reljef Flashcards
kako dolazi do padinskih procesa
prilikom narusavanja prirodnih antropogenih procesa, padinski proces se najcesce odvija u intervalima, na ogranicenim povrsinama kao sto su planinske padine
kakvi prirodni procesi mogu biti
mogu biti egzogeni (mehanicka i hemijska erozija) i endogeni (zemljotresi)
egzogeni procesi
mehanicka i hemijska erozija, glavni pokretac je Sunce . Pod njegovim uticajem voda kruzi u prirodi
kretanje vodenih i vazdusnih masa
tu veliku ulogu imaju geografska sirina, nadmorska visina i nagib terena
spoljasnje sile koje menjaju oblike reljefa, tj. morfostrukturu
padavine, tekuce vode, more, led i vetar
sta proucava geomorfologija
proucava izmene u reljefu do kojih dolazi zbog uticaja erozije stenovitih masa i akumulacije sedimenata
osnovni procesi koji uticu na morfostrukturu
raspadanje stena, denudacija, rad reka, morskih talasa, lednika i vetra
cge aje razultat morfostruktura
rezultat endogenih i egzogenih procesa
sta su genetski oblici
su oblici u reljefu koji su nastali delovanjem egzogenih i endogenih sila
raspadanje stena moze biti
-insolaciono
- mrazno
- denudaciono
insolaciono raspadanje stena
pod uticajem Sunca se u pustinjama stene danju greju i sire se, a nocu hlade i skupljaju i nakon nekog vremena dolazi do pukotina i nakon toga komadanja stena
- nastaju pustinjske hamade
mrazno raspadanje stena
na prostorima gde se u pukotinama zadrzava voda i smrzava i pukotine se sire i dolazi do pucanja stena
- nastaju tocila i sipari
tocila
brazde kroz koje se kotrljaju raspadnuti komadi stena (drobinski materijal)
sipari
kupe od drobinskog materijala tj raspadnutih stena ispod tocila, spajanjem vise sipara nastaje plaz. Tocila i sipari su karakteristicni ta visoke planine gradjene od krecnjaka i dolomita
denudaciono raspadanje stena
predstavlja sve procese ogoljavanja padina i odnosenja rastresitih materijala sa njih
- glavni faktori za denudaciono raspadanje stena su nagib padina, sastav podloge, izlucivanje padina i odsustvo vegetacije
spiranje zemljista prilikom denudacionog raspadanja stena
obrazuju se brazde, vododerine i jaruge, krajnji rezultat spiranja zemljista je stvaranje razorenih i neplodnih povrsina ili rdjave zemlje
antropogena erozija
nastaju klizista, a ona nastaju klizenjem zemljista do kod dolazi kada se rastresiti sloj sedimenana optereti vodom, nastaju posle velikih kisa ili topljenja snega
erozija
odnosenje i izravnjavanje
akumulacija
talozenje
odroni
nastaju kada se delovi stena spustaju ili kotrljaju niz padinu, imaju veliku destruktivnu moc, pojavljuju se nakon kisa, topljenja snega i zemljotresa
sta je fluvijalni proces
oblikovanje reljefa delovanjem reka, najrasprostranjeniji je na zemlji
kako radi fluvijalni proces
zapocinje povrsinskim oticanjem vode i fizickom erozijom, spiranjem, tokom vremene nastaje potok i recica , i nakon toga reke
kakvu eroziju vrse vode u rekama
mehanicku
kakav moze biti recni nanos
rastvoreni, lebdeci i vuceni
rastvoren nanos
rastvoren nanos potice od hemijske erozije vode na stene preko kojih se reka krece
lebdeci nanos
lebdeci nanos su najsitnije cestice ili prasina koju reka nanosi
vuceni nanos
krupni delovi stena koje reka kotrlja po njenom dnu
sta su reke i kako deluju
reke su najveci nivelatori na zemljinoj povrsini, deluju erozivno i akumulativno
sta sve nastaje mehanickom erozijom reke
recno korito, recna dolina, recna terasa, fluvijalna povrs, meandri, kanjoni, klisure
recno korito
udubljene u povrsini ispunjeno vodom, proteze se od izvora do usca, moze da bude razlicitog izgleda, oblik recnog korita zavisi od nagiba terena, kolicine vode i vrste stena u koje reka useca
korita planinskih i ravnicarskih
planinske reke- duboka i uska korita
ravnicarska- siroka i plitka korita
meandri
krivudava recna korita u vidu latinicnog slova S
- cesto se odvajaju od korita
- Drina, Uvac
hodovi
