Section 1.1 Flashcards
Ομάδα Εκπαιδευομένων - Ομάδες Στόχοι
1(Γ) Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχουν οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι;
1)Έρχονται στην εκπαίδευση συνήθως με συγκεκριμένους στόχους:Η απόφαση να συμμετέχουν σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα είναι απολύτως συνειδητή και προέρχεται συνήθως από την ανάγκη να καλύψουν συγκεκριμένες ανάγκες τους.
2) Έχουν ευρύτερο και διαφορετικό φάσμα εμπειριών:απορρέουν από καταστάσεις της ενήλικης ζωής, όπως είναι οι επαγγελματικές δραστηριότητες, οι κοινωνικές ευθύνες, οι πολιτικοί ρόλοι, οι οικογενειακές σχέσεις. Κατά συνέπεια έχουν την ανάγκη το περιεχόμενο της εκπαίδευσής τους να συνδέεται με τις συγκεκριμένες εμπειρίες τους και να τις αξιοποιεί.
3) Έχουν αποκρυσταλλώσει τους προτιμώμενους τρόπους μάθησής τους: Αλλοι προτιμούν να μαθαίνουν ακούγοντας το διδάσκοντα, άλλοι παρατηρώντας, άλλοι εμπλεκόμενοι σε δραστηριότητες και αντλώντας διδάγματα από αυτές, άλλοι μελετώντας μόνοι τους κ.ο.κ.
4) Έχουν τάση για ενεργητική συμμετοχή:οι ενήλικοι επιθυμούν να αντιμετωπίζονται ως υπεύθυνοι άνθρωποι. Συνήθως προτιμούν να ζητείται η γνώμη τους, να υπάρχει ανοικτός διάλογος και επικοινωνία. Η φιγούρα του «εκπαιδευτή αυθεντία» συνήθως τους απωθεί.
5) Αντιμετωπίζουν εμπόδια στη μάθηση: οι ενήλικοι συνήθως παρακολουθούν εκπαιδευτικά προγράμματα παράλληλα με άλλες υποχρεώσεις ενώ παράλληλα φέρουν παράλληλα το βάρος πολλών ευθυνών. Αυτοί και άλλοι παράγοντες δημιουργούν σημαντικά εμπόδια στην εκπαιδευτική τους πορεία (βλέπε επόμενη διαφάνεια για πληρέστερη συζήτηση αυτών των εμποδίων).
2(Β) Η διάθεση για ενεργητική συμμετοχή αποτελεί χαρακτηριστικό των ενηλίκων εκπαιδευομένων;
Oι ενήλικοι επιθυμούν να αντιμετωπίζονται ως υπεύθυνοι άνθρωποι. Συνήθως προτιμούν να ζητείται η γνώμη τους, να υπάρχει ανοικτός διάλογος και επικοινωνία. Η φιγούρα του «εκπαιδευτή αυθεντία» συνήθως τους απωθεί.
3(Β) Γιατί η εκπαίδευση ενηλίκων πρέπει να σχετίζεται με τις εμπειρίες τους;
Επειδή ευρύτερο και διαφορετικό φάσμα εμπειριών που απορρέουν από καταστάσεις της ενήλικης ζωής, όπως είναι οι επαγγελματικές δραστηριότητες, οι κοινωνικές ευθύνες, οι πολιτικοί ρόλοι, οι οικογενειακές σχέσεις, καθώς και αποκρυσταλλομένους και προτιμόμενους τρόπους μάθησησς έχουν την ανάγκη το περιεχόμενο της εκπαίδευσής τους να συνδέεται με τις συγκεκριμένες εμπειρίες τους και να τις αξιοποιεί.
Προτιμούν, με άλλα λόγια, το είδος εκείνο της μάθησης που σχετίζεται με όσα ήδη γνωρίζουν ή εφαρμόζουν στην καθημερινή ζωή. Έτσι οι προηγούμενες εμπειρίες γίνονται αφετηρία για τη νέα μάθηση. Στο σημείο αυτό συναντιόμαστε λοιπόν με ένα από τα βασικά πορίσματα της θεωρητικής επισκόπησης του προηγούμενου κεφαλαίου, που αφορά την αξιοποίηση των εμπειριών στις διαδικασίες εκπαίδευσης ενηλίκων.
