Próf 1

Question 1

Hvernig myndast silt?

Answer 1

Silt myndast við núning undir jökli, þarf mikill kraft og þrýsting til að mala grjótið niður í silt. Siltið sest síðan í ám og vötnu m og myndast siltstein sem veðrast á ný og verður silt-ríkur jarðvegur.

Question 2

Hvernig myndast leir?

Answer 2

Hann verður til við efnaveðrun jarðar,

Question 3

Af hverju er leir svona mikilvægur?

Answer 3

Leir sem myndast í jarðvegi, hefur margvísileg not t.d. er um þriðjungur húsa heimsins er gerður úr leir.
Leir er hægt að móta vegna samloðunar en síðan brenna til að losna við vatnið og þá verður form hans stöðugt.

Question 4

Hvað gefur leirnum eiginleika?

Answer 4

Hann hefur margvíslegt gildi t.d. Notaður við gerð leirkera, postulín, flísar, rör, hreinlætistæki, bindiefni í matvælum s.s. ís, súkkulaði og tannkremi.

Question 5

Hver er lögun og smæð leirs?

Answer 5

Ef við hugsum okkur að sandkorn er jafn stórt og Hallgrímskirkjan þá er leiragnar á stærð við furunál.

Question 6

Hver er notkun leirs í iðnaði?

Answer 6

Leir er gríðalega mikið notaður í efnaiðnaði s.s filter, efnahvati, í sement, pappír o.fl.

Question 7

Hvað er jónrýmd?

Answer 7

Er eiginleiki jarðvegsins til að halda í þessar katjónir. Hún gefur miklar upplýsingar um eðli jarðvegsins, frjósemi og stundum vandamál sem tengjast söltum jarðvegi.

Question 8

Hún er mæld Hvernig er jónrýmd mæld?

Answer 8

Hún er mæld í meq/100 g jarðvegs.
Meq er mælikvarði á hæfileika jarðvegs til að miðla jónum til plantna, bæði katjónurýmd og anjónrýmd

Question 9

Gunnþættir jarðvegsings er 50% föst efni, hver eru þau efni?

Answer 9

Sandur, silt og leir

Question 10

Hvernig varð kornastærðin sandur til?

Answer 10

Við frostveðrun, sendnar námur (sansteinn, eldgos, eyðimerkur o.fl)

Question 11

Hvernig varð kornastærðin silt til?

Answer 11

Við jökla (núning undir gríðalegum þrýstingi)

Question 12

Hvernig varð kornastærðin leir til?

Answer 12

Við efnaveðrun, mesta magnið í moldinni.

Question 13

Í hvaða flokka eru kornastærðirnar flokkaðar í ?

Answer 13

Flokkaðar í nokkra flokka eftir hlutföllum sands, silts og leirs

Question 14

Jákvætt hlaðnar jónir t.d. Ca og K loða við neikvætt hlaðinn leir : Rétt eða rangt?

Answer 14

Rétt

Question 15

Lýstu leirsteindinni Kaolínít :

Answer 15

Er meðal algengustu steinda í mold og finnst aðallega í heittempraða beltinu, er nokkuð mikill veðraður jarðvegur. Kaolín námur er mjög verðmætar, kaolínít er notað til að framleiða postulín. Er einnig mikið notað sem íblöndunarefni í t.d. ís, súkkulaði, tannkrem, pappír o.fl
Pappírs gljái er dæmi um kaolínít

Question 16

Lýstu leirsteindinni Smektít :

Answer 16

Er ein algengasta steindin í mold á jörðinni, pH verður að vera nokkuð hátt og með sérstaklega Ca ríkan jarðveg. Smektít hefur þann eiginleika að bólgna út við vatn/bleytu (svo mikið að það verður að geli). En síðan skreppur það saman og verður grjóthart þegar það þornar. Finnst helst á Óshólmasvæðum og í gömlum leirlögum. Gulir og hvítir litir eru einkennandi.

Question 17

Lýstu leirsteindinni Vermikúlít :

Answer 17

Er tiltölulega lítið veðraður jarðvegur, með rosalega mikla vatnsþyngd og jónrýmd og hefur því jákvæð áhrif á frjósemi jarðvegs. Springur út við mikinn hita og þannig má framleiða létt og frauðkennt einangrunarefni sem er notað við garðrækt til að bæta eiginleika jarðvegs.

Question 18

Lýstu leirsteindinni Illít :

Answer 18

Er mjög algeng leirstend og þá sérstaklega á norðurslóðum, þar sem áfok frá meginlandsjöklum ísaldar, ungur, lítið veðraður og frjósamur jarðvegur og var notað einu sinni í leirbrennslu.

Question 19

Lýstu leirsteindinni Járn og ál (Goethít og gibbsít) :

Answer 19

Ál og járn er unnið í stórum stíl úr leir sem myndast hefur í jarðvegi. Goethít er ein algengast járnsteindin og hún gefur moldinni rauða litinn, Gibbsít er álsteind. Eru einkenni mikillar veðrunar.

Question 20

Hvaða 3 helstu leirsteindirnar eru á íslandi ?

Answer 20

Ferrihýdrít, Allófan og Ímógólít

Question 22

Ímógólít eru :?

Answer 22

Eru þræðir, þróast frá allófani eða myndast þar sem Si skolast út.

Question 23

Ferrihýdrít er :?

Answer 23

Er mjög smátt gel, getur sést á röntgen. Járn oxí-hydroxíð. inni heldur svolítið af Si

Question 24

Andosol leir :

Answer 24

Er leir sem er ekki blaðlaga, hann er þó ál-sílíköt og járnoxíð. Leirinn greinist ekki með röntgen því hann er ekki blaðlaga og hann greinist heldur ekki með hefbundnum kronastærðarmælingum.

Question 25

Kísill, ál, súrefni og vetni eru algengustu frumefninn í jarðskorpunni. Rétt eða Rangt?

Answer 25

Rétt

Question 26

Gríðalegur fjöldi lífvera er í jarðveginum nefndu nokkrar :

Answer 26

1. Bakteríur
2. Geilsasveppir
3. Sveppir
4. Þörungar
5. Frumdýr
6. Þráðormar
7. Ánamaðkar
   o.fl.

Question 27

Blágrænuþörungar eru ?

Answer 27

Þörungarnir sem mynda skánina á auðnum, eru í sjónum og þeir mynduðu súrefni í lofthjúpnum fyrir 3,5 milljarða ára.
Enn daginn í dag eru þetta einu mikilvægustu lífveru heims. Flytur NITUR

Question 28

Lífræn jarðvegsskán hefur áhrif á eiginleika jarðvegsyfirborðsins, hvað þá?

Answer 28

1. Eykur samkornamyndun
2. Dregur úr rofi
3. kemur í veg fyrir myndun ísnála

Question 29

Lífræn jarðvegsskán hefur áhrif á Frjósemi, hvað þá?

Answer 29

1. Vatnsbúskap
2. Binding á kolefni (C) og nitri (N)
3. Mikil niturframleiðsla

Question 30

Lífræn jarðvegsskán hefur áhrif á landnám og vöxt plantna, hvað þá?

Answer 30

1. Framboð á öruggum setum
2. Frjósemi
3. Getur haft áhrif á frædreifingu

Question 31

Rhizobía er ?

Answer 31

Bakteríur sem lifa í sambýli við plöntur, vinna nýtjanlegt nitur úr andrúmsloftinu og geta auðgað jarðveg mjög mikið af N