prawo konstytucyjne Flashcards
Co to jest konstytucja?
- Konstytucja jest to akt określający podstawy ustrojowe państwa o charakterze: organizacyjnym (poprzez opis ustroju władz państwowych i zasad ich funkcjonowania, zakres kompetencji i wzajemne relacje), oraz gwarancyjnym, formułującym podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki (poprzez wyznaczenie granic, których władze nie mogą przekraczać).
- akt prawa pisanego o najwyższej mocy prawnej w systemie prawnym danego państwa
- akt uchwalany i zmieniany w szczególnej procedurze, trudniejszej niż procedura uchwalania czy zmieniania zwykłych ustaw
Na czym polega zasada konstytucjonalizmu?
Zasada ta oznacza konieczność istnienia w każdym państwie demokratycznym konstytucji oraz mechanizmów zapewniających jej przestrzeganie i bezpośrednie stosowanie.
Wymień najważniejsze rodzaje konstytucji
− konstytucje pisane (w formie aktu/aktów normatywnych) i niepisane (oparte na prawie zwyczajowym, konwenansach konstytucyjnych i precedensach sądowych)
− konstytucje sztywne (o wyższej mocy prawnej od ustaw zwykłych) i elastyczne (takie, które zmieniają się w takim samym trybie jak zwykła ustawa)
− konstytucje jednolite (ujmują całą materię konstytucyjną w jednym akcie) i złożone (składają się z kilku aktów, z których każdy reguluje wycinek materii konstytucyjnej)
− konstytucje stabilne i zmienne
Rozróżnienie konstytucji i ustawy konstytucyjnej
Ustawą konstytucyjną zmienia się konstytucję – mamy sytuację słabszego systemu uchwalającego konstytucję.
Cechy konstytucji:
Konstytucja jest ustawą o: − szczególnej treści – reguluje całokształt kwestii ustrojowych państwa − szczególnym trybie zmiany – trudność zmiany konstytucji stanowi ochronę przed
destabilizacją − szczególnej nazwie – tylko ten akt prawny określany jest mianem „konstytucji” − szczególnej mocy prawnej – zajmuje najwyższe, nadrzędne miejsce w systemie
obowiązującego prawa
Na czym polega szczególna treść konstytucji?
Szczególna treść konstytucji polega na zakresie (szerokości) i sposobie (szczegółowości) regulowanych materii. − Zakres materii ma charakter uniwersalny - konstytucja reguluje całokształt kwestii
ustrojowych państwa:
ogólne zasady ustroju państwa, ustrój naczelnych organów państwa, zakres ich kompetencji i relacji wzajemnych, podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki.
− Sposób regulacji – konstytucja winna normować tylko zagadnienia o charakterze podstawowym, ale głębokość ich uregulowania jest różna w poszczególnych państwach.
Polska konstytucja zalicza się do tych, które obejmują swoim zakresem więcej zagadnień i regulują je w sposób bardziej szczegółowy.
Na czym polega szczególna forma konstytucji?
Szczególna forma konstytucji polega przede wszystkim na jej szczególnej nazwie. Tylko ten akt jest określany mianem „konstytucja”, ponadto akt ten powstaje w szczególnym trybie i w szczególnym trybie jest zmieniany.
W RP konstytucja jest przygotowywana przez specjalne ciało polityczne, pozostające poza systemem komisji parlamentarnych. Uchwalana jest (i zmieniana) przez parlament, uchwalenie wymaga uzyskania szczególnej większości i szczególnego kworum. Konstytucja RP, po uchwaleniu przez parlament zostaje poddana pod referendum w celu ostatecznego jej zatwierdzenia.
Procedura zmiany Konstytucji RP
Konstytucja RP przewiduje – jako podstawową – procedurę swej zmiany przez parlament w formie ustawy o zmianie konstytucji (stosuje się ogólną procedurę ustawodawczą, z odstępstwami określonymi w konstytucji). Szczególny tryb utrudniający zmiany konstytucji stanowi ochronę przed destabilizacją – jest jedną z podstawowych przesłanek jej sztywności. Odrębności proceduralne:
− projekt ustawy o zmianie konstytucji może przedłożyć: prezydent, Senat lub 1/5 ustawowej liczby posłów
− zmiana konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i w terminie do 60 dni – Senat. Konieczna jest zgoda obu izb.
− ustawę o zmianie konstytucji uchwala Sejm większością 2/3 głosów w obecności min. 50% ustawowej liczny posłów, a Sejm – bezwzględną większością głosów (przy obecności min. 50% ustawowej liczby senatorów)
− nie przewiduje się obligatoryjnego referendum, jeżeli jednak zmiany dotyczą przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty posiadające inicjatywę do zmiany konstytucji mogą zażądać (w ciągu 45 dni) przeprowadzenia w tej sprawie referendum ogólnokrajowego. Zmiana konstytucji jest przyjęta, jeśli opowiedziała się za nią większość, bez względu na frekwencję
− prezydent ma obowiązek podpisać ustawę zmieniającą konstytucję – nie ma w tym zakresie prawa weta
− konstytucja nie może być zmieniana w czasie trwania stanu nadzwyczajnego, ewentualne trwające prace należy zawiesic
Na czym polega szczególna moc prawna konstytucji?
Na przyznaniu jej najwyższego miejsca w hierarchicznym systemie prawa stanowionego.
− Konstytucja jest najwyższym prawem RP – co oznacza, że wszystkie akty niższego rzędu winny stanowić realizację konstytucji
− przepisy konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba, że przepisy stanowią inaczej − konstytucja może normować każdą materię, niezależnie od tego, czy była ona już
przedmiotem regulacji w aktach niższego rzędu oraz niezależnie od treści tych regulacji
− wszystkie inne akty normatywne muszą być z nią zgodne: co do treści (materialnie), procedur (negatywny aspekt obowiązku realizacji konstytucji – zakaz wydawania przepisów sprzecznych z konstytucją), a także kompetencji (tylko kompetentne organy mogą stanowić prawo)
− wszystkie inne akty normatywne muszą być spójne z konstytucją – w możliwie najpełniejszy sposób muszą przyjmować treści pozwalające na urzeczywistnienie postanowień konstytucyjnych – wszystkie akty niższego rzędu winny stanowić realizację konstytucji (pozytywny aspekt obowiązku realizacji konstytucji)
− konstytucja wyznacza rodzaje innych aktów normatywnych, ale też ich zakres przedmiotowy oraz samoistny bądź wykonawczy charakter
Na czym polega negatywny aspekt obowiązku realizacji konstytucji?
Na zakazie wydawania przepisów sprzecznych z konstytucją – zakaz ten odnosi się głównie do działalności ustawodawczej parlamentu.
Na czym polega pozytywny aspekt obowiązku realizacji konstytucji?
Jest to nakaz spójności aktów normatywnych z konstytucją – wszystkie inne akty prawne muszą być spójne z konstytucją, czyli powinny w sposób możliwie najpełniejszy przyjmować treści pozwalające na realizację konstytucji.
Na czym polega normatywny charakter konstytucji?
Konstytucja jest ustawą, więc ma charakter aktu normatywnego, a co za tym idzie – jest
aktem powszechnie obowiązującym
− wiąże wszystkie organy władzy publicznej i wszystkich obywateli – podmioty te mają obowiązek powstrzymywania się od działań sprzecznych z konstytucją i podejmowania działać służących realizacji konstytucji
− konstytucja składa się z przepisów, które stanowią tworzywo do budowy norm prawnych – nie może ustanawiać regulacji indywidualnych, jej postanowienia muszą mieć charakter generalny
Sądowe stosowanie konstytucji
− jako samoistnej podstawy rozstrzygnięcia – gdy norma konstytucyjna jest sformułowana w sposób pozwalający na jej samoistne stosowanie, a ustawodawstwo zwykłe nie reguluje danej kwestii lub reguluje ją tylko częściowo.
− współstosowanie normy konstytucyjnej i postanowień ustawowych regulujących daną kwestię w sposób szczegółowy – norma konstytucyjna odgrywa tu zasadniczą rolę w procesie interpretacji szczegółowych uregulowań ustawy – sąd musi przyjąć taką wykładnię, która najpełniej koresponduje z treściami normy konstytucyjnej. Organ powołuje się na normę aktu niższego rzędu i dla wzmocnienia argumentacji – na normę konstytucyjną
− stwierdzenie konfliktu między normą konstytucyjną a szczegółowymi postanowieniami ustawowymi. Konflikt ten należy w miarę możliwości usunąć w drodze wykładni – przez odnalezienie takiego rozumienia przepisów ustawy, które pozwoli na uznanie jej zgodności z konstytucją (domniemanie zgodności z konstytucją). Gdy to nie jest możliwe – sąd ma obowiązek podjęcia działań zmierzających do usunięcia niekonstytucyjnego przepisu ustawy z systemu prawa.
Procedury gwarantujące przestrzeganie konstytucji
− procedura odpowiedzialności konstytucyjnej – quasi-karna odpowiedzialność osób indywidualnych (piastunów najwyższych urzędów państwowych), za naruszenie konstytucji przy sprawowaniu urzędu. W Polsce w takich sprawach orzeka Trybunał Stanu.
− sądownictwo administracyjne – jego istotą jest badanie indywidualnych decyzji administracyjnych pod kątem ich zgodności z ustawami
− sądowa kontrola konstytucyjności ustaw:
1.kontrola rozproszona – kompetencja orzekania o zgodności ustaw z konstytucją przysługuje wszystkim sądom. Każdy sąd, w ramach swej właściwości, może orzekać o konstytucyjności ustaw. Orzekanie takie ma charakter incydentalny – dokonywane jest tylko w ramach konkretnej sprawy (karnej, cywilnej, administracyjnej), a orzeczenie o niekonstytucyjności ustawy ma wpływ tylko na rozstrzygnięcie sprawy zawisłej przed tym sądem. Sąd nie ma prawa do generalnego uchylenia ustawy
2. kontrola skoncentrowana – jej cechą jest istnienie szczególnego sądowego organu – trybunału konstytucyjnego, który posiada wyłączną właściwość do orzekania w kwestii zgodności ustaw z konstytucją. Kontrola ustaw dokonywana jest tu nie tylko w sprawach indywidualnych (kontrola konkretna), ale i z inicjatywy niektórych organów, nawet jeśli problem konstytucyjności ustawy nie pojawił się w konkretnej sprawie (kontrola abstrakcyjna). Orzeczenie trybunału konstytucyjnego o niekonstytucyjności ustawy powoduje jej uchylenie i ostateczne usunięcie z systemu prawa.
Kontrola może przybrać charakter na wniosek, w związku ze sprawą, skutek erga omnes - usunięcie normy
Pojęcie prawa konstytucyjnego
Prawo konstytucyjne to zbiór norm, który określa funkcjonowanie całego prawa. Jest
podstawą wszystkich ustaw.
Pojęcie prawa konstytucyjnego można rozpatrywać w znaczeniu:
− wąskim – kryterium jest tu moc prawna (normatywna) aktu – pod pojęciem prawa konstytucyjnego rozumiemy te normy, które są zawarte w konstytucji i ustawie konstytucyjnej.
− szerokim – kryterium jest treść normy, a nie jej moc prawna – treść konstytucji zawarta jest, oprócz konstytucji, również w ustawach, uchwałach i rozporządzeniach. Podstawą wyodrębnienia materii prawa jest konstytucja, która jest uzupełniana przez ustawy i inne akty prawne. W ramach szerokiego rozumienia wyodrębniamy normy różnego typu, w zależności od materii, którą regulują.
Wymień źródła prawa konstytucyjnego
− Konstytucja – podstawowe źródło prawa konstytucyjnego, o uniwersalnym przedmiocie regulacji
− ustawy konstytucyjne – pod względem mocy prawnej są równe z konstytucją, mogą ingerować w jej treść i zmieniać, uzupełniać, czy zawieszać postanowienia konstytucji
− ustawy − uchwały normatywne − rozporządzenia
O charakterze danego aktu jako źródła prawa konstytucyjnego decyduje jego treść.
Prawo zwyczajowe + przykład
Prawo zwyczajowe – to normy prawne powstałe w drodze długotrwałego stosowania
zwyczajowo przyjętych rozwiązań i mające moc obowiązującą taką, jak prawo stanowione.
Prawo zwyczajowe kształtuje się tylko w systemach o ustabilizowanym charakterze.
Przykład prawa zwyczajowego: zasada dyskontynuacji prac parlamentu, przyjmująca, że koniec kadencji kładzie kres wszystkim sprawom nie załatwionym przez parlament. W Polsce ta zasada jest uznawana za obowiązującą od czasów II RP.
Zwyczaj konstytucyjny + przykład
Zwyczaj konstytucyjny to ustabilizowana (długotrwała i powtarzalna) praktyka postępowania w jakiejś sytuacji, rodząca domniemanie, że gdy sytuacja zaistnieje w przyszłości – także postąpi się w ten sposób. Istotą zwyczaju konstytucyjnego jest to, że powstaje on tam, gdzie regulacja prawa nie jest wyczerpująca.
Odrzucenie czy zmiana zwyczaju nie wymaga zmiany przepisu prawnego – gdyż może on istnieć tylko tam, gdzie regulacje prawne pozostawiają praktyce pewne wolne obszary.
Przykładem zwyczaju jest sposób zajmowania miejsc w sali obrad Sejmu przez poszczególne ugrupowania (tradycyjny podział na lewicę i prawicę); kompetencje Marszałka Sejmu poprawiania technicznych błędów (np. numeracji przepisów) w ustawach uchwalonych już przez Sejm. Zwyczaje konstytucyjne nie tworzą norm prawnych i nie można ich zaliczać do źródeł prawa konstytucyjnego.
Precedens konstytucyjny
Jednorazowe, świadome rozstrzygnięcie jakiejś sytuacji w praktyce, z nadzieją, że w przyszłości w podobnych sytuacjach będzie się postępować podobnie. Taki precedens może dawać początek nowemu zwyczajowi konstytucyjnemu. Nowy zwyczaj może zastępować dawny sposób postępowania w danej sytuacji – staje się narzędziem zmiany dawnego zwyczaju konstytucyjnego.
Precedens nie tworzy norm prawnych i nie można go zaliczać do źródeł prawa konstytucyjnego.
Podział norm konstytucyjnych
− normy-zasady – odwołują się do pozaprawnego zakresu wartości, np. „dobro wspólne wszystkich obywateli. Żeby ustalić zakres artykułu-zasady trzeba odwołać się do aksjologii pozaprawnej. Treść zasady jest niedookreślona i może być zmienna w czasie. Odwołuje nas do aksjologii pozakonstytucyjnej. Z zasady można wyprowadzić takie treści, których nie znajdujemy bezpośrednio w konstytucji.
− normy-reguły – są jednoznaczne, w jednoznaczny sposób określają treść. Nie ma tu miejsca na interpretację. Są zbudowane w sposób na tyle precyzyjny, że bez trudu można określić, które działania są z taką normą zgodne, a które sprzeczne. Takie normy reguły nadają się do samoistnego stosowania i nie wymagają konkretyzacji. Np. „Sejm składa się z 460 posłów.”
− norma programowa – służy do uregulowania programu działania pewnej polityki podejmowanej przez państwo. Charakter prawny takich norm jest wątpliwy – są nieprecyzyjne, niedookreślone i egzekwowanie takich norm w zasadzie nie jest możliwe na drodze prawnej.
Co oznacza stwierdzenie, że Konstytucja jest konstytucją pełną?
Konstytucja RP jest konstytucją pełną (dużą), bowiem reguluje całokształt życia prawnego w RP, które konstytucja regulować powinna. Do tych treści zalicza się działy:
− sytuacja prawna jednostki − struktura władzy i kompetencje − struktura władzy lokalnej − podstawy ustroju gospodarczego i społecznego − zasady prawa wyborczego − przepisy dotyczące zmiany konstytucji
Co oznacza stwierdzenie, że Konstytucja jest mała?
Konstytucja mała to konstytucja, która nie zawiera wszystkich materii konstytucyjnych, tylko niektóre elementy, w szczególności podstawy ustroju, strukturę władzy oraz zasadę zmiany konstytucji. Polska w XX w. miała trzy małe konstytucje – w 1919, 1947 i 1992 r.
Ich cechą jest to, że nie regulują praw i wolności człowieka. Wydawane są wówczas, gdy brak jest porozumienia politycznego co do kompleksowego uregulowania państwa.
Co to jest tożsamość konstytucyjna?
Jest to suma zasad podstawowych, które rozstrzygają o charakterze ustrojowym danego państwa i określają panujący w nim system władzy. Zasady te:
• wskazują, do kogo należy władza (określają suwerena)
• ustanawiają podstawowe formy wykonywania tej władzy
• ustanawiają rodzaje organów do tego powołanych
• określają podstawowe sposoby (płaszczyzna formalna) i treści (płaszczyzna materialna) wykonywania władzy
W jakim celu ustawodawca posługuje się zasadą konstytucyjną?
Zasada konstytucyjna, ze względu na swoją specyfikę jest niedookreślona. Odwołuje nas do aksjologii pozakonstytucyjnej. Określa, że treści konstytucyjne są kształtowane przez pewne wartości znajdujące się poza konstytucją.
Ustawodawca, za pomocą zasad, wskazuje aksjologiczne podstawy porządku prawnego. Dzięki niedookreśloności zasad – można je stosować elastycznie (ale nie dowolnie), co oznacza, że treści konstytucyjne mogą być uzależnione od zmiennych warunków.
Najważniejsze zasady składające się na tożsamość konstytucyjną RP
- zasada demokratycznego państwa prawnego
- zasada suwerenności narodu
- zasada niepodległości i suwerenności państwa
- zasada społeczeństwa obywatelskiego
- zasada podziału władz
- zasada społecznej gospodarki rynkowej
- zasada przyrodzonej godności człowieka
Scharakteryzuj zasadę demokratycznego państwa prawnego
„Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”
Zasada demokratycznego państwa prawnego wyraża nakaz oparcia organizacji i funkcjonowania władz publicznych na idei rządów prawa. Pojęcie państwa prawnego jest równoznaczne z sumą cech ustrojowych współczesnego państwa demokratycznego. Jest zbiorczym określeniem zasad rządów prawa w Rzeczypospolitej Polskiej.
Z zasady demokratycznego państwa prawnego wynikają:
• wymagania formalne - zasady przyzwoitej legislacji, w tym
− zakaz działania prawa wstecz (zakaz retroakcji)
− nakaz publikowania przepisów prawa w sposób powszechnie dostępny i
poprzedzający ich wejście w życie (vacatio legis)
− zasada ochrony praw nabytych i interesów w toku
− zasada określoności prawa
• wymagania materialne - treść stanowionego prawa musi odpowiadać ogólnym wymogom sprawiedliwości i równości
− zasada proporcjonalności, choć orzecznictwo TK coraz częściej łączy tę zasadę z art. 31 ust. 3 Konstytucji
− nakaz urzeczywistniania przez RP zasad sprawiedliwości społecznej
Wymień i scharakteryzuj zasady wynikające z zasady demokratycznego państwa prawnego
Zasady przyzwoitej legislacji - punktem wyjścia jest tu zasada ochrony zaufania – nakazuje, aby organ państwowy traktował obywateli z zachowaniem pewnych minimalnych reguł uczciwości. Zasada ta opiera się na pewności prawa
− zakaz działania prawa wstecz – zakaz ten odnoszony jest wyłącznie w odniesieniu do przepisów prawnych działających na niekorzyść adresatów prawa – nie ma charakteru absolutnego. Kategoryczność zakazu retroakcji zależy od dziedziny prawa – w prawie karnym ma on charakter bezwzględny, z dużą kategorycznością jest traktowany w prawie finansowym.
− nakaz publikowania aktów w sposób powszechnie dostępny poprzedzający ich wejście w życie (zwłaszcza vacatio legis) – muszą istnieć procedury określające sposób publikacji, nakaz zachowania odpowiedniego okresu dostosowawczego przy wprowadzaniu nowych norm prawnych w życie. Skrócenie tego okresu może nastąpić tylko wtedy, gdy przemawiają za tym istotne okoliczności, albo gdy nowe przepisy ze swej istoty nie wymagają takiego okresu.
− zasada ochrony praw nabytych i interesów w toku – nowe regulacje prawne powinny chronić prawa nabyte – uzyskane raz prawo nie może być odebrane lub w niekorzystny sposób zmodyfikowane. Ochrona praw nabytych rozciąga się tylko na prawa nabyte słusznie. W wyjątkowych sytuacjach jest możliwość ingerencji państwa w prawa nabyte, np. w sytuacji zagrożenia załamania się budżetu państwa.
− zasada określoności prawa – przepisy prawne muszą być formułowane na tyle jasno, aby adresat mógł bez trudu określić prawne konsekwencje swojego postępowania. Wiąże się z tym obowiązek jednolitości stosowania prawa
− zasada tzw. proporcjonalności – zakaz nadmiernej ingerencji – zasada ta nakazuje, aby środki zastosowane do osiągnięcia założonego przez prawodawcę celu były do tego celu proporcjonalne – Musi mieć miejsce równowaga między wagą interesu chronionego, a rangą interesu ulegającego z tej racji ograniczeniom
Scharakteryzuj zasadę sprawiedliwości społecznej
Zasada sprawiedliwości społecznej może stanowić wyłącznie pewnego rodzaju wskazówkę interpretacyjną do wykładni przepisów prawa – analizując możliwe interpretacje należy wybierać takie, które bardziej czynią zadość wymaganiom sprawiedliwości społecznej
Można też uznać, że zasada ta nakłada na wszystkie organy władzy publicznej obowiązek czynnego realizowania tej zasady w swej praktyce. Ustawodawca winien stanowić takie akty normatywne, które będą społecznie sprawiedliwe, organy zaś stosujące prawo miałyby obowiązek podejmowania ich na podstawie sprawiedliwych społecznie, indywidualnych rozstrzygnięć. Przy takim punkcie widzenia bardzo wzrosła by rola sądownictwa (zwł. TK)
Scharakteryzuj zasadę suwerenności
Zasada ta wskazuje suwerena – czyli tego, do kogo należy władza w państwie. Zgodnie z Konstytucją RP władza zwierzchnia należy do Narodu, czyli do wszystkich obywateli RP. Oznacza to, że władzy nie może uzurpować sobie żadna węższa klasa czy grupa społeczna.
Naród jest wyłącznym podmiotem najwyższej władzy. Jest to odrzucenie koncepcji, jakoby podmiotem władzy może być jakaś klasa czy grupa społeczna. Władza wykonywana jest przez organy pochodzące z wyborów
Co to znaczy, że Naród jest suwerenem?
Oznacza to, że Naród jest wyłącznym podmiotem najwyższej władzy. Jest to odrzucenie koncepcji, jakoby podmiotem władzy może być jakaś klasa czy grupa społeczna.
Zdefiniuj pojęcie Naród. Czy jest ono zawarte w konstytucji?
Naród – wspólnota wszystkich obywateli Rzeczypospolitej. Pojęcie to jest zawarte we wstępie do Konstytucji, ale również w treści zasady suwerenności narodu „Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu”
Formy sprawowania władzy przez naród
Naród sprawuje władzę przez swych przedstawicieli lub bezpośrednio
• demokracja bezpośrednia – to sposób wykonywania władzy, w którym decyzje podejmowane są bezpośrednio przez ogół wyborców, bez pośrednictwa jakichkolwiek organów państwowych. Podstawowe formy demokracji bezpośredniej to ogólne zgromadzenie wyborców, referendum oraz inicjatywa ludowa i weto ludowe.
• demokracja pośrednia – zwana przedstawicielską – to sposób sprawowania władz którym decyzje podejmowane są w imieniu suwerena przez organ przedstawicielski pochodzący z wyborów. Jest to podstawowy sposób rządzenia państwem.
Szczegółowe wymagania dla rzeczywistego istnienia demokracji pośredniej
- regularne wybory
- demokratyczne wybory
- przedłużenie kadencji tylko w sytuacjach nadzwyczajnych
- system polityczny oparty jest na zasadzie pluralizmu politycznego
- silna pozycja parlamentu
Inicjatywa ludowa
Inicjatywa ludowa to uprawnienie określonej grupy wyborców do wniesienia projektu ustawy do parlamentu lub też do poddania określonej sprawy pod referendum.
Weto ludowe
Uprawnienie określonej grupy wyborców do poddania pod referendum ustawy parlamentu, która budzi ich sprzeciw. Instytucja ta w Polsce nie jest znana.
Scharakteryzuj zasadę niepodległości i suwerenności państwa
Niepodległość państwa – oznacza odrębny byt państwowy Rzeczypospolitej i istnienie Polski w jej obecnych granicach
Suwerenność państwa – oznacza zdolność państwa do samodzielnego decydowania o wszystkich dotyczących go sprawach i samodzielnego podejmowania wszystkich dotyczących go decyzji.
Tak rozumiana suwerenność odnosi się do prawa międzynarodowego i sytuacji państwa w jego stosunkach zewnętrznych
Ograniczenia zasady suwerenności państwa
Przystąpienie do organizacji międzynarodowych (zwłaszcza NATO, UE) powoduje pewne ograniczenie międzynarodowej suwerenności Polski.
• ograniczenie suwerenności państwa może nastąpić tylko na podstawie wyraźnej i szczególnej regulacji konstytucyjnej, dopuszczającej poddanie się takim ograniczeniom, zarazem polska konstytucja wprowadza szereg gwarancji i zabezpieczen
− ograniczony zakres przekazania kompetencji – może on dotyczyć tylko niektórych spraw, przekazanie kompetencji nie może mieć charakteru uniwersalnego
− złożony tryb dochodzenia do skutku umowy międzynarodowej, przewidującej przekazanie kompetencji
− zmiana zakresu przekazania kompetencji, zwłaszcza jego rozszerzenie, jest możliwe tylko w drodze zawarcia nowej umowy międzynarodowej (ratyfikowanej)
− możliwość wystąpienia z UE
• szczególne ograniczenia odnoszące się do angażowania polskich sił zbrojnych
− wprowadzenie stanu wojny jest możliwe tylko w razie zbrojnej napaści na terytorium RP, lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji
Scharakteryzuj zasadę społecznej gospodarki rynkowej
Zasada ta łączy elementy gospodarki liberalnej z elementami wywodzonymi z nauki kościoła katolickiego (nurtem społecznym), a więc wprowadza takie rozwiązania, które uwzględniają potrzeby społeczne ludzi nie będących właścicielami. Na tę zasadę składają się trzy elementy:
• wolność działalności gospodarczej
• własność prywatna
• solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych.
W sensie negatywnym zasada ta oznacza wykluczenie do powrotu do tzw. socjalistycznej gospodarki planowej i centralnego sterowania gospodarką.
W sensie pozytywnym można powiedzieć że podstawowym motorem gospodarki rynkowej mają być mechanizmy rynkowe, na które państwo może oddziaływać, ale których nie może zastępować własnymi decyzjami.
