Prófspurningar - svör Flashcards
Hvert er hlutverk ónæmiskerfisins?
Líffæri, frumur og sameindir sem hafa það að meginhlutverki að viðhalda innra jafnvægi líkamans með þvíað verjast og útrýma sýklum.
Hvað er náttúrúlegt, ósértækt ónæmi?
Átfrumur og ýmsar virkar sameindir, vinna á fjölda sýkla.
Hvað er áunnið, sértækt ónæmi?
Sértækar varnir gegn ákveðnum sýklum, ónæmissvör gegn framandi sameindum, ónæmisminni öflugt og skjótt svar gegn sama sýkli seinna meir Eitilfrumur, B frumur mynda sértækt mótefni og T frumur snerting við aðrar frumur, mynda boðefni (cytokine)
Hver er virkni ónæmiskerfisins?
Þekkja sýkingu (hvít blóðkorn ósértækia ónæmiskerfisins og eitilfrumur sértæka ónæmiskerfisins).
Ráðast á sýkil: Kompliment kerfið, mótefni, eitilfrumur/hvítblóðkorn.
Stjórnun ónæmiskerfisins: koma í veg fyrir skaða á eigin líkama. Ofnæmi og sjálfsofnæmi eru dæmi um að stjórnun bregst.
Ónæmisminni: öflugt og skjótt svar gegn sama sýkli og síðar.
Teldu upp frumur ónæmiskerfisins:
Langlífar: Mónócytar (einkjörnungar), magrófagar (stórætur/langlífar átfrumur) og angafrumur (angafrumur eru lykilfrumur í samskiptum milli ósérhæfða og sérhæfða ónæmiskerfisins = ÁTFRUMUR)
Skammlífar: Granúlócytar (kleifkjarna átfrumur): Neutrofilar, Eosinfilar, basofilar = seyta frá sér til að drepa.
Mastfrumur: seyta frá se´r til að drepa, t.d. Histamín.
Hvað er 1° eitilvefur?
Myndun og þroskun hvítfrumna:
Beinmergur: myndun hvítfruma.
Thymus: þroskun T eitilfrumna.
Hvað er 2° eitilvefur?
Starfsstöðvar eitilfrumna: Lymph nodes: eitilar = sía osogæðavökva. Tonils = hálskirtlar. Adeonids = nefkirtlar. Payers patches = eitilflákar = eitilvefur slímhúðar. Spleen = milta = síar blóð.
Hvað er eitill og hvað gerist inní honum?
Eitill er starfstöð eitilfrumna. Aðlæg vessagöng liggja að honum og með sogæðum berst þangað vökvi líkamanns. Ef ónæmisvaki berst til eitils þá eru þar kjöraðstæður fyrir eitilfrumur að þekkja ónæmisvaka. Eitilfruman stoppar þá í eitlinum, býr til starfsfrumur = frumur með sömu sérhæfingu og býr til minnisfrumug og fjölgar sér áður en þær yfirgefa eitilinn um frálæg eitlagöng og berast um allan líkamann og berjast við ónæmisvaldinn. Sýklar og önnur aðskotadýr berast með vessum inní eitla.
Hvað kallast ónæmiskerfi slímhúða?
ónæmiskerfi slímhúða MALT er skipt en samtengt.
GALT = ónæmiskerfi í meltingarvegi (hálskirtlar, nefkirtlar, botnlangi og slímhúð. (Gut associated lymphoid tissue) og Peyers patches, tonsils, adenoids.
BALT = ónæmiskerfi slímhúða í lungum.
NALT = ónæmiskerfi slímhúða í nefholi, efri öndunarvegar.
Hvað gerir miltað?
Miltað er eins og stór eitill. Það síar blóð en ekki millifrumuvökva. Miltað gerir lykilhlutverk í myndun ónæmissvars gegn sýklum og sameindum sem berast í blóð.
Hvað er phagocytosis?
Phagocytosis er át og dráp. Þetta er starf átfrumnanna. Átfrumur tengjast bakteríum með pseudopodia. Þær gleypa í sig bakteríur og loka inn í átbólu (phagosome). Átbólan sameinast meltikorni sem inniheldur meltiensím. Þegar átbólan og lysosomið sameinast kallast það meltibóla. Þar brjóta meltinarensím lysómósin bakteríuna niður og á endanum skila þau úrganginum útúr frumunni.
Hvað eru 3 megin áhrif bólgu?
Draga að fleiri frumur og virkar sameindir á sýkingarstað til að drepa sýkilinn (útvíkkun æða og aukið gegndræpi).
Mynda staðbundna kekkjun í blóði sem hindrar að sýkillinn dreifi sér með blóðrásinni.
Ýta undir viðgerð á skemmdum vef.
Æðar á bólgusvæði taka 4 megin breytingum, hvaða?
Æðarnar víkka sem leiðir til aukins blóðflæðis => hiti og roði.
