Prelim Flashcards
“Ang tunay na panitikan ay yaong walang kamatayan, yaong nagpapahayag ng damdamin ng tao bilang ganti niya sa reaksyon sa kaniyang pang araw-araw na pagsusumikap upang mabuhay at lumigaya sa kaniyang kapaligiran at gayun din sa kaniyang pagsusumikap na makita ang Maykapal.”
Sa aklat nina Atienza, ramos, zalazar, at nazal na pinamagatang panitikang Pilipino
Sa kanyang pinakabuod na pakahulugan:
“Anumang bagay raw na naisasatitik, basta may kaugnayan sa pag- lisip at damdamin ng tao, maging ito’y totoo, kathang-isip, o bungang tulog lamang ay maaaring tawaging panitikan.”
Webster
Ang pagpapahayag daw ng isang damdamin ng nilikha ay maaaring sa pamamagitan ng pag-ibig, kaligayahan, galit o poot, pagkahabag pag-alipusta, paghihiganti, at iba pa.
Bro. Azarias
“Ang panitikan ay kasaysayan ng kaluluwa ng mamamayan. Sa panitikan nasasalamin mga layunin, damdamin, panaginip, pag-asa, hinaing, at guniguni ng mga mamamayan na nasusulat o binabanggit sa maganda, makulay, makahulugan, matalalinghaga, at masining na mga pahayag.”
Maria Ramos
Ito ay nagbubunsod sa pagkilos ng mga mamamayan sa kanilang pagkamakabayan o nasyonalismo.
Panitikan
Ito ang lakas na nagbubuklod ng kanilang damdamin, nagdidilat ng kanilang mga mata sa katwiran at katarungan.
Panitikan
Ang panitikan ay hindi lamang lumilinang ng nasyonalismo kundi ito’y nag-iingat din ng mga ________, __________, at mga ________ ng bawat bansa.
karanasan, tradisyon, at mga mithiin ng bawat bansa.
Hinuhubog sa panitikan ang kagandahan ng kultura ng bawat lipunan.
True
Dito nasusulat ang henyo ng bawat panahon. Ito’y walang paglipas hanggang may tao sa sandaigdigan.
Panitikan
Ito ay isang ilaw na walang kamatayang tumatanglaw sa kabihasnan ng tao. Kinapapalooban ng katotohanan at pagpapahayag sa paraang nagpaparanas sa bumabasa ng kaisipan at damdamin ng manunulat, at sa paraang abot-kaya ng mangangatha o manunulat.
Panitikan
Walang kamatayan ang panitikan at mapalad ang mambabasa sa kasalukuyan sapagkat nababasa niya ang iba’t ibang pagbabagong nagaganap di lamang sa daigdig na ginagalawan niya kundi sa daigdig ng nakalipas na panahon.
> Salamin ito ng panahon, ng kaligayahan, kalungkutan, ng pakikibaka, ng pagbabago, ng pagkakasundo, at ng pag-unlad. Larawan ng sangkatauhan ang panitikan.
Mahalagang impluwensiya ng panitikan sa buhay, kaisipan, at ugali ng tao.
- Ang panitikan ay nagpapaliwanag ng kahulugan ng kalinangan at kabihasnan ng lahing pinanggalingan ng akda.
- Sa panitikan nagkakalapit ang damdamin ng mga tao sa sandaigdigan. Nagkakahiraman ng ugali at palakad at nag-kakatulungan.
LIMANG mahahalagang bagay na dapat ay pag-aralan mo ang Panitikang Pilipino:
- Upang makilala natin ang ating sarili bilang Pilipino, at matalos ang ating minanang yaman ng isip at angking talino mula sa ating pinanggalingang lahi.
- Tulad ng ibang lahi sa daigdig, dapat nating mabatid na tayo’y may dakila at marangal na tradisyon. 3. Upang matanto natin ang ating mga kakulangan sa pagsulat ng panitikan at makapagsanay na ito’y matuwid at mabago.”
- Upang makilala at magamit ang ating mga kakayahan sa pagsulat at magsikap na ito’y malinang at mapaunlad.
- Higit sa lahat, bilang mga Pilipinong nagmamahal sa sariling kultura ay kailangang maipamalas ang pagmamalasakit sa ating sariling panitikan.
