Pytania na egzamin Flashcards
Czym jest Ekonomia i jaka jest geneza słowa „Ekonomia”?
Ekonomia jest nauką gromadzącą i porządkującą prawdziwa wiedzę o gospodarowaniu. Jako nauka społeczna bada problemy społeczeństwa wynikające ze względnego niedoboru. Nowoczesna teoria ekonomii skupia się przeważnie na procesach rynkowych –przede wszystkim alokacja zasobów przez rynek czy też czynniki określające poziom i wzrost produktu gospodarczego.
Są dwie teorie pochodzenia słowa ekonomia. Jedna z nich mówi, że żyjący na przełomie V i IV w. P. N. E. Ksenofont napisał pracę o prowadzeniu gospodarstwa domowego (rolnego), która nazywa się Oikonomikos Oikos = dom, nomos = prawo, reguła. Natomiast druga teoria mówi, że słowo ekonomia jest połączeniem słów oikos – Dom, gospodarstwo domowe i nomeus – człowiek, który zarządza, przydziela. Czasownik oikonomeo oznacza więc kierującego domem.
Na gruncie jakich nauk kształtowały się rozważania dotyczące ekonomii w starożytności i średniowieczu?
W starożytności i średniowieczu główną epoką w historii myśli ekonomicznej była ekonomia przedklasyczna. W starożytności dominowała myśl grecka natomiast w średniowieczu scholastyka. Rozważania ekonomiczne prowadzone były w ramach dwóch „dyscyplin”:
• Praktycznych postulatów dot. Prawidłowego (?) zarządzania gospodarstwem
Domowym lub państwem;
• Etyki. Określone zachowania jednostek w obszarze gospodarowania są Postrzegane jako pożądane lub naganne, towarzyszy im niemal zawsze jakaś ocena moralna (UCZCIWOŚĆ, SPRAWIEDLIWOŚĆ, SŁUSZNOŚĆ).
Ekonomia nie stanowiła odrębnej dyscypliny, rozważania ekonomiczne pojawiały się przy okazji zajmowania się bardziej filozoficznymi kwestiami. Nie funkcjonował system rynkowy.
Czym wg. Arystotelesa różni się ekonomia od chrematystyki?
Ekonomika = zarządzanie ludźmi + niektóre sposoby zdobywania bogactwa
Chrematystyka = wszystkie sposoby zdobywania bogactwa
Arystoteles przeciwstawia chrematystyce ekonomikę. Punktem wyjścia jest ekonomika traktowana jako umiejętność nabywania, ogranicza się ona do zdobywania dóbr niezbędnych do życia i użytecznych dla domu lub państwa. Lecz istnieje jeszcze innego rodzaju umiejętność nabywania, zwana chrematystyką, dzięki której wydaje się, jakoby nie było granicy bogactwa i posiadania.
Wokół jakich zagadnień koncentrowała się myśl scholastyczna, jakich znasz jej przedstawicieli?
Myśl scholastyczna koncentrowała się wokół następujących zagadnień
• Samowystarczalność – rośnie produkcja na sprzedaż, ale nie odgrywa dominującej roli w życiu codziennym
• Gospodarka feudalna – rolnictwo naturalne w warunkach społeczeństwa rządzonego przez tradycję, zwyczaj i władzę
• Społeczeństwo:
o Ludność niewolna (służba)
o Właściciele ziemscy
o Rodzina królewska
o Kościół
• Ziemia własnością króla i Kościoła. System senioralny,
• Przywiązanie do ziemi chłopów
• Rola religii w stabilizowaniu porządku społecznego
• Autorzy scholastyczni – wykształceni zakonnicy podający normy prowadzenia działalności gospodarczej w zgodzie z dogmatami Religijnymi.
• Problem pogodzenia zmieniającej się działalności gospodarczej z Doktryną religijną.
Przedstawiciele:
• Św. Tomasz z Akwinu
• Święty Bonawentura
• Anzelm z Canterbury
Z czego w HME znany jest M. Kopernik?
W historii myśli ekonomicznej renesansowy astronom zapisał się przede wszystkim traktatem „Rozprawa o biciu monety”
W traktacie tym Kopernik sformułował zasadę, która dziś znana jest jako prawo Kopernika-Greshama. Zgodnie z nim gorszy pieniądz wypiera z obiegu lepszy. Gorszy to znaczy taki, który ma identyczny nominał, ale mniejszą zawartość kruszcu. Kopernik zauważył, że pełnowartościowy pieniądz jest zatrzymywany, przetapiany albo eksportowany, a w obiegu zostaje tylko „spodlony”. Ilość gorszego pieniądza musi być większa niż dobrego, a to z kolei winduje ceny.
Dlatego część historyków uważa, że Kopernik jako pierwszy sformułował ilościową teorię pieniądza, łączącą ilość pieniądza w obiegu z poziomem cen.