Æðarþelsfrumur tjá viðlosunarsameindir => íferð neutrophila -> monocyta og angafrumur -> eitilfrumna.
Æðarnar verða gegndræpari til að auðvelda flutning prótína og ónæmisfruma inn í vefinn.
Hvað gera C5a og C3a?
Þetta eru þættir kompliment kerfisins sem virkar sem efnatogar. Eru mikilvægir í myndun bólgusvars. Veldur æðalega og ræsir tjáningu viðlosunarsameinda á æðaþeli.
- ræsir líka súrefnissprett og er efnatogi.
Hvað er kompliment kerfið?
Það samanstendur af 30 próteinum sem eru forensím, sem verða svo að ensímum. Framleidd í lifur.
Það hefur 3 meginhlutverk:
Áthúðun (hjálpar til við agnaát með áthúðun).
Staðbundið bólgusvar C3a, C4a og C5a (draga til sín átfrumur og valda æðaleka).
Rofferli (gera gat á sýklayrifborð).
Hvað er C3b?
C3b er opsnín. Opsónín er hluti kompliment kerfisins og sér um áthúðun. Þetta ferli smyr sýkilinn og gerir hann girnilegri fyrir átfrumum og kallast opsonization. C3b örvar þar með átfrumuvirkni. Opsónín flytur einnig mótefnafléttur til eyðingar í lifur.
Hvað er C5-C9?
Mac complex, veldur frumurofi. Þeir tengjast sýklum og valda því að göt myndast í frumuhimnu sýkils. Þetta leiðir til stýrðs frumudauða.
Hvað er opsonization?
Opsonization er áthúðn. Smjörið sem smurt er á sýkilinn svo að átfruman hafi lyst á honum. C3b og kompliment kerfið er opsonín. Opsonín hjúpa bakteríur svo að átfrumur geti bundist þeim með viðtökum fyrir halahluta mótefna og fyrir komplimentþætti.
Hvað eru IL-1, IL-6 og TNF?
Eru framleidd af ræstum átfrumum (Makrófögum og angafrumum á bólgusvæði og eru mikilvæg í bráðasvari.
Hvað eru IFN-a, IFN-b og IFN-g?
(Léttarasvarið er= þessi efni koma við sögu í drápi á innanfrumu veirum og sýklum. Gegna mikilvægu hlutverki í sérhæfðu ónæmissvari.)
IFN-a og IFN-b gegna mikilvægu hlutverki við að ráða niðurlögum veirusýkingar og hafa 3 meginhlutverk:
Í fyrsta lagi þá virkja þau gegn í ósýktum frumum sem leiða til eyðileggingar á mRNA og koma þannig í veg fyrir að veiran geti nýtt sér umritunarkerfi hýsilfrumunnar. Þau auka MHC 1 tjáningu í flestum frumum líkamans og verja þær gegn NK frumum en NK frumur drepa frumur sem tjá óeðlilega lítið eða ekkert MHC 1 á yfirborði sínu. MHC sameindin er í sérhæfða ónæmiskerfinu en T-drápsfrumur þekkja veiruantigen sem sýnt er í MHC 1 og drepa þær frumur sem hafa það á yfirborði sínu. Einnig get aþau aukið tjáningu MHC 1 í veirusýktum DC frumum og makrófögum þannig stuðlað að drápi þeirra af völdum T-drápsfrumna.
Í þriðja lagi virkaj þau NK frumur sem eru mikilvægar í að halda veirusýkingu í skefjum fyrstu dagana eða þangað til sérhæft ónæmissvar hefur náð að myndast.
IFN-g gegnir mikilvægu hlutverki í sérhæfðu ónæmissvari gegn innanfrumu sýklum og hefur áhrif á hvaða átt T-frumur þroskast.
Hvað gera NK-frumur?
Þær blekkja mótefnavaka (antigen) á yfirborði sýktra frumna og eru fyrsta vörn gegn ýmsum veirusýkingum á meðan verið er að ræsa áunna svarið. Samskonar virkni og T frumur bara ósértækt dráp.
Sérhæfða ónæmiskerfið skiptist í vessabundið og frumubundið segðu frá báðum.
Vessabundið ónæmi:
Þar eru B frumur sem ráðast gegn ónæmisvökum. Þær þekkja ónæmisvaka og verða að sýnifrumum. Th2 fruman þekki svo sýnifrumuna og segir B frumunni að mynda mótefni. B fruman myndar þá plasma frumu sem framleiðir mótefni og minnisfrumu sem man eftir ónæmisvakanum. Þetta er mikilvæg vörn gegn utanfrumusýklum. Mótefnið berst um líkamann og virkjar átfrumur og komplimentkerfið auk annarra ósérhæfðra varna.
Frumubundið ónæmi:
T frumur greina framandi ónæmisvaka á yfirborði annarra frumna. Mikilvæg vörn gegn innanfrumusýklum, s.s. veirum, mycobakteríum og sníklum. T frumur miðla virkni sinni með skammlífum boðefnum.