Ang mga sumusunod ay ilan lamang sa mga akdang pampanitikan na nagdala ng impluwensiya sa buong daigdig:
- Banal na Kasulatan o Bibliya
- Koran
- Ang Iliad o Odyssey
- Ang Mahabharata
- Canterbury Tales
- Uncle Tom’s Cabin
- Ang Divine Comedia
- Ang El Cid Compeador
- Ang Awit ni Rolando
- Ang aklat ng mga patay
- Ang aklat ng mga araw
- Isang Libo’t Isang Gabi
Ang Pangkalahatang Uri ng Panitikan
- Tuluyan
- Patula
Mga nasusulat sa karaniwang takbo ng pangungusap.
Tuluyan
Pahayag na may sukat o bilang ng mga pantig, tugma, taludtod, at saknong
Patula
Ang Mga Tuluyan
- Nobela
- Maikling Kwento
- Dula
- Alamat
- Ang Pabula
- Anekdota
- Sanaysay
- Talambuhay
- Balita
- Talumpati
- Parabula
Mahabang salaysaying nahahati sa mga kabanata. Hango sa tunay na buhay ng tao ang mga pangyayari at sumasakop sa mahabangpanahon. Ginagalawan ito ng maraming tauhan.
Nobela
Halimbawa ng Nobela
“Banaag at Sikat” ni Lope R. Santos
Ito’y salaysaying may isa o ilang tauhan. May isang pangyayari sa kakintalan.
Maikling Kwento
Halimbawa ng Maikling Kwento
“Pagbabalik” ni Genoveva E. Matute
Itoy itinatanghal sa ibabaw ng entablado o tanghalan. Itoy itinatanghal sa ibabaw ng entablado o tanghalan.
Nahahati ito sa ilang yugto, at sa bawatyugto ay maraming tagpo.
Dula
Halimbawa ng Dula
“Kahapon, Ngayon at Bukas” ni Aurelio Tolentino
Salaysaying hubad sa katotohanan. Tungkol sa pinagmulan ng isang bagay ang karaniwang paksa nito.
Alamat
Halimbawa ng Alamat
“Ang Alamat ng Pinya”
Salaysaying hubad din sa katotohanan ngunit ang layunin ay gisingin ang isipan ng mga bata sa mga pangyayaring makahuhubog sa kanilang pag-uugali. Natutungkol sa mga hayop ang kwento.
Ang Pabula
Halimbawa ng Pabula
“Ang pagong at Ang Unggoy”
Likhang isip ng manunulat na layuning makapagbigay ng aral sa mambabasa. Maaaring ito ay kuwento ng mga hayop o bata.
Anekdota
Halimbawa ng Anekdota
“Ang Gamugamo at Ang Munting llawan”
Ito’y pagpapahayag ng kuru-kuro o opinyon ng may-akda tungkol sa isang suliranin o pangyayari.
Sanaysay
Halimbawa ng Sanaysay
Editoryal ng isang pahayagan.
Ito ay tala ng kasaysayan ng buhay ng isang tao. Maaaring ito’y pang-iba o pansarili.
Talambuhay
Ito’y isang paglalahad ng mga pang-araw-araw na pangyayari sa lipunan, pamahalaan, mga industriya at agham, mga sakuna, at iba pang
paksang nagaganap sa buong bansa o maging sa ibayong dagat.
Balita
Ito’y isang pagpapahayag na binibigkas sa harap ng mga tagapakinig. Ang layunin nito ay humikayat, magbigay ng impormasyon, mangatwiran, magpaliwanag, at magbigay ng opinyon o paniniwala.
Talumpati
Ito’y mga salaysaying hango sa Bibliya na tulad ng anekdota. Ang layunin dito’y makapagbigay-aral sa mga mambabasa o nakikinig.
Parabula
Halimbawa ng Parabula
“Ang Matandang Mayaman at si Lazaro”
Ito ay nangangailangan ng masusing pagpili ng mga salita, pagbilang ng mga pantig at paghahanap ng magkakatugmang mga salita upang maipadama ang isang damdamin o kaisipang nais ipahayag ng isang manunulat.
Tula
Ang paksa ng tula’y hinahango sa:
> Kalikasan
Sa buhay ng tao
Sa bagay na nakikita
Sa balanang nalibigan
Sa ginagawa ng tao
Tradisyunal na katangian ng tula:
- Tugma
- Sukat
- Talinghaga
- Kariktan
Katangian ng makabagong tula:
-may malayang taludturan
-hindi nabibilanggo sa sukat at tugma.