Społeczna gospodarka rynkowa wymaga ponadto od państwa takiego ingerowania w mechanizmy rynkowe, które będzie chroniło interesy najsłabszych grup społecznych. Jest to ogólne zobowiązanie państwa do podejmowania działań łagodzących skutki społeczne funkcjonowania praw rynku, np. poprzez kontrolowania bezrobocia, stymulowanie rozwoju określonych dziedzin gospodarki, rozbudowę sieci świadczeń socjalnych (emerytury, renty, ubezpieczenia, nauka)
Wymień i scharakteryzuj podstawowe komponenty społecznej gospodarki rynkowej
- wolność działalności gospodarczej
Wolność działalności gospodarczej oznacza swobodę podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, obliczonej na przynoszenie zysku, przez wszystkie podmioty. Ograniczenia wolności gospodarczej są dopuszczane tylko w drodze ustawy (kryterium formalne) i tylko ze względu na ważny interes społeczny (kryterium materialne). O tym, jak rozumieć ważny interes społeczny decyduje ustawodawca. - własność prywatna
− to wszelka własność należąca do podmiotów autonomicznych w stosunku do państwa,
− stanowi podstawę systemu gospodarczego i wyklucza powrót do systemu opartego na dominacji własność państwowej.
− Konstytucja dopuszcza ograniczenia własności tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim ograniczenia te nie naruszają istoty tego prawa. - solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych.
− solidarność – podstawowa zasada społecznej nauki kościoła – aspekt społeczny widzi się tu przez pryzmat interesów słabszych partnerów. Wiąże się z tym zasada pomocniczości (subsydiarności). Państwo dokonuje redystrybucji środków finansowych (np. zasiłki, ulgi). Solidarność polega na idei pogodzenia się z pewnymi rezygnacjami ze strony tych, którzy mają więcej – za pośrednictwem państwa.
− dialog i współpraca partnerów społecznych – jest to nakaz uwzględniania opinii partnerów społecznych przy rozwiązywaniu wszelkich spraw związanych z socjalnymi skutkami funkcjonowania społecznej gospodarki rynkowej. Brak takich opinii może być jedną z przyczyn uznania niekonstytucyjności uchwalanych ustaw. Instytucją, która posługuje się dialogiem jest Komisja Trójstronna, w skład której wchodzą przedstawiciele pracodawców, pracowników i państwa. Przy wojewodach działa Komicja Dialogu Społecznego
Scharakteryzuj zasadę społeczeństwa obywatelskiego
Społeczeństwo obywatelskie - to społeczeństwo pluralistyczne, gdzie każdy ma możliwość działania w wybranych przez siebie organizacjach i strukturach, służących do realizacji jego podmiotowości jako obywatela, pracownika, czy mieszkańca.
• Zasada ta nie jest wyrażona w Konstytucji RP
• Pojęcie to wywodzi się z prac Hegla. W Polsce zyskało rację bytu w okresie pierwszej „Solidarności”. Nazwę tę stosujemy do charakterystyki sposobu zorganizowania społeczeństwa.
• Zasada ta opiera się na założeniach:
− każdy obywatel funkcjonuje jednocześnie w kilku podstawowych układach społecznych, przede wszystkim w układzie politycznym, pracowniczym i terytorialnym – w każdym z nich ma określone interesy i dążenia
− te interesy i dążenia mają z natury charakter zróżnicowany, często przeciwstawny – więc proces ich wdrażania musi mieć charakter pluralistyczny
Warunki realizacji zasady społeczeństwa obywatelskiego:
• samoorganizowanie się – swoboda tworzenia i działania partii politycznych, a także innych organizacji, stowarzyszeń, związków, samorządów.
• zdolność członków organizacji do samoograniczenia się. Istotą jest odpowiedzialność za losy państwa i ludzi (np. zamiast tworzyć nową partię – wstępuję do istniejącej, nie doprowadzam do rozłamu)
• wolność środków masowego przekazu i zakaz cenzury prewencyjnej • wolność wyznania
Partie polityczne - pojęcie i cechy
Partie polityczne to zorganizowane struktury jednoczące obywateli dla formułowania, wyrażania i realizowania celów politycznych, dążące do zdobycia władzy politycznej w państwie. Cechy partii politycznych
− członkami partii mogą być tylko obywatele polscy − zrzeszać można się tylko na zasadzie dobrowolności i równości − celem działania partii jest wpływanie metodami demokratycznymi na kształtowanie
polityki państwa i sprawowanie władzy publicznej
Scharakteryzuj zasadę podziału władz
Zgodnie z Konstytucją RP ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Zasada ta jest jedną z gwarancji demokratyzmu ustrojowego
• Podział władz w sensie przedmiotowym (funkcjonalnym) – oznacza wydzielenie pewnych rodzajowo odmiennych sfer działania państwa takich jak:
− stanowienie prawa, − wykonywanie prawa, − sądzenie
• Podział władz w sensie podmiotowym – oznacza istnienie trzech odrębnych organów władzy:
− ustawodawczej, − wykonawczej − sądowniczej
• Podział władz w rozumieniu przedmiotowo-podmiotowym – każdej z trzech wyodrębnionych dziedzin działania państwa powinny odpowiadać trzy oddzielone od siebie grupy organów państwowych
• elementem zasady podziału władzy jest także tzw. system hamulców i równowagi – podstawową zasadą rządzącą stosunkami pomiędzy trzema władzami jest zasada równości poszczególnych władz. Każda władza powinna posiadać instrumenty, które pozwalają jej powstrzymywać, hamować działanie pozostałych władz
• koncepcja podziału władz nie ma charakteru absolutnego – jej podstawową treścią jest odrzucenie możliwości skumulowania całej władzy w rękach jednego podmiotu. Przecinanie się i zazębianie kompetencji nie może jednak iść zbyt daleko.
koncepcja domniemań kompetencyjnych
Koncepcja domniemań kompetencyjnych opiera się na ocenie charakteru poszczególnych kompetencji władczych państwa. Kompetencje dające się określić ze względu na ich treść można na zasadzie domniemań przyporządkować poszczególnym władzom. Np. jeśli dana kompetencja polega na stanowieniu prawa – to ze swej istoty powinna przypaść organowi ustawodawczemu.
Domniemanie kompetencji może zostać przełamane tylko wyraźnym wskazaniem konstytucyjnym (i to przy zastosowaniu wykładni literalnej – wykluczona jest wykładnia rozszerzająca)
Koncepcja istoty poszczególnych władz
Koncepcja istoty poszczególnych władz zakłada, że istnieje jak gdyby jądro kompetencyjne władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, w które inne władze nie mogą wkraczać, gdyż oznaczało by to przekreślenie zasady podziału władz.
Jakie znasz modele stosunków między władzą ustawodawczą i władzą wykonawczą?
- system parlamentarnym (parlamentarno-gabinetowy)
- system prezydencki
W obu systemach struktura i organizacja władzy ustawodawczej (parlamentu) są do siebie zbliżone. Odróżnia je natomiast struktura władzy wykonawczej i sposób ujęcia jej stosunków z parlamentem.
Scharakteryzuj system parlamentarny
Istotą systemu parlamentarnego jest tzw. dualizm egzekutywy – czyli wyodrębnienie w ramach władzy wykonawczej głowy państwa (prezydent, monarcha) oraz rządu z premierem na czele.
• zadania i kompetencje obu tych ciał są ściśle rozgraniczone • władza głowy państwa ma charakter ograniczony,
• rzeczywiste kierowanie sprawami państwowymi należy do rządu, w którym wyeksponowana jest osoba premiera
• prezydent jest powoływany przez parlament, lub przy decydującym udziale parlamentu, nie występuje wybór prezydenta przez naród − dlatego prezydent nie zajmuje równorzędnej pozycji ustrojowej z parlamentem
• rząd pochodzi z parlamentu
• rząd ponosi odpowiedzialność polityczną wobec parlamentu i może zostać zmuszony
do dymisji (w przypadku konfliktu z większością parlamentarną) – wotum nieufności
• rząd, w porozumieniu z głową państwa, może rozwiązać parlament przed upływem kadencji – przeciwwaga do wotum nieufności
Funkcjonowanie systemu parlamentarnego zależy więc od politycznego układu sił w parlamencie. Gdy rozpadnie się koalicja – gabinet, który został przez nią powołany również upada.
Scharakteryzuj system prezydencki
Istotą systemu prezydenckiego jest jednolitość egzekutywy – prezydent jest zarazem głową państwa jak i szefem rządu. Nie ma wyodrębnionego urzędu premiera
• prezydentowi przysługuje bardzo silna pozycja ustrojowa – jest jednoosobowym zwierzchnikiem władzy ustawodawczej
• prezydent jest wybierany przez naród – co daje mu legitymację demokratyczną na równi z parlamentem
• prezydent powołuje kierowników poszczególnych departamentów, a raz powołani kierownicy są odpowiedzialni tylko przed prezydentem
• brak odpowiedzialności parlamentarnej ministrów
• nie występuje możliwość rozwiązania parlamentu
• prezydent ponosi odpowiedzialność tylko za naruszenie prawa (konstytucyjną)
scharakteryzuj racjonalizację systemu parlamentarnego
- zależność rządu od popierającej go większości parlamentarnej
- ustanowienie różnego rodzaju utrudnień dla obalenia rządu
Koncepcja racjonalizacji opiera się na systemie kar i nagród: parlament (jego pierwsza izba), w którym istnieje stabilna i wyraźna większość może narzucać swoją wolę drugiej izbie, czy organom władzy wykonawczej. Parlament (pierwsza izba), który nie jest w stanie wytworzyć takiej większości – traci część swojej władzy na rzecz innych organów państwa.
Parlamentaryzm zracjonalizowany w polsce
• organizacja władzy wykonawczej oparta jest na zasadzie dualizmu egzekutywy (prezydent + rząd z premierem na czele)
• rząd i ministrowie ponoszą polityczną odpowiedzialność przed Sejmem
• prezydent nie posiada kompetencji, pozwalających na przejęcie kierowania sprawami rządowymi
• wybór prezydenta w wyborach powszechnych – (z systemu prezydenckiego)
• centralne miejsce w systemie organów państwowych zajmuje parlament, zwłaszcza Sejm
• wyrażenie rządowi wotum nieufności może nastąpić tylko przy jednoczesnym powołaniu
nowego premiera (w trybie konstruktywnego wotum nieufności)
Zasada przyrodzonej godności człowieka
Zasada godności człowieka wyznacza nie tylko treść konstytucyjnych przepisów o wolnościach i prawach jednostki, ale stanowi też uniwersalną wartość, której winien podporządkować się cały system unormowań konstytucyjnych oraz proces ich wykładni i stosowania.
Płaszczyzny obowiązywania praw człowieka
- płaszczyzna aksjologiczna – nawiązanie do koncepcji naturalnoprawnych – przeświadczenie, że istnieje pewien podstawowy katalog praw i wolności, wynikający z godności ludzkiej i który przysługuje każdej istocie ludzkiej – a prawo pozytywne musi się im podporządkować
- płaszczyzna międzynarodowa – uniwersalizacja i internacjonalizacja podstawowych praw i wolności – stworzenie norm i precedensów ponadnarodowych, którym musi się podporządkować prawo krajowe
- płaszczyzna jurysdykcyjna – jurydyzacja podstawowych praw i wolności – stworzenie instytucji i procedur sądowych, którym musi się podporządkować władza ustawodawcza i wykonawcza - rozwój sądownictwa konstytucyjnego
Cechy zasady godności człowieka
- przyrodzona i niezbywalna cecha człowieka
- źródło wolności i praw człowieka i obywatela
- nadaje godności przymiot nienaruszalności
- zobowiązuje władze publiczne do poszanowania i ochrony godności człowieka
Godność człowieka - definicja
Nie da się zbudować precyzyjnej definicji godności, ale jest możliwe wskazanie kilku podstawowych elementów tej zasady
• źródłem godności jest prawo naturalne, a nie stanowione (cecha przyrodzona każdego człowieka)
• zasada godności jest nienaruszalna – nie można się jej zrzec, ograniczyć, czy zawiesić – godność przysługuje człowiekowi zawsze, a rolą państwa jest ochrona tej godności
• godność przysługuje każdemu człowiekowi i w jednakowym stopniu (niedopuszczalne jest stopniowanie godności np. w zależności od rasy, obywatelstwa, wykształcenia, itp.)
• godność człowieka jest fundamentem całego porządku konstytucyjnego – wszystkie pozostałe zasady, poszczególne konkretne prawa i wolności, oraz wszystkie inne normy, zasady i wartości konstytucyjne muszą być interpretowane i stosowane na tle zasady godności
• istotą godności człowieka jest jego podmiotowość (autonomia) – swoboda postępowania zgodnie z własną wolą, wewnętrznego samookreślenia. Autonomia ta musi uwzględniać autonomię innych ludzi. Istnieją jednak pewne granice ograniczeń, których przekroczenie przekreśli godność człowieka (aspekt pozytywny)
• godność człowieka oznacza zakaz poddawania człowieka takim sytuacjom, które mogły by tę godność naruszyć (aspekt negatywny)
Wyjaśnij na czym polega wolność człowieka
Wolność – polega na tym, że w granicach wyznaczonych przez prawo możemy zachowywać się swobodnie (np. wolność wypowiedzi, nauczania). Istnieje więc zakaz zmuszania kogokolwiek do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje, przy czym każdy może korzystać ze swojej wolności w taki sposób, by szanować wolności i prawa innych.
Zasada wolności w ujęciu formalnym
Formalne pojmowanie zasady wolności to wolność jako zakres swobody, wyznaczonej prawem. Składają się na nie:
• zasada wolności w znaczeniu pozytywnym – swoboda czynienia wszystkiego, co nie jest przez prawo zakazane – człowiek nie musi wskazywać podstawy swego działania, a dla skrępowania jego działań konieczne jest wskazanie podstawy prawnej tego zakazu
• Zasada wolności w znaczeniu negatywnym – nałożenie na jednostkę nakazu podjęcia określonego działania może nastąpić jedynie wtedy, kiedy prawo to przewiduje
Na czym polega zasada równości wyrażona w konstytucji RP
- wszyscy są równi wobec prawa
- wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne
- zakaz dyskryminowania kogokolwiek w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym
Charakterystyka zasady równości
• zasada równości oznacza:
− równość wszystkich wobec prawa (nakaz równego traktowania przez organy władzy publicznej)
− równość w prawie (zakaz uwzględniania zasady równości przy kształtowaniu treści obowiązującego prawa)
• zasada równości oznacza nakaz jednakowego traktowania podmiotów i sytuacji podobnych, co oznacza różne traktowanie podmiotów i sytuacji nie mających podobnego charakteru
• zasada równości odnosi się do sytuacji prawnej adresata (nie socjalno-ekonomicznej)
• zasada równości nie ma charakteru bezwzględnego – w pewnych sytuacjach dozwolone
jest różnicowanie sytuacji prawnej podmiotów podobnych (ale tylko uzasadnione)
• zasada równości musi być rozpatrywana w ścisłym związku z zasadą sprawiedliwości społecznej
• zasada równości ma charakter uniwersalny – odnosi się do wszelkich dziedzin funkcjonowania społeczeństwa
Jakie podmioty zbiorowe wymienia konstytucja w rozdziale “wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela?
− partie polityczne,
− kościoły,
− związki zawodowe,
− organizacje mniejszości narodowych i etnicznych.
Na czym polega horyzontalne działanie konstytucyjnych praw i wolności
Horyzontalne działanie konstytucyjnych praw i wolności polega na możliwości bezpośredniego powołania przepisu konstytucyjnego jako podstawy żądania określonego zachowania od innej osoby fizycznej, czy prawnej (nie będącej władzą publiczną).
Polska konstytucja nie daje jasnej odpowiedzi na ty pytanie, a w orzecznictwie nie zaznaczyło się szersze uznanie tej koncepcji.
Istota ograniczeń praw i wolności konstytucyjnych
Każda ustawa wprowadzająca ograniczenia praw i wolności jednostki musi służyć ochronie interesu publicznego (ochrona bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, środowiska, zdrowia publicznego, moralności publicznej, wolności i praw innych osób), a brak takiego powiązania materialnego przesądza o braku konstytucyjnej podstawy do ustanowienia ograniczeń (niekonstytucyjności danej regulacji)
Zasady ustanawiania ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych praw i wolności
• ograniczenia materialne - ograniczenia te mogą być ustanawiane tylko dla ochrony ważnego interesu publicznego, muszą dotyczyć jednej z sześciu wartości:
− bezpieczeństwa państwa
− porządku publicznego
− środowiska
− zdrowia publicznego
− moralności publicznej
− wolności i praw innych osób
• ograniczenia formalne - ograniczenia te mogą być ustanawiane tylko w ustawie
• ograniczenia mogą być wprowadzane tylko w koniecznym zakresie. Należy tu wymienić zasadę proporcjonalności, oraz koncepcję istoty poszczególnych praw i wolności.
Wyjaśnij na czym polega zasada proporcjonalności
Istotą zasady proporcjonalności jest zakaz nadmiernej ingerencji, czyli uznanie, że jeśli muszą być ustanawiane ograniczenia praw i wolności jednostki – to mogą one następować tylko w zakresie niezbędnym (minimalnie koniecznym).
Miarą jest tu ustalenie rangi interesu publicznego, któremu dane ograniczenie ma służyć i rangi prawa czy wolności indywidualnej, której ograniczenie to ma dotykać.
Ograniczenia nie mogą naruszać istoty wolności i praw – zastosowanie ograniczeń nie może powodować tego, że prawa i wolności zostaną pozbawione treści (wyjątek stanowi wywłaszczenie)
Wyjaśnij na czym polega koncepcja istoty poszczególnych praw i wolności
Koncepcja istoty praw i wolności opiera się na założeniu, że w ramach każdego konkretnego prawa można wyodrębnić:
− pewne elementy podstawowe (rdzeń), bez których to prawo, czy wolność nie będzie mogła istnieć,
− oraz pewne elementy dodatkowe, które mogą być modyfikowane bez zniszczenia tożsamości danego prawa czy wolności.
Koncepcja istoty praw i wolności polega na tym, iż te ograniczenia nie mogą naruszać istoty tych praw i wolności – a więc nie mogą naruszać rdzenia praw i wolności
Podaj przykład ingerencji w istotę prawa własności
Wywłaszczenie – oznacza całkowite pozbawienie prawa własności i dlatego jest dopuszczalne tylko na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Ponieważ jest z natury rzeczy ingerencją w istotę prawa własności – musi znajdować odrębną podstawę konstytucyjną.
Na czym polega dwuwarstwowe pojmowanie norm o prawach jednostki?
Oznacza to, że każdy przepis konstytucyjny, wyrażający konkretne prawo, czy wolność musi być rozumiany jednocześnie jako:
• prawo podmiotowe – konkretne uprawnienie przysługujące jednostce wobec władz publicznych, a czasem wobec innych podmiotów
− wolność – rodząca obowiązek powstrzymania się władz publicznych od działań utrudniających korzystanie z tej wolności
− prawo – rodzące po stronie władz publicznych obowiązek podejmowania konkretnych działań
• wytyczna działania dla systemu władz publicznych, wyrażająca określoną wartość, której realizacja jest ogólnym obowiązkiem wszystkich władz publicznych. Działania władz publicznych muszą służyć urzeczywistnianiu tego systemu wartości i umożliwiać jednostce realne korzystanie z przysługujących jej praw i wolności.
Przykład – wolność wyrażania poglądów – jako prawo podmiotowe każdego człowieka do wyrażania poglądów i opinii oraz jako obowiązek władzy stworzenia prawnej i politycznej infrastruktury pozwalającej na realizację tej wolności.
Istota wolności praw człowieka i obywatela
Istotą ustanowionych praw i wolności człowieka i obywatela jest ograniczenie swobody regulacyjnej ustawodawcy zwykłego i rozszerzenie możliwości bezpośredniego stosowania przepisów konstytucyjnych przez sądy.
Przedstaw przedmiotową klasyfikację praw i wolności jednostki w konstytucji RP
• wolności i prawa osobiste • wolności i prawa polityczne • wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
Wymień katalog praw i wolności osobistych
Prawa i wolności osobiste ujęte są w zasadzie jako prawa człowieka – więc ich podmiotem jest każdy, znajdujący się pod władzą państwa polskiego. Należą do nich:
• prawo do życia
• nietykalność osobista
• prawo do rzetelnej procedury sądowej
• prawo do ochrony prywatności
• wolność przemieszczania się
• wolność sumienia i religii
• wolność wyrażania poglądów i opinii
• prawo do uzyskania azylu lub statusu uchodźcy
Wymień katalog praw i wolności politycznych
Prawa i wolności polityczne mają zróżnicowany charakter – część z nich pojmowana jest jako prawa człowieka, część przyznana została tylko obywatelom polskim (związane z udziałem z życiu publicznym). Należą do nich:
• prawa związane z udziałem w życiu publicznym
• wolność zgromadzeń
• wolność zrzeszania się
− wolność tworzenia i działania partii politycznych
− wolność tworzenia i działania związków zawodowych
− wolność tworzenia i działania organizacji pracodawców oraz organizacji społeczno-
zawodowych rolników.
Katalog praw i wolności ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych
Prawa i wolności ekonomiczne, socjalne i kulturalne mają postać zasad polityki państwa, a nie konkretnie ujętych praw jednostek. Należą do nich: • prawo własności • swoboda działalności gospodarczej • uprawnienia pracownicze • prawo do zabezpieczenia społecznego • prawo do ochrony zdrowia • prawo do nauki • prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska
Na czym polega nietykalność osobista
• zakaz poddawania eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody
• zakaz poddawania torturom, okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu
− zakaz stosowania kar cielesnych
• zakaz pozbawiania wolności, z wyjątkiem przypadków określonych ustawowo
• nienaruszalność mieszkania
− przeszukanie mieszkania, pomieszczenia, czy pojazdu może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie
Na czym polega prawo do rzetelnej procedury sądowej
• na prawie do sądu – odnoszącym się do wszelkich spraw i sporów, w których jednostka jest stroną (karne, cywilne, administracyjne)
• na prawie do obrony – odnoszącym się do sytuacji jednostki w postępowaniu karnym
− praw do obrońcy z urzędu, prawo do wyboru adwokata
− nullum crimen, nulla poena sine lege
− zasada domniemania niewinności
− wyłączenie przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości
− zawieszenie przedawnienia w stosunku do przestępstw nie ściganych z przyczyn politycznych, do czasu ustania tych przyczyn
Na czym polega prawo do ochrony prywatności?
• prawo do ochrony życia prywatnego
• prawo do ochrony życia rodzinnego
• prawo do ochrony czci i dobrego imienia
• prawo do decydowania o swoim życiu osobistym
• zakaz zmuszania przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu,
przekonań religijnych lub wyznania
• prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami
• ograniczenie ujawniania, pozyskiwania i dostępności informacji o osobach prywatnych
Na czym polega wolność przemieszczania się?
• Wolności o charakterze względnym (mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie)
− na swobodzie przemieszczania się po terytorium RP − swobodzie wyboru miejsca zamieszkania i pobytu
− swobodzie opuszczania terytorium RP (prawo do paszportu) • Wolności o charakterze bezwzględnym – nie podlegają ograniczeniom
z jakiegokolwiek powodu − zakaz banicji – czyli wydalania z kraju lub zakazu powrotu do kraju − zakaz ekstradycji – czyli wydania danej osoby obcemu państwu na żądanie jego
władz, w celu postawienia jej tam przed sądem, lub wykonania orzeczonej już kary − procedura ta jest wyłączona wobec Europejskiego Nakazu Aresztowania − w stosunku do cudzoziemców istnieje zakaz ekstradycji osób podejrzanych o
popełnienie przestępstwa z przyczyn politycznych, bez użycia przemocy, oraz gdy zachodzi obawa, że osoba wydana obcemu państwu zostanie tam poddana nieludzkiemu traktowaniu, lub zostanie pozbawiona rzetelnej procedury sądowej
− prawo osiedlenia się na terytorium RP przez osoby, których pochodzenie zostanie stwierdzone zgodnie z ustawa
Na czym polega konstytucyjna wolność sumienia i religii?
Wolność religii polega na
• wolności wyznawania lub przyjmowania religii wg własnego wyboru
− prawo do prowadzenia życia zgodnego ze wskazaniami wyznawanej religii
− prawo do odmowy służby wojskowej z uwagi na przekonania religijne
• swobodzie uzewnętrzniania religii, uprawiania kultu, modlitwy, uczestniczenia w obrzędach, nauczania i praktykowania
• swobodzie posiadania świątyń i innych miejsc kultu
• prawie wierzących do korzystania z pomocy religijnej wszędzie tam, gdzie się znajdują (np. więźniowie, żołnierze, uczniowie)
• prawie rodziców do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego zgodnie ze swoimi przekonaniami
Wolność sumienia polega na:
• swobodzie światopoglądowej – każdy może przyjmować wybrany przez siebie zespół poglądów i reguł moralnych, filozoficznych i społecznych
Na czym polega wolność wyrażania poglądów i opinii
- wolność wyrażania poglądów, pozyskiwania informacji, rozpowszechniania informacji • wolność prasy i druku • zakaz cenzury prewencyjnej • zakaz koncesjonowania prasy
- wolność twórczości artystycznej, badań naukowych, ogłaszania ich wyników, nauczania
Na czym polega prawo udziału w życiu publicznym?
− prawo głosowania w wyborach i referendach − prawo kandydowania w wyborach − prawo inicjatywy ustawodawczej − prawo dostępu do służby publicznej – w tym dostęp do służby wojskowej − prawo do uzyskania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób
pełniących funkcje publiczne − prawo składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym i osób
trzecich
Na czym polega konstytucyjna wolność zgromadzeń?
Wolność zgromadzeń obejmuje swobodę organizowania zgromadzeń, a także swobodę uczestniczenia w nich. Warunkiem jest jednak pokojowy charakter zgromadzenia
Na czym polega konstytucyjna wolność zrzeszania się?
Konstytucyjna wolność zrzeszania się dotyczy swobody zakładania zrzeszeń i swobody uczestniczenia w nich. Formy prawne zrzeszeń:
• związki zawodowe,
• organizacje społeczno-zawodowe rolników, organizacje pracodawców
• stowarzyszenia
• ruchy obywatelskie
• fundacje
• partie polityczne
Cele i działalność zrzeszenia nie mogą być jednak sprzeczne z konstytucją, zwłaszcza dotyczy to zakazu odwoływania się do totalitaryzmu, komunizmu, nazizmu, faszyzmu, nienawiści rasowej, etnicznej, narodowościowej. Zakazane jest stosowanie przemocy w celu uzyskania władzy lub wpływu na politykę, oraz utajnienie struktur i członkowstwa.
Charakterystyka konstytucyjnego prawa własności
• każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia • własność, inne prawa majątkowe i prawo do dziedziczenia podlegają ochronie prawnej -
zagwarantowanie ochrony własności jest konstytucyjną powinnością państwa
• własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności
• wywłaszczenie – czyli przymusowe pozbawienie własności lub innych praw majątkowych na nieruchomościach jest dopuszczalne tylko na cele publiczne i tylko za słusznym odszkodowaniem
• przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu
• każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.
Na czym polegają uprawnienia pracownicze wynikające z konstytucji?
Konstytucja nie przyznaje obywatelom prawa do pracy – z uwagi na nierealność realizacji. Formułuje natomiast ogólną zasadę „praca znajduje się pod ochroną RP”.
• nakaz zmierzania do pełnego zatrudnienia • nakaz realizacji programów zwalczania bezrobocia • nakaz organizowania szkolenia zawodowego oraz robót publicznych • wolność wyboru i wykonywania zawodu • wolność wyboru miejsca pracy • prawo do minimalnego wynagrodzenia • prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy • prawo do wypoczynku • prawo do koalicji – organizowania się w związki zawodowe
Na czym polega prawo do zabezpieczenia społecznego?