4(Β) Ποιοι μπορεί να είναι οι εκπαιδευτικοί στόχοι των ενηλίκων;
- Επαγγελματικοί
- Εκπλήρωσης κοινωνικών ρόλων (π.χ. γονέας)
- Προσωπικής ανάπτυξης (υγεία, ψυχολογία, τέχνες, δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου)
- Απόκτησης κύρους
5(Γ) Ποια είναι τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι στη μαθησιακή διαδικασία;
-Οργανωσιακά ή θεσμικά εμπόδια: Εμπόδια που οφείλονται στην κακή οργάνωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας (μη σχετικό με τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες τους περιεχόμενο, ελλιπείς υποδομές, πρόχειρα σχεδιασμένα εκπαιδευτικά υλικά, κλπ).
-Καταστασιακά εμπόδια: Εμπόδια που απορρέουν από τις κοινωνικές υποχρεώσεις και τα καθήκοντα των ενήλικων εκπαιδευομένων, που συχνά τους περισπούν και τους εμποδίζουν στην πορεία των σπουδών.
-Εσωτερικά ή προδιαθετικά εμπόδια: Εμπόδια που απορρέουν από την προσωπικότητα των ατόμων καθώς και τις προκαταλήψεις που έχουν αποκτήσει λόγω παλαιότερων εκπαιδευτικών τους εμπειριών στο πλαίσιο συνήθως του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος.
6(Β) Ποιες είναι οι βασικές προϋποθέσεις αποτελεσματικής μάθησης των ενηλίκων εκπαιδευομένων;
- Η εκπαίδευση έχει εθελοντικό χαρακτήρα: Η πίεση προς τους ενηλίκους, για οποιονδήποτε λόγο, προκειμένου να συμμετάσχουν σε μια εκπαιδευτική διαδικασία έχει σχεδόν πάντα αρνητικό αποτέλεσμα. Είναι απαραίτητο η απόφαση για συμμετοχή να είναι προϊόν συνειδητής και ελεύθερης επιλογής
- Θα πρέπει να αποσαφηνίζονται οι εκπαιδευτικοί στόχοι:Οι στόχοι θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο σαφείς, ρεαλιστικοί, συνδεδεμένοι με τις ανάγκες των εκπαιδευόμενων. Για αυτό το λόγο έχει μεγάλη σημασία η διάγνωση των εκπαιδευτικών αναγκών (βλέπε σχετικά επόμενη θεματική ενότητα), που γίνεται πριν από την έναρξη ενός προγράμματος, καθώς και η συζήτηση για τους εκπαιδευτικούς στόχους, που γίνεται κατά την εναρκτήρια συνάντηση.
- Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι άψογα οργανωμένο σε όλα τα επίπεδα: Π.χ. σε ό,τι αφορά την υποδομή, το εκπαιδευτικό υλικό, τη γραμματειακή υποστήριξη, την ποιότητα της διδασκαλίας, τη μαθησιακή υποστήριξη των εκπαιδευόμενων, κλπ.
- Το περιεχόμενο έχει άμεση σχέση με τις ανάγκες και τις εμπειρίες των εκπαιδευομένων: Πρέπει να συνδέονται στενά με καταστάσεις που αντιμετωπίζουν ή θα αντιμετωπίσουν οι εκπαιδευόμενοι. Επίσης είναι σκόπιμο να τους δίνονται πολλά εναύσματα, ώστε να αξιοποιούν τις εμπειρίες τους, να τις επεξεργάζονται και να μαθαίνουν από αυτές.
- Λαμβάνονται υπόψη οι προτιμώμενοι τρόποι μάθησης:Χρειάζεται εξατομικευμένη προσέγγιση του τρόπου με τον οποίο κάθε εκπαιδευόμενος μαθαίνει καλύτερα και η διδασκαλία πρέπει να οργανώνεται λαμβάνοντας υπόψη τους τρόπους αυτούς.
- Ενθαρρύνεται σταδιακά η ενεργητική συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία:Ο εκπαιδευτής είναι σκόπιμο να αφήνει σταδιακά μεγαλύτερο εύρος πρωτοβουλίας και να υποκινεί τους εκπαιδευομένους να συμμετέχουν ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία. Προς την κατεύθυνση αυτή διευκολύνει η εφαρμογή ενεργητικών μεθόδων διδασκαλίας (βλέπε σχετικά επόμενη ενότητα).
- Διερευνώνται τα εμπόδια στη μάθηση που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευόμενοι, καθώς και οι τρόποι για την υπέρβασή τους: Ο εκπαιδευτής προσπαθεί να διαγνώσει τους παράγοντες που ενδεχομένως εμποδίζουν τη μάθηση και ενυπάρχουν στο πλαίσιο της ομάδας, της οποίας έχει την ευθύνη (βλέπε σχετικά με τα εμπόδια προηγούμενες διαφάνειες σε αυτή τη Θ.Ε.).
- Διαμορφώνεται μαθησιακό κλίμα που χαρακτηρίζεται από ουσιαστική επικοινωνία, συνεργατικό πνεύμα και αμοιβαίο σεβασμό: Στην εμπέδωση ενός τέτοιου συνεργατικού μαθησιακού κλίματος είναι καθοριστικός ο ρόλος του εκπαιδευτή ο οποίος με τα λόγια αλλά κυρίως με τις πρακτικές του προωθεί συνεργατικές μορφές μάθησης σεβόμενος απόλυτα την ιδιαιτερότητα κάθε εκπαιδευόμενου στο πλαίσιο της ομάδας.
7(Β) Για ποιους λόγους είναι σκόπιμο να ενθαρρύνεται η ενεργητική συμμετοχή των ενηλίκων στην εκπαιδευτική διαδικασία;
Με βάση τη συζήτηση που θα γίνει, ο εκπαιδευτής είναι σκόπιμο να επιφέρει στο σχεδιασμό του προγράμματος τις τροποποιήσεις που είναι εφικτές και που συνδέονται με τις ανάγκες των εκπαιδευομένων.
Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που μπορεί να τους ζητηθεί να ψάξουν και αυτοί για διδακτικό υλικό και να το θέσουν στην κρίση του εκπαιδευτή που, αν το βρει κατάλληλο, μπορεί να το διανείμει στους άλλους. Παραδείγματος χάρη μπορούν να φέρουν, ανάλογα με το μάθημα, κείμενα, άρθρα, στατιστικά στοιχεία, φωτογραφίες, στοιχεία από την εμπειρία τους, στοιχεία που μπορούν να βρουν στο internet ή στην τοπική βιβλιοθήκη κ.ο.κ. Με αυτό τον τρόπο θα αισθανθούν ότι το εκπαιδευτικό υλικό δεν διαμορφώθηκε ερήμην τους, αλλά συνέβαλαν και αυτοί στη διαμόρφωσή του.
Είναι επίσης δυνατή η αξιοποίηση ορισμένων εκπαιδευομένων ως συντονιστών ομάδων εργασίας ή ως «κατά περίπτωση εκπαιδευτών» στο μέτρο που έχουν τις απαραίτητες γνώσεις και ικανότητες. Μπορεί επίσης να ζητηθεί η συμμετοχή των εκπαιδευομένων στη διαμόρφωση του χώρου όπου γίνονται τα μαθήματα και η πρακτική άσκηση, ώστε να αισθάνονται όσο γίνεται πιο άνετα μέσα σε αυτόν. Όμως το πιο προνομιακό ίσως έδαφος για την ανάπτυξη της συμμετοχής των εκπαιδευομένων είναι εκείνο των εκπαιδευτικών τεχνικών, μέσω των οποίων πραγματοποιείται η μάθηση.
Με όλα τα παραπάνω συγκρατούν περισσότερα
- Ενίσχυση της Αυτονομίας: Η ενεργητική συμμετοχή ενθαρρύνει τους ενήλικες να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και να γίνονται υπεύθυνοι για τη δική τους μάθηση, ενισχύοντας την αυτονομία τους.
- Βελτίωση της Διαδικασίας Μάθησης: Όταν οι ενήλικες συμμετέχουν ενεργά, η διαδικασία μάθησης γίνεται πιο αποτελεσματική και προσαρμοσμένη στις ανάγκες τους, καθώς οι εκπαιδευτές μπορούν να προσαρμόσουν το περιεχόμενο και τις μεθόδους διδασκαλίας σύμφωνα με τις αντιδράσεις και τις ανάγκες των μαθητών.
- Ανάπτυξη Κριτικής Σκέψης: Η συμμετοχή σε διαλόγους και δραστηριότητες προάγει την κριτική σκέψη και την ικανότητα ανάλυσης, γεγονός που είναι ζωτικής σημασίας για την επίλυση προβλημάτων στην καθημερινή ζωή.