Tatlong Interpretasyon o Pakahulugan sa isang Tula:
- Yaong sa manunulat
- Sa guro
- Mag-aaral
Bagama’t ang pinakadiwa ay iisa lamang.
“Ang tula ay isang kaisipang naglalarawan ng kagandahan, ng karıktan na *natitipon sa isang kaisipan upang maangkin ang karapatang matawag na tula#.”
Julian Cruz Balmaceda
“Qng tula ay kagandahan, diva, katas, larawan, at kabuuang tonong kariktang makikita sa silong ng alinmang langit.”
Iñigo Ed. Regalado
“Ang pagtula’y panggagagad at ito’y lubhang kahawig ng sining ng pagguhit, paglililok, at pagtatanghal, Ang kasaklawan ng pagtula ay higit na malawak kaysa alinman sa ibang gagad ng mga sinin, pagsamasamahin man ang mga iyon.”
Fernando Monleon mula kay Lord Macaulay
“Ang katuturang ibinigay ni Edith Sitwell na napili niya ay nagsasabing ang tula ay kamalayang napapasigasig (heightened consciousness).”
Alejandro G. Abadilla
APAT NA URI NG AKDANG PATULA
Tulang Pasalaysay
Tulang Pandamdamin
Tulang dula o pantanghalan
Tulang Patnigan
Pagsasalaysay ng mga pangyayari o kuwento sa anyong patula Paglalarawan ng mahahalagang mga tagpo o pangynyari sa buhay.
Tulang Pasalaysay
Mga Uri ng Tulang Pasalaysay
A. Epiko
B. Awit at Kurido
C. Balad
Nagsasalaysay ng mga kabayanihang halos hindi mapaniwalaan pagkat nauukol sa mga kababalaghan.
Epiko
Ito’y nagbubunyi sa isang alamat o kasaysayan na naging matagumpay laban sa mga panganib at kagipitan.
Epiko
Halimbawa ng Epiko
“Ang Indarapatra at Sulayman” -Epiko ng mga Muslim
Ang mga ito’y may mga paksang hango sa pangyayaring tungkol sa pagkamaginoo at pakikipagsapalaran. Ang mga tauhan ay mga hari’t reyna, prinsipe’t prinsesa.
Ang Awit at Kurido
Ito ay may sukat na labindalawang (12) pantig at inaawit nang mabagal sa saliw ng gitara o bandurya.
Awit
Ang kurido ay may walong (8) pantig at binibigkas sa kumpas ng martsa Halimbawa:
” at Luara” ni Francisco Balagtas
Kurido
Ito ay may walong (8) pantig at binibigkas sa kumpas ng martsa.
Kurido
Halimbawa ng Awit at Kurido
“Florante at Luara” ni Francisco Balagtas
Ito ay may himig na awit dahilang ito ay inaawit habang may nagsasayaw. Sa kasalukuyan ay napapasama na ito sa tulang kasaysayan na may anim hanggang walong pantig.
Balad
Karaniwang paksa ay pag-ibig, pagka-makabayan, paghanga sa kagandahan, kahiwagaan ng buhay at kalikasan at lahat ng mga pumupukaw sa damdamin. Karaniwang maikli, likas, at madaling maunawaan ang mga ito.
Tula ng Damdamin o Tula ng Liriko
Mga Uri ng Tulang Liriko
- Awiting Bayan
- Soneto
- Elehiya
- Dalit
- Pastoral
- Oda
Karaniwang paksa ng uring ito ay pag-ibig, kawalang pag-asa o pamimighati pangamba, kaligayahan, pag-asa, at kalungkutan.
Awiting Bayan
Halimbawa ng Awiting Bayan
“Chit Chirit Chit”
Ito’y tulang may labing-apat na taludtod hinggil sa damdamin at kaisipan, may malinaw na batiran ng likas na pagkatao, at sa kabuuan, ito’y naghahatid ng aral.
Soneto
Halimbawa ng Soneto
“Soneto ng Buhay” ni Fernando B. Moleon
Nagpapahayag ng damdamin a guniguni tungkol sa kamatayan o yumao. Kaya’y tula ng pananangis lalo na sa paggunita ng isang yumao.