mesta gde su recna korita produbljena mehanickom erozijom
sprudovi
mesto gde se talozi odneseni materijal
- suprotna strana korita gde jacina reke slabi
vodopadi, brzaci, slapovi
odseci gde se voda preliva
- najveci vodopad je Iguasu u Juznoj Americi
- nastaje produbljivanjem dela korita koji je napravljen od meksih stena
postoje: tektonski (andjeoski vodopad), erozivni vodopad (spustanje zemljista, nijagarini vodopadi), akumulativni (talozenjem nastaju bedemi, plitvicki vodopadi)
recna dolina
udubljenje u reljefu sa obe strane recnog korita
- ima dolinsko dno (vertikalna erozija) i strane (bocna erozija)
- nastaje vertikalnim i bocnim usecanjem korita
- na delovima gde preovladava vertikalna erozija nastaju doline strmih strana
kanjoni
nastali delovanjem vertikalne erozija, strane saglasene sa sirinom recnog korita
- dolina reke Tare
- kanjon Kolorado
klisure
strane pod velikim nagibom u obliku slova V
- djerdapska klisura
normalne recne doline
blago izrazene strane i relativno prostrano dno
fosilne fluvijalne doline
fluvijalne donline kojima ne tece voda, u njima deluju erozivno akumulativno procesi, tako nastaju uadii suve kraske doline i submarinske doline
recna terasa
zaravan usecena na stranama recne doline predstavlja ostatak nekadasnjeg dolinskog dna ona predstavlja fosilni fluvijalni oblik
fluvijalna povrs
zatalasana zaravan ili visoravan na razvodjima susedni recnih tokova
akumulativni oblici
na mestima gde snaga reke slabi
- plavine
- recna ostrva
- delte
- aluvijalne ravni
- ade
- obale
plavine
kupasta uzvisenja koja nastaju talozenjem recnog materijala
recno ostrvo (ada)
nastaju iza usca reka, uglavnom kod ravnicarskih reka
- mogu biti velicine od nekoliko desetina metara do nekoliko stotina metara
- Marožo (Amazon) 40 100km2
aluvijalne ravni
ravnice koje nastaju akumulacijom recnog nanosa
- najniza recna terasa
- aluvijalne ravni su obicno pogodne za poljoprivredu
delta
recni nanos u vidu trouglaste ravnice na uscima reka
- Gang, Bramaputra, Jangcekjang, Nil, Volga, Niger, Misisipi, Dunav itd.
obale
odele se na.
- tektonske-
- erozivne- fjordovi (potopljena recna korita), estuari
- organogene- fitogene (mangrofske), zoogene (koralske)
- vulkanske
obale
odele se na.
- tektonske-
- erozivne- fjordovi (potopljena recna korita), estuari
- organogene- fitogene (mangrofske), zoogene (koralske)
- vulkanske
gde nastaje glacijalna erozija
u polarnim predelima, na visokim planinama
snezna granica
nadmorska visina iznad koje se sneg i led zadrzavaju tokom cele godine
lednici
nastaju od snega (metmorfozom)
cirk
udubljenje u kom lednik nastaje, u fosilnim cirkovima u kojima se zadrzava voda nastaju cirkna jezera
- cirkna jezera ( Šutmansko, Štrbačko)
valov
korito lednika, dolina kojom se lednik krece, u nekim valovima su nastala valovska lednicka jezera
fjord
nastaje potapanjem valova, duboki i dugacki zaliv strmih strana
morene
naslage razirenog stenovitog materijala
- mogu biti bocne i ceone
- bocne morene su dugi bedemi koji se oruzaji sa obe strane valova i paralelno sa lednikom
- čeone morene su polukruzni bedemi koji nastaju na mestu gde je oslabila moc lednika
terminalni basen
nalazi se sa unutrasnje strane morene, to je plitko udubljenje u kome se otapa led, u terminalnim basenima se nalaze jedni od najvecih lednickih jezera na svetu (Ženevsko, Bodensko, Garda, Bohinjsko, Bledsko)
sta je glavni agens u eolskom procesu
vetar
kako deluje vetar
vetar deluje deflacijom i korazijom
sta je deflacija
vetar razara postojece stene odnoseci manje otporne delove
korazija
nošeni fragmenti udaraju u druge stene
uadi
uadi su udubljenja nastala od presusenih rečnih korita
oaze
oaze nastaju kada se podloga ogoli do dela iz kojeg potiče voda
sta su gurovi
gurovi su uzvisenja koja nastaju modifikacijom vetra koji razara samo osnovu stena (ostenjak)
sta su dine
dine nastaju na mestima gde slabi snaga vetra ili gde dolazi do prepreka, izdvajaju se navetrinska i zavetrinska strana dina
