Prelim Reviewer Flashcards
“Ekolohiya” + “Kritisismo”
Ekokritisismo
Pag-aaral sa ugnayan o interaksyon sa pagitan ng mga hayop, halamat, at kalikasan
Ekolohiya
Teknikal na katumbas ng mga salitang “puna,” “saloobin,” o “persepsyon” na bunga ng makaagham na pagsusuri ng mga bagay-bagay sa paligid
Kritisismo
Unang nagtambal ng “ekokritisismo” na nagpapahalaga sa kaugnayan ng panitikan at palikasan
Cheryll Burgess Glotfelty
Namuno sa pagtatag ng “Samahan para sa pagsusulong ng pag-aaral sa panitikan at kalikasan”
Cheryll Burgess Glotfelty
Kasama ni Cheryll Burgess Glotfelty naglathala ng kauna-unahang “Klasikong Antolohiya ng mga Piyesang Pampanitikan
Harold Fromm
Bumuo ng tambalang “ecopoetics”
William Ruekert
Tulang gumagamit ng element ng kalikasan
Ecopoetics
- Bagong teorya ng panitikan, kultura, at kalikasan
- Tinutukan nito ang pangdaigdig na krisis sa kalikasan sa pamamagitan ng panitikan
- Detalyeng paglalantad ng di-kanais-nais na kaganapan sa kultura at pisikal na kapaligiran
Ekokritisismo Bilang Teorya
Dulog na nag-aangkla sa pagpapakagay na may ugnayan ang panitikan at pisikal na kapaligiran
Ekokritisismo
Tinatawag ding “Green Studies” ang Ekokritisismo
Cheryll Burgess Glotfelty
Nakatuon sa mga distruksyon o panganib na dala ng tao sa kalikasan
Green Studies
Nakatuon sa kagandahang dulot ng kalikasan
Ekokritisismo
- Ang kalikasan ay umiiral bilang isang likha na may sariling buhay
- Sinusuri ang mga akda gamit ang lente ng kalikasan
- Tinignan ang kalikasan di lamang bilang isang konteksto kung hindi bilang isang entidad na katumbas sa mga bidang tauhan ng akda
Pananaw ng mga Ekokritiko
Ang buhay na walang kalikasan at walang panitikan ay imposible
Hitesh Parmar
Pinaikling Ecological Literacy Criticism
Ekokritisismo
Oikos + kritos
Ekokritisismo
Arbiter of taste / tagahatol sa kalidad at integridad o karangalan ng akda na nagtataguyod sa kanilang dimension
Kritisismo
Hindi lamang hihinto sa pag-aanalisa kung hindi ito rin ay nagtataguyod sa pangangalaga ng kapaligiran sa pamamagitan ng ekoliterasi gamit ang glosaryo ng mga konseptong matutuklasan hinggil sa ugnayan ng panitikan at kalikasan mula sa mga akda
Ekokritisismo
Nagtanghal sa kalikasan bilang isang entidad na may malaking papel bilang isang protagonista ng akda
Ecological Literacy Criticism
“Kapag ang tao ay nabigong matuto mula sa kanyang kalikasa, siya ay hindi lubos na nabubuhay.”
Henry David Thoreau
“My First Summer in the Sierra Nevada at California”
John Muir
Pangkat na nagtataguyod ng transcendentalism
Transcendentalists
“Nature”
Ralph Waldo Emerson
“Summer on the Lakes in 1943”
Margarette Fuller
4 na Bahagi ng Kapaligiran
- Karangan
- Nakamamanghang tanawin
- Kanayunan
- Lokal na tanawin
Nakaangkla ang Ekokritisismo sa interdisiplinaryong pagdulog sa panitikan
Thomas K. Dean
Ang Ekokritisismo ay pag-aaral ng kultura at produkto ng kultura na may koneksyon sa kaugnayan ng tao sa kalikasan
Thomas K. Dean
- Pag-aaral sa istraktura ng kultura ng kwento
- Mahalaga ang distinksyon ng kwento at banghay
Narratology/Naratolohiya
May ibat-ibang katawagan ang kwento at banghay ayon kina
David Lodge at Gerrard Genette
Fabula at Sjuzhet
David Lodge
Histoire at Recit
Gerrard Genette
Tatlong elemento ng banghay ayon kay Aristotle
- Hamartia
- Anagnorisis
- Peripeteia
Kasalanan
Hamartia
Reyalisasyon
Anagnorisis
Pagbabalintulaan
Periperteia
- Ang sinasalitang wika ng tao ay nagdedetermina kung paano niya tinitignan ang daigdig na kanyang ginagalawan
- Ang konseptong labas sa kanyang daigdig ay banyaga sa kanya
Sapir-Whorf Hypothesis
- Repleksyon ng Lipunan
- Karaniwang tumatalakay sa mga nagaganap ay maaari pang maganap sa isang komunidad
- Inilalarawan nito ang mga nakaraan at mga pangarap ng isang pamayanan
Panitikan
“Ang panitikan ay nagpapahayag ng mga damdamin ng tao sa lalong pinakamarangal na paraan hinngil sa Lipunan at pamahalaan, at sa kaugnayan ng kaluluwa sa Bathalang Lumikha.”
Honoracio Azarias
Dulce at Utile
Horace
Kagandahan
Dulce
Kaalaman
Utile
Ang Ekokritisismo ay nakapokus sa panitikan at teoretikal na diskurso
Cheryll Burgess Glotfelty
Paano malalaman ang isang kultura ng pangkat ng tao?
Pakikipag-ugnay ng mga tao sa loob ng kanilang pangkat sa kapwa nila tao at sa kalikasan
Paggamit ng diskripsyon sa isang bagay na hindi angkop gamitin sa literal na konteksto
Metapora
Ang panitikan at kultura ay may ugnayan at hindi maaaring paghiwalayin kapag inaaral
Gesdorf at Mayer
Pag-aaral ng Lipunan at ng mga tao sa loob nito
Sosyolohiya
Inaani natin ang ating itinanim
Cheryll Burgess Glotfelty
“We are facing a crisis today not because of our ecology systems function but because of our ethical systems function”
Cheryll Burgess Glotfelty
Napansin nina Glotfelty at Fromm na hindi gaanong binibigyan pansin ng literature ang pandaigdigang krisis ng ekolohiya
Santos
Interdisiplinaryong larangan ng pag-aaral na tumatalakay sa relasyon ng tao at kalikasan sa pamamagitan ng panitikan
Ekokritisismo
Pag-aaral na tumatalakay sa panitikan, kabilang ang pagsusuri ng mga akda, ang mga konteksto ng pagsulat at mga epekto nito sa mambabasa
Araling Pampanitikan
- Ang dulong ito ay maaaring unibersal na modelo
- Mula sa pagsilang ng Ekokritisismo noong 1990, patuloy itong umuunlad
Barry
- “Literature Adapted into Film: An Ecocritical Analysis of Chander Pahar (The Mountain of the Moon)”
- Ang Ekokritisismo ay malawak na larangan na nagsasama-sama ng iba’t ibang disiplina
Dr. Sandip Kumar Mishra
Tao bilang sentral na element ng sanlibutan at nagbigay kahulugan sa mga katotohanan batay sa pagpapahalaga at karanasan ng tao
Anthropocentric
Eko-knowledge
Larsson
- Paano inilalahad at ipinapalaganap ng mga aklat na pambata ang mga kaalaman ukol sa kalikasan
- Nakakatulong upang maging maalam ang mga Kabataan tungkol sa mga isyung kapaligiran
Eko-knowledge
Cultural Ecology
Zap
Ang mahalagang papel ng panitikan sa pagtamo ng maayos na buhay sa pamamagitan ng pamumuna
Cultural Ecology
- Literary device
- Oxymoron (contradictory)
- Paggamit ng sabay sa dalawang salita na magkasalungat upang magbigay diin sa salita
Bagong luma
Ginamit ang salitang “Bagong Luma” upang bigyang kahulugan ang Ekokritisismo
John Iremil Teodor
Binibigyang diin ang Ekokritisismo hindi lamang ang harmoniyang sangkatauhan ay kalikasan, bagkus pag-uusap din ng kapahamakan ng kapaligiran dala ng mga pagbabagong naganap likha rin ng mga tao
Fenn
- Tulang Bikol (Rawitdawit) gamit ang lente ng kalikasan
- Kailangang pag-aralan ng mga eko-mata kapwa ang agham ay sining ng tula upang matimbang ng Mabuti ang paksa, adbokasiya, sining, at ugnayan ng mga ugnayan
- Sa Ekokritisismo, ang pahbabasa ng akda ay nakatutok sa ekolohiya, hind isa indibidwal na tao o Lipunan
- Ang lituratura ay may tungkulin sa napalaki at masalimuot na sistemang pandaigdigan, kung saan naghahalubilo ang “enerhiya, bagay, at isip”
Paz V.M. Santos
- “Speculating on the Ecological Literacy of Ecopoetry in a Third World Nation”
- Malaking papel ang edukasyon sa pagkakaroon ng eko-literasi
- Education cultivates hope in the crisis of sustainability
- Eco-Literacy
Rina Garcia Chua
Ekofeminismo
Santiago
Paniniwalang magkaugnay ang pang-aabuso sa mga babae at kalikasan
Ekofeminismo
Ang pag-aarl sa panitikan na nakatuon sa kapaligiran ay magdudulot ng ekolohikal na literasi na sa proseso ng pagbabasa ay magtamong kamalayang pang-ekolohiya at matutong magpahalaga sa inang kalikasan
Dr. Sandip Kumar Mishra
“Getting through crisis requires our impact on nature as precisely as possible, but even more, it requires understanding those critical systems and using that understanding to reform them.”
Cheryll Burgess Glotfelty
Ginagamit ng tao sa pakikipagtalastasan sa isang Lipunan
Wika
- Ang wika ay hindi umiiral sa kawalan
- Ang wika ay bunga ng matagal na paninirahan ng isang taong nagsasalita sa kanila at sa kapaligiran kung saan ginagamit ito
Wendel
Sosyolohikal ay Saykolohikal
Einar Hudgen
Interaksyon ng lipunan kung saan ito ginagamit bilang midyum ng komunikasyon
Sosyolohikal
Pakikipag-ugnayan sa ibang wika sa isip ng bilingwal at multilingwal na taong tagapagsalita
Saykolohikal
Higaonon - “taong bundok”
Levita
Higaonon - “taong namumuhay sa bundok”
Unahi Mindanao
Higaonon - “pinagkukutaan ng mga taong tagaitaas”
Tangian
- Taguri sa mga taong isinilang at nabubuhay sa iisang lugar
- Grow in place
- 18 na pangkat
- Nauuna ang mga Ifugao
Lumad
Tagapamuno, gumagabay, sumusubaybay, at ganap na awtoridad sa pagdaraos ng lahat ng ritwal na gagawin
Datu
Pouplasyon ng mga Higaonon
400,000
“Wika ng Kapayapaan”
Higaonon
Diyos
Magbabaya
Tagabantay sa kalikasan
Espiritu
Nakatatandang Higaonon
Agungala
Hudyat sa pagsasagawa ng pamuhat (ritwal) bilang handog sa mga Espiritu
Panghingi ng Pahintulot
Banal na lugar
Kumba
Ritwal sa pasasalamat
Kadilayan
- Binubuo ng kalupaan, masining na punong kahoy, atbp.
- Sa pananaw ng isang Higaonon, ang lupa ay hindi maaring bilhin o ipagbili dahil pag-aari ito ng magbabaya
- Nagmula sa lupa ang buhay
Daigdig na Pangkat
- 20 grapema
- 6 patinig
- 16 katinig
Alpabetong Higaonon
“Strip a tribe of its language and you lose its identity.”
Erlinda Burton
- “Ang panitikan ay isang likhang isip”
- Ang panitikan ay bunga ng pagsasanib ng imahenasyon ng manunulat at maraming bagay
- Malaking papel ang mga manunulat sa pagbibigay-anyo ng panitikan
Tolentino at Reyes
Sa pagbibigay ng interpretasyon sa mga teksto, ang Ekokritikal na mambabasa ay nakatuon sa pagbibigay ng tugon sa mga sumusunod na pagkilatis:
- Paano iugnay ang mga tao sa kalikasan at iba’t ibang punto ng kasaysayan
- Ano ang kaugnayan ng lahat ng ito sa nagbabagong mga teknolohiyam industriyalismo, at post-industriyalismo?
- Ano ang iba’t ibang lapit o pamaraan ang ginagawa natin sa ating likas na mundo?
Jimmy
Pagbabasa at pagsusuri tungkol sa kalikasan at kapaligiran gamit ang wika at tekstong pampanitikan
Ekolinggwistang Kritika
Ang representasyon ng kalikasan ay nangangahulugang pagbibigay halaga sa panitikan at/o sa wika sa lapit na nakatuon sa mundo sa pamamagitan ng tungkulin at papel na ginagampanan ng kalikasan sa akdang pampanitikan
Dobbie
Unang Hakbang Sa Pagsusuri Ng Mga Akdang Pampanitikan Sa Ekokritisismo
Paglilinaw sa kaibahan ng kapaligiran at kalikasan
God-made
Kalikasan
Kalikasan influenced by technology
Kapaligiran
- Nakasalalay sa masusi at malalim na pagbabasa sa isang akdang pampanitikan
- Nagsisimula sa pamamgitan ng pagkilala at pag-alam sa anumang isyu tungol sa kalikasan at kapaligiran
Pagiging kritikal
Nagpahayag ng ilang mga gabay na tanong na nakatuon sa aspekto tungkol sa genre, ekolohiya, gender, institusyunal na gawi tungkol sa kalikasan, atbp.
Cheryll Burgess Glotfelty