Jakie wynalazki (przemiany w jakich obszarach) w największym stopniu przyczyniły się do upadku systemu feudalnego ?
Do wynalazków które spowodowały upadek sytemu feudalnego można zaliczyć:
- proch strzelniczy – wyeliminował klasę rycerską
- kompas – rozwinął kolonializm oraz handel międzynarodowy
- prasa drukarska – rozwinęła naukę
Do upadku systemu feudalnego przyczyniła się również rewolucja francuska.
Co należało do podstawowych postulatów merkantylistów?
Postulaty merkantylistów:
• Celem działalności gospodarczej jest produkcja a nie konsumpcja
• Państwo powinno dążyć do osiągnięcia dodatniego bilansu handlowego. Należy zatem zachęcać do eksportu a zniechęcać do importu
• Unifikacja państwa poprzez spójny system ceł i wolny handel wewnętrzny
• Zapewnienie odpowiednich wpływów do skarbu poprzez rozwój gospodarczy
• Zakładali, że całkowite bogactwo świata jest skończone i stałe (gra o sumie 0)
• Zachęcali do zwiększania produkcji oraz eksportu, a także do zmniejszania importu i konsumpcji krajowej
• Naciskali na niskie płace w rolnictwie i sektorze rzemieślniczym by mieć przewagę konkurencyjną w handlu zagranicznym
• Płace powinny być na poziomie minimum przetrwania – wyższe płace prowadzą do spadku podaży pracy i spadku produkcji
• Zatem w sumie – proponowali politykę skutkującą ubóstwem szerokich mas społecznych
• Bogactwo narodu miało być oparte na masowym ubóstwie
Gdzie zdaniem fizjokratów tworzony był produkt czysty?
Produkt czysty (netto) = nadwyżka w rolnictwie ponad koszty produkcji, czyli renta gruntowa.
Według fundamentalnego poglądu fizjokratów jedynym źródłem bogactwa była ziemia i dlatego tylko z niej mógł powstać produkt czysty. Fizjokraci uważali, że praca niezwiązana z rolnictwem polega wyłącznie na przekształceniu jednego dobra w inne, nie jest więc wartościotwórcza
Z czego znany jest w ekonomii Francis Quesnay?
Quesnay używał analogii między medycyną a gospodarką (np. cyrkulacja
krwi a cyrkulacja pieniądza).
Uważał, że Jedynym źródłem bogactwa jest rolnictwo. Inne sektory gospodarki (handel, rzemieślnictwo) są jałowe – nie dają produktu netto (pojęcie produktu czystego netto)
Stworzył tablicę ekonomiczną (Tableau economique) która pokazywała obieg okrężny w gospodarce i wewnętrzna współzależność gospodarki.
Kim był Richard Cantillon?
Richard Cantillon (1680 - 1734)
• Był prekursorem ekonomii klasycznej.
• Rynek postrzegał jako system koordynujący działania producentów i konsumentów. U podstaw leży egoistyczny interes osobisty. Głównymi graczami na rynku są przedsiębiorcy.
• Rozwija teorię ceny w której wyróżnia długookresowe czynniki równowagi (wewnętrzna wartość) i czynniki krótkookresowe. Wewnętrzna wartość jest konstruowana w oparciu o
ilość ziemi i pracy niezbędnej do wyprodukowania towaru (teoria wartości oparta na ziemi).
• Przez pojęcie pracy rozumiał zarówno pracę najemną jak i pracę przedsiębiorców (producentów i kupców), ta druga związana była z nieuchronnym elementem ryzyka.
• Wszyscy jednak zależni są od właścicieli ziemskich.
Zmiany w jakich podstawowych obszarach przyczyniły się do wybuchu rewolucji przemysłowej?
- Eksplozja demograficzna
- Rewolucja agrarna
- płodozmian
- wynalazki w rolnictwie
- najwcześniej uregulowane stosunki agrarne (grodzenia) - Postęp w medycynie i higienie
- związek pomiędzy mikrobami a chorobami
- L. Pasteur (pasteryzacja)
- Kanalizacja i zaopatrzenie w wodę
- Spadek śmiertelności niemowląt (średniowiecze 1/3
- Wzrost oczekiwanej długości życia (średniowiecze 40 lat) - Kolonializm
- Duże rynki zbytu
- Dostęp do surowców (cukier, bawełna)
- Gromadzenie środków (na inwestycje)
- Potęga marynarki UK - System polityczny
- stabilność (brak rewolucji)
- monarchia parlamentarna
- swoboda gospodarcza, naukowa, religijna
- ochrona patentowa
- brak podatków handlowych - Religia
- reformacje
- swoboda religijna
- dyskusja M. Webera czy protestantyzm to religia rozwoju gospodarczego kapitalizmu - Rewolucja naukowa
- R. Boyle
- I. A. Newton
- A. Lavoisier
- The Royal Society
- Klimat naukowy - Przesłanki przyrodnicze
- obfitość surowców (ruda żelaza, węgiel kamienny) - zastąpienie drewna do celów opałowych węglem kamiennym
- tani transport (linia brzegowa, system rzek i kanałów)
- rozwinięta sieć dróg bitych
- wyspiarskie położenie
- dostęp do morza, sieć portów - możliwość prowadzenia handlu morskiego
- wilgotny klimat
Wynalazki z której dziedziny uznawane są za istotniejsze w przebiegu rewolucji przemysłowej?