migracije dina
migracije dina nastaju pomeranjem dina u smeru duvanja vetra
barhani
dine koje imaju oblik srpova, kada vetar razori samo mekane stene
eolska ostrva
nastaju navejavanjem peska na jezera ili neke druge vodene povrsine
pescare
pescare su fosilni oblici, izgradjene su od sitnog peska iz istorije
lesne zaravni
fosilni oblici, niski platoi izgradjeni od lesa
dezertifikacija
proces sirenja pustinja
sta je abrazija i kako nastaje
mehanickom erozijom talasa, menja se reljef okeanskih morskih i hezerskih obala, abrazija je odnosenje ili trenje i nastaje na ivicama kopna tj. obalama
sta podstice rad talasa
plima i oseka
osnovni agens marinskog procesa ili abrazije i sekundarni
osnovni: talasi
sekundarni: plima, oseka i morske struje
sta je talasna potkapina
talasna potkapina je udubljenje koje nastaje kada talas udari u obalu
sta je klif
nastaje iznad talasnih potkapina, i to je vertikalni odsek, nakon nekog vremena klif se obrusi iznad talasne potkapine i obala se suzava
sta je abraziona terasa
abraziona terasa se nalazi ispod klifa i talasne potkapine u podnozju, nastaje kada se obala suzava prilikom propadanja klifa
koji su erozivni oblici, a koji akumulativni medju marinskim procesima
erozivni: talasna potkapina, klif, abraziona terasa
akumulativni: plaza, pescani sprudovi, tombolo
sta je plaža
nanos od sedimentnih stena, najcešće peska i šljunka, koji se nalazi osnovne talasne baze i do dela gde talasi maksimalno dopiru
osnovna talasna baza
linija iznad koje tsalasi mogu da zahvate sedimentne i prenose ka plazi
tri zone u okviru kojih deluju talasi
-prostor u kom talasi zahvataju sedimente
- mlat mora, talasa
- zapljuskivanje talasa
pescani sprudovi (litoralni kordoni)
nanosne barijere od peska, imaju izduzen oblik, malu visinu i cesto se oruzaju paralelno sa obalom
litoralna ostrva
pescani sprudovi koji nisu povezani sa plazom ili obalom
kako se dele kraski oblici
dele se na povrsinske i podzemne, mogu biti i erozivni i akumulativni
tombolo
prirodni pescani sprud sa kojim je ostrvo spojeno sa obalom
sta je kraski proces
oblikovanje reljefa delovanjem hemijske erozije u karbonatnim stenama
koji su povrsinski kraski oblici
skrape, vrtace, uvale i kraska polja
koji su podzemni kraski oblici
jame, pecine, pecinski nakit, pecinske kade itd.
skrape
brazde u obliku pukotina u krecnjackim terenima, skrape mogu biti rebraste i mrezaste
vrtace
ovalna udubljenja u krasu, mogu imati oblik levka, bunara ili ovala
- nastaju prosirivanjem pukotina
- na dnu senalazi crvenica koja se obradjuje
uvale
prostrana izduzena udubljenja u krasu, nastaju srastanjem vise vrtaca, na dnu senalazi crvenica- jedino pldono zemljiste u kraski predelima
kraska polja
prostrana udubljena sa ravnim dnom i strmim stranama, nastaju srastanjem uvala i vrtaca
humovi
kupasta uzvisenja koja nastaju selektivnom hemijskom erozijom
- dinarske planine, kras tajlanda itd.
speleologija
nauka koja se bavi istrazivanjem podzemnih kraskih oblika
jame
strmi i vertikalni kanali sa otvorom na povrsini kraskog terena, nastaju zajednickim delovanjem mehanicke i hemijske erozije
- otvori jama mogu biti na dnu vrtaca, uvala i kraskih polja
-u nekim jamama se zadravaju led i sneg i takve jame se nazivaju sneznice i lednice
- najdublja jama na svetu je Vjerovkina
pecine
horizontalni kanali u unutrasnjosti krecnjacke mase, sastavljene su od dvorana ( prosirenja) i hodnika (suzenja)
- postoje i spratovi u pecinama (jedan hodnik iznad drugog)
- najveca pecina na svetu je Mamutska, a u Srbiji Lazareva
pecinski nakit
nastaje izlucivanjem vode sa tavanica pecina
- dva osnovna oblika su stalaktiti i stalagmiti
- stalaktiti su stubovi koji vise sa pecinskih tavanica, a stalagmiti se izdizu sa poda
- dugotrajan proces
pecinske kade
nastaju u podu pecine izlucivanjem kalcijum-karbonata iz vode. Imaju male zidove