• prawo to dotyczy tylko obywateli • odnosi się do sytuacji niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo, do
sytuacji osiągnięcia wieku emerytalnego, niezawinionego bezrobocia
• dodatkowo konstytucja ustanawia prawo do szczególnej pomocy ze strony państwa dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej
Na czym polega prawo do ochrony zdrowia?
• prawo to przysługuje każdemu • obywatele mają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej, finansowanych ze
środków publicznych • państwo ma obowiązek stworzenia i utrzymywania publicznej służby zdrowia • państwo ma obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom
ciężarnym, osobom niepełnosprawnym, w podeszłym wieku • państwo ma obowiązek zwalczania chorób epidemicznych, zapobiegania negatywnym dla
zdrowia skutkom degradacji środowiska, popierania rozwoju kultury fizycznej
Na czym polega konstytucyjne prawo do nauki?
• obowiązek nauki do 18 roku życia • nauka w szkołach musi mieć charakter nieodpłatny • nakaz zapewnienia obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia
oraz tworzenia systemów pomocy dla uczniów i studentów • wolność wyboru szkoły publicznej lub innej • wolność tworzenia szkół niepublicznych wszystkich szczebli (przy państwowym
nadzorze pedagogicznym) • wolność nauczania – określania nauczanych treści
Wymień znane ci środki ochrony praw i wolności
• droga sądowa – podstawowy środek ochrony – tylko w tej procedurze możliwe jest dochodzenie praw przez jednostkę. Konstytucja zakazuje zamykania drogi sądowej dla dochodzenia naruszonych praw i wolności
− w tym dwuinstancyjność
• skarga konstytucyjna – skargę może każdy wnieść bezpośrednio do TK w razie naruszenia jego konstytucyjnych praw i wolności ostatecznym orzeczeniem wydanym przez sąd lub organ administracji publicznej (można ją kierować tylko przeciwko normie prawnej, będącej podstawą orzeczenia)
• wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich - z takim wnioskiem może wystąpić każdy o pomoc w ochronie swych wolności i praw naruszonych przez organy władzy publicznej
• prawo do odszkodowania – za działania organów państwa
Wymień konstytucyjne obowiązki jednostki
• obowiązek wierności RP – w tym:
obowiązek troski o dobro wspólne obrona Ojczyzny obowiązek służby wojskowej
− − − Podmiotami tych obowiązków są tylko obywatele polscy.
• obowiązek przestrzegania prawa RP – odnosi się do wszystkich pozostających w obszarze obowiązywania tego prawa
• obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków – odnosi się do wszystkich
• obowiązek dbałości o stan środowiska
Na czym polega hierarchiczna budowa systemu źródeł prawa
Hierarchiczna budowa systemu źródeł prawa polega na ujęciu źródeł prawa powszechnie obowiązującego w system zbudowany na zasadzie wzajemnego podporządkowania i usytuowaniu konstytucji i ustaw na szczycie tej hierarchii. System ten wyjaśnia jakie miejsce w systemie źródeł prawa zajmują poszczególne typy aktów prawa i wymaga by akty niższego rzędu były zgodne i podporządkowane aktom wyższego rzędu.
Na czym polega dualistyczny charakter systemu prawa?
Na rozróżnieniu przepisów prawa powszechnie obowiązującego od przepisów o charakterze wewnętrznym.
Na czym polega dychotomiczny charakter podziału źródeł prawa?
Każdy akt normatywny musi mieć postać albo aktu powszechnie obowiązującego albo aktu prawa wewnętrznego
Na czym polega istota przepisów powszechnie obowiązujących?
Istotą przepisów prawa powszechnie obowiązującego jest ich zakres obowiązywania – mogą one wiązać wszystkie podmioty w państwie. Mogą kształtować sytuację prawną obywateli i podmiotów podobnych, stowarzyszeń, organizacji a także poszczególnych segmentów aparatu władzy publicznej.
Na czym polega istota zamkniętego systemu źródeł prawa?
Zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego nastąpiło w aspekcie podmiotowym i przedmiotowym.
Idea zamkniętego systemu źródeł prawa polega na ustaleniu, że przepisy prawa mogą być stanowione tylko przez organy enumeratywnie w konstytucji wymienione i tylko w formach (typach aktów) przewidzianych przez konstytucję.
Zamknięty system źródeł prawa w aspekcie przedmiotowym
Konstytucyjne wyliczenie źródeł prawa powszechnie obowiązującego ma charakter enumeratywny, a ustawy zwykłe nie mogą go rozszerzać (katalog zamknięty):
• konstytucja • ustawy • ratyfikowane umowy międzynarodowe • rozporządzenia • akty prawa miejscowego, na obszarze działania organów, które je ustanowiły
Zamknięty system źródeł prawa w aspekcie podmiotowym
Konstytucja wymienia w sposób wyczerpujący katalog organów upoważnionych na szczeblu centralnym do stanowienia powszechnie obowiązującego prawa
• na poziomie konstytucyjnym – wyłącznie parlament, w szczególnej procedurze
• na poziomie ustaw zwykłych – wyłącznie parlament; a w sytuacji nadzwyczajnej
prezydent może wydać rozporządzenie z mocą ustawy
• na poziomie rozporządzeń – organy, którym konstytucja przyznała taką kompetencję: prezydent, Rada Ministrów, prezes Rady Ministrów, ministrowie kierujący określonymi działami administracji rządowej, przewodniczący komitetów, KRdRiT
• na poziomie prawa miejscowego – organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej
Co to oznacza pojęcie „samoistny charakter aktów prawnych”?
Samoistny charakter aktów prawnych oznacza, że akty mogą być wydawane w ramach ogólnej kompetencji organu uprawnionego do ich stanowienia – nie jest w tym celu konieczne żadne szczegółowe upoważnienie.
W polskim porządku prawnym do takich aktów należą:
− konstytucja − ustawy, − ratyfikowane umowy międzynarodowe.
Istota aktów wykonawczych
Istota aktów wykonawczych polega na tym, że mogą one być wydawane tylko na podstawie upoważniania ustawowego, szczegółowego pod względem podmiotowym, przedmiotowym i treściowym.
Istota aktów prawa wewnętrznego
Istotą aktów prawa wewnętrznego jest ograniczony zakres ich obowiązywania – mogą być kierowane tylko do jednostek organizacyjnie podporządkowanych organowi wydającemu te akty.
Zakres aktu wewnętrznego nie może w żaden sposób dotyczyć podmiotów, które nie są podległe organowi, który wydaje takie akty.
Rodzaje aktów prawa wewnętrznego
Wyliczenie aktów prawa wewnętrznego nie ma charakteru zamkniętego. System ten ma charakter otwarty i choć Konstytucja wymienia tylko: • uchwały Rady Ministrów • zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów
to nie ma konstytucyjnego zakazu, by przepisy ustawowe upoważniały inne podmioty do stanowienia zarządzeń, uchwał, czy aktów inaczej nazwanych.
Kto może wydawać akty prawa wewnętrznego?
Akty prawa wewnętrznego może wydawać każdy organ władzy publicznej, o ile istnieją organizacyjnie mu podporządkowane jednostki i o ile kompetencja do wydawania takich aktów jest przewidziana w ustawie
Wymagania stawiane aktom prawa wewnętrznego
Każdy akt prawa wewnętrznego:
• może być adresowany tylko do jednostek organizacyjnych podległych organowi wydającemu ten akt
• może obowiązywać tylko te jednostki, a nie może działać na zewnątrz, w szczególności nie może być podstawą do wydawania decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów
• może być wydawany tylko w ramach ustawy, która musi określać kompetencję danego organu do wydawania aktów prawa wewnętrznego
• musi być zgodny z powszechnie obowiązującym prawem
Wskaż podstawowe różnice pomiędzy aktami prawa wewnętrznego a powszechnie obowiązującego
• ujęcie kręgu adresatów − akty prawa powszechnie obowiązującego kierowane są do wszystkich obywateli,
osób prawnych i innych podmiotów − akty prawa wewnętrznego kierowane są tylko do jednostek organizacyjnie
podległych organowi wydającemu ten akt
• treść regulacji − akty prawa wewnętrznego nie mogą kształtować sytuacji prawnej obywateli − akty prawa powszechnie obowiązującego mogą kształtować sytuację prawną
obywateli, w szczególności mogą nakładać obowiązki, obciążenia, także uprawnienia
Na czym polega zasada hierarchicznej budowy systemu źródeł prawa?
Zasada ta oznacza, że każdemu typowi aktu normatywnego przysługuje określona ranga w stosunku do typów pozostałych, a więc można mówić o aktach normatywnych wyższej i niższej rangi.
Podstawowymi konsekwencjami hierarchizacji są:
• wymóg zgodności aktów niższego szczebla z aktami wyższego szczebla • wymóg, by uchylenie, zmiana lub zawieszenie aktu danego szczebla mogło dokonać się
tylko przez wydanie nowego aktu tego samego lub wyższego szczebla
• zakaz normowania pewnych materii przez akty poniżej pewnego szczebla (koncepcja wyłączności ustawy)
• zakaz wydawania aktów najniższego szczebla bez uprzednio udzielonego upoważnienia w akcie wyższego szczebla (akty wykonawcze)
Wymień cztery zasadnicze szczeble źródeł powszechnie obowiązującego prawa
• szczebel konstytucyjny – gdzie występuje jedynie konstytucja jako ustawa zasadnicza o
najwyższej mocy prawnej
• szczebel umów międzynarodowych, ratyfikowanych – obecnie obejmuje także tzw. pochodne prawo wspólnotowe
• szczebel ustawowy – obejmuje wszystkie typy ustaw, oraz rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez prezydenta RP w sytuacji stanu nadzwyczajnego
• szczebel rozporządzeń – jako jedynych podstawowych aktów o charakterze powszechnie obowiązującym, wydawanych na poziomie centralnym.
Ustawy konstytucyjne – cechy
• mają moc prawną równą mocy konstytucji • mogą uzupełniać, zmieniać i zawieszać unormowania zawarte w samej konstytucji • uchwalane w takim samym trybie jaki obowiązuje przy zmianie konstytucji • ustawy konstytucyjne regulują tylko określone i wąsko ujęte zagadnienia • w obecnym stanie prawnym Konstytucja nie przewiduje istnienia ustaw konstytucyjnych
Co to jest ustawa? Cechy ustawy
- akt parlamentu • o charakterze normatywnym • zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych, zaraz po konstytucji • ma nieograniczony zakres przedmiotowy regulacji, przy czym niektóre materie mogą być regulowane tylko w drodze ustawy
- dochodzi do skutku w szczególnej procedurze
Na czym polega szczególna moc prawna ustawy?
- zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawa krajowego, zaraz po konstytucji
- ustawa ma samoistnie moc powszechnie obowiązującą – do jej wydania nie jest potrzebne żadne szczególne upoważnienie
- ustawa może być zmieniona, uchylona lub zawieszona tylko przez inną normę ustawową
- ustawa może zmieniać, uchylać, zawieszać każdą inną normę prawną prawa krajowego
- wydawanie innych aktów normatywnych prawa krajowego jest dopuszczalne tylko na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania
Zakres ustawy
• Jakie materie mogą być regulowane przez ustawy?
− Ustawa jest aktem o nieograniczonym zakresie przedmiotowym. Oznacza to, że może regulować wszelkie materie, byle tylko zachować normatywny charakter jej postanowień i pozostać w zgodzie z konstytucją i umowami międzynarodowymi. Przyjmuje się tu domniemanie kompetencji ustawodawczej parlamentu
• Jakie materie nie mogą być regulowane przez ustawy? − spod regulacji ustawowej wyłączone są materie zastrzeżone dla regulaminu Sejmu i
Senatu oraz regulaminu Zgromadzenia Narodowego.
• Jakie sprawy mogą być regulowane tylko przez ustawy?
− wyłączność ustawy – dotyczy przede wszystkim regulacji dotyczących sytuacji prawnej jednostki (sfera praw i wolości obywateli) – kryterium materialne
− dla stanowienia norm powszechnie obowiązującego prawa zawsze wymagana jest forma ustawy lub rozporządzenia jako aktu wykonawczego do ustawy – kryterium formalne
Co to jest rozporządzenie? Cechy rozporządzenia normatywnego
Rozporządzenie to akt normatywny niższej rangi, którego celem jest wykonanie (konkretyzacja) określonych postanowień ustawy.
Cechy rozporządzenia:
• akt normatywny
• jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego
• wydawany przez organy wskazane w konstytucji
• do jego wydania konieczne jest szczegółowe upoważnienie zawarte w ustawie
• wydawany w celu wykonania ustawy
• upoważnienie do wydania rozporządzenia musi zawierać szczegółowe wytyczne określające − organ upoważniony do wydania rozporządzenia − zakres spraw przekazanych do unormowania − wytyczne dotyczące treści aktu
• musi być publikowane we właściwym dzienniku publikacyjnym
• podmiot upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać tej kompetencji innemu podmiotowi
Podmioty uprawnione do wydawania rozporządzen
• prezydent • Rada Ministrów • Prezes Rady Ministrów • ministrowie kierujący poszczególnymi działami administracji i przewodniczący
komitetów • KRdRiT
Na czym polega powszechnie obowiązujący charakter rozporządzeń?
- rozporządzenia mogą dotykać sytuacji prawnej obywateli, osób prawnych, czy samorządów
- mogą rodzić obowiązek wykonywania i stanowić podstawę prawną do wydawania aktów i decyzji administracyjnych o indywidualnym charakterze
- mają zarazem charakter podstawowych aktów wykonawczych
Co to znaczy, że rozporządzenia są wydawane na podstawie szczegółowego
upoważnienia w ustawie?
Oznacza to, że rozporządzenie może być wydane tylko na podstawie ustawy – czyli w ustawie musi być zamieszczony przepis ustalający kompetencje danego organy do wydania rozporządzenia (tzw. upoważnienie)
Rodzaje upoważnienia zawartego w ustawie o wydania rozporządzenia
- upoważnienia fakultatywne – pozwalają na wydanie rozporządzenia
- upoważnienia obligatoryjne – nakazują wydanie rozporządzenia
Na czym polega wymóg szczegółowości ustawowego upoważnienia do wydania rozporządzenia
• szczegółowość podmiotowa – upoważnienie musi wskazywać organ uprawniony lub zobowiązany do wydania rozporządzenia (jeden z tych, które konstytucja wymienia jako kompetentne do wydawania rozporządzeń)
• szczegółowość przedmiotowa – upoważnienie musi wskazywać zakres spraw przekazanych do regulacji. Organ stanowiący rozporządzenie może normować tylko te materie, które mieszczą się w tym zakresie (zakaz interpretacji rozszerzającej i zakaz domniemania kompetencji prawodawczej)
• szczegółowość treściowa – upoważnienie musi określać wytyczne dotyczące treści rozporządzenia, które nie mogą się sprzeciwiać ogólnemu celowi danej ustawy
− wytyczne muszą dotyczyć materialnego kształtu regulacji wykonawczej − wytyczne mogą przybrać różną postać redakcyjną − stopień szczegółowości zależy od regulowanej materii − wytyczne nie mogą mieć czysto blankietowego charakteru
− wytyczne muszą dotyczyć odrębnie każdej ze szczegółowych materii, których regulacja ma nastąpić w rozporządzeniu
− wytyczne powinny, ale nie muszą być zawarte w przepisie upoważniającym
Na czym polega zakaz subdelegacji?
Zakaz subdelegacji polega na tym, że tylko organ wymieniony w upoważnieniu może wydawać rozporządzenia w danej sprawie. Organ ten nie może przekazywać tej kompetencji innemu organowi.
Wymagania, jakim podlegają rozporządzenia
• rozporządzenie musi być oparte na podstawie ustawowej (zakaz stanowienia rozporządzeń samoistnych
• regulacja rozporządzenia musi być utrzymana w ramach wskazanych przez upoważnienie • treść i cel rozporządzenia muszą być zdeterminowane przez cel ustawy, którą to
rozporządzenie wykonuje
• rozporządzenie nie może być sprzeczne z unormowaniami o randze ustawowej (ze wszystkimi ustawami w obowiązującym systemie prawa)
Rozporządzenie musi być opublikowane w Dzienniku Ustaw.
Na czym polega kontrola władzy sądowniczej nad rozporządzeniami?
Rozporządzenia mogą zostać zakwestionowane przed:
• TK – który może orzec o generalnej utracie mocy obowiązującej rozporządzenia lub jego przepisów sprzecznych z ustawami, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi
• sądami powszechnymi bądź administracyjnymi – sąd może w uzasadnionych przypadkach odmówić zastosowania rozporządzenia w sprawie, traktując je jako nieistniejące (sędziowie podlegają tylko konstytucji oraz ustawom, ale nie rozporządzeniom)
Kto może stanowić przepisy prawa miejscowego o powszechnie obowiązującym charakterze?
- organy samorządu terytorialnego
* terenowe organy administracji rządowej
Zakres obowiązywania prawa miejscowego
Akty prawa miejscowego mają charakter aktów prawa powszechnie obowiązującego, ale tylko na obszarze właściwości organu, który te akty ustanawia
Istota aktów prawa miejscowego
Istotą aktów prawa miejscowego jest ich odniesienie tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu te akty.
Wymień typy aktów prawa miejscowego o powszechnie obowiązującym charakterze
- przepisy wykonawcze do odrębnych ustaw – konieczne jest wówczas istnienie upoważnienia zawartego w ustawie, które wskazuje organ władzy lokalnej i materię do uregulowania
- przepisy porządkowe – wydawane na podstawie ogólnej kompetencji wyrażonej w przepisach ustaw o poszczególnych szczeblach samorządu terytorialnego – przepisy te mogą być wydawane, jeżeli jest to niezbędne do ochrony zdrowia lub życia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego
Cechy ratyfikowanej umowy międzynarodowej
• jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego • może bezpośrednio kształtować sytuację prawną obywateli, określać ich obowiązki i
uprawnienia
• ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej opublikowaniu stanowi część krajowego porządku prawnego i jej postanowienia stają się prawem powszechnie obowiązującym
Istota ratyfikacji umowy międzynarodowej?
Jest to akt ostatecznego potwierdzenia woli państwa związania się tą umową międzynarodową. Dokonanie ratyfikacji umowy międzynarodowej, wobec której istnieje wymóg ratyfikacji, oznacza nadanie jej mocy obowiązującej dla państwa.
Wymień przypadki, w jakich ratyfikacja umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie
Umowy dotyczące:
• pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych • wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji • członkowstwa RP w organizacji międzynarodowej • znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym • spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy
Miejsce umów ratyfikowanych w systemie prawa
- umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie – mają pierwszeństwo przed ustawami – w razie kolizji zastosowanie znajduje norma umowy międzynarodowej
- umowy międzynarodowe ratyfikowane w trybie prostym – umowom takim nie można przyznać mocy wyższej od ustawy, ani równej ustawie – tym samym zajmują one miejsce aktów podstawowych
- wszystkie umowy międzynarodowe muszą być zgodne z konstytucja
Międzynarodowe umowy nie poddawane procedurze ratyfikacji
• zawierane są przez Radę Ministrów lub ministrów • ich celem jest normowanie różnego rodzaju form współpracy na szczeblu
międzynarodowym • nie mogą być źródłem prawa powszechnie obowiązującego • ich postanowienia mogą działać jedynie w sferze prawa wewnętrznego
Zasady określające pozycję prawa UE w wewnętrznym porządku prawnym
• zasada bezpośredniej skuteczności prawa UE w krajowych porządkach prawnych − zarówno traktaty założycielskie jak i akty prawa pochodnego (zwłaszcza rozporządzenia) uzyskują moc obowiązującą przez sam fakt ich ustanowienia − ich normy podlegają bezpośredniemu stosowaniu przez wszystkie organy państwowe
• zasada pierwszeństwa prawa UE przed prawem krajowym − w razie kolizji pomiędzy prawem Unii a prawem krajowym przeważają normy prawa
unijnego, niezależnie od ich rangi − w razie kolizji sędzia ma obowiązek zastosowania normy prawa UE
• zasada jednolitości prawa UE
− konieczność jednakowego stosowania norm prawa UE we wszystkich krajach członkowskich
− wiąże się z tym monopol Europejskiego Trybunału Konstytucyjnego do ustalania wykładni tego prawa
Co to jest prawo pochodne?
Prawo pochodne to regulacje stanowione na szczeblu UE przez jej organy
Miejsce prawa Unii Europejskiej w krajowym porządku prawnym
- gdy chodzi o prawo pierwotne, ustanowione w drodze umów międzynarodowych – stosuje się do nich unormowania wskazujące, że umowy stanowią część krajowego porządku prawnego, podlegają bezpośredniemu stosowaniu i mają pierwszeństwo przez ustawami
- gdy chodzi o prawo pochodne – jest ono stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w razie kolizji z ustawami
Istota wyborów parlamentarnych – na czym polegają wybory parlamentarne
Regularne odnawianie składu parlamentu w wyniku decyzji podejmowanych w szczególnej procedurze przez ogół obywateli posiadających pełnię praw politycznych.
Wybory parlamentarne są wynikiem realizacji zasady suwerenności narodu i stanowią podstawową formę weryfikacji działań rządzących przez rządzonych. Są nieodłączną częścią każdego systemu politycznego.
Wymień organy/urzędy pochodzące z wyborów powszechnych
- Pierwsza izba parlamentu (w Polsce Sejm) – zawsze
- Druga izba parlamentu (w Polsce Senat) – nie ma powszechnego wymogu, ale jest to regułą w wielu krajach
- Wybory lokalne do szczebla gminnego – powszechna reguła
- Wybory lokalne na wyższych stopniach podziału terytorialnego – nie ma wymogu, ale są przeprowadzane w wielu państwach (od 1998r. w Polsce)
- osoba prezydenta – zawsze w systemie prezydenckim, lub nawiązującym do niego, ale również w systemach nawiązujących do niego (w tym w Polsce)
Zasady przeprowadzania wyborów
• są oparte o tzw. przymiotniki − zasada powszechności − zasada równości − zasada bezpośredniości − zasada proporcjonalności − zasada tajności głosowania • muszą być oparte o zasadę pluralizmu politycznego • muszą być oparte o szczególne, w tym celu ustanowione regulacje prawne dla zapewnienia uczciwego i uporządkowanego ich przebiegu
Na czym polega zasada pluralizmu politycznego
Zasada pluralizmu politycznego polega na swobodnej konkurencji partii politycznych i ich programów.
Prawo wyborcze w ujęciu podmiotowym
Prawo wyborcze w ujęciu podmiotowym to jedno z praw „obywatela”. Rozróżnia się:
„prawo wyborcze czynne” – prawo do głosowania w wyborach, czyli wybierania
„prawo wyborcze bierne” – prawo do kandydowania, do uzyskania mandatu w wyborach
Prawo wyborcze w ujęciu przedmiotowym
Prawo wyborcze w ujęciu przedmiotowym oznacza gałąź prawa regulującą kwestię przygotowania, przeprowadzenia i ustalenia wyników wyborów. W Polsce podstawą do uregulowania kwestii prawa wyborczego są: Konstytucja RP oraz ordynacje
Zasady jakich wyborów nie zostały uregulowane w Konstytucji RP?
Konstytucja RP nie uregulowała zasad wyborów polskich deputowanych do Parlamentu Europejskiego. Materię tą pozostawiono do całkowitego unormowania w ustawie zwykłej.
Wyjaśnij pojęcie „system wyborczy”
System wyborczy – to całokształt prawnych i pozaprawnych reguł określających sposób przygotowania, przeprowadzenia i ustalenia wyników wyborów. Na system wyborczy poza normami prawnymi składają się różnego rodzaju normy zasady o charakterze pozaprawnym, zwłaszcza pewne zasady i zwyczaje polityczna.
Wyjaśnij różnicę pomiędzy „prawem wyborczym” (w ujęciu przedmiotowym) a „systemem wyborczym”
System wyborczy – to całokształt prawnych i pozaprawnych reguł określających sposób przygotowania, przeprowadzenia i ustalenia wyników wyborów.
Prawo wyborcze jest zawsze elementem (podstawowym) systemu wyborczego. Poza normami prawnymi na system wyborczy składają się różnego rodzaju normy, zasady i zwyczaje o charakterze pozaprawnym, zwłaszcza pewne zasady i zwyczaje polityczne.
Podaj przykład pozaprawnych zwyczajów należących do systemu wyborczego
- Sposób wewnątrzpartyjnego wyłaniania kandydatów na obieralne stanowiska państwowe (określenie organów partii upoważnionych do proponowania kandydatów, organy upoważnione do zatwierdzania tych propozycji i formowania listy kandydatów).
- Sposób umieszczania kandydatów na listach w proporcjonalnym systemie wyborczym
Kiedy wybory można uznać za demokratyczne?
Wybory są demokratyczne tylko wówczas, gdy zostają spełnione podstawowe zasady prawa wyborczego (które określa się mianem „przymiotników wyborczych”). Należą do nich:
• zasada równości
• zasada powszechności
• zasada bezpośredniości
• zasada proporcjonalności
• zasada tajności
Zasady te odnoszą się do praw wyborczych obywatela i sposobu głosowania. Ponadto wybory winny spełniać inne wymogi, zwłaszcza zasadę pluralizmu politycznego.
Na czym polegają wybory czteroprzymiotnikowe?
Wybory czteroprzymiotnikowe – wybory są powszechne, równe, bezpośrednie, a głosowanie – tajne.
Na czym polegają wybory pięcioprzymiotnikowe?
Wybory pięcioprzymiotnikowe – wybory są powszechne, równe i bezpośrednie, głosowanie tajne, a sposób ustalania wyniku wyborów – proporcjonalny.
W przypadku, gdy wybory nie są przeprowadzanie wg zasady proporcjonalności – odbywają się wg zasady większości – dot. wyborów czteroprzymiotnikowych.
Pięcioprzymiotnikowy charakter wyborów w Polsce mają wybory:
Do Sejmu
Czteroprzymiotnikowy charakter wyborów w Polsce mają wybory:
Na urząd prezydenta (nie mogą być pięcioprzymiotnikowe, gdyż na urząd prezydenta nie ma możliwości zastosowania proporcjonalności)
Wybory do organów stanowiących samorządu terytorialnego
Trzyprzymiotnikowy charakter wyborów w Polsce mają wybory:
Do Senatu – powszechne, bezpośrednie, a głosowanie tajne
Na czym polega zasada powszechności?
Zasada ta określa krąg podmiotów, którym przysługują prawa wyborcze i wymaga, by wszystkim dorosłym obywatelom przysługiwało co najmniej czynne prawo wyborcze.
Zasada ta zakłada, że wszelkie podmiotowe ograniczenia praw wyborczych mogą mieć jedynie naturalny charakter, wyklucza natomiast ograniczenia o charakterze politycznym (cenzusy wyborcze).
