејства ќе стане општ закон.
- Постапувај така што човештвото, како во твојата личност, така и во личноста на секој друг човек, секогаш би го употребувал како цел, некогаш само како средство.
- Идејата за скеое разумно суштество е како општа законодавна волја.