Elehiya
Halimbawa ng Elihiya
“AWIT SA ISANG BANGKAY” ni Bienvenido A. Ramos
Awit na pumupuri sa Diyos o Mahal na Birhen at nagtataglay ng kaunting pilososopiya sa buhay.
Dalit
May layuning maglarawan ng tunay na buhay sa bukid.
Pastoral
Nagpapahayag ng isang papuri, panaghoy, o iba pang masiglang damdamin walang tiyak na bilang ng pantig o tiyak na bilang ng taludtod sa isang saknong.
Oda
Halimbawa ng Oda
“Tumatangis si Raquel”
Batay sa alamat ng singsing ng isang prinsesa na naihulog niya sa dagat sa hangarin nitong mapangasawa ang kasintahang mahirap. Hinamon niya ang mga binatang may gusto sa kaniya na sisirin ang singsing sa dagat at ang makukuha’y pakakasalan niya.
Karagatan
Sa larong ito, isang kunwa’y matanda ang tutula hinggil sa dahilan ng laro; pagkatapos ay paiikutin ang isang lumbo o tabo na may tandang puti at ang sinumang matapatan ng tandang ito paghinto ay siyang tatanungin ng dalaga ng mga talinghaga.
Karagatan
Paligsahan ng husay sa pagbigkas at pangangatwiran nang patula.
Duplo
Ang mga pangangatwiran ay hango sa Bibliya, Sa mga sawikain, at mga kasabihan, Karaniwang nilalaro upang aliwin ang mga namatayan.
Duplo
pangangatwiran sa paksang pagtatalunan
Balagtasan
Tatlong Uri ng Tulang Patnigan
Karagatan, Duplo, Balagtasan
Dalawang Panahon sa Panahon ng Katutubo
(1) Panahon ng Kuwentong-bayan at
(2) Panahon ng Epiko at Tulang-bayan
Ang panahon ng Kuwentong-bayan ay kinabibilangan ng mga:
(a) Mito
(b) kantahing-bayan
(k) karunungang-bayan
(d) bulong
Dito nasasalamin ang naging buhay ng ating mga ninuno.
Kwentong Bayan
Isinasalaysay dito ang migrasyon, digmaan at tagumpay na nagawa ng mga bayani, hari o datu at ng mga sumusunod na nangungulo sa bayan.
Nabibilang dito ang tungkol sa mga natatagong kayamanan, mga santo, mga engkanto, at mga multo.
Alamat
Tuluyang pagsasalaysay na kaiba sa mito.
Itinuturing na totoo ng mga nagkukuwento at ng mga nakikinig.
Higit na una ang panahon ng mito kaysa sa mga ito.
Masasabing makakatulad ng daigdig ngayon ang daigdig ng alamat.
Hindi ito itinuturing na sagrado. Tao ang pangunahing tauhan.
Alamat
Dalawang Uri ng Alamat
Etiological and non-etiological
Mga nagpapaliwanag na mga alamat na sumasagot sa tanong na kung paano pinangalanan ang mga bagay o pook at kung bakit nagkaganoon.
Etiological
Nauukol sa mga dakilang tao, at sa pagpaparusa ng malaking kasalanan. Kasama dito ang tungkol sa mga alamat ng santo, mga supernatural na nilikha tulad ng mga aswang, tikbalang, engkantado, molto, at mga ibinaong kayamanan.
Non-etiological
Ang Santelmong (Bolong Apoy) Nais na Maghiganti
Sa pagsasalaysay ni Emma B. Magracia
Ito’y mga tuluyang pasalaysay na itinatangi bilang katha-katha.
lamang at hindi ito isinaalang-alang bilang dogma o kasaysayan. Ito’ymga pang-aliw o libangan.
Ang tagpuan ay mga lupaing di-kapani-paniwala na walang tiyak na lugar o mga tauhan.
Salaysayin
Pawang kathang-isip lamang na mahirap o sadyang hindi mangyayari. Subalit nagsasaad naman ng magagandang aral na nagsisilbing patnubay at simulain sa buhay ng bawat nilalang Sumasagot ito sa salawikaing ‘hampas sa kalabaw, sa kabayo ang lalay” sapagkat bagamat ang mga tauhan ay mga hayop, ang mga aral namang
Isinasaad ay para sa tao.
Pabula