Wymień gwarancje (przesłanki) czynnego prawa wyborczego
• posiadanie obywatelstwa polskiego • ukończenie 18 roku życia, najpóźniej w dniu głosowania • posiadanie pełni praw publicznych • posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych
Wymień gwarancje (przesłanki) biernego prawa wyborczego
• posiadanie czynnego prawa wyborczego (przesłanka ta jest wystarczająca tylko w odniesieniu do wyborów lokalnych), w tym:
posiadanie obywatelstwa polskiego, ukończenie 18 roku życia, posiadanie pełni praw publicznych, posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych;
• ponadto podwyższona dolna granica wieku:
w wyborach do Sejmu, Parlamentu Europejskiego – 21 lat; w wyborach do Senatu – 30 lat; w wyborach prezydenckich – 35 lat; w wyborach wójta, burmistrza, prezydenta miasta – 25 lat
Wymień gwarancje powszechności prawa wyborczego
- nakaz wyznaczania wyborów na dzień wolny od pracy – z uwzględnieniem rytmu pracy na wsi
- zasady tworzenia obwodów głosowania • instytucja rejestrów i spisów wyborców • instytucja zaświadczeń o prawie do głosowania • procedura protestu wyborczego
Co to jest obwód głosowania?
Obwód głosowania to jednostka terytorialna, w ramach której oddaje głosy określona grupa wyborców. Obwody obejmują pewien obszar wraz z jego mieszkańcami. Oprócz obwodów terytorialnych tworzone są tzw. obwody specjalne w szpitalach, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych. Obwody tworzy się również na polskich statkach morskich oraz w polskich placówkach dyplomatycznych bądź konsularnych za granicą.
Obwody tworzone są przez rady gmin
Na 1 obwód przypada od 500 – 3000 mieszkańców
Na czym polega instytucja rejestrów i spisów wyborców?
Każda gmina prowadzi stały rejestr wyborców obejmujący wszystkie stale zamieszkałe na terenie gminy osoby, którym przysługuje prawo wyborcze. Rejestr ten jest wykorzystywany przy wszystkich wyborach i referendach. Rejestr jest udostępniany w gminie do powszechnego wglądu. Każdy może wnieść do urzędu gminy reklamację na nieprawidłowości w tym rejestrze.
Do każdych wyborów (referendów) sporządzany jest na podstawie rejestru spis wyborców – spis upoważnionych do głosowania w poszczególnych obwodach głosowania. Spis jest wyłożony do wglądu w urzędzie gminy, a na nieprawidłowości można wnosić reklamacje.
Na czym polega instytucja zaświadczeń o prawie do głosowania?
Wyborca może pobrać takie zaświadczenie w swoim urzędzie gminy i wówczas może głosować poza miejscem stałego zameldowania (z wyjątkiem wyborów lokalnych)
Na czym polega procedura protestu wyborczego?
Wyborca bezprawnie niedopuszczony do oddania głosu może wnieść protest kwestionujący ważność wyborów (konieczne jest jednak, by to naruszenie prawa mogło mieć wpływ na wynik wyborów.
Wymień i wyjaśnij rodzaje równości w prawie wyborczym
Zasada równości w znaczeniu formalnym polega na tym, że każdemu wyborcy przysługuje taka sama ilość głosów. Każdy wyborca może głosować tylko jeden raz i może oddać tyle głosów, co inni wyborcy w danym okręgu.
Zasada równości w znaczeniu materialnym wymaga, by głos każdego wyborcy miał tę samą siłę – wpływał na wynik wyborów w tym samym mniej więcej stopniu (każdy mandat poselski musi przypadać na taką samą mniej więcej liczbę wyborców.
Materialny aspekt zasady równości nie znajduje zastosowania w wyborach do Senatu i do PE.
Metody zapewnienia materialnej równości prawa wyborczego
- Wprowadzenie tzw. stałej normy przedstawicielstwa – co oznacza ustalenie na poziomie konstytucji liczby mieszkańców przypadających na jeden mandat. Wadą jest ciągła zmiana (z reguły wzrost) liczebności parlamentu
- tzw. jednolita norma przedstawicielska - ustalenie stałej liczebności parlamentu (w Polsce od 1960 r. 460 posłów), a przed każdymi wyborami dopasowanie tej liczby do struktury zamieszkania ludności
Czy zasada równości odnosi się do biernego prawa wyborczego?
Każdy, kto posiada bierne prawo wyborcze ma równe prawo zostać kandydatem. Natomiast pomiędzy partiami politycznymi zasadę równości często zastępuje się zasadą tzw. proporcjonalnej równości szans, która pozwala na uprzywilejowanie partii silniejszych kosztem słabszych. Celem wyborów jest bowiem nie tylko wyłonienie reprezentacji narodu, ale i stworzenie parlamentu zdolnego do działania.
Na czym polega zasada bezpośredniości?
Zasada bezpośredniości oznacza, że wyborca oddaje swój głos osobiście i imiennie na osobę lub osoby, które mają zostać wybrane, a więc objąć mandat obsadzany w drodze danego głosowania. Tym samym wyborca decyduje bezpośrednio o składzie organu przedstawicielskiego.
Przy jakich wyborach w Polsce wymagane jest dochowanie zasady bezpośredniości?
Konstytucja RP wymaga dochowania zasady bezpośredniości we wszystkich postępowaniach wyborczych.
Na czym polega zasada tajności głosowania?
Zasada ta oznacza zagwarantowanie każdemu wyborcy, że treść jego decyzji wyborczej nie będzie mogła być ustalona i ujawniona. Każdy wyborca musi oddawać głos w takich warunkach politycznych i technicznych, które wykluczają możliwość takiego ustalenia i stwarzają nieskrępowane możliwości dokonania wyboru. W Polsce zasada ta ma charakter bezwzględny – należy ją traktować jako obowiązek, a nie jako uprawnienie. Każdy wyborca musi wypełnić swoją kartę w kabinie, w sposób zachowujący zasadę tajności, a następnie wrzucić do urny tak, aby strona zadrukowana była niewidoczna.
Wymień gwarancje zachowania tajności głosowania
• wszystkie karty do głosowania muszą być jednakowe
• karty nie mogą być zaopatrzone w znaki, czy numery
• w każdym lokalu muszą być urządzone w odpowiedniej liczbie kabiny do głosowania, w której muszą znajdować się przybory do pisania
• każdy wyborca wchodzi do kabiny sam
• każdy wyborca osobiście wrzuca kartę do urny, tak, by strona zadrukowana była
niewidoczna
• naruszenie przepisów ordynacji wyborczej może być podstawą do protestu wyborczego
• zapoznawanie się z treścią oddanego głosu wbrew woli głosującego jest przestępstwem
Jakie znasz sposoby ustalania wyników głosowania i kiedy są stosowane w Polsce?
• zasada większości względnej – wybory do Senatu oraz do rad gmin (poniżej 20.000 mieszkańców)
• zasada większości bezwzględnej
• zasada proporcjonalności, w tym sposoby rozdzielenia mandatów:
− metoda d’Hondta − metoda ST. Lagun
Na czym polega zasada większości względnej i kiedy jest stosowana w Polsce?
Zasada ta odnosi się do sposobu ustalania wyniku głosowania. Wybrany zostaje ten, kto uzyskał największą liczbę głosów. Jest to warunek wystarczający. Jest to system najprostszy, bo głosowanie zawsze przynosi rozstrzygnięcie. Zasada ta jest stosowana w Polsce w wyborach do Senatu i do rad gmin o liczbie mieszkańców poniżej 20.000).
Zachodzi tu jednak ryzyko, że wybrany kandydat będzie reprezentantem nielicznej grupy wyborców. Zasadę taką stosuje się w krajach o systemie dwóch partii dominujących.
Na czym polega zasada większości bezwzględnej i kiedy jest stosowana?
Zasada ta odnosi się do sposobu ustalania wyników głosowania. Narzuca wymóg uzyskania: − największej liczby głosów − określa odsetek oddanych głosów, który musi być wyższy niż 50%.
Jeżeli nikt nie uzyska 50% głosów – przeprowadzana jest II tura głosowania, w której biorą udział dwaj kandydaci, którzy uzyskali największą liczbę głosów i nie zrezygnowali z kandydowania. W Polsce metoda ta jest stosowana w wyborach:
− prezydenckich
− wójtów, burmistrzów i prezydentów miast
Na czym polega zasada proporcjonalności?
Zasada ta odnosi się do sposobu ustalania wyników głosowania. Pozwala osiągnąć znacznie szerszą reprezentatywność parlamentu niż wybory przeprowadzane w oparciu o zasadę większości.
Jej istotą jest dokonanie rozdziału mandatów w okręgu wyborczym (i potem w skali kraju) proporcjonalnie do odsetka głosów, który uzyskały poszczególne partie, czy ugrupowania konkurujące w wyborach.
Nieodzowną przesłanką ustanowienia systemu proporcjonalnego jest istnienie wielomandatowych okręgów wyborczych i konkurencja zgłaszanych list wyborczych.
System proporcjonalny jest jednoznaczny z przeprowadzeniem tylko jednej tury wyborów, bo zawsze jest możliwe odpowiednie rozdzielenie mandatów.
Metoda d’Hondta – na czym polega i kiedy jest stosowana?
Metoda d’Hondta to sposób rozdzielenia mandatów stosowany przy proporcjonalnym systemie ustalania wyniku głosowania.
Metoda ta preferuje partie silniejsze. Polega na tym, że liczby głosów oddanych na poszczególne listy w okręgu wyborczym porządkuje się w ciąg liczb: od największej do najmniejszej, a następnie dzieli przez kolejne liczby całkowite (1, 2, 3, 4, 5 itd.). Powstaje w ten sposób tabela kolejnych ilorazów, a z tabeli tej wybiera się kolejno tyle największych liczb, ile jest mandatów do obsadzenia.
Obecnie jest stosowana przy wyborach do sejmu, samorządu terytorialnego pow 20 tys mieszkańców i PE
Metoda St. Lague – na czym polega i kiedy jest stosowana?
Metoda ST. Lague to sposób rozdzielenia mandatów stosowany przy proporcjonalnym systemie ustalania wyników głosowania
Metoda ta daje więcej szans ugrupowaniom małym i średnim w porównaniu do metody d’Hondta. Polega na tym, że liczby głosów oddanych na poszczególne listy dzieli się przez kolejne liczny nieparzyste (w Polsce pierwszym dzielnikiem jest 1,4).
W Polsce system ten był stosowany przy wyborach do Sejmu do 1991 r. Powrócono do niego w 2001 r., ale w 2002 r. odstąpiono na rzecz metody d’Hondta.
Na czym polega instytucja tzw. listy państwowej?
Instytucja listy państwowej (ogólnokrajowa) polega na tym, że nie wszystkie mandaty obsadza się na poziomie okręgów wyborczych, pewną liczbę mandatów obsadza się w skali kraju, stosownie do rezultatów głosowania obliczonych dla całego kraju.
Reprezentatywność parlamentu – istota
Reprezentatywność interesów wyborców przy jednoczesnym zachowaniu stabilności egzekutywy (sprawność działania)
Warunki reprezentatywności parlamentu
• musi być odpowiednio ukształtowane prawo wyborcze
− ustalone klauzule zaporowe, które ograniczają dostęp do podziału mandatów podmiotom o bardzo niskim poparciu społecznym
− określona zasada repartycji mandat (podział mandatów)
– Polska przyjmuje system proporcjonalny z klauzulą ograniczającą partii, aby ułatwić działanie rządu.
Jest to połączenie reprezentatywności i dążenie do racjonalności działania systemu.
Progi wyborcze (klauzule zaporowe)
Jest to instytucja spotykana w proporcjonalnym systemie wyborczym. Wprowadza wymóg uzyskania pewnego minimalnego odsetka głosów w skali kraju. Jeżeli taki próg nie zostanie osiągnięty (np. 5%), to głosy oddane na daną partię przepadają.
Progi wyborcze służą wyeliminowaniu z parlamentu partii najmniejszych, a preferują partie duże – ułatwiają budowanie stabilnej koalicji politycznej i przeciwdziałają nadmiernemu rozdrobnieniu izby.
W obecnym stanie prawnym progi wyborcze dotyczą wyborów:
• do Sejmu − 5% ważnych głosów w skali kraju, dla uzyskania mandatów z list zgłoszonych przez pojedyncze partie, ugrupowani, czy grupy wyborców − 8% ważnych głosów w skali kraju, dla uzyskania mandatów z list zgłoszonych przez komitety koalicyjne − wyjątek – mniejszości narodowe mogą korzystać ze zwolnienia od jednego z tych wymagań
• do Parlamentu Europejskiego – 5%
• lokalnych – 5% tam, gdzie stosowany jest proporcjonalny system rozdziału mandatów
• gdy żadna z partii nie przekroczy progów 5 i 8% progi te obniża się do 1 i 3%
Kto zarządza wybory do Sejmu, Senatu i na urząd prezydenta?
Wybory do Sejmu i Senatu – zarządza Prezydent RP – na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji izb, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji. W razie skrócenia kadencji wybory muszą być zarządzone nie później niż 45 dni od dnia zarządzenia o skróceniu kadencji
Wybory na urząd prezydenta – zarządza Marszałek Sejmu – muszą się odbyć między 100, a 75 dniem przez upływem kadencji urzędującego prezydenta. W razie opróżnienia urzędu – muszą być zarządzone w ciągu 14 dni i odbyć nie później niż w dniu wolnym od pracy w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.
Okręgi wyborcze
Okręg wyborczy to jednostka terytorialna, w ramach której dokonywane jest obsadzenie określonej liczby mandatów (wybór określonej liczby posłów czy senatorów). Okręgiem wyborczym w wyborach do Sejmu może być województwo lub jego część. W praktyce utworzono 41 okręgów, liczących od 7 do 19 mandatów.
W wyborach do Senatu ordynacja określiła ilość mandatów przypadających na każde województwo (od 3 do 13), a w ramach województwa tworzy się okręgi w taki sposób, by na każdy z nich przypadało od 2 do 4 mandatów.
W wyborach prezydenckich – jest jeden mandat do obsadzenia i tylko jeden okręg wyborczy.
W skład każdego okręgu wchodzi kilka obwodów. W obwodach tych jest jednakowa lista kandydatów, ale każdy obwód obejmuje inną grupę wyborców.
Jednolita norma przedstawicielstwa – wyjaśnij pojęcie
Jest to metoda ustalania liczby mandatów przypadających na każdy z okręgów. Obliczana jest przez podzielenie liczby mieszkańców kraju przez ogólną, określoną w konstytucji lub ustawie, liczbę posłów.
Obwody głosowania
Obwód głosowania to jednostka terytorialna, w ramach której oddaje głosy określona grupa wyborców. Obwody są tworzone jednolicie dla wszystkich wyborów przez rady gmin, działające na wniosek wójta/burmistrza lub prezydenta.
W skład każdego okręgu wchodzi kilka obwodów. W obwodach tych jest jednakowa lista kandydatów, ale każdy obwód obejmuje inną grupę wyborców.
Problem gwarancji, że opcja rządząca nie będzie manewrować geografia wyborcza
- granice okręgu wyborczego nie mogą naruszać granic powiatów i miast na prawach powiatu
- nazwy i granice okręgów wyborczych, a także liczba mandatów przypadających na każdy okręg są określone są w załączniku do Ordynacji wyborczej
- aktualizacja podziału na okręgi
Aktualizacja podziału na okręgi – realizacja zasady jednolitej normy
przedstawicielstwa
Aktualizacja podziału na okręgi dokonywana jest w celu zachowania korelacji między liczbą ludności a liczbą mandatów, przypadającą na poszczególne okręgi.
Wnioski w tej sprawie przedstawia Sejmowi PKW. Odpowiednie zmiany wprowadzane są drogą ustawową z tym, że nie wolno ich wprowadzać, gdy to terminu zarządzenia wyborów pozostaje mniej niż 3 miesiące a także w razie skrócenia kadencji Sejmu.
Komisje wyborcze
Są to szczególne organy państwowe, tworzone dla zorganizowania i przeprowadzenia wyborów. Istnieją trzy szczeble komisji:
• Państwowa Komisja Wyborcza – właściwa do wszystkich procedur wyborczych i referendalnych. Jest to organ stały, składa się z 9 sędziów (3TK, 3SN, 3 NSA) .
Zadania PKW: − zadania nadzorczo-organizacyjne wobec niższych komisji
− ogłaszanie wyników wyborów prezydenckich − rejestracja kandydatów − wydawanie wytycznych i udzielanie wyjaśnień (quasi-prawotwórcza działalność
PKW)
• komisje okręgowe – nie mają charakteru stałego, zasiadają w nich sędziowie. Zadania:
− w wyborach parlamentarnych – rejestracja kandydatów (Senat) lub list kandydatów (Sejm); ustalanie wyników głosowania i wyników wyborów w okręgu.
− w wyborach prezydenckich – ustalenie wyników głosowania, i przekazanie do PKW
− sprawują nadzór nad komisjami obwodowymi
• komisje obwodowe – powoływane odrębnie dla każdych wyborów spośród wyborców, przez wójtów/burmistrzów/prezydentów.
Zadania: − przeprowadzenie głosowania w obwodzie, − ustalenie jego wyników − przekazanie wyników do komisji okręgowej i podanie ich do publicznej wiadomości.
Zgłaszanie kandydatów – kto może zgłaszać?
• kandydatów do Sejmu i Senatu mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy, • kandydatów na urząd prezydenta może zgłaszać co najmniej 100.000 wyborców.
Procedura zgłaszania kandydatów w wyborach prezydenckich
• zawiązanie komitetu wyborczego, popierającego, na zasadzie wyłączności, określonego kandydata (grupa min. 15 obywateli)
− kandydat musi złożyć pisemne oświadczenie o wyrażeniu zgody na kandydowanie i na utworzenie komitetu, oraz oświadczenie lustracyjne
− zgłoszenie komitetu do rejestracji do PKW– po zgromadzeniu min. 1.000 podpisów obywateli mających prawo do wybierania do Sejmu, popierających kandydata
• zgromadzenie 100.000 podpisów osób popierających danego kandydata; po ich zebraniu pełnomocnik komitetu wyborczego formalnie zgłasza kandydata do PKW, która go rejestruje
• sporządzenie i ogłoszenie przez PKW listy kandydatów i rozpoczęcie się kampanii wyborczej; równolegle – prowadzone jest postępowanie sądowe sprawdzające prawdziwość oświadczeń lustracyjnych
Procedura zgłaszania kandydatów do Senatu
- zawiązanie komitetu wyborczego (przez partie polityczne lub wyborców) − kandydat musi wyrazić zgodę na kandydowanie oraz złożyć oświadczenie lustracyjne
- zgromadzenie co najmniej 3.000 podpisów wyborców mieszkających na stałe w danym okręgu wyborczym i zgłoszenie kandydata do okręgowej komisji wyborczej, która go rejestruje
- sporządzenie i ogłoszenie przez OKW listy kandydatów • weryfikacja następuje po wyborach (SN)
Procedura zgłaszania kandydatów do Sejmu
- Listy kandydatów na posłów zgłaszane są w okręgach wyborczych przez władze partii lub przez komitety wyborcze
- każdy kandydat musi wyrazić pisemną zgodę na kandydowanie oraz złożyć oświadczenie lustracyjne.
- lista okręgowa musi być poparta podpisami min. 5.000 wyborców stale zamieszkujących w danym okręgu wyborczym
- liczba kandydatów na liście nie może przekroczyć dwukrotności ogólnej liczby mandatów
- listy okręgowe zgłaszane są do okręgowej komisji wyborczej i tam rejestrowane
Kiedy rozpoczyna się i kiedy kończy kampania wyborcza?
kampania rozpoczyna się z dniem ogłoszenia zarządzenia prezydenta o wyborach, a kończy 24 godz. przed dniem głosowania
Zasady kampanii wyborczej:
- czas trwania – od dnia ogłoszenia zarządzenia prezydenta o wyborach do czasu ciszy przedwyborczej (24 godz. przed dniem głosowania)
- zapewnienie swobody poszczególnym ugrupowaniom w prowadzeniu kampanii − w zbieraniu podpisów popierających zgłaszane listy, rozpowszechnianiu programów wyborczych, agitowaniu
- nałożenie dodatkowych obowiązków, takich jak: wymóg oznakowania wszelkich materiałów wyborczych, wymóg usunięcia tych materiałów w ciągi 30 dni od dnia wyborów, zakaz umieszczania na niektórych budynkach, zakaz podawania w czasie ciszy wyborczej do wiadomości publicznej badań opinii publicznej
- ustanowienie szczególnej procedury reagowania na nieprawdziwe dane i informacje zawarte w materiałach wyborczych i innych formach agitacji
- ustanowienie szczególnych zasad dostępu komitetów wyborczych do publicznego radia i telewizji
- ustanowienie szczególnych regulacji dot. finansowania kampanii wyborczej
Jak przebiega głosowanie?
- tylko w lokalu obwodowej komisji wyborczej i trwa od godz. 6.00 do godz. 20.00.
- W tym czasie w lokalu powinno być stale obecnych min. 3 członków obwodowej komisji i ew. mężowie zaufania wyznaczeni przez komitety wyborcze
- Wyborcom umieszczonym na spisie wydaje się karty do głosowania, następnie, z zachowaniem zasady tajności, wyborca oddaje głos
- niepostawienie „x”, lub postawienie ich zbyt dużo skutkuje nieważnością głosu
Jak przebiega ustalenie wyników głosowania?
• ustalenie wyników głosowania w poszczególnych obwodach głosowania − ustalenie liczby uprawnionych do głosowania − ustalenie liczby osób, którym wydano karty − ustalenie liczby kart do głosowania w urnie (frekwencja wyborcza) − ustalenie liczby głosów nieważnych
− ustalenie liczby głosów oddanych na poszczególnych kandydatów (Senat i prezydent) − ustalenie liczby głosów oddanych na każdą z okręgowych list wyborczych i ilość głosów na każdego kandydata z danej listy (Sejm)
• podanie wyników do publicznej wiadomości niezwłocznie do publicznej wiadomości i przekazanie do wyższej komisji
• sumowanie wyników w wyższych komisjach i przekazywanie ich do PKW, która sumuje wyniki w skali kraju
• ustalenie, które komitety wyborcze osiągnęły minimalne progi (wybory do Sejmu), i dokonanie rozdziału, metodą d’Hondta, mandatów pomiędzy poszczególne listy okręgów, następnie przydzielenie tych mandatów kandydatom
• podanie przez PKW do publicznej wiadomości wyników wyborów
Przesłanka ważności wyborów
Konieczną i wystarczającą przesłanką ważności wyborów jest ich zgodny przebieg z prawem. Badanie ważności wyborów należy do sądów.
Procedura badania ważności wyborów:
• orzekanie o ew. protestach wyborczych • orzekanie o ważności wyborów • terminy:
− prezydenckie – 30 dni − parlamentarne – 60 dni
Istota protestu wyborczego
Protest wyborczy to skierowany do sądu wniosek wyborcy, wskazujący określone uchybienie w przeprowadzeniu wyborów i domagający się unieważnienia wyborów w całości lub części.
Efektem orzeczenia SN o ważności wyborów może być stwierdzenie nieważności wyboru określonego posła lub senatora – w takim wypadku ich mandat wygasa i przeprowadza się wybory ponowne.
Kto może złożyć protest wyborczy?
Każdy wyborca, w tym pełnomocnik – w ciągu 7 dni od ogłoszenia wyników przez PKW. Protest wnosi się do Sądu Najwyższego. Jest rozpatrywany w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych SN
Zakres przedmiotowy protestu wyborczego (podstawa protestu)
Podstawą protestu w wyborach parlamentarnych może być dopuszczenia się przestępstwa przeciwko głosowaniu lub naruszenie przepisów ordynacji, dotyczących głosowania, ustalania wyników głosowania lub wyników wyborów.
W wyborach prezydenckich podstawą protestu może być każde naruszenie przepisów ustawy
W jakich wypadkach może nastąpić wygaśnięcie mandatu posła lub senatora?
• odmowa złożenia ślubowania • śmierć • utrata biernego prawa wyborczego (wybieralności) – np. poprzez skazanie na karę
pozbawienia praw publicznych • zrzeczenie się mandatu • naruszenie przepisów o niepołączalności • orzeczenie sądu o złożeniu przez posła fałszywego oświadczenia lustracyjnego
Co się dzieje w przypadku wygaśnięcia mandatu parlamentarnego? Na czym polegają wybory uzupełniające?
- w przypadku wygaśnięcia mandatu senatora – przeprowadza się wybory uzupełniające (w ciągu 3 miesięcy, ale nie w ostatnim półroczu kadencji izby)
- w przypadku wygaśnięcia mandatu posła – stosuje się technikę wstąpienia następnego z listy. Marszałek Sejmu postanawia o zajęciu mandatu przez kandydata z tej samej okręgowej listy wyborczej, który uzyskał kolejno największą liczbę głosów w wyborach i wyraził zgodę na objęcie mandatu
- podobnie jak mandat poselski obsadzany jest mandat do Parlamentu Europejskiego
Zdefiniuj pojęcie referendum i jego istotę
Referendum – głosowanie ludowe, jest formą demokracji bezpośredniej, polegającą na wypowiadaniu się wyborców w głosowaniu na tematy dotyczące spraw całego państwa lub jego określonej części.
Istotą referendum jest nadanie mu postaci głosowania, które przebiega w oparciu o podstawowe zasady prawa wyborczych (powszechność, równość, bezpośredniość i tajność) oraz sformułowanie alternatywy „tak” lub „nie”, bądź opcji, której wyborca daje preferencję w głosowaniu
Plebiscyt a referendum
W prawie polskim rozróżnia się:
− referendum – rozumiane jako głosowanie nad określonym problemem
− plebiscyt – rozumiane jako głosowanie nad wyrażeniem poparcia lub zaufania określonej osoby
Plebiscyt w prawie polskim a międzynarodowym
Plebiscyt – głosowanie nad wyrażeniem poparcia lub zaufania określonej osoby
Plebiscyt w prawie międzynarodowym – odnosi się do głosowania ogółu mieszkańców danego terytorium nad jego przynależnością państwową (np. plebiscyty na Warmii i Mazurach po I wojnie światowej)
Klasyfikacja referendów
- kryterium zasięgu terytorialnego − referendum ogólnokrajowe − referendum lokalne
- kryterium obowiązku przeprowadzania − referendum obligatoryjne − referendum fakultatywne
- kryterium skutków prawnych − referendum wiążące − referendum konsultatywne
- kryterium momentu przeprowadzenia − referendum uprzednie − referendum następcze
Referendum ogólnokrajowe a lokalne
• referendum ogólnokrajowe – przewidywane jest przez Konstytucję RP w sprawach o
szczególnym znaczeniu dla państwa
− może je zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności min. połowy ustawowej liczny posłów, lub Prezydent RP za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów
− jeśli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż 50% uprawnionych do głosowania – wynik referendum jest wiążący co do zasady
• referendum lokalne – Konstytucja przewiduje, że członkowie wspólnoty samorządowej mogą tą drogą decydować o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w ty o odwołaniu pochodzącego z bezpośrednich wyborów organu samorządu terytorialnego
Referendum obligatoryjne a fakultatywne
- referendum obligatoryjne – przeprowadzane jest wówczas, kiedy podjęcie określonego aktu lub decyzji musi zostać dokonane lub potwierdzone w referendum (np. przyjęcie obecnej Konstytucji)
- referendum fakultatywne – przeprowadzane w wypadkach, kiedy podmioty zarządzające referendum uznają to za potrzebne
Referendum wiążące a konsultatywne
• referendum wiążące – gdy akt, lub decyzja w nim podjęta nabiera bezpośredniej
skuteczności prawnej
• referendum konsultatywne – wynik referendum stanowi jedynie wskazówkę dla ostatecznego podjęcia decyzji lub ustanowienia aktu przez upoważniony organ państwa.