Zasadnicze kierunki przemian:
- mechanizacja przemysłu włókienniczego
(1733) latające czółenko (John Kay)
(1764) przędzarka Spinning Jenny (James Hargreaves)
(1804) tkaniny żakardowe
(1787) napęd do maszyn przędzalniczych
(1797) napęd do warsztatów tkackich
(1796) napęd do walców farbiarskich
(1811) napęd do maszyn drukarskich - maszyny parowe
(1712) silnik parowa (Thomas Newcomen)
(1769) maszyna parowa (James Watt) - rozwój przemysłu górniczego i hutniczego
(1769) pompy do odwadniania kopalni
(1776) pompy do miechów hutniczych
(1782) napęd do młotów i walców hutniczych
(1784) napęd do wyciągu w kopalniach - mechanizacja rolnictwa
(1785) młyn parowy
(1802) młockarnia parowa - rozwój transportu
(1801) parowóz (samochód parowy)
(1807) parostatek
(1814) parowóz na szynach (lokomotywa)
Kim był oraz jaką rolę w rozwoju ekonomii odegrał Adam Smith, podaj tytuły jego najważniejszego dzieła?
Nazywany “ojcem ekonomii”, ponieważ udało mu się zsyntetyzować osiągnięcia poprzedników w jeden spójny system wyjaśniający działanie rynków, wzrostu gospodarczego, rekomendujący prowzrostową politykę gospodarczą.
Wywarł ogromny wpływ na rozwój myśli ekonomicznej. Był zainteresowany przede wszystkim polityką oddziałującą na wzrost i rozwój gospodarczy. Postrzegał leseferyzm jako najefektywniejszą politykę (w tym czasie i miejscu, w którym żył). Analiza kontekstowa, szeroka (czynniki ekonomiczne, historyczne, polityczne i instytucjonalne).
Trzy najważniejsze tendencje w kontynuacji myśli A. Smitha: (1) mikroekonomiczna, (2) makroekonomiczna, (3) polityka gospodarcza.
Najważniejsze dzieła:
− 1759 „Teoria uczuć moralnych” (Theory of Moral Sentiments), w której analizował zachowania człowieka
− 1776 „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” (An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations)
Od czego zależy zdaniem A. Smith’a bogactwo narodów?
Według A. Smitha bogactwo narodów (produkt krajowy) to roczna praca całego narodu – roczny strumień dóbr i usług, a nie, jak twierdzili merkantyliści, zasób szlachetnych metali. Postawił też tezę, że końcowym celem działalności gospodarczej jest konsumpcja. Bogactwo narodów zależy od:
- Siły produkcyjnej pracy - siła produkcyjna pracy zależy od podziału pracy i specjalizacji. Wiąże się z tym także rozwój technologii, automatyzacja, ulepszenie i zwiększenie ilości maszyn. Smith zilustrował to na przykładzie fabryki wytwarzającej szpilki, w której, dzięki zastosowaniu podziału obowiązków, produkcja szpilek na robotnika wzrasta z 20 do 4800 na dzień. Podział pracy z kolei zależy od rozległości rynku i akumulacji kapitału. Im większy rynek tym lepsze warunki do podziału pracy.
Akumulacja kapitału ogranicza podział pracy, ponieważ pogłębianie podziału pracy jest możliwe tylko wtedy, gdy zgromadzi się środki na pokrycie luki w czasie między rozpoczęciem produkcji, a sprzedażą gotowego produktu.
- Relacji między pracą produkcyjną i nieprodukcyjną - według Smitha wzrost gospodarczy jest hamowany przez angażowanie się w pracę nieprodukcyjną. Bogactwo narodu zwiększa się jedynie poprzez większą liczbę pracowników zatrudnionych przy wytwarzaniu dóbr materialnych. Relacja zależy od zakumulowanego kapitału. Im jest większy, tym więcej siły roboczej można utrzymać. Najważniejszym czynnikiem spośród tych wszystkich jest akumulacja kapitału.
Czym jest tzw. „niewidzialna ręka”?
Jest to najsłynniejsza metafora ekonomiczna wprowadzona przez Adama Smitha w jego książce Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów z 1776 roku.