- Δημιουργία Κοινωνικών Σχέσεων: Η ενεργητική συμμετοχή προάγει τη συνεργασία και την αλληλεπίδραση μεταξύ των εκπαιδευομένων, ενισχύοντας τις κοινωνικές σχέσεις και το αίσθημα του ανήκειν σε μια κοινότητα.
- Αυξημένη Κίνητρα: Όταν οι ενήλικες συμμετέχουν ενεργά, είναι πιο πιθανό να παραμείνουν κινητοποιημένοι και ενδιαφερόμενοι για τη διαδικασία μάθησης, γεγονός που οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα.
- Εφαρμογή Γνώσεων στην Πράξη: Η ενεργητική συμμετοχή επιτρέπει στους μαθητές να εφαρμόσουν άμεσα τις γνώσεις που αποκτούν, κάνοντάς τες πιο σχετικές και χρήσιμες στην επαγγελματική και προσωπική τους ζωή.
Αυτοί οι λόγοι υπογραμμίζουν τη σημασία της σταδιακής ενθάρρυνσης της ενεργητικής συμμετοχής των ενηλίκων στην εκπαιδευτική διαδικασία, προκειμένου να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα μάθησης και προσωπικής ανάπτυξης.
8(Α) Να δώσετε έναν ορισμό του ενήλικου εκπαιδευόμενου
Χρήσιμο κριτήριο για τον χαρακτηρισμό ενός ατόμου ως ενήλικο, όμως, είναι το κατά πόσο το άτομο αυτό βρίσκεται στην κατάσταση της ενηλικιότητας. Ο Knowles τονίζει την πολύπλοκη αυτή σχέση επισημαίνοντας ότι «γινόμαστε ενήλικοι από κοινωνική άποψη όταν αρχίζουμε να αναλαμβάνουμε ρόλους ενηλίκων, όπως είναι οι ρόλοι του πλήρως απασχολούμενου, του συζύγου, του γονέα, του πολίτη που ψηφίζει κτλ […] Γινόμαστε ενήλικοι από ψυχολογική άποψη όταν φτάνουμε στην αυτοαντίληψη ότι εμείς είμαστε οι υπεύθυνοι για τη ζωή μας, ότι είμαστε αυτοπροσδιοριζόμενοι»
9(Α) Ποιοι παράγοντες δυσχεραίνουν, γενικά, την ένταξη και παραμονή των κοινωνικά ευπαθών ομάδων σε προγράμματα εκπαίδευσης;
- Η μη προσφορά θέσεων εργασίας στις ομάδες αυτές ύστερα από την ολοκλήρωση των προγραμμάτων εκπαίδευσης ή κατάρτισης.
- Η έλλειψη προγραμμάτων εκπαίδευσης ή κατάρτισης που ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες και στα ενδιαφέροντα των ομάδων αυτών.
- Η έλλειψη συνέχειας αυτών των προγραμμάτων.
- Η έλλειψη οικονομικών πόρων.
- Η μη σύνδεση των προγραμμάτων με ένα δίκτυο παροχής ψυχο -κοινωνικών υπηρεσιών, που θα έχει στόχο την κοινωνική επανένταξη.
- Η έλλειψη υποστηρικτικού οικογενειακού περιβάλλοντος, είτε γιατί δεν υπάρχει είτε διότι έχει αποκοπεί από τον ψυχικά ασθενή, τον φυλακισμένο κ.λ.π. που έχει την ανάγκη του.
- Οι προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες που μπορεί να έχουν τα άτομα αυτά από το εκπαιδευτικό σύστημα.
- Ψυχικά και κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα που ανήκουν σε αυτές τις ομάδες
10(Β) Ποιοι παράγοντες δυσχεραίνουν την ένταξη και παραμονή των παλιννοστούντων- μεταναστών- προσφύγων σε προγράμματα εκπαίδευσης;
-Διαπολιτισμική επικοινωνία
Η άγνοια της γλώσσας και οι συνακόλουθες δυσκολίες στην επικοινωνιακή ικανότητα, η κοινωνικοποίησή τους σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό υπόστρωμα (ανατροφή σε κοινωνίες με πολύ διαφορετική λειτουργία θεσμών, όπως π.χ. η οικογένεια ή η θρησκεία), η άγνοια του συστήματος αξιών και η αδυναμία κατανόησης του πολιτισμού της κοινωνίας υποδοχής δυσχεραίνουν σημαντικά την ενεργό προσαρμογή τους.