Referendum uprzednie a następcze
- referendum uprzednie – jego wynik ma być przesłanką wiążącą albo tylko sugerującą, przy podejmowaniu decyzji czy ustanawianiu aktu
- referendum następcze – jego wynik zatwierdza akt lub decyzję już podjętą przez upoważniony organ państwowy
Wymień słabości referendum
• referendum ma charakter demagogiczny, gdyż oczekuje odpowiedzi w sprawach, w których potrzebna jest fachowa analiza
• referendum jest podatne na emocje i wykorzystuje niewiedzę
• oddanie rozstrzygnięcia w ręce wyborców często oznacza odebranie prawa decyzji parlamentowi – potencjał antyparlamentarny – referendum może nabrać charakteru plebiscytu
• referendum pozostawia wyborcy alternatywę „tak” albo „nie”, co z jednej strony może zachęcić do manipulacji w formułowaniu pytać, z drugiej strony – w sprawach złożonych trudno jest udzielać prostych odpowiedzi
• prawidłowemu wykonywaniu władzy służy zasada przedstawicielstwa
• z krytyki wyłącza się referendum w sprawie zatwierdzenia konstytucji z uwagi na
szczególny charakter tego aktu
Jakie znasz procedury (instytucje) demokracji bezpośredniej?
• referendum • inicjatywa ludowa
Formy te mają charakter uzupełniający wobec działalności organów przedstawicielskich. Konstytucyjne unormowania referendum należy traktować jako rozwiązania wyjątkowe, wobec zwykłego – wartość podstawową konstytucja przypisuje demokracji przedstawicielskiej.
W jakich sytuacjach szczegółowych konstytucja przewiduje konieczność lub możność przeprowadzenia referendum?
• w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej, na podstawie której Polska przekaże organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sytuacjach – o tym czy wybrana zostanie droga ustawy, czy referendum decyduje Sejm. Przykład – referendum zobowiązujące prezydenta RP do ratyfikowania układu wprowadzającego Polskę do UE.
− ogólnokrajowe, wiążące, uprzednie, fakultatywne
• jako element procedury zmiany konstytucji (dopiero po uchwaleniu przez Sejm i Senat ustawy zmieniającej konstytucję), przy spełnieniu przesłanek
− zmiana treści przepisów dotyczących rozdziałów I, II lub XII
− przeprowadzenia referendum musi zażądać prezydent, Senat, lub min. 1/5 liczby posłów. Referendum musi zostać przeprowadzone, a zmiana konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli opowie się za nią większość głosujących, bez względu na frekwencję.
− ogólnokrajowe, wiążące, uprzednie, obligatoryjne
Omów przedmiot referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa
Referendum to ma zawsze charakter fakultatywny. Przedmiotem referendum mogą być:
• tylko sprawy o szczególnym znaczeniu dla państwa – co oznacza zakaz przeprowadzania referendum w sprawach, które owego szczególnego znaczenia nie posiadają
• szczególne znaczenie musi się odnosić do państwa – a nie do pewnych tylko środowisk, grup, czy terytoriów (konieczny jest bezpośredni związek z interesami państwa jako całości)
• przedmiotem może być każda sprawa o znaczeniu szczególnym dla państwa – co oznacza, że ustawodawca nie może wprowadzić żadnych wyłączających wyjątków
• przedmiotem może być tylko sprawa, rozumiana jako problem natury ogólnej, czy kierunkowej
• przedmiotem mogą być sprawy, a nie tylko sprawa – co oznacza, że w jednym referendum można poddać pod rozstrzygnięcie wyborców kilka spraw, nawet ze sobą nie powiązanych
Referendum w sprawie zmiany konstytucji
- referendum może stać się elementem procedury zmiany konstytucji, ale dopiero po uchwaleniu przez Sejm i Senat ustawy zmieniającej Konstytucję
- może dotyczyć zmiany tylko przepisów dotyczących rozdziałów I, II lub XII konstytucji
- przeprowadzenia referendum musi zażądać prezydent, Senat lub grupa posłów stanowiąca 1/5 ustawowego składu Sejmu (wówczas referendum musi zostać przeprowadzone)
- zmiana konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli opowie się za nią większość głosujących, bez względu na frekwencje
W jakich sprawach nie można zastosować referendum? Czy doktryna sformułowała ograniczenie co do przedmiotu referendum?
Referendum nie można zastosować dla ustanowienia konkretnego aktu czy decyzji, co do których kompetencje należą do z mocy konstytucji lub ustaw, do innego organy państwowego.
W szczególności:
− dla dokonania ratyfikacji umowy międzynarodowej − zdymisjonowania rządu − obsadzenia określonego stanowiska, czy urzędu państwowego − do uchwalenia ustawy − nie może zastąpić parlamentu w podejmowaniu aktów i decyzji jemu przypisanych
Kiedy nie wolno przeprowadzać referendum ogólnokrajowego w żadnej jego postaci?
W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu
Podmiotem prawa zarządzenia referendum jest:
• Sejm
– podejmuje uchwałę w sprawie zarządzenia referendum autonomicznie, bezwzględną większością głosów, w obecności min. 50% ustawowej liczby posłów.
− może to uczynić z własnej inicjatywy, lub na wniosek określonych podmiotów (Senat, RM, grupa min. 500.000 wyborców).
− inicjatywa wyborców nie może dotyczyć wydatków i dochodów, obronności
państwa, amnestii
• Prezydent działający za zgodą Senatu – zgoda Senatu jest gwarancją praw parlamentu. Senat wyraża zgodę w formie uchwały, bezwzględną większością głosów
− Senat może jedynie wyrazić zgodę lub nie
− Senat nie ma prawa wpływu na sposób przeprowadzania referendum, zadawania pytań itp.
Kto może żądać zarządzenia przeprowadzenia referendum
− Senat, − Rada Ministrów, − grupa minimum 500.000 wyborców
Jakie ograniczenia wprowadzone zostały przy inicjatywie obywatelskiej do zarządzenia referendum?
Inicjatywa obywatelska nie może dotyczyć
• wydatków i dochodów państwa • obronności państwa • amnestii
Zasady i tryb przeprowadzania referendum
• udział wyborców oparty jest o zasady
− powszechności, − równości, − bezpośredniości − tajności głosowania
• referendum przeprowadzane jest przez PKW, komisarzy wyborczych powoływanych przez PKW, oraz obwodowe komisje ds. referendum
• obwody do głosowania tworzone są podobnie jak przy wyborach parlamentarnych, podobne są zasady sporządzania rejestrów i spisów osób uprawnionych do udziału w referendum
• określenie podmiotów uprawnionych do formalnego udziału w kampanii referendalnej
− partie polityczne, które uzyskały min. 3% głosów w ostatnich wyborach − kluby parlamentarne − ogólnopolskie stowarzyszenia, organizacje społeczne, fundacje, o ile zostały
zarejestrowane lub zgłoszone na min. 1 rok przed datą zarządzenia referendum, a ich
statutowa działalność jest związana z przedmiotem referendum − pełnomocnik grupy wyborców, z których inicjatywy zostało zarządzone referendum
• głosowanie w referendum może być przeprowadzone w ciągu 1 lub 2 dni.
• głosowanie polega na zaznaczeniu przez wyborcę odpowiedzi „tak” lub „nie”, albo na zaznaczeniu wariantu, za którym się odpowiada.
• po ustaleniu wyników głosowania PKW ustala wynik referendum, podaje go do publicznej wiadomości i przekazuje do SN stosowne materiały celem stwierdzenia ważności referendum.
Kampania referendalna
Kampania referendalna polega na prezentowaniu stanowiska w sprawie będącej przedmiotem referendum przez poszczególnych uczestników życia politycznego, z tym, że cechą charakterystyczną jest określenie podmiotów uprawnionych do formalnego udziału w tej kampanii, co ma znaczenie zwłaszcza dla bezpłatnego dostępu do mediów publicznych. Podmiotami tymi są:
− partie polityczne, które uzyskały min. 3% głosów w ostatnich wyborach
− kluby parlamentarne
− ogólnopolskie stowarzyszenia, organizacje społeczne, fundacje, o ile zostały zarejestrowane lub zgłoszone na min. 1 rok przed datą zarządzenia referendum, a ich statutowa działalność jest związana z przedmiotem referendum
− pełnomocnik grupy wyborców, z których inicjatywy zostało zarządzone referendum
Zgłoszenie podmiotów uprawnionych do udziału w kampanii podlegają weryfikacji przez PKW, ostateczne rozstrzygnięcia należą do SN.
Ważność a wynik referendum
Referendum jest ważne, jeżeli przy jego przeprowadzeniu nie doszło do takich naruszeń
prawa, które mogły mieś wpływ na wynik głosowania.
O wyniku referendum decyduje frekwencja głosujących oraz liczba głosów oddanych na jedną z alternatyw. Wynik jest wiążący co do zasady, jeżeli w referendum wzięła udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania
Wynik jest rozstrzygający, gdy ponadto większość biorących udział w głosowaniu opowiedziała się za jednym z dwóch przedstawionych rozwiązań. W takiej sytuacji wynik referendum musi zostać zrealizowany.
Konsekwencje prawne referendum wiążącego, ważnego i które przyniosło rozstrzygnięcie
W takiej sytuacji wynik referendum musi zostać zrealizowany przez właściwe organy państwowe. Maja one obowiązek niezwłocznie podjąć odpowiednie działania – wydać akty prawne, lub podjąć inne decyzje – nie później niż 60 dni od dnia ogłoszenia uchwały SN stwierdzającej ważność referendum.
Co się stanie, jeśli podmioty zobowiązane do wykonania referendum nie wykonają swojego obowiązku?
• prezydent, premier, ministrowie mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności przed TS
• nie ma prawnego mechanizmu, który mógłby zmusić Sejm do uchwalenia ustaw
koniecznych dla takiej realizacji (polityczno-moralny wymiar skutków)
W jakiej sytuacji wynik referendum jest wiążący, ale nie rozstrzygający?
Wynik może być wiążący, bo weźmie w nim udział ponad połowa uprawnionych, ale nie przyniesie rozstrzygnięcia, bo zabraknie większości popierającej jedno z dwóch rozwiązań. Wówczas wynik referendum nie zobowiązuje organów państwowych do podjęcia działań służących jego wykonaniu.
Przedmiot referendum lokalnego
• sprawy dotyczące danej wspólnoty samorządowej, w tym sprawy odwołania organów samorządowych pochodzących z wyborów bezpośrednich
− możliwe jest przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania rady gminy, miasta, powiatu, sejmiku wojewódzkiego, w sprawie odwołania wójta, burmistrza, prezydenta miasta
− przedmiotem referendum lokalnego nie mogą być sprawy, które nie mieszczą się w kompetencji danej wspólnoty samorządowej
− samoopodatkowanie
Inicjatywa przeprowadzenia referendum lokalnego należy do (podmiot referendum
lokalnego):
• organu stanowiącego danej jednostki terytorialnej
• mieszkańców (na szczeblu gminy lub powiatu – wniosek poparty podpisami 10%
mieszkańców, na szczeblu województwa – 5%)
Wymogi ważności referendum lokalnego
Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim min. 30% uprawnionych do głosowania. Wynik jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań oddano więcej niż połowę ważnych głosów. Referendum gminne w sprawie samoopodatkowania jest rozstrzygające, jeżeli opowie się za tym min. 2/3 głosujących
Co się stanie, jeżeli podmioty zobowiązane do wykonania referendum nie wykonają swojego obowiązku?
- jeżeli w referendum zapadło rozstrzygnięcie – to musi ono zostać zrealizowane
- organy państwowe maja obowiązek niezwłocznego podjęcia odpowiednich działań, czyli wydania aktów prawnych bądź podjęcia innych decyzji
- prezydent, premier, ministrowie – w razie niewykonania tego obowiązku – mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności przed TS
- Sejm – brak mechanizmów prawnych; jedyna sankcja mieści się w wymiarze polityczno- moralnym (w postaci oceny działalności parlamentu, wyniku kolejnych wyborów)
Zdefiniuj parlament – cecha wspólna dla wszystkich demokratycznych systemów ustrojowych
Parlament to naczelny organ państwowy złożony z demokratycznie wybieranych przedstawicieli narodu, realizujący władzę ustawodawczą i sprawujący kontrolę nad funkcjonowaniem władzy wykonawczej
Istota parlamentu
Istotą parlamentu jest jego ukształtowanie jako organu reprezentacji narodu (organu przedstawicielskiego) – parlament jest jedynym organem państwowym powoływanym w taki sposób, że jego skład odzwierciedla podstawowe orientacje i preferencje polityczne ogółu wyborców.
Jest to jedyny organ, który jest zdolny do reprezentacji woli narodu-suwerena przy uwzględnieniu politycznej różnorodności interesów, sympatii i opinii wyborców
Co oznacza, że parlament ma charakter przedstawicielski?
Przedstawicielski charakter parlamentu oznacza, że wszyscy jego członkowie pochodzą z wyborów. W związku z tym wszyscy członkowie parlamentu mają taką samą sytuację prawną (zasada jednolitości składu).
Pozycja i rola parlamentu przez pryzmat zasady podziału władz
Zasada podziału władz wyklucza skoncentrowanie w parlamencie wszystkich decyzji i zadań państwa, wymaga natomiast zachowania określonej równowagi pomiędzy poszczególnymi władzami. Parlament, włączony w system hamulców i równowagi, jest związany wzajemnym oddziaływaniem z władzą wykonawczą oraz sądowniczą.
Wyjaśnij związek parlamentu z władzą wykonawcza
- uczestnictwo w powoływaniu rządu
- możliwość pociągnięcia rządu lub ministrów do odpowiedzialności parlamentarnej,
- możność pociągnięcia prezydenta do odpowiedzialności konstytucyjnej, gdy zaistnieją po temu powody
- władza wykonawcza dysponuje różnymi formami oddziaływania na wykonywanie przez parlament jego funkcji ustawodawczej − rządowe prawo inicjatywy ustawodawczej − weto prezydenckie wobec ustawy
- władza wykonawcza, w razie konfliktu z parlamentem może go rozwiązać (w Polsce możliwość ta istnieje tylko w ograniczonym zakresie)
Wyjaśnij związek parlamentu z władzą sądownicza
• uchwalanie przez parlament ustaw, które wiążą sędziów przy wykonywaniu funkcji orzeczniczych
• parlament ma wpływ na powoływanie sędziów TK i TS
• władza sądownicza, poprzez TK, może uznawać uchwalone przez parlament ustawy za
sprzeczne z konstytucją i pozbawiać je mocy obowiązującej
Na czym polega zasada jednolitości składu izby?
Przedstawicielski charakter I izby ustanawia zasadę jednakowej sytuacji prawnej jej członków (zasadę jednolitości składu). Wszyscy deputowani są wybierani w oparciu o takie same zasady prawa wyborczego i w takim samym stopniu są reprezentantami całego narodu. Wynika z tego zakaz ustanawiania różnych kategorii posłów o odmiennym statusie prawnym.
Na czym polega zasada autonomii izb parlamentu?
Zasada autonomii izb parlamentu polega na uznaniu wyłącznej właściwości parlamentu do podejmowania pewnych rozstrzygnięć, dotyczących zwłaszcza jego wewnętrznej organizacji i sposobu działania.
Autonomia w aspekcie formalnym (regulaminowa) – każda izba ma wyłączne prawo do uchwalania swojego regulaminu, który w ramach ogólnej regulacji konstytucyjnej normuje wewnętrzną organizację izby, rolę posłów (senatorów) w pracach izby, postępowanie w realizacji poszczególnych zadań i kompetencji przypisanych izbie. Zastrzeżenie normowania tych materii w regulaminie oznacza, że nie mogą być normowane w innych aktach (np. ustawach).
Autonomia w aspekcie materialnym – wymaga stworzenia parlamentowi niezbędnych gwarancji swobodnego wykonywania zadań konstytucyjnych, a parlamentarzystom – swobodnego wykonywania ich mandatu
Autonomia personalna – wyłączność ustalania składu organów wewnętrznych
Autonomia budżetowo-finansowa – wyłączność ustalania budżetu i decydowania o sposobie
jego wykonywania
Autonomia terytorialna – odrębność siedziby parlamentu i wyłączność zarządzania swoim terenem
Autonomia jurysdykcyjna – wyłączność decyzji w sprawach immunitetowych i dyscyplinarnych
Regulaminy izb parlamentu są właściwe do uregulowania:
− ich organizacji wewnętrznej − porządku prac − trybu powołania i działalności ich organów − sposobu wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec danej izby
Jaki jest charakter prawny regulaminów izb parlamentu?
Regulaminy obu izb są uchwalane w formie uchwał danej izby, co oznacza zakaz regulacji materii regulaminów w formie ustawy.
Skutkiem tego jest to, że regulaminów parlamentarnych nie można traktować jako źródeł prawa powszechnie obowiązującego – nie mogą normować sytuacji prawnej osób fizycznych czy prawnych, zwłaszcza względem Sejmu, Senatu i ich organów. Są źródłem prawa wewnętrznego.
Na czym polega wtórny (proceduralny) charakter regulaminów parlamentarnych?
Regulaminy parlamentarne mogą określać sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec izby, ale wpierw musi dojść – w konstytucji lub ustawie – do materialnego sformułowania określonego obowiązku po stronie określonego organu państwowego. Dlatego o regulaminach mówimy, że mają charakter wtórny.
W obecnym stanie prawnym obowiązują następujące regulaminy parlamentarne:
• Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
• Regulamin Senatu
Zgromadzenie Narodowe obecnie nie posiada regulaminu. Istnieją tylko 4 akty częściowe o regulaminowym charakterze
Jakie kwestie związane z parlamentem są normowane ustawowo?
Ustawowo regulowane są kwestie wykraczające poza materie o czysto wewnętrznym charakterze. Należą do nich zwłaszcza:
• ustawa o wykonywania mandatu posła i senatora
• ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne
• ustawa o sejmowej komisji śledczej
• ustawa o współdziałaniu RM z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z
członkowstwem RP w UE
Na czym polega zasada dwuizbowości parlamentu?
Zasada dwuizbowości polega na tym, że parlament ma strukturę złożoną – składa się z dwóch izb – pierwszej i drugiej. W Polsce obecnie mamy (od 1989 r.) Sejm (izba pierwsza) i Senat (izba druga).
Z istnieniem dwóch członów parlamentu związane jest określenie podziału kompetencji i ich wzajemnych relacji.
Jakiego rodzaju relacje mogą zachodzić pomiędzy izbami parlamentu?
Izby parlamentu mogą być równouprawnione – do podjęcia decyzji państwowych potrzebna jest wówczas zgoda obu izb i ich jednorodne działanie
Może również występować brak równouprawnienia izb – najczęściej pozycja słabsza (podporządkowana) przypada izbie drugiej. Kompetencje izby drugiej są zazwyczaj ograniczone – w systemie parlamentarnym bierze ona udział tylko w procesie ustawodawczym, a wyjątkowo kreacyjnym. Funkcja kontrolna przypada zazwyczaj wyłącznie izbie pierwszej.
Co to jest dwuizbowość nierównorzędna? (supremacja Sejmu nad Senatem)
Dwuizbowość nierównorzędna (niepełna) wynika z braku równouprawnienia izb parlamentu – zróżnicowania kompetencji. W Polsce pozycja izby silniejszej przyznana jest Sejmowi, a wyraża się to przede wszystkim w treści Konstytucji, która powierza władzę ustawodawczą wspólnie Sejmowi i Senatowi, ale:
− sprawowanie kontroli nad działalnością rządu należy tylko do Sejmu
− powoływanie rządu, egzekwowanie jego odpowiedzialności należy tylko do Sejmu − kompetencje Senatu mieszczą się w modelu tzw. izby refleksji
− Sejm, o ile jest w stanie zbudować odpowiednią większość – może narzucić Senatowi swoje stanowisko
− byt Senatu jest uzależniony od losów Sejmu (powiązanie formalne)
Do czego odnosi się pojęcia „izba refleksji”. Uzasadnij
Pojęcie „izba refleksji” odnosi się do Senatu. Prof. Banaszak mówi tak o Senacie ze względu na kompetencję przyznaną Senatowi do weta ustawodawczego, które daje możliwość ponownego przeanalizowania przez Sejm treści przyjętych rozwiązań prawnych.
Wynika to z faktu, że od Senatu oczekuje się większego doświadczenia
Skład organów władzy ustawodawczej w Polsce (obecny Parlament):
- Sejm – 460 posłów – wybieranych w wyborach powszechnych, bezpośrednich, proporcjonalnych i równych, w głosowaniu tajnym – Sejm posiada przedstawicielski charakter, posłowie muszą być wybierani w oparciu o kryterium terytorialne, wybory muszą się odbywać w wielomandatowych okręgach, których liczba wynika z liczby ludności a rozdział mandatów dokonywany jest pomiędzy konkurujące partie na zasadzie proporcjonalności.
- Senat – 100 senatorów – wybieranych w wyborach powszechnych, bezpośrednich i tajnych. Swoboda regulacyjna ustawodawcy wynika tu z braku koncepcji co do tego, jaki ma być charakter ustrojowy Senatu.
Wymień kompetencje Sejmu
- funkcja ustawodawcza
- funkcja kreacyjna
- funkcja kontrolna
Na czym polega funkcja ustawodawcza Sejmu
Funkcja ustawodawcza polega na obowiązku parlamentu do stanowienia ustaw jako podstawowych i powszechnie obowiązujących aktów prawnych. Jest to podstawowe zadanie Sejmu.
Na czym polega funkcja kreacyjna Sejmu
- Sejm uczestniczy w tworzeniu rządu udzielając wotum zaufania powołanej przez Prezydenta Radzie Ministrów lub samodzielnie wybierając Prezesa Rady Ministrów i proponowany przez niego skład rządu.
- Sejm, za zgodą Senatu, powołuje Prezesa NIK, RPO i GIODO.
- Na wniosek Prezydenta Sejm powołuje Prezesa NBP.
- Sejm powołuje także członków TK i TS, część składu KRdRiT, KRdS i RPP.
Na czym polega funkcja kontrolna Sejmu?
• na sprawowaniu kontroli nad działalnością rządu w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.
• Konstytucja daje Sejmowi także kontrolę nad działalnością samorządu terytorialnego.
• Funkcję kontrolną Sejm realizuje poprzez:
− interpelacje, zapytania poselskie oraz pytania w sprawach bieżących kierowane do Premiera lub poszczególnych ministrów,
− wyrażanie Radzie Ministrów wotum nieufności,
− wyrażanie wotum nieufności ministrowi,
− wyrażanie wotum zaufania - na wniosek Premiera - Radzie Ministrów,
− rozpatrywanie sprawozdań NIK, KRdRiT, GIODO, wysłuchanie corocznej informacji RPO
− Funkcje kontrolną Sejm sprawuje także poprzez komisje parlamentarne, których zadaniem jest rozpatrywanie sprawozdań i informacji ministrów.
Wymień kompetencje Senatu
• udział w ustawodawstwie
• udział w sejmowej funkcji kreacyjnej:
− powoływanie niektórych konstytucyjnych organów państwowych (Prezes NIK, RPO, 1 członek KRdRiT, 3 członków Rady Polityki Pieniężnej
Sejm nie uczestniczy w wykonywaniu funkcji kontrolnych wobec rządu, nie bierze udziału w powoływaniu rządu i egzekwowaniu jego odpowiedzialności parlamentarnej
W jakich przypadkach wymagana jest zgoda obu izb?
- przy zmianie Konstytucji
* przy wyrażaniu zgody na przyjęcie umowy ratyfikowanej
Na czym polega formalne powiązanie Sejmu i Senatu?
Byt Senatu jest uzależniony od losów Sejmu – kadencje obu izb są wyznaczane czasokresem kadencji Sejmu. Rozwiązanie Sejmu powoduje też rozwiązanie Senatu.
Co to jest Zgromadzenie Narodowe?
Zgromadzenie Narodowe jest odrębnym organem konstytucyjnym o własnych kompetencjach, złożonym w obu izb parlamentu (Sejmu i Senatu).
Zgromadzenie Narodowe wykonując swoje kompetencje działa jako jedno ciało parlamentarne, składające się z posłów i senatorów, którzy obradują i głosują wspólnie i których należy traktować jako członków Zgromadzenia.
Charakter ustrojowy Zgromadzenia Narodowego
Określenie charakteru ustrojowego Zgromadzenia Narodowego nie zostało dokonane w Konstytucji, Zgromadzenie jednak posiada własne kompetencje, określone w Konstytucji, a przy ich wykonywaniu działa jako jedno ciało parlamentarne, bez rozróżniania posłów i senatorów.
W swej istocie ZN składa się z posłów i senatorów, którzy obradują i głosują wspólnie i których należy traktować jako członków Zgromadzenia – które należy traktować jako wyodrębniony organizacyjnie i kompetencyjnie organ.
Obradom Zgromadzenia Narodowego przewodniczy:
Marszałek Sejmu, lub w jego zastępstwie Marszałek Senatu
Organizacja wewnętrzna Zgromadzenia Narodowego
- Zgromadzeniu przewodniczy Marszałek Sejmu, lub w jego zastępstwie Marszałek Senatu
- Formą działania Zgromadzenia Narodowego są wspólne obrady pełnego składu obu izb – jako ciała jednolitego
Wymień kompetencje Zgromadzenia Narodowego
Zgromadzenie Narodowe działa w przypadkach określonych w Konstytucji. Kompetencje Zgromadzenia mają charakter enumeratywny, a są to: • przyjmowanie przysięgi od nowo wybranego prezydenta • stwierdzanie trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan
zdrowia (nie dotyczy to sytuacji, gdy ta niezdolność ma charakter przejściowy • stawianie prezydenta w stan oskarżenia przed TS • wysłuchiwanie orędzia prezydenta.
Kadencja – zdefiniuj pojęcia
Kadencja to okres, na jaki wyborcy udzielają organowi wybieralnemu pełnomocnictw i w jakim realizuje on swe zadania funkcjonując w chwilowym składzie pochodzącym z jednych wyborów.
Istota kadencyjności
Kadencyjność jest koniecznym elementem przedstawicielskiego charakteru Sejmu (Senatu), gdyż tylko okresowa i poddana sztywnym procedurom odnawialność składu parlamentu może mu nadawać charakter rzeczywiście reprezentatywnego.
Treść zasady kadencyjności
• nakaz nadania pełnomocnictwom danego organu z góry określonych ram czasowych • wymienione ramy nie mogą przekraczać rozsądnych granic • kadencyjność oznacza nakaz ustanowienia regulacji prawnych, które zapewnią
ukonstytuowanie nowo wybranego organu tak, aby mógł on rozpocząć wykonywanie swoich funkcji bez zbędnej zwłoki
Kadencja Sejmu i Senatu
Sejm i Senat są wybierane na 4 letnie kadencje. Kadencja Sejmu kończy się w dniu poprzedzającym pierwsze posiedzenie Sejmu następnej kadencji. Kadencja Senatu jest podporządkowana kadencji Sejmu. Rozpoczyna się i kończy w dniu rozpoczęcia i zakończenia kadencji Sejmu. W przypadku skrócenia kadencji Sejmu – skróceniu ulega również kadencja Senatu.