Koncepcja niewidzialnej ręki rynku zakłada, że rynek reguluje się samoistnie, w sposób naturalny, bez jakichkolwiek ingerencji z zewnątrz, a równowagę cenową ustala podstawowa zależność między popytem a podażą.
Adam Smith twierdził, że egoistyczne działania podmiotów gospodarczych w sposób przez nie niezaplanowany i niezamierzony prowadzą (poprzez niewidzialną rękę) do sytuacji optymalnej dla społeczeństwa. Nawet gdy dojdzie do trudnych ekonomicznie sytuacji, np. zmienią się preferencje nabywców lub popyt nadane dobro spadnie, to rynek i tak sobie poradzi. Po prostu producent poszuka innych rynków zbytu lub podejmie produkcję nowych dóbr. Zawsze będzie jakaś alternatywa.
Jaką rolę dla państwa widział A. Smith?
Adam Smith opowiadał się za leseferyzmem. Im mniej interwencji państwa, tym lepiej. Rola państwa powinna być ograniczona i sprowadzać się tylko do kluczowych zadań:
- Utworzyć i utrzymywać określone publiczne instytucje i organizacje, których założenie i utrzymanie nigdy nie może leżeć w interesie jednego przedsiębiorcy lub grupy przedsiębiorców, ponieważ dochód z nich nigdy nie mógłby pokrywać ich kosztów, mimo że zazwyczaj przynosi zysk całemu społeczeństwu.
- Dostarczanie infrastruktury budowy dróg, kanałów, mostów, portów i innych projektów infrastrukturalny
- Zagwarantowanie powszechnej edukacji publicznej
- Chronić społeczeństwo od przemocy i napaści ze strony innych społeczeństw (państw). Organizacja i finansowanie armii dla celów obrony
- Chronić, tak daleko jak to jest możliwe, każdego członka społeczeństwa od niesprawiedliwości i przemocy od innego członka społeczeństwa poprzez stworzenie właściwego systemu wymiaru sprawiedliwości. Administrowanie systemem prawnym w celu ochrony wolności, praw własności oraz egzekwowania umów i zobowiązań dłużnych
Na czym polegała teoria wartości Smith’a oparta na koszcie pracy?
Jest to teoria w modelu gospodarki prymitywnej (używa się tylko pracy). W społeczeństwie prymitywnym stosunek między ilościami pracy, jakie potrzebne są do tego, by zdobyć różne przedmioty, jest jedyną, jak się zdaje, podstawą, która może dać normę dla ich wzajemnej wymiany. Jeżeli np. u jakiegoś ludu myśliwskiego potrzeba dwa razy więcej pracy, aby zabić bobra, niż by zabić jelenia, to wymieniać się będzie oczywiście jednego bobra za dwa jelenie, czyli jeden bóbr wart będzie dwa jelenie.
Wartość wymienna (cena) jest określona przez ilość pracy niezbędnej do wytworzenia towaru: p1/p2 = a1/a2. Ceny relatywne zależą od relatywnych kosztów produkcji. Koszt produkcji jest równy sumie płacy, zysku i renty gruntowej.
Teoria wartości oparta na kos cie pracy rodzi problem jak mierzyć ilość pracy. Smith uznał, że oprócz godzin zegarowych należy brać także pod uwagę pomysłowość i trudność, czyli przykrość zadania. Sprowadził te wszystkie czynniki do jednego mianownika i doszedł do wniosku, że różnice w czasie, pomysłowości i trudności odzwierciedlają się w płacach wypłaconych za pracę. Ujęcie Smitha nie wyjaśnia problemu, ponieważ płace są także jednym z rodzajów cen występujących w gospodarce.
Jakie podstawowe założenia i wnioski wynikające z Prawa ludnościowego T. Malthusa?
Założenia:
- żywność jest niezbędna dla egzystencji ludności
- wzajemne namiętności między płciami są nieuniknione i niezmienne
Ludność wykazuje tendencję do szybszego wzrostu niż podaż żywności. Twierdził, że przy braku ograniczeń ludzie będą się rozmnażać w postępie geometrycznym, a jedzenie tylko w arytmetycznym. Twierdził, że to jest przyczyną ubóstwa i nędzy.
Doszedł do wniosku, że będą się pojawiać czynniki ograniczające liczby ludności: pozytywne i negatywne. Pozytywnymi(represyjnymi) czynnikami byłyby stopy zgonów rosnące pod wpływem wojen, głodu, chorób, zaś negatywnymi (prewencyjnymi) czynnikami byłyby kontrole urodzeń, opóźnione zawieranie małżeństw, celibat, prostytucje.
Nie brał pod uwagę antykoncepcji, błędne założenie podaży żywności do liczby ludności, postęp medycyny lub technologiczny.
Wnioski: ludzkość skazana jest na życie w stanie nędzy, głodu i przestępczości.