-Προβλήματα καθημερινής ζωής
Οι ομάδες αυτές αντιμετωπίζουν βασικά προβλήματα στην καθημερινή τους ζωή, όπως αυτό της ανεύρεσης κατοικίας, της υγειονομικής περίθαλψης, της εκπαίδευσης (ασυμβατότητα εκπαιδευτικών συστημάτων, αδυναμία αναγνώρισης πτυχίων κ.λπ.), δυσκολίες που οξύνονται λόγω της άγνοιας βασικών στοιχείων για τη λειτουργία του ελληνικού κράτους, των υπηρεσιών του και ευρύτερα της ελληνικής κοινωνίας. Επίσης μπορεί να αντιμετωπίζουν προβλήματα περιθωριοποίησης, αποκοπής από ευρύτερα κοινωνικά δίκτυα, προκαταλήψεων και αρνητικών συμπεριφορών από τμήματα της ελληνικής κοινωνίας.
- Οικονομική - εργασιακή κατάσταση
Η κακή, σε πολλές περιπτώσεις, οικονομική κατάσταση των μεταναστών μπορεί να συνδυάζεται με υψηλά επίπεδα ανεργίας, υποαπασχόλησης, ετεροαπασχόλησης κ.τ.ό. Επιπλέον η σταδιακή επέκταση της απασχόλησης των ομάδων αυτών συνδυάστηκε κυρίαρχα με την εξάπλωση της παραοικονομίας και της καταπάτησης των δικαιωμάτων των εργαζομένων και της σχετικής νομοθεσίας. Οι ομάδες αυτές, ως ευάλωτη και φτηνή εργατική δύναμη, χρησιμοποιούνται σε δραστηριότητες, για τις οποίες υπάρχει πολύ χαμηλότερη προσφορά από την πλευρά των γηγενών Ελλήνων και επίσης αποζημιώνονται με χαμηλότερες αμοιβές εργασίας. Κατά κανόνα απασχολούνται στις πιο βαριές, ανθυγιεινές, επικίνδυνες και κακοπληρωμένες εργασίες, πολλές φορές χωρίς δυνατότητα ασφάλισης.
- Ζητήματα νομιμοποίησης και ισότητας ευκαιριών Η προβληματική ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία οξύνεται από την αδυναμία άσκησης των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων τους. Η μακρόχρονη παραμονή τους σε καθεστώς ημινομιμότητας (τμήμα των προσφύγων και ομογενείς για μια μεγάλη περίοδο της προηγούμενης δεκαετίας) ή/και παρανομίας (ευρύτερες κατηγορίες αλλοδαπών μεταναστών), τους στερεί την ισότιμη ένταξη και εντείνει, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, προβλήματα και ανισότητες που αναδεικνύονται σε άλλες σφαίρες της κοινωνικής ζωής (με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό του εργασιακού χώρου, της οικονομικής ένταξης κ.λπ.).
- Ψυχολογικές δυσκολίες
Ο συνδυασμός όλων των προηγούμενων δυσκολιών δημιουργεί ένα υψηλό επίπεδο ανθρώπινης ανασφάλειας στις ομάδες αυτές. Μέσα σε συνθήκες ανασφάλειας είναι απαραίτητο να διαχειριστούν μια σειρά από πρακτικά προβλήματα, ενώ ταυτόχρονα καλούνται να «επαναδιαπραγματευτούν» την ίδια την ταυτότητά τους μέσα στο νέο κοινωνικό περιβάλλον. Οι σημαντικές αλλαγές στις συνθήκες ζωής τους αναδιαμορφώνουν τις εμπειρίες τους και οδηγούν στην ανάγκη ανασυγκρότησης της ίδιας της προσωπικότητάς τους (ανάγκη μεγαλύτερης ευελιξίας, ανοχής κ.λπ., χωρίς παράλληλα να χάνεται η αίσθηση της συνέχειας, της ταυτότητάς τους, των αξιών τους κ.τ.ό.). Σημαντικά στοιχεία επίσης που μπορούν να επηρεάσουν την ‘πορεία’ της ενσωμάτωσής τους αποτελούν οι υφιστάμενες προσδοκίες τους ή/και τα σχέδιά τους για μόνιμη ή προσωρινή παραμονή στην ελληνική κοινωνία.