Sposoby obliczania biegu kadencji
- W Polsce obowiązywała zasada, że kadencja Sejmu trwa 4 lata od dnia wyborów, a kolejne wybory muszą się odbyć już po upływie kadencji. Możliwe tu było precyzyjne dochowanie 4-letniego okresu kadencji, ale powodowało powstanie okresu międzykadencyjnego, w czasie którego parlamentu nie było.
- Obecnie w Polsce przejmuje się drugi sposób, który polega na ścisłym powiązaniu upływającej i rozpoczynającej się kadencji. Nowa kadencja rozpoczyna się w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu (w tym samym dniu rozpoczyna się kadencja Senatu), a stara trwa do chwili zebrania się nowego parlamentu. W konsekwencji parlament może istnieć nieprzerwanie i ulega likwidacji okres międzykadencyjny
W jakich warunkach Konstytucja przewiduje przedłużenie kadencji Sejmu i Senatu?
Tylko w razie wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych. Istnieje bowiem zakaz przeprowadzania wyborów w okresie:
− obowiązywania stanu nadzwyczajnego
− i okresie 90 dni po jego zakończeniu. Poza tym przedłużenie kadencji mogło by nastąpić tylko na podstawie specjalnie w tym celu uchwalonej ustawy zmieniającej konstytucję i na stałe ustanawiającą dłuższą kadencję lub też jednorazowo zawieszającą stosowanie zasady czteroletnich pełnomocnictw parlamentu i ustalającej późniejszy termin upływu kadencji
W jakich warunkach dopuszczalne jest skrócenie kadencji? Kto może je zarządzić?
Skrócenie kadencji Sejmu może nastąpić z zastosowaniem dwóch procedur:
• samorozwiązanie – wynika z własnej decyzji Sejmu
− uchwałę taką Sejm musi podjąć większością min. 2/3 głosów ustawowej liczby posłów
− uchwała taka może być podjęta w każdym czasie i z każdego powodu (z wyjątkiem skrócenia kadencji w czasie stanu nadzwyczajnego o 90 dni po jego ustaniu)
− pełnia decyzji należy tu do Sejmu, mimo iż razem z Sejmem skróceniu ulega kadencja Senatu
• rozwiązanie – mocą decyzji prezydenta – jest to klasyczny instrument zachowania równowagi między legislatywą a egzekutywą. Rozwiązanie Sejmu (i Senatu) może nastąpić: − obligatoryjnie – w procesie tworzenia rządu – w razie niezdolności Sejmu do
wyrażenia wotum zaufania rządowi powołanemu przez prezydenta, lun niezdolności
do wybrania własnego rządu − fakultatywnie – w procesie uchwalania ustawy budżetowej – w razie niezdolności
izb do jej przyjęcia w okresie 4 miesięcy
W jakich przypadkach wymagana jest zgoda obu izb?
- przy zmianie Konstytucji
* przy wyrażaniu zgody na przyjęcie umowy ratyfikowanej
Na czym polega formalne powiązanie Sejmu i Senatu?
Byt Senatu jest uzależniony od losów Sejmu – kadencje obu izb są wyznaczane czasokresem kadencji Sejmu. Rozwiązanie Sejmu powoduje też rozwiązanie Senatu.
Co to jest Zgromadzenie Narodowe?
Zgromadzenie Narodowe jest odrębnym organem konstytucyjnym o własnych kompetencjach, złożonym w obu izb parlamentu (Sejmu i Senatu).
Zgromadzenie Narodowe wykonując swoje kompetencje działa jako jedno ciało parlamentarne, składające się z posłów i senatorów, którzy obradują i głosują wspólnie i których należy traktować jako członków Zgromadzenia.
Charakter ustrojowy Zgromadzenia Narodowego
Określenie charakteru ustrojowego Zgromadzenia Narodowego nie zostało dokonane w Konstytucji, Zgromadzenie jednak posiada własne kompetencje, określone w Konstytucji, a przy ich wykonywaniu działa jako jedno ciało parlamentarne, bez rozróżniania posłów i senatorów.
W swej istocie ZN składa się z posłów i senatorów, którzy obradują i głosują wspólnie i których należy traktować jako członków Zgromadzenia – które należy traktować jako wyodrębniony organizacyjnie i kompetencyjnie organ.
Obradom Zgromadzenia Narodowego przewodniczy:
Marszałek Sejmu, lub w jego zastępstwie Marszałek Senatu
Organizacja wewnętrzna Zgromadzenia Narodowego
- Zgromadzeniu przewodniczy Marszałek Sejmu, lub w jego zastępstwie Marszałek Senatu
- Formą działania Zgromadzenia Narodowego są wspólne obrady pełnego składu obu izb – jako ciała jednolitego
Wymień kompetencje Zgromadzenia Narodowego
Zgromadzenie Narodowe działa w przypadkach określonych w Konstytucji. Kompetencje Zgromadzenia mają charakter enumeratywny, a są to: • przyjmowanie przysięgi od nowo wybranego prezydenta • stwierdzanie trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan
zdrowia (nie dotyczy to sytuacji, gdy ta niezdolność ma charakter przejściowy • stawianie prezydenta w stan oskarżenia przed TS • wysłuchiwanie orędzia prezydenta.
Kadencja – zdefiniuj pojęcia
Kadencja to okres, na jaki wyborcy udzielają organowi wybieralnemu pełnomocnictw i w jakim realizuje on swe zadania funkcjonując w chwilowym składzie pochodzącym z jednych wyborów.
Istota kadencyjności
Kadencyjność jest koniecznym elementem przedstawicielskiego charakteru Sejmu (Senatu), gdyż tylko okresowa i poddana sztywnym procedurom odnawialność składu parlamentu może mu nadawać charakter rzeczywiście reprezentatywnego.
Treść zasady kadencyjności
• nakaz nadania pełnomocnictwom danego organu z góry określonych ram czasowych • wymienione ramy nie mogą przekraczać rozsądnych granic • kadencyjność oznacza nakaz ustanowienia regulacji prawnych, które zapewnią
ukonstytuowanie nowo wybranego organu tak, aby mógł on rozpocząć wykonywanie swoich funkcji bez zbędnej zwłoki
Kadencja Sejmu i Senatu
Sejm i Senat są wybierane na 4 letnie kadencje. Kadencja Sejmu kończy się w dniu poprzedzającym pierwsze posiedzenie Sejmu następnej kadencji. Kadencja Senatu jest podporządkowana kadencji Sejmu. Rozpoczyna się i kończy w dniu rozpoczęcia i zakończenia kadencji Sejmu. W przypadku skrócenia kadencji Sejmu – skróceniu ulega również kadencja Senatu.
Sposoby obliczania biegu kadencji
- W Polsce obowiązywała zasada, że kadencja Sejmu trwa 4 lata od dnia wyborów, a kolejne wybory muszą się odbyć już po upływie kadencji. Możliwe tu było precyzyjne dochowanie 4-letniego okresu kadencji, ale powodowało powstanie okresu międzykadencyjnego, w czasie którego parlamentu nie było.
- Obecnie w Polsce przejmuje się drugi sposób, który polega na ścisłym powiązaniu upływającej i rozpoczynającej się kadencji. Nowa kadencja rozpoczyna się w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu (w tym samym dniu rozpoczyna się kadencja Senatu), a stara trwa do chwili zebrania się nowego parlamentu. W konsekwencji parlament może istnieć nieprzerwanie i ulega likwidacji okres międzykadencyjny
W jakich warunkach Konstytucja przewiduje przedłużenie kadencji Sejmu i Senatu?
Tylko w razie wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych. Istnieje bowiem zakaz przeprowadzania wyborów w okresie:
− obowiązywania stanu nadzwyczajnego
− i okresie 90 dni po jego zakończeniu. Poza tym przedłużenie kadencji mogło by nastąpić tylko na podstawie specjalnie w tym celu uchwalonej ustawy zmieniającej konstytucję i na stałe ustanawiającą dłuższą kadencję lub też jednorazowo zawieszającą stosowanie zasady czteroletnich pełnomocnictw parlamentu i ustalającej późniejszy termin upływu kadencji
W jakich warunkach dopuszczalne jest skrócenie kadencji? Kto może je zarządzić?
Skrócenie kadencji Sejmu może nastąpić z zastosowaniem dwóch procedur:
• samorozwiązanie – wynika z własnej decyzji Sejmu
− uchwałę taką Sejm musi podjąć większością min. 2/3 głosów ustawowej liczby posłów
− uchwała taka może być podjęta w każdym czasie i z każdego powodu (z wyjątkiem skrócenia kadencji w czasie stanu nadzwyczajnego o 90 dni po jego ustaniu)
− pełnia decyzji należy tu do Sejmu, mimo iż razem z Sejmem skróceniu ulega kadencja Senatu
• rozwiązanie – mocą decyzji prezydenta – jest to klasyczny instrument zachowania równowagi między legislatywą a egzekutywą. Rozwiązanie Sejmu (i Senatu) może nastąpić: − obligatoryjnie – w procesie tworzenia rządu – w razie niezdolności Sejmu do
wyrażenia wotum zaufania rządowi powołanemu przez prezydenta, lun niezdolności
do wybrania własnego rządu − fakultatywnie – w procesie uchwalania ustawy budżetowej – w razie niezdolności
izb do jej przyjęcia w okresie 4 miesięcy
Na czym polega dwuwarstwowe pojmowanie norm o prawach jednostki?
Oznacza to, że każdy przepis konstytucyjny, wyrażający konkretne prawo, czy wolność musi być rozumiany jednocześnie jako:
• prawo podmiotowe – konkretne uprawnienie przysługujące jednostce wobec władz publicznych, a czasem wobec innych podmiotów
− wolność – rodząca obowiązek powstrzymania się władz publicznych od działań utrudniających korzystanie z tej wolności
− prawo – rodzące po stronie władz publicznych obowiązek podejmowania konkretnych działań
• wytyczna działania dla systemu władz publicznych, wyrażająca określoną wartość, której realizacja jest ogólnym obowiązkiem wszystkich władz publicznych. Działania władz publicznych muszą służyć urzeczywistnianiu tego systemu wartości i umożliwiać jednostce realne korzystanie z przysługujących jej praw i wolności.
Przykład – wolność wyrażania poglądów – jako prawo podmiotowe każdego człowieka do wyrażania poglądów i opinii oraz jako obowiązek władzy stworzenia prawnej i politycznej infrastruktury pozwalającej na realizację tej wolności.
Na czym polega dwuwarstwowe pojmowanie norm o prawach jednostki?
Oznacza to, że każdy przepis konstytucyjny, wyrażający konkretne prawo, czy wolność musi być rozumiany jednocześnie jako:
• prawo podmiotowe – konkretne uprawnienie przysługujące jednostce wobec władz publicznych, a czasem wobec innych podmiotów
− wolność – rodząca obowiązek powstrzymania się władz publicznych od działań utrudniających korzystanie z tej wolności
− prawo – rodzące po stronie władz publicznych obowiązek podejmowania konkretnych działań
• wytyczna działania dla systemu władz publicznych, wyrażająca określoną wartość, której realizacja jest ogólnym obowiązkiem wszystkich władz publicznych. Działania władz publicznych muszą służyć urzeczywistnianiu tego systemu wartości i umożliwiać jednostce realne korzystanie z przysługujących jej praw i wolności.
Przykład – wolność wyrażania poglądów – jako prawo podmiotowe każdego człowieka do wyrażania poglądów i opinii oraz jako obowiązek władzy stworzenia prawnej i politycznej infrastruktury pozwalającej na realizację tej wolności.
Na czym polega dwuwarstwowe pojmowanie norm o prawach jednostki?
Oznacza to, że każdy przepis konstytucyjny, wyrażający konkretne prawo, czy wolność musi być rozumiany jednocześnie jako:
• prawo podmiotowe – konkretne uprawnienie przysługujące jednostce wobec władz publicznych, a czasem wobec innych podmiotów
− wolność – rodząca obowiązek powstrzymania się władz publicznych od działań utrudniających korzystanie z tej wolności
− prawo – rodzące po stronie władz publicznych obowiązek podejmowania konkretnych działań
• wytyczna działania dla systemu władz publicznych, wyrażająca określoną wartość, której realizacja jest ogólnym obowiązkiem wszystkich władz publicznych. Działania władz publicznych muszą służyć urzeczywistnianiu tego systemu wartości i umożliwiać jednostce realne korzystanie z przysługujących jej praw i wolności.
Przykład – wolność wyrażania poglądów – jako prawo podmiotowe każdego człowieka do wyrażania poglądów i opinii oraz jako obowiązek władzy stworzenia prawnej i politycznej infrastruktury pozwalającej na realizację tej wolności.
Istota wolności praw człowieka i obywatela
Istotą ustanowionych praw i wolności człowieka i obywatela jest ograniczenie swobody regulacyjnej ustawodawcy zwykłego i rozszerzenie możliwości bezpośredniego stosowania przepisów konstytucyjnych przez sądy.
Istota wolności praw człowieka i obywatela
Istotą ustanowionych praw i wolności człowieka i obywatela jest ograniczenie swobody regulacyjnej ustawodawcy zwykłego i rozszerzenie możliwości bezpośredniego stosowania przepisów konstytucyjnych przez sądy.
Istota wolności praw człowieka i obywatela
Istotą ustanowionych praw i wolności człowieka i obywatela jest ograniczenie swobody regulacyjnej ustawodawcy zwykłego i rozszerzenie możliwości bezpośredniego stosowania przepisów konstytucyjnych przez sądy.
Przedstaw przedmiotową klasyfikację praw i wolności jednostki w konstytucji RP
• wolności i prawa osobiste • wolności i prawa polityczne • wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
Przedstaw przedmiotową klasyfikację praw i wolności jednostki w konstytucji RP
• wolności i prawa osobiste • wolności i prawa polityczne • wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
Przedstaw przedmiotową klasyfikację praw i wolności jednostki w konstytucji RP
• wolności i prawa osobiste • wolności i prawa polityczne • wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
Wymień katalog praw i wolności osobistych
Prawa i wolności osobiste ujęte są w zasadzie jako prawa człowieka – więc ich podmiotem jest każdy, znajdujący się pod władzą państwa polskiego. Należą do nich:
• prawo do życia
• nietykalność osobista
• prawo do rzetelnej procedury sądowej
• prawo do ochrony prywatności
• wolność przemieszczania się
• wolność sumienia i religii
• wolność wyrażania poglądów i opinii
• prawo do uzyskania azylu lub statusu uchodźcy
Wymień katalog praw i wolności osobistych
Prawa i wolności osobiste ujęte są w zasadzie jako prawa człowieka – więc ich podmiotem jest każdy, znajdujący się pod władzą państwa polskiego. Należą do nich:
• prawo do życia
• nietykalność osobista
• prawo do rzetelnej procedury sądowej
• prawo do ochrony prywatności
• wolność przemieszczania się
• wolność sumienia i religii
• wolność wyrażania poglądów i opinii
• prawo do uzyskania azylu lub statusu uchodźcy
Wymień katalog praw i wolności osobistych
Prawa i wolności osobiste ujęte są w zasadzie jako prawa człowieka – więc ich podmiotem jest każdy, znajdujący się pod władzą państwa polskiego. Należą do nich:
• prawo do życia
• nietykalność osobista
• prawo do rzetelnej procedury sądowej
• prawo do ochrony prywatności
• wolność przemieszczania się
• wolność sumienia i religii
• wolność wyrażania poglądów i opinii
• prawo do uzyskania azylu lub statusu uchodźcy
Wymień katalog praw i wolności politycznych
Prawa i wolności polityczne mają zróżnicowany charakter – część z nich pojmowana jest jako prawa człowieka, część przyznana została tylko obywatelom polskim (związane z udziałem z życiu publicznym). Należą do nich:
• prawa związane z udziałem w życiu publicznym
• wolność zgromadzeń
• wolność zrzeszania się
− wolność tworzenia i działania partii politycznych
− wolność tworzenia i działania związków zawodowych
− wolność tworzenia i działania organizacji pracodawców oraz organizacji społeczno-
zawodowych rolników.
Wymień katalog praw i wolności politycznych
Prawa i wolności polityczne mają zróżnicowany charakter – część z nich pojmowana jest jako prawa człowieka, część przyznana została tylko obywatelom polskim (związane z udziałem z życiu publicznym). Należą do nich:
• prawa związane z udziałem w życiu publicznym
• wolność zgromadzeń
• wolność zrzeszania się
− wolność tworzenia i działania partii politycznych
− wolność tworzenia i działania związków zawodowych
− wolność tworzenia i działania organizacji pracodawców oraz organizacji społeczno-
zawodowych rolników.
Wymień katalog praw i wolności politycznych
Prawa i wolności polityczne mają zróżnicowany charakter – część z nich pojmowana jest jako prawa człowieka, część przyznana została tylko obywatelom polskim (związane z udziałem z życiu publicznym). Należą do nich:
• prawa związane z udziałem w życiu publicznym
• wolność zgromadzeń
• wolność zrzeszania się
− wolność tworzenia i działania partii politycznych
− wolność tworzenia i działania związków zawodowych
− wolność tworzenia i działania organizacji pracodawców oraz organizacji społeczno-
zawodowych rolników.
Katalog praw i wolności ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych
Prawa i wolności ekonomiczne, socjalne i kulturalne mają postać zasad polityki państwa, a nie konkretnie ujętych praw jednostek. Należą do nich: • prawo własności • swoboda działalności gospodarczej • uprawnienia pracownicze • prawo do zabezpieczenia społecznego • prawo do ochrony zdrowia • prawo do nauki • prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska
Katalog praw i wolności ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych
Prawa i wolności ekonomiczne, socjalne i kulturalne mają postać zasad polityki państwa, a nie konkretnie ujętych praw jednostek. Należą do nich: • prawo własności • swoboda działalności gospodarczej • uprawnienia pracownicze • prawo do zabezpieczenia społecznego • prawo do ochrony zdrowia • prawo do nauki • prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska
Katalog praw i wolności ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych
Prawa i wolności ekonomiczne, socjalne i kulturalne mają postać zasad polityki państwa, a nie konkretnie ujętych praw jednostek. Należą do nich: • prawo własności • swoboda działalności gospodarczej • uprawnienia pracownicze • prawo do zabezpieczenia społecznego • prawo do ochrony zdrowia • prawo do nauki • prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska
Na czym polega nietykalność osobista
• zakaz poddawania eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody
• zakaz poddawania torturom, okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu
− zakaz stosowania kar cielesnych
• zakaz pozbawiania wolności, z wyjątkiem przypadków określonych ustawowo
• nienaruszalność mieszkania
− przeszukanie mieszkania, pomieszczenia, czy pojazdu może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie
Na czym polega nietykalność osobista
• zakaz poddawania eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody
• zakaz poddawania torturom, okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu
− zakaz stosowania kar cielesnych
• zakaz pozbawiania wolności, z wyjątkiem przypadków określonych ustawowo
• nienaruszalność mieszkania
− przeszukanie mieszkania, pomieszczenia, czy pojazdu może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie
Na czym polega nietykalność osobista
• zakaz poddawania eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody
• zakaz poddawania torturom, okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu
− zakaz stosowania kar cielesnych
• zakaz pozbawiania wolności, z wyjątkiem przypadków określonych ustawowo
• nienaruszalność mieszkania
− przeszukanie mieszkania, pomieszczenia, czy pojazdu może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie
Na czym polega prawo do rzetelnej procedury sądowej
• na prawie do sądu – odnoszącym się do wszelkich spraw i sporów, w których jednostka jest stroną (karne, cywilne, administracyjne)
• na prawie do obrony – odnoszącym się do sytuacji jednostki w postępowaniu karnym
− praw do obrońcy z urzędu, prawo do wyboru adwokata
− nullum crimen, nulla poena sine lege
− zasada domniemania niewinności
− wyłączenie przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości
− zawieszenie przedawnienia w stosunku do przestępstw nie ściganych z przyczyn politycznych, do czasu ustania tych przyczyn
Na czym polega prawo do rzetelnej procedury sądowej
• na prawie do sądu – odnoszącym się do wszelkich spraw i sporów, w których jednostka jest stroną (karne, cywilne, administracyjne)
• na prawie do obrony – odnoszącym się do sytuacji jednostki w postępowaniu karnym
− praw do obrońcy z urzędu, prawo do wyboru adwokata
− nullum crimen, nulla poena sine lege
− zasada domniemania niewinności
− wyłączenie przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości
− zawieszenie przedawnienia w stosunku do przestępstw nie ściganych z przyczyn politycznych, do czasu ustania tych przyczyn
Na czym polega prawo do rzetelnej procedury sądowej
• na prawie do sądu – odnoszącym się do wszelkich spraw i sporów, w których jednostka jest stroną (karne, cywilne, administracyjne)
• na prawie do obrony – odnoszącym się do sytuacji jednostki w postępowaniu karnym
− praw do obrońcy z urzędu, prawo do wyboru adwokata
− nullum crimen, nulla poena sine lege
− zasada domniemania niewinności
− wyłączenie przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości
− zawieszenie przedawnienia w stosunku do przestępstw nie ściganych z przyczyn politycznych, do czasu ustania tych przyczyn
Na czym polega prawo do ochrony prywatności?
• prawo do ochrony życia prywatnego
• prawo do ochrony życia rodzinnego
• prawo do ochrony czci i dobrego imienia
• prawo do decydowania o swoim życiu osobistym
• zakaz zmuszania przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu,
przekonań religijnych lub wyznania
• prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami
• ograniczenie ujawniania, pozyskiwania i dostępności informacji o osobach prywatnych
Na czym polega prawo do ochrony prywatności?
• prawo do ochrony życia prywatnego
• prawo do ochrony życia rodzinnego
• prawo do ochrony czci i dobrego imienia
• prawo do decydowania o swoim życiu osobistym
• zakaz zmuszania przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu,
przekonań religijnych lub wyznania
• prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami
• ograniczenie ujawniania, pozyskiwania i dostępności informacji o osobach prywatnych
Na czym polega prawo do ochrony prywatności?
• prawo do ochrony życia prywatnego
• prawo do ochrony życia rodzinnego
• prawo do ochrony czci i dobrego imienia
• prawo do decydowania o swoim życiu osobistym
• zakaz zmuszania przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu,
przekonań religijnych lub wyznania
• prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami
• ograniczenie ujawniania, pozyskiwania i dostępności informacji o osobach prywatnych
Na czym polega wolność przemieszczania się?
• Wolności o charakterze względnym (mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie)
− na swobodzie przemieszczania się po terytorium RP − swobodzie wyboru miejsca zamieszkania i pobytu
− swobodzie opuszczania terytorium RP (prawo do paszportu) • Wolności o charakterze bezwzględnym – nie podlegają ograniczeniom
z jakiegokolwiek powodu − zakaz banicji – czyli wydalania z kraju lub zakazu powrotu do kraju − zakaz ekstradycji – czyli wydania danej osoby obcemu państwu na żądanie jego
władz, w celu postawienia jej tam przed sądem, lub wykonania orzeczonej już kary − procedura ta jest wyłączona wobec Europejskiego Nakazu Aresztowania − w stosunku do cudzoziemców istnieje zakaz ekstradycji osób podejrzanych o
popełnienie przestępstwa z przyczyn politycznych, bez użycia przemocy, oraz gdy zachodzi obawa, że osoba wydana obcemu państwu zostanie tam poddana nieludzkiemu traktowaniu, lub zostanie pozbawiona rzetelnej procedury sądowej
− prawo osiedlenia się na terytorium RP przez osoby, których pochodzenie zostanie stwierdzone zgodnie z ustawa
Na czym polega wolność przemieszczania się?
• Wolności o charakterze względnym (mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie)
− na swobodzie przemieszczania się po terytorium RP − swobodzie wyboru miejsca zamieszkania i pobytu
− swobodzie opuszczania terytorium RP (prawo do paszportu) • Wolności o charakterze bezwzględnym – nie podlegają ograniczeniom
z jakiegokolwiek powodu − zakaz banicji – czyli wydalania z kraju lub zakazu powrotu do kraju − zakaz ekstradycji – czyli wydania danej osoby obcemu państwu na żądanie jego
władz, w celu postawienia jej tam przed sądem, lub wykonania orzeczonej już kary − procedura ta jest wyłączona wobec Europejskiego Nakazu Aresztowania − w stosunku do cudzoziemców istnieje zakaz ekstradycji osób podejrzanych o
popełnienie przestępstwa z przyczyn politycznych, bez użycia przemocy, oraz gdy zachodzi obawa, że osoba wydana obcemu państwu zostanie tam poddana nieludzkiemu traktowaniu, lub zostanie pozbawiona rzetelnej procedury sądowej
− prawo osiedlenia się na terytorium RP przez osoby, których pochodzenie zostanie stwierdzone zgodnie z ustawa
Na czym polega wolność przemieszczania się?
• Wolności o charakterze względnym (mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie)
− na swobodzie przemieszczania się po terytorium RP − swobodzie wyboru miejsca zamieszkania i pobytu
− swobodzie opuszczania terytorium RP (prawo do paszportu) • Wolności o charakterze bezwzględnym – nie podlegają ograniczeniom
z jakiegokolwiek powodu − zakaz banicji – czyli wydalania z kraju lub zakazu powrotu do kraju − zakaz ekstradycji – czyli wydania danej osoby obcemu państwu na żądanie jego
władz, w celu postawienia jej tam przed sądem, lub wykonania orzeczonej już kary − procedura ta jest wyłączona wobec Europejskiego Nakazu Aresztowania − w stosunku do cudzoziemców istnieje zakaz ekstradycji osób podejrzanych o
popełnienie przestępstwa z przyczyn politycznych, bez użycia przemocy, oraz gdy zachodzi obawa, że osoba wydana obcemu państwu zostanie tam poddana nieludzkiemu traktowaniu, lub zostanie pozbawiona rzetelnej procedury sądowej
− prawo osiedlenia się na terytorium RP przez osoby, których pochodzenie zostanie stwierdzone zgodnie z ustawa
Na czym polega konstytucyjna wolność sumienia i religii?
Wolność religii polega na
• wolności wyznawania lub przyjmowania religii wg własnego wyboru
− prawo do prowadzenia życia zgodnego ze wskazaniami wyznawanej religii
− prawo do odmowy służby wojskowej z uwagi na przekonania religijne
• swobodzie uzewnętrzniania religii, uprawiania kultu, modlitwy, uczestniczenia w obrzędach, nauczania i praktykowania
• swobodzie posiadania świątyń i innych miejsc kultu
• prawie wierzących do korzystania z pomocy religijnej wszędzie tam, gdzie się znajdują (np. więźniowie, żołnierze, uczniowie)
• prawie rodziców do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego zgodnie ze swoimi przekonaniami
Wolność sumienia polega na:
• swobodzie światopoglądowej – każdy może przyjmować wybrany przez siebie zespół poglądów i reguł moralnych, filozoficznych i społecznych
Na czym polega konstytucyjna wolność sumienia i religii?
Wolność religii polega na
• wolności wyznawania lub przyjmowania religii wg własnego wyboru
− prawo do prowadzenia życia zgodnego ze wskazaniami wyznawanej religii
− prawo do odmowy służby wojskowej z uwagi na przekonania religijne
• swobodzie uzewnętrzniania religii, uprawiania kultu, modlitwy, uczestniczenia w obrzędach, nauczania i praktykowania
• swobodzie posiadania świątyń i innych miejsc kultu
• prawie wierzących do korzystania z pomocy religijnej wszędzie tam, gdzie się znajdują (np. więźniowie, żołnierze, uczniowie)
• prawie rodziców do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego zgodnie ze swoimi przekonaniami
Wolność sumienia polega na:
• swobodzie światopoglądowej – każdy może przyjmować wybrany przez siebie zespół poglądów i reguł moralnych, filozoficznych i społecznych
Na czym polega konstytucyjna wolność sumienia i religii?
Wolność religii polega na
• wolności wyznawania lub przyjmowania religii wg własnego wyboru
− prawo do prowadzenia życia zgodnego ze wskazaniami wyznawanej religii
− prawo do odmowy służby wojskowej z uwagi na przekonania religijne
• swobodzie uzewnętrzniania religii, uprawiania kultu, modlitwy, uczestniczenia w obrzędach, nauczania i praktykowania
• swobodzie posiadania świątyń i innych miejsc kultu
• prawie wierzących do korzystania z pomocy religijnej wszędzie tam, gdzie się znajdują (np. więźniowie, żołnierze, uczniowie)
• prawie rodziców do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego zgodnie ze swoimi przekonaniami
Wolność sumienia polega na:
• swobodzie światopoglądowej – każdy może przyjmować wybrany przez siebie zespół poglądów i reguł moralnych, filozoficznych i społecznych
Na czym polega wolność wyrażania poglądów i opinii
- wolność wyrażania poglądów, pozyskiwania informacji, rozpowszechniania informacji • wolność prasy i druku • zakaz cenzury prewencyjnej • zakaz koncesjonowania prasy
- wolność twórczości artystycznej, badań naukowych, ogłaszania ich wyników, nauczania
Na czym polega wolność wyrażania poglądów i opinii
- wolność wyrażania poglądów, pozyskiwania informacji, rozpowszechniania informacji • wolność prasy i druku • zakaz cenzury prewencyjnej • zakaz koncesjonowania prasy
- wolność twórczości artystycznej, badań naukowych, ogłaszania ich wyników, nauczania
Na czym polega wolność wyrażania poglądów i opinii
- wolność wyrażania poglądów, pozyskiwania informacji, rozpowszechniania informacji • wolność prasy i druku • zakaz cenzury prewencyjnej • zakaz koncesjonowania prasy
- wolność twórczości artystycznej, badań naukowych, ogłaszania ich wyników, nauczania
Na czym polega prawo udziału w życiu publicznym?
− prawo głosowania w wyborach i referendach − prawo kandydowania w wyborach − prawo inicjatywy ustawodawczej − prawo dostępu do służby publicznej – w tym dostęp do służby wojskowej − prawo do uzyskania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób
pełniących funkcje publiczne − prawo składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym i osób
trzecich
Na czym polega prawo udziału w życiu publicznym?
− prawo głosowania w wyborach i referendach − prawo kandydowania w wyborach − prawo inicjatywy ustawodawczej − prawo dostępu do służby publicznej – w tym dostęp do służby wojskowej − prawo do uzyskania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób
pełniących funkcje publiczne − prawo składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym i osób
trzecich
Na czym polega prawo udziału w życiu publicznym?
− prawo głosowania w wyborach i referendach − prawo kandydowania w wyborach − prawo inicjatywy ustawodawczej − prawo dostępu do służby publicznej – w tym dostęp do służby wojskowej − prawo do uzyskania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób
pełniących funkcje publiczne − prawo składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym i osób
trzecich
Na czym polega konstytucyjna wolność zgromadzeń?
Wolność zgromadzeń obejmuje swobodę organizowania zgromadzeń, a także swobodę uczestniczenia w nich. Warunkiem jest jednak pokojowy charakter zgromadzenia
Na czym polega konstytucyjna wolność zgromadzeń?
Wolność zgromadzeń obejmuje swobodę organizowania zgromadzeń, a także swobodę uczestniczenia w nich. Warunkiem jest jednak pokojowy charakter zgromadzenia
Na czym polega konstytucyjna wolność zgromadzeń?
Wolność zgromadzeń obejmuje swobodę organizowania zgromadzeń, a także swobodę uczestniczenia w nich. Warunkiem jest jednak pokojowy charakter zgromadzenia
Na czym polega konstytucyjna wolność zrzeszania się?
Konstytucyjna wolność zrzeszania się dotyczy swobody zakładania zrzeszeń i swobody uczestniczenia w nich. Formy prawne zrzeszeń:
• związki zawodowe,
• organizacje społeczno-zawodowe rolników, organizacje pracodawców
• stowarzyszenia
• ruchy obywatelskie
• fundacje
• partie polityczne
Cele i działalność zrzeszenia nie mogą być jednak sprzeczne z konstytucją, zwłaszcza dotyczy to zakazu odwoływania się do totalitaryzmu, komunizmu, nazizmu, faszyzmu, nienawiści rasowej, etnicznej, narodowościowej. Zakazane jest stosowanie przemocy w celu uzyskania władzy lub wpływu na politykę, oraz utajnienie struktur i członkowstwa.
Na czym polega konstytucyjna wolność zrzeszania się?
Konstytucyjna wolność zrzeszania się dotyczy swobody zakładania zrzeszeń i swobody uczestniczenia w nich. Formy prawne zrzeszeń:
• związki zawodowe,
• organizacje społeczno-zawodowe rolników, organizacje pracodawców
• stowarzyszenia
• ruchy obywatelskie
• fundacje
• partie polityczne
Cele i działalność zrzeszenia nie mogą być jednak sprzeczne z konstytucją, zwłaszcza dotyczy to zakazu odwoływania się do totalitaryzmu, komunizmu, nazizmu, faszyzmu, nienawiści rasowej, etnicznej, narodowościowej. Zakazane jest stosowanie przemocy w celu uzyskania władzy lub wpływu na politykę, oraz utajnienie struktur i członkowstwa.
Na czym polega konstytucyjna wolność zrzeszania się?
Konstytucyjna wolność zrzeszania się dotyczy swobody zakładania zrzeszeń i swobody uczestniczenia w nich. Formy prawne zrzeszeń:
• związki zawodowe,
• organizacje społeczno-zawodowe rolników, organizacje pracodawców
• stowarzyszenia
• ruchy obywatelskie
• fundacje
• partie polityczne
Cele i działalność zrzeszenia nie mogą być jednak sprzeczne z konstytucją, zwłaszcza dotyczy to zakazu odwoływania się do totalitaryzmu, komunizmu, nazizmu, faszyzmu, nienawiści rasowej, etnicznej, narodowościowej. Zakazane jest stosowanie przemocy w celu uzyskania władzy lub wpływu na politykę, oraz utajnienie struktur i członkowstwa.
Charakterystyka konstytucyjnego prawa własności
• każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia • własność, inne prawa majątkowe i prawo do dziedziczenia podlegają ochronie prawnej -
zagwarantowanie ochrony własności jest konstytucyjną powinnością państwa
• własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności
• wywłaszczenie – czyli przymusowe pozbawienie własności lub innych praw majątkowych na nieruchomościach jest dopuszczalne tylko na cele publiczne i tylko za słusznym odszkodowaniem
• przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu
• każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.
Charakterystyka konstytucyjnego prawa własności
• każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia • własność, inne prawa majątkowe i prawo do dziedziczenia podlegają ochronie prawnej -
zagwarantowanie ochrony własności jest konstytucyjną powinnością państwa
• własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności
• wywłaszczenie – czyli przymusowe pozbawienie własności lub innych praw majątkowych na nieruchomościach jest dopuszczalne tylko na cele publiczne i tylko za słusznym odszkodowaniem
• przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu
• każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.
Charakterystyka konstytucyjnego prawa własności
• każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia • własność, inne prawa majątkowe i prawo do dziedziczenia podlegają ochronie prawnej -
zagwarantowanie ochrony własności jest konstytucyjną powinnością państwa
• własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności
• wywłaszczenie – czyli przymusowe pozbawienie własności lub innych praw majątkowych na nieruchomościach jest dopuszczalne tylko na cele publiczne i tylko za słusznym odszkodowaniem
• przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu
• każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.
Na czym polegają uprawnienia pracownicze wynikające z konstytucji?
Konstytucja nie przyznaje obywatelom prawa do pracy – z uwagi na nierealność realizacji. Formułuje natomiast ogólną zasadę „praca znajduje się pod ochroną RP”.
• nakaz zmierzania do pełnego zatrudnienia • nakaz realizacji programów zwalczania bezrobocia • nakaz organizowania szkolenia zawodowego oraz robót publicznych • wolność wyboru i wykonywania zawodu • wolność wyboru miejsca pracy • prawo do minimalnego wynagrodzenia • prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy • prawo do wypoczynku • prawo do koalicji – organizowania się w związki zawodowe
Na czym polegają uprawnienia pracownicze wynikające z konstytucji?
Konstytucja nie przyznaje obywatelom prawa do pracy – z uwagi na nierealność realizacji. Formułuje natomiast ogólną zasadę „praca znajduje się pod ochroną RP”.
• nakaz zmierzania do pełnego zatrudnienia • nakaz realizacji programów zwalczania bezrobocia • nakaz organizowania szkolenia zawodowego oraz robót publicznych • wolność wyboru i wykonywania zawodu • wolność wyboru miejsca pracy • prawo do minimalnego wynagrodzenia • prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy • prawo do wypoczynku • prawo do koalicji – organizowania się w związki zawodowe
Na czym polegają uprawnienia pracownicze wynikające z konstytucji?
Konstytucja nie przyznaje obywatelom prawa do pracy – z uwagi na nierealność realizacji. Formułuje natomiast ogólną zasadę „praca znajduje się pod ochroną RP”.
• nakaz zmierzania do pełnego zatrudnienia • nakaz realizacji programów zwalczania bezrobocia • nakaz organizowania szkolenia zawodowego oraz robót publicznych • wolność wyboru i wykonywania zawodu • wolność wyboru miejsca pracy • prawo do minimalnego wynagrodzenia • prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy • prawo do wypoczynku • prawo do koalicji – organizowania się w związki zawodowe
Na czym polega prawo do zabezpieczenia społecznego?
• prawo to dotyczy tylko obywateli • odnosi się do sytuacji niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo, do
sytuacji osiągnięcia wieku emerytalnego, niezawinionego bezrobocia
• dodatkowo konstytucja ustanawia prawo do szczególnej pomocy ze strony państwa dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej
Na czym polega prawo do zabezpieczenia społecznego?
• prawo to dotyczy tylko obywateli • odnosi się do sytuacji niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo, do
sytuacji osiągnięcia wieku emerytalnego, niezawinionego bezrobocia
• dodatkowo konstytucja ustanawia prawo do szczególnej pomocy ze strony państwa dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej
Na czym polega prawo do zabezpieczenia społecznego?
• prawo to dotyczy tylko obywateli • odnosi się do sytuacji niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo, do
sytuacji osiągnięcia wieku emerytalnego, niezawinionego bezrobocia
• dodatkowo konstytucja ustanawia prawo do szczególnej pomocy ze strony państwa dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej
Na czym polega prawo do ochrony zdrowia?
• prawo to przysługuje każdemu • obywatele mają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej, finansowanych ze
środków publicznych • państwo ma obowiązek stworzenia i utrzymywania publicznej służby zdrowia • państwo ma obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom
ciężarnym, osobom niepełnosprawnym, w podeszłym wieku • państwo ma obowiązek zwalczania chorób epidemicznych, zapobiegania negatywnym dla
zdrowia skutkom degradacji środowiska, popierania rozwoju kultury fizycznej
Na czym polega prawo do ochrony zdrowia?
• prawo to przysługuje każdemu • obywatele mają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej, finansowanych ze
środków publicznych • państwo ma obowiązek stworzenia i utrzymywania publicznej służby zdrowia • państwo ma obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom
ciężarnym, osobom niepełnosprawnym, w podeszłym wieku • państwo ma obowiązek zwalczania chorób epidemicznych, zapobiegania negatywnym dla
zdrowia skutkom degradacji środowiska, popierania rozwoju kultury fizycznej
Na czym polega prawo do ochrony zdrowia?
• prawo to przysługuje każdemu • obywatele mają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej, finansowanych ze
środków publicznych • państwo ma obowiązek stworzenia i utrzymywania publicznej służby zdrowia • państwo ma obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom
ciężarnym, osobom niepełnosprawnym, w podeszłym wieku • państwo ma obowiązek zwalczania chorób epidemicznych, zapobiegania negatywnym dla
zdrowia skutkom degradacji środowiska, popierania rozwoju kultury fizycznej
Na czym polega konstytucyjne prawo do nauki?
• obowiązek nauki do 18 roku życia • nauka w szkołach musi mieć charakter nieodpłatny • nakaz zapewnienia obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia
oraz tworzenia systemów pomocy dla uczniów i studentów • wolność wyboru szkoły publicznej lub innej • wolność tworzenia szkół niepublicznych wszystkich szczebli (przy państwowym
nadzorze pedagogicznym) • wolność nauczania – określania nauczanych treści
Na czym polega konstytucyjne prawo do nauki?
• obowiązek nauki do 18 roku życia • nauka w szkołach musi mieć charakter nieodpłatny • nakaz zapewnienia obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia
oraz tworzenia systemów pomocy dla uczniów i studentów • wolność wyboru szkoły publicznej lub innej • wolność tworzenia szkół niepublicznych wszystkich szczebli (przy państwowym
nadzorze pedagogicznym) • wolność nauczania – określania nauczanych treści
Na czym polega konstytucyjne prawo do nauki?
• obowiązek nauki do 18 roku życia • nauka w szkołach musi mieć charakter nieodpłatny • nakaz zapewnienia obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia
oraz tworzenia systemów pomocy dla uczniów i studentów • wolność wyboru szkoły publicznej lub innej • wolność tworzenia szkół niepublicznych wszystkich szczebli (przy państwowym
nadzorze pedagogicznym) • wolność nauczania – określania nauczanych treści
Wymień znane ci środki ochrony praw i wolności
• droga sądowa – podstawowy środek ochrony – tylko w tej procedurze możliwe jest dochodzenie praw przez jednostkę. Konstytucja zakazuje zamykania drogi sądowej dla dochodzenia naruszonych praw i wolności
− w tym dwuinstancyjność
• skarga konstytucyjna – skargę może każdy wnieść bezpośrednio do TK w razie naruszenia jego konstytucyjnych praw i wolności ostatecznym orzeczeniem wydanym przez sąd lub organ administracji publicznej (można ją kierować tylko przeciwko normie prawnej, będącej podstawą orzeczenia)
• wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich - z takim wnioskiem może wystąpić każdy o pomoc w ochronie swych wolności i praw naruszonych przez organy władzy publicznej
• prawo do odszkodowania – za działania organów państwa
Wymień znane ci środki ochrony praw i wolności
• droga sądowa – podstawowy środek ochrony – tylko w tej procedurze możliwe jest dochodzenie praw przez jednostkę. Konstytucja zakazuje zamykania drogi sądowej dla dochodzenia naruszonych praw i wolności
− w tym dwuinstancyjność
• skarga konstytucyjna – skargę może każdy wnieść bezpośrednio do TK w razie naruszenia jego konstytucyjnych praw i wolności ostatecznym orzeczeniem wydanym przez sąd lub organ administracji publicznej (można ją kierować tylko przeciwko normie prawnej, będącej podstawą orzeczenia)
• wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich - z takim wnioskiem może wystąpić każdy o pomoc w ochronie swych wolności i praw naruszonych przez organy władzy publicznej
• prawo do odszkodowania – za działania organów państwa
Wymień znane ci środki ochrony praw i wolności
• droga sądowa – podstawowy środek ochrony – tylko w tej procedurze możliwe jest dochodzenie praw przez jednostkę. Konstytucja zakazuje zamykania drogi sądowej dla dochodzenia naruszonych praw i wolności
− w tym dwuinstancyjność
• skarga konstytucyjna – skargę może każdy wnieść bezpośrednio do TK w razie naruszenia jego konstytucyjnych praw i wolności ostatecznym orzeczeniem wydanym przez sąd lub organ administracji publicznej (można ją kierować tylko przeciwko normie prawnej, będącej podstawą orzeczenia)
• wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich - z takim wnioskiem może wystąpić każdy o pomoc w ochronie swych wolności i praw naruszonych przez organy władzy publicznej
• prawo do odszkodowania – za działania organów państwa
Wymień konstytucyjne obowiązki jednostki
• obowiązek wierności RP – w tym:
obowiązek troski o dobro wspólne obrona Ojczyzny obowiązek służby wojskowej
− − − Podmiotami tych obowiązków są tylko obywatele polscy.
• obowiązek przestrzegania prawa RP – odnosi się do wszystkich pozostających w obszarze obowiązywania tego prawa
• obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków – odnosi się do wszystkich
• obowiązek dbałości o stan środowiska
Wymień konstytucyjne obowiązki jednostki
• obowiązek wierności RP – w tym:
obowiązek troski o dobro wspólne obrona Ojczyzny obowiązek służby wojskowej
− − − Podmiotami tych obowiązków są tylko obywatele polscy.
• obowiązek przestrzegania prawa RP – odnosi się do wszystkich pozostających w obszarze obowiązywania tego prawa
• obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków – odnosi się do wszystkich
• obowiązek dbałości o stan środowiska
Wymień konstytucyjne obowiązki jednostki
• obowiązek wierności RP – w tym:
obowiązek troski o dobro wspólne obrona Ojczyzny obowiązek służby wojskowej
− − − Podmiotami tych obowiązków są tylko obywatele polscy.
• obowiązek przestrzegania prawa RP – odnosi się do wszystkich pozostających w obszarze obowiązywania tego prawa
• obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków – odnosi się do wszystkich
• obowiązek dbałości o stan środowiska
Na czym polega hierarchiczna budowa systemu źródeł prawa
Hierarchiczna budowa systemu źródeł prawa polega na ujęciu źródeł prawa powszechnie obowiązującego w system zbudowany na zasadzie wzajemnego podporządkowania i usytuowaniu konstytucji i ustaw na szczycie tej hierarchii. System ten wyjaśnia jakie miejsce w systemie źródeł prawa zajmują poszczególne typy aktów prawa i wymaga by akty niższego rzędu były zgodne i podporządkowane aktom wyższego rzędu.
Na czym polega hierarchiczna budowa systemu źródeł prawa
Hierarchiczna budowa systemu źródeł prawa polega na ujęciu źródeł prawa powszechnie obowiązującego w system zbudowany na zasadzie wzajemnego podporządkowania i usytuowaniu konstytucji i ustaw na szczycie tej hierarchii. System ten wyjaśnia jakie miejsce w systemie źródeł prawa zajmują poszczególne typy aktów prawa i wymaga by akty niższego rzędu były zgodne i podporządkowane aktom wyższego rzędu.
Na czym polega hierarchiczna budowa systemu źródeł prawa
Hierarchiczna budowa systemu źródeł prawa polega na ujęciu źródeł prawa powszechnie obowiązującego w system zbudowany na zasadzie wzajemnego podporządkowania i usytuowaniu konstytucji i ustaw na szczycie tej hierarchii. System ten wyjaśnia jakie miejsce w systemie źródeł prawa zajmują poszczególne typy aktów prawa i wymaga by akty niższego rzędu były zgodne i podporządkowane aktom wyższego rzędu.
Na czym polega dualistyczny charakter systemu prawa?
Na rozróżnieniu przepisów prawa powszechnie obowiązującego od przepisów o charakterze wewnętrznym.
Na czym polega dualistyczny charakter systemu prawa?
Na rozróżnieniu przepisów prawa powszechnie obowiązującego od przepisów o charakterze wewnętrznym.
Na czym polega dualistyczny charakter systemu prawa?
Na rozróżnieniu przepisów prawa powszechnie obowiązującego od przepisów o charakterze wewnętrznym.
Na czym polega dychotomiczny charakter podziału źródeł prawa?
Każdy akt normatywny musi mieć postać albo aktu powszechnie obowiązującego albo aktu prawa wewnętrznego
Na czym polega dychotomiczny charakter podziału źródeł prawa?
Każdy akt normatywny musi mieć postać albo aktu powszechnie obowiązującego albo aktu prawa wewnętrznego
Na czym polega dychotomiczny charakter podziału źródeł prawa?
Każdy akt normatywny musi mieć postać albo aktu powszechnie obowiązującego albo aktu prawa wewnętrznego
Na czym polega istota przepisów powszechnie obowiązujących?
Istotą przepisów prawa powszechnie obowiązującego jest ich zakres obowiązywania – mogą one wiązać wszystkie podmioty w państwie. Mogą kształtować sytuację prawną obywateli i podmiotów podobnych, stowarzyszeń, organizacji a także poszczególnych segmentów aparatu władzy publicznej.
Na czym polega istota przepisów powszechnie obowiązujących?
Istotą przepisów prawa powszechnie obowiązującego jest ich zakres obowiązywania – mogą one wiązać wszystkie podmioty w państwie. Mogą kształtować sytuację prawną obywateli i podmiotów podobnych, stowarzyszeń, organizacji a także poszczególnych segmentów aparatu władzy publicznej.
Na czym polega istota przepisów powszechnie obowiązujących?
Istotą przepisów prawa powszechnie obowiązującego jest ich zakres obowiązywania – mogą one wiązać wszystkie podmioty w państwie. Mogą kształtować sytuację prawną obywateli i podmiotów podobnych, stowarzyszeń, organizacji a także poszczególnych segmentów aparatu władzy publicznej.
Na czym polega istota zamkniętego systemu źródeł prawa?
Zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego nastąpiło w aspekcie podmiotowym i przedmiotowym.
Idea zamkniętego systemu źródeł prawa polega na ustaleniu, że przepisy prawa mogą być stanowione tylko przez organy enumeratywnie w konstytucji wymienione i tylko w formach (typach aktów) przewidzianych przez konstytucję.
Na czym polega istota zamkniętego systemu źródeł prawa?
Zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego nastąpiło w aspekcie podmiotowym i przedmiotowym.
Idea zamkniętego systemu źródeł prawa polega na ustaleniu, że przepisy prawa mogą być stanowione tylko przez organy enumeratywnie w konstytucji wymienione i tylko w formach (typach aktów) przewidzianych przez konstytucję.
Na czym polega istota zamkniętego systemu źródeł prawa?
Zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego nastąpiło w aspekcie podmiotowym i przedmiotowym.
Idea zamkniętego systemu źródeł prawa polega na ustaleniu, że przepisy prawa mogą być stanowione tylko przez organy enumeratywnie w konstytucji wymienione i tylko w formach (typach aktów) przewidzianych przez konstytucję.
Zamknięty system źródeł prawa w aspekcie przedmiotowym
Konstytucyjne wyliczenie źródeł prawa powszechnie obowiązującego ma charakter enumeratywny, a ustawy zwykłe nie mogą go rozszerzać (katalog zamknięty):
• konstytucja • ustawy • ratyfikowane umowy międzynarodowe • rozporządzenia • akty prawa miejscowego, na obszarze działania organów, które je ustanowiły
Zamknięty system źródeł prawa w aspekcie przedmiotowym
Konstytucyjne wyliczenie źródeł prawa powszechnie obowiązującego ma charakter enumeratywny, a ustawy zwykłe nie mogą go rozszerzać (katalog zamknięty):
• konstytucja • ustawy • ratyfikowane umowy międzynarodowe • rozporządzenia • akty prawa miejscowego, na obszarze działania organów, które je ustanowiły
Zamknięty system źródeł prawa w aspekcie przedmiotowym
Konstytucyjne wyliczenie źródeł prawa powszechnie obowiązującego ma charakter enumeratywny, a ustawy zwykłe nie mogą go rozszerzać (katalog zamknięty):
• konstytucja • ustawy • ratyfikowane umowy międzynarodowe • rozporządzenia • akty prawa miejscowego, na obszarze działania organów, które je ustanowiły
Zamknięty system źródeł prawa w aspekcie podmiotowym
Konstytucja wymienia w sposób wyczerpujący katalog organów upoważnionych na szczeblu centralnym do stanowienia powszechnie obowiązującego prawa
• na poziomie konstytucyjnym – wyłącznie parlament, w szczególnej procedurze
• na poziomie ustaw zwykłych – wyłącznie parlament; a w sytuacji nadzwyczajnej
prezydent może wydać rozporządzenie z mocą ustawy
• na poziomie rozporządzeń – organy, którym konstytucja przyznała taką kompetencję: prezydent, Rada Ministrów, prezes Rady Ministrów, ministrowie kierujący określonymi działami administracji rządowej, przewodniczący komitetów, KRdRiT
• na poziomie prawa miejscowego – organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej
Zamknięty system źródeł prawa w aspekcie podmiotowym
Konstytucja wymienia w sposób wyczerpujący katalog organów upoważnionych na szczeblu centralnym do stanowienia powszechnie obowiązującego prawa
• na poziomie konstytucyjnym – wyłącznie parlament, w szczególnej procedurze
• na poziomie ustaw zwykłych – wyłącznie parlament; a w sytuacji nadzwyczajnej
prezydent może wydać rozporządzenie z mocą ustawy
• na poziomie rozporządzeń – organy, którym konstytucja przyznała taką kompetencję: prezydent, Rada Ministrów, prezes Rady Ministrów, ministrowie kierujący określonymi działami administracji rządowej, przewodniczący komitetów, KRdRiT
• na poziomie prawa miejscowego – organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej
Zamknięty system źródeł prawa w aspekcie podmiotowym
Konstytucja wymienia w sposób wyczerpujący katalog organów upoważnionych na szczeblu centralnym do stanowienia powszechnie obowiązującego prawa
• na poziomie konstytucyjnym – wyłącznie parlament, w szczególnej procedurze
• na poziomie ustaw zwykłych – wyłącznie parlament; a w sytuacji nadzwyczajnej
prezydent może wydać rozporządzenie z mocą ustawy
• na poziomie rozporządzeń – organy, którym konstytucja przyznała taką kompetencję: prezydent, Rada Ministrów, prezes Rady Ministrów, ministrowie kierujący określonymi działami administracji rządowej, przewodniczący komitetów, KRdRiT
• na poziomie prawa miejscowego – organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej
Co to oznacza pojęcie „samoistny charakter aktów prawnych”?
Samoistny charakter aktów prawnych oznacza, że akty mogą być wydawane w ramach ogólnej kompetencji organu uprawnionego do ich stanowienia – nie jest w tym celu konieczne żadne szczegółowe upoważnienie.
W polskim porządku prawnym do takich aktów należą:
− konstytucja − ustawy, − ratyfikowane umowy międzynarodowe.
Co to oznacza pojęcie „samoistny charakter aktów prawnych”?
Samoistny charakter aktów prawnych oznacza, że akty mogą być wydawane w ramach ogólnej kompetencji organu uprawnionego do ich stanowienia – nie jest w tym celu konieczne żadne szczegółowe upoważnienie.
W polskim porządku prawnym do takich aktów należą:
− konstytucja − ustawy, − ratyfikowane umowy międzynarodowe.
Co to oznacza pojęcie „samoistny charakter aktów prawnych”?
Samoistny charakter aktów prawnych oznacza, że akty mogą być wydawane w ramach ogólnej kompetencji organu uprawnionego do ich stanowienia – nie jest w tym celu konieczne żadne szczegółowe upoważnienie.
W polskim porządku prawnym do takich aktów należą:
− konstytucja − ustawy, − ratyfikowane umowy międzynarodowe.
Istota aktów wykonawczych
Istota aktów wykonawczych polega na tym, że mogą one być wydawane tylko na podstawie upoważniania ustawowego, szczegółowego pod względem podmiotowym, przedmiotowym i treściowym.
Istota aktów wykonawczych
Istota aktów wykonawczych polega na tym, że mogą one być wydawane tylko na podstawie upoważniania ustawowego, szczegółowego pod względem podmiotowym, przedmiotowym i treściowym.
Istota aktów wykonawczych
Istota aktów wykonawczych polega na tym, że mogą one być wydawane tylko na podstawie upoważniania ustawowego, szczegółowego pod względem podmiotowym, przedmiotowym i treściowym.
Istota aktów prawa wewnętrznego
Istotą aktów prawa wewnętrznego jest ograniczony zakres ich obowiązywania – mogą być kierowane tylko do jednostek organizacyjnie podporządkowanych organowi wydającemu te akty.
Zakres aktu wewnętrznego nie może w żaden sposób dotyczyć podmiotów, które nie są podległe organowi, który wydaje takie akty.
Istota aktów prawa wewnętrznego
Istotą aktów prawa wewnętrznego jest ograniczony zakres ich obowiązywania – mogą być kierowane tylko do jednostek organizacyjnie podporządkowanych organowi wydającemu te akty.
Zakres aktu wewnętrznego nie może w żaden sposób dotyczyć podmiotów, które nie są podległe organowi, który wydaje takie akty.
Istota aktów prawa wewnętrznego
Istotą aktów prawa wewnętrznego jest ograniczony zakres ich obowiązywania – mogą być kierowane tylko do jednostek organizacyjnie podporządkowanych organowi wydającemu te akty.
Zakres aktu wewnętrznego nie może w żaden sposób dotyczyć podmiotów, które nie są podległe organowi, który wydaje takie akty.
Rodzaje aktów prawa wewnętrznego
Wyliczenie aktów prawa wewnętrznego nie ma charakteru zamkniętego. System ten ma charakter otwarty i choć Konstytucja wymienia tylko: • uchwały Rady Ministrów • zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów
to nie ma konstytucyjnego zakazu, by przepisy ustawowe upoważniały inne podmioty do stanowienia zarządzeń, uchwał, czy aktów inaczej nazwanych.
Rodzaje aktów prawa wewnętrznego
Wyliczenie aktów prawa wewnętrznego nie ma charakteru zamkniętego. System ten ma charakter otwarty i choć Konstytucja wymienia tylko: • uchwały Rady Ministrów • zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów
to nie ma konstytucyjnego zakazu, by przepisy ustawowe upoważniały inne podmioty do stanowienia zarządzeń, uchwał, czy aktów inaczej nazwanych.
Rodzaje aktów prawa wewnętrznego
Wyliczenie aktów prawa wewnętrznego nie ma charakteru zamkniętego. System ten ma charakter otwarty i choć Konstytucja wymienia tylko: • uchwały Rady Ministrów • zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów
to nie ma konstytucyjnego zakazu, by przepisy ustawowe upoważniały inne podmioty do stanowienia zarządzeń, uchwał, czy aktów inaczej nazwanych.
Kto może wydawać akty prawa wewnętrznego?
Akty prawa wewnętrznego może wydawać każdy organ władzy publicznej, o ile istnieją organizacyjnie mu podporządkowane jednostki i o ile kompetencja do wydawania takich aktów jest przewidziana w ustawie
Kto może wydawać akty prawa wewnętrznego?
Akty prawa wewnętrznego może wydawać każdy organ władzy publicznej, o ile istnieją organizacyjnie mu podporządkowane jednostki i o ile kompetencja do wydawania takich aktów jest przewidziana w ustawie
Kto może wydawać akty prawa wewnętrznego?
Akty prawa wewnętrznego może wydawać każdy organ władzy publicznej, o ile istnieją organizacyjnie mu podporządkowane jednostki i o ile kompetencja do wydawania takich aktów jest przewidziana w ustawie
Wymagania stawiane aktom prawa wewnętrznego
Każdy akt prawa wewnętrznego:
• może być adresowany tylko do jednostek organizacyjnych podległych organowi wydającemu ten akt
• może obowiązywać tylko te jednostki, a nie może działać na zewnątrz, w szczególności nie może być podstawą do wydawania decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów
• może być wydawany tylko w ramach ustawy, która musi określać kompetencję danego organu do wydawania aktów prawa wewnętrznego
• musi być zgodny z powszechnie obowiązującym prawem
Wymagania stawiane aktom prawa wewnętrznego
Każdy akt prawa wewnętrznego:
• może być adresowany tylko do jednostek organizacyjnych podległych organowi wydającemu ten akt
• może obowiązywać tylko te jednostki, a nie może działać na zewnątrz, w szczególności nie może być podstawą do wydawania decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów
• może być wydawany tylko w ramach ustawy, która musi określać kompetencję danego organu do wydawania aktów prawa wewnętrznego
• musi być zgodny z powszechnie obowiązującym prawem
Wymagania stawiane aktom prawa wewnętrznego
Każdy akt prawa wewnętrznego:
• może być adresowany tylko do jednostek organizacyjnych podległych organowi wydającemu ten akt
• może obowiązywać tylko te jednostki, a nie może działać na zewnątrz, w szczególności nie może być podstawą do wydawania decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów
• może być wydawany tylko w ramach ustawy, która musi określać kompetencję danego organu do wydawania aktów prawa wewnętrznego
• musi być zgodny z powszechnie obowiązującym prawem
Wskaż podstawowe różnice pomiędzy aktami prawa wewnętrznego a powszechnie obowiązującego
• ujęcie kręgu adresatów − akty prawa powszechnie obowiązującego kierowane są do wszystkich obywateli,
osób prawnych i innych podmiotów − akty prawa wewnętrznego kierowane są tylko do jednostek organizacyjnie
podległych organowi wydającemu ten akt
• treść regulacji − akty prawa wewnętrznego nie mogą kształtować sytuacji prawnej obywateli − akty prawa powszechnie obowiązującego mogą kształtować sytuację prawną
obywateli, w szczególności mogą nakładać obowiązki, obciążenia, także uprawnienia
Wskaż podstawowe różnice pomiędzy aktami prawa wewnętrznego a powszechnie obowiązującego
• ujęcie kręgu adresatów − akty prawa powszechnie obowiązującego kierowane są do wszystkich obywateli,
osób prawnych i innych podmiotów − akty prawa wewnętrznego kierowane są tylko do jednostek organizacyjnie
podległych organowi wydającemu ten akt
• treść regulacji − akty prawa wewnętrznego nie mogą kształtować sytuacji prawnej obywateli − akty prawa powszechnie obowiązującego mogą kształtować sytuację prawną
obywateli, w szczególności mogą nakładać obowiązki, obciążenia, także uprawnienia
Wskaż podstawowe różnice pomiędzy aktami prawa wewnętrznego a powszechnie obowiązującego
• ujęcie kręgu adresatów − akty prawa powszechnie obowiązującego kierowane są do wszystkich obywateli,
osób prawnych i innych podmiotów − akty prawa wewnętrznego kierowane są tylko do jednostek organizacyjnie
podległych organowi wydającemu ten akt
• treść regulacji − akty prawa wewnętrznego nie mogą kształtować sytuacji prawnej obywateli − akty prawa powszechnie obowiązującego mogą kształtować sytuację prawną
obywateli, w szczególności mogą nakładać obowiązki, obciążenia, także uprawnienia
Na czym polega zasada hierarchicznej budowy systemu źródeł prawa?
Zasada ta oznacza, że każdemu typowi aktu normatywnego przysługuje określona ranga w stosunku do typów pozostałych, a więc można mówić o aktach normatywnych wyższej i niższej rangi.
Na czym polega zasada hierarchicznej budowy systemu źródeł prawa?
Zasada ta oznacza, że każdemu typowi aktu normatywnego przysługuje określona ranga w stosunku do typów pozostałych, a więc można mówić o aktach normatywnych wyższej i niższej rangi.
Na czym polega zasada hierarchicznej budowy systemu źródeł prawa?
Zasada ta oznacza, że każdemu typowi aktu normatywnego przysługuje określona ranga w stosunku do typów pozostałych, a więc można mówić o aktach normatywnych wyższej i niższej rangi.
Podstawowymi konsekwencjami hierarchizacji są:
• wymóg zgodności aktów niższego szczebla z aktami wyższego szczebla • wymóg, by uchylenie, zmiana lub zawieszenie aktu danego szczebla mogło dokonać się
tylko przez wydanie nowego aktu tego samego lub wyższego szczebla
• zakaz normowania pewnych materii przez akty poniżej pewnego szczebla (koncepcja wyłączności ustawy)
• zakaz wydawania aktów najniższego szczebla bez uprzednio udzielonego upoważnienia w akcie wyższego szczebla (akty wykonawcze)
Podstawowymi konsekwencjami hierarchizacji są:
• wymóg zgodności aktów niższego szczebla z aktami wyższego szczebla • wymóg, by uchylenie, zmiana lub zawieszenie aktu danego szczebla mogło dokonać się
tylko przez wydanie nowego aktu tego samego lub wyższego szczebla
• zakaz normowania pewnych materii przez akty poniżej pewnego szczebla (koncepcja wyłączności ustawy)
• zakaz wydawania aktów najniższego szczebla bez uprzednio udzielonego upoważnienia w akcie wyższego szczebla (akty wykonawcze)
Podstawowymi konsekwencjami hierarchizacji są:
• wymóg zgodności aktów niższego szczebla z aktami wyższego szczebla • wymóg, by uchylenie, zmiana lub zawieszenie aktu danego szczebla mogło dokonać się
tylko przez wydanie nowego aktu tego samego lub wyższego szczebla
• zakaz normowania pewnych materii przez akty poniżej pewnego szczebla (koncepcja wyłączności ustawy)
• zakaz wydawania aktów najniższego szczebla bez uprzednio udzielonego upoważnienia w akcie wyższego szczebla (akty wykonawcze)
Wymień cztery zasadnicze szczeble źródeł powszechnie obowiązującego prawa
• szczebel konstytucyjny – gdzie występuje jedynie konstytucja jako ustawa zasadnicza o
najwyższej mocy prawnej
• szczebel umów międzynarodowych, ratyfikowanych – obecnie obejmuje także tzw. pochodne prawo wspólnotowe
• szczebel ustawowy – obejmuje wszystkie typy ustaw, oraz rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez prezydenta RP w sytuacji stanu nadzwyczajnego
• szczebel rozporządzeń – jako jedynych podstawowych aktów o charakterze powszechnie obowiązującym, wydawanych na poziomie centralnym.
Wymień cztery zasadnicze szczeble źródeł powszechnie obowiązującego prawa
• szczebel konstytucyjny – gdzie występuje jedynie konstytucja jako ustawa zasadnicza o
najwyższej mocy prawnej
• szczebel umów międzynarodowych, ratyfikowanych – obecnie obejmuje także tzw. pochodne prawo wspólnotowe
• szczebel ustawowy – obejmuje wszystkie typy ustaw, oraz rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez prezydenta RP w sytuacji stanu nadzwyczajnego
• szczebel rozporządzeń – jako jedynych podstawowych aktów o charakterze powszechnie obowiązującym, wydawanych na poziomie centralnym.
Wymień cztery zasadnicze szczeble źródeł powszechnie obowiązującego prawa
• szczebel konstytucyjny – gdzie występuje jedynie konstytucja jako ustawa zasadnicza o
najwyższej mocy prawnej
• szczebel umów międzynarodowych, ratyfikowanych – obecnie obejmuje także tzw. pochodne prawo wspólnotowe
• szczebel ustawowy – obejmuje wszystkie typy ustaw, oraz rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez prezydenta RP w sytuacji stanu nadzwyczajnego
• szczebel rozporządzeń – jako jedynych podstawowych aktów o charakterze powszechnie obowiązującym, wydawanych na poziomie centralnym.
Ustawy konstytucyjne – cechy
• mają moc prawną równą mocy konstytucji • mogą uzupełniać, zmieniać i zawieszać unormowania zawarte w samej konstytucji • uchwalane w takim samym trybie jaki obowiązuje przy zmianie konstytucji • ustawy konstytucyjne regulują tylko określone i wąsko ujęte zagadnienia • w obecnym stanie prawnym Konstytucja nie przewiduje istnienia ustaw konstytucyjnych
Ustawy konstytucyjne – cechy
• mają moc prawną równą mocy konstytucji • mogą uzupełniać, zmieniać i zawieszać unormowania zawarte w samej konstytucji • uchwalane w takim samym trybie jaki obowiązuje przy zmianie konstytucji • ustawy konstytucyjne regulują tylko określone i wąsko ujęte zagadnienia • w obecnym stanie prawnym Konstytucja nie przewiduje istnienia ustaw konstytucyjnych
Ustawy konstytucyjne – cechy
• mają moc prawną równą mocy konstytucji • mogą uzupełniać, zmieniać i zawieszać unormowania zawarte w samej konstytucji • uchwalane w takim samym trybie jaki obowiązuje przy zmianie konstytucji • ustawy konstytucyjne regulują tylko określone i wąsko ujęte zagadnienia • w obecnym stanie prawnym Konstytucja nie przewiduje istnienia ustaw konstytucyjnych
Co to jest ustawa? Cechy ustawy
- akt parlamentu • o charakterze normatywnym • zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych, zaraz po konstytucji • ma nieograniczony zakres przedmiotowy regulacji, przy czym niektóre materie mogą być regulowane tylko w drodze ustawy
- dochodzi do skutku w szczególnej procedurze
Co to jest ustawa? Cechy ustawy
- akt parlamentu • o charakterze normatywnym • zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych, zaraz po konstytucji • ma nieograniczony zakres przedmiotowy regulacji, przy czym niektóre materie mogą być regulowane tylko w drodze ustawy
- dochodzi do skutku w szczególnej procedurze
Co to jest ustawa? Cechy ustawy
- akt parlamentu • o charakterze normatywnym • zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych, zaraz po konstytucji • ma nieograniczony zakres przedmiotowy regulacji, przy czym niektóre materie mogą być regulowane tylko w drodze ustawy
- dochodzi do skutku w szczególnej procedurze
Na czym polega szczególna moc prawna ustawy?
- zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawa krajowego, zaraz po konstytucji
- ustawa ma samoistnie moc powszechnie obowiązującą – do jej wydania nie jest potrzebne żadne szczególne upoważnienie
- ustawa może być zmieniona, uchylona lub zawieszona tylko przez inną normę ustawową
- ustawa może zmieniać, uchylać, zawieszać każdą inną normę prawną prawa krajowego
- wydawanie innych aktów normatywnych prawa krajowego jest dopuszczalne tylko na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania
Na czym polega szczególna moc prawna ustawy?
- zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawa krajowego, zaraz po konstytucji
- ustawa ma samoistnie moc powszechnie obowiązującą – do jej wydania nie jest potrzebne żadne szczególne upoważnienie
- ustawa może być zmieniona, uchylona lub zawieszona tylko przez inną normę ustawową
- ustawa może zmieniać, uchylać, zawieszać każdą inną normę prawną prawa krajowego
- wydawanie innych aktów normatywnych prawa krajowego jest dopuszczalne tylko na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania
Na czym polega szczególna moc prawna ustawy?
- zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawa krajowego, zaraz po konstytucji
- ustawa ma samoistnie moc powszechnie obowiązującą – do jej wydania nie jest potrzebne żadne szczególne upoważnienie
- ustawa może być zmieniona, uchylona lub zawieszona tylko przez inną normę ustawową
- ustawa może zmieniać, uchylać, zawieszać każdą inną normę prawną prawa krajowego
- wydawanie innych aktów normatywnych prawa krajowego jest dopuszczalne tylko na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania
Zakres ustawy
• Jakie materie mogą być regulowane przez ustawy?
− Ustawa jest aktem o nieograniczonym zakresie przedmiotowym. Oznacza to, że może regulować wszelkie materie, byle tylko zachować normatywny charakter jej postanowień i pozostać w zgodzie z konstytucją i umowami międzynarodowymi. Przyjmuje się tu domniemanie kompetencji ustawodawczej parlamentu
• Jakie materie nie mogą być regulowane przez ustawy? − spod regulacji ustawowej wyłączone są materie zastrzeżone dla regulaminu Sejmu i
Senatu oraz regulaminu Zgromadzenia Narodowego.
• Jakie sprawy mogą być regulowane tylko przez ustawy?
− wyłączność ustawy – dotyczy przede wszystkim regulacji dotyczących sytuacji prawnej jednostki (sfera praw i wolości obywateli) – kryterium materialne
− dla stanowienia norm powszechnie obowiązującego prawa zawsze wymagana jest forma ustawy lub rozporządzenia jako aktu wykonawczego do ustawy – kryterium formalne
Zakres ustawy
• Jakie materie mogą być regulowane przez ustawy?
− Ustawa jest aktem o nieograniczonym zakresie przedmiotowym. Oznacza to, że może regulować wszelkie materie, byle tylko zachować normatywny charakter jej postanowień i pozostać w zgodzie z konstytucją i umowami międzynarodowymi. Przyjmuje się tu domniemanie kompetencji ustawodawczej parlamentu
• Jakie materie nie mogą być regulowane przez ustawy? − spod regulacji ustawowej wyłączone są materie zastrzeżone dla regulaminu Sejmu i
Senatu oraz regulaminu Zgromadzenia Narodowego.
• Jakie sprawy mogą być regulowane tylko przez ustawy?
− wyłączność ustawy – dotyczy przede wszystkim regulacji dotyczących sytuacji prawnej jednostki (sfera praw i wolości obywateli) – kryterium materialne
− dla stanowienia norm powszechnie obowiązującego prawa zawsze wymagana jest forma ustawy lub rozporządzenia jako aktu wykonawczego do ustawy – kryterium formalne
Zakres ustawy
• Jakie materie mogą być regulowane przez ustawy?
− Ustawa jest aktem o nieograniczonym zakresie przedmiotowym. Oznacza to, że może regulować wszelkie materie, byle tylko zachować normatywny charakter jej postanowień i pozostać w zgodzie z konstytucją i umowami międzynarodowymi. Przyjmuje się tu domniemanie kompetencji ustawodawczej parlamentu
• Jakie materie nie mogą być regulowane przez ustawy? − spod regulacji ustawowej wyłączone są materie zastrzeżone dla regulaminu Sejmu i
Senatu oraz regulaminu Zgromadzenia Narodowego.
• Jakie sprawy mogą być regulowane tylko przez ustawy?
− wyłączność ustawy – dotyczy przede wszystkim regulacji dotyczących sytuacji prawnej jednostki (sfera praw i wolości obywateli) – kryterium materialne
− dla stanowienia norm powszechnie obowiązującego prawa zawsze wymagana jest forma ustawy lub rozporządzenia jako aktu wykonawczego do ustawy – kryterium formalne
Co to jest rozporządzenie? Cechy rozporządzenia normatywnego
Rozporządzenie to akt normatywny niższej rangi, którego celem jest wykonanie (konkretyzacja) określonych postanowień ustawy.
Cechy rozporządzenia:
• akt normatywny
• jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego
• wydawany przez organy wskazane w konstytucji
• do jego wydania konieczne jest szczegółowe upoważnienie zawarte w ustawie
• wydawany w celu wykonania ustawy
• upoważnienie do wydania rozporządzenia musi zawierać szczegółowe wytyczne określające − organ upoważniony do wydania rozporządzenia − zakres spraw przekazanych do unormowania − wytyczne dotyczące treści aktu
• musi być publikowane we właściwym dzienniku publikacyjnym
• podmiot upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać tej kompetencji innemu podmiotowi
Co to jest rozporządzenie? Cechy rozporządzenia normatywnego
Rozporządzenie to akt normatywny niższej rangi, którego celem jest wykonanie (konkretyzacja) określonych postanowień ustawy.
Cechy rozporządzenia:
• akt normatywny
• jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego
• wydawany przez organy wskazane w konstytucji
• do jego wydania konieczne jest szczegółowe upoważnienie zawarte w ustawie
• wydawany w celu wykonania ustawy
• upoważnienie do wydania rozporządzenia musi zawierać szczegółowe wytyczne określające − organ upoważniony do wydania rozporządzenia − zakres spraw przekazanych do unormowania − wytyczne dotyczące treści aktu
• musi być publikowane we właściwym dzienniku publikacyjnym
• podmiot upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać tej kompetencji innemu podmiotowi
Co to jest rozporządzenie? Cechy rozporządzenia normatywnego
Rozporządzenie to akt normatywny niższej rangi, którego celem jest wykonanie (konkretyzacja) określonych postanowień ustawy.
Cechy rozporządzenia:
• akt normatywny
• jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego
• wydawany przez organy wskazane w konstytucji
• do jego wydania konieczne jest szczegółowe upoważnienie zawarte w ustawie
• wydawany w celu wykonania ustawy
• upoważnienie do wydania rozporządzenia musi zawierać szczegółowe wytyczne określające − organ upoważniony do wydania rozporządzenia − zakres spraw przekazanych do unormowania − wytyczne dotyczące treści aktu
• musi być publikowane we właściwym dzienniku publikacyjnym
• podmiot upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać tej kompetencji innemu podmiotowi
Podmioty uprawnione do wydawania rozporządzen
• prezydent • Rada Ministrów • Prezes Rady Ministrów • ministrowie kierujący poszczególnymi działami administracji i przewodniczący
komitetów • KRdRiT
Podmioty uprawnione do wydawania rozporządzen
• prezydent • Rada Ministrów • Prezes Rady Ministrów • ministrowie kierujący poszczególnymi działami administracji i przewodniczący
komitetów • KRdRiT
Podmioty uprawnione do wydawania rozporządzen
• prezydent • Rada Ministrów • Prezes Rady Ministrów • ministrowie kierujący poszczególnymi działami administracji i przewodniczący
komitetów • KRdRiT
Na czym polega powszechnie obowiązujący charakter rozporządzeń?
- rozporządzenia mogą dotykać sytuacji prawnej obywateli, osób prawnych, czy samorządów
- mogą rodzić obowiązek wykonywania i stanowić podstawę prawną do wydawania aktów i decyzji administracyjnych o indywidualnym charakterze
- mają zarazem charakter podstawowych aktów wykonawczych
Na czym polega powszechnie obowiązujący charakter rozporządzeń?
- rozporządzenia mogą dotykać sytuacji prawnej obywateli, osób prawnych, czy samorządów
- mogą rodzić obowiązek wykonywania i stanowić podstawę prawną do wydawania aktów i decyzji administracyjnych o indywidualnym charakterze
- mają zarazem charakter podstawowych aktów wykonawczych
Na czym polega powszechnie obowiązujący charakter rozporządzeń?
- rozporządzenia mogą dotykać sytuacji prawnej obywateli, osób prawnych, czy samorządów
- mogą rodzić obowiązek wykonywania i stanowić podstawę prawną do wydawania aktów i decyzji administracyjnych o indywidualnym charakterze
- mają zarazem charakter podstawowych aktów wykonawczych
Co to znaczy, że rozporządzenia są wydawane na podstawie szczegółowego
upoważnienia w ustawie?
Oznacza to, że rozporządzenie może być wydane tylko na podstawie ustawy – czyli w ustawie musi być zamieszczony przepis ustalający kompetencje danego organy do wydania rozporządzenia (tzw. upoważnienie)
Co to znaczy, że rozporządzenia są wydawane na podstawie szczegółowego
upoważnienia w ustawie?
Oznacza to, że rozporządzenie może być wydane tylko na podstawie ustawy – czyli w ustawie musi być zamieszczony przepis ustalający kompetencje danego organy do wydania rozporządzenia (tzw. upoważnienie)
Co to znaczy, że rozporządzenia są wydawane na podstawie szczegółowego
upoważnienia w ustawie?
Oznacza to, że rozporządzenie może być wydane tylko na podstawie ustawy – czyli w ustawie musi być zamieszczony przepis ustalający kompetencje danego organy do wydania rozporządzenia (tzw. upoważnienie)
Rodzaje upoważnienia zawartego w ustawie o wydania rozporządzenia
- upoważnienia fakultatywne – pozwalają na wydanie rozporządzenia
- upoważnienia obligatoryjne – nakazują wydanie rozporządzenia
Rodzaje upoważnienia zawartego w ustawie o wydania rozporządzenia
- upoważnienia fakultatywne – pozwalają na wydanie rozporządzenia
- upoważnienia obligatoryjne – nakazują wydanie rozporządzenia
Rodzaje upoważnienia zawartego w ustawie o wydania rozporządzenia
- upoważnienia fakultatywne – pozwalają na wydanie rozporządzenia
- upoważnienia obligatoryjne – nakazują wydanie rozporządzenia
Na czym polega wymóg szczegółowości ustawowego upoważnienia do wydania rozporządzenia
• szczegółowość podmiotowa – upoważnienie musi wskazywać organ uprawniony lub zobowiązany do wydania rozporządzenia (jeden z tych, które konstytucja wymienia jako kompetentne do wydawania rozporządzeń)
• szczegółowość przedmiotowa – upoważnienie musi wskazywać zakres spraw przekazanych do regulacji. Organ stanowiący rozporządzenie może normować tylko te materie, które mieszczą się w tym zakresie (zakaz interpretacji rozszerzającej i zakaz domniemania kompetencji prawodawczej)
• szczegółowość treściowa – upoważnienie musi określać wytyczne dotyczące treści rozporządzenia, które nie mogą się sprzeciwiać ogólnemu celowi danej ustawy
− wytyczne muszą dotyczyć materialnego kształtu regulacji wykonawczej − wytyczne mogą przybrać różną postać redakcyjną − stopień szczegółowości zależy od regulowanej materii − wytyczne nie mogą mieć czysto blankietowego charakteru
− wytyczne muszą dotyczyć odrębnie każdej ze szczegółowych materii, których regulacja ma nastąpić w rozporządzeniu
− wytyczne powinny, ale nie muszą być zawarte w przepisie upoważniającym
Na czym polega wymóg szczegółowości ustawowego upoważnienia do wydania rozporządzenia
• szczegółowość podmiotowa – upoważnienie musi wskazywać organ uprawniony lub zobowiązany do wydania rozporządzenia (jeden z tych, które konstytucja wymienia jako kompetentne do wydawania rozporządzeń)
• szczegółowość przedmiotowa – upoważnienie musi wskazywać zakres spraw przekazanych do regulacji. Organ stanowiący rozporządzenie może normować tylko te materie, które mieszczą się w tym zakresie (zakaz interpretacji rozszerzającej i zakaz domniemania kompetencji prawodawczej)
• szczegółowość treściowa – upoważnienie musi określać wytyczne dotyczące treści rozporządzenia, które nie mogą się sprzeciwiać ogólnemu celowi danej ustawy
− wytyczne muszą dotyczyć materialnego kształtu regulacji wykonawczej − wytyczne mogą przybrać różną postać redakcyjną − stopień szczegółowości zależy od regulowanej materii − wytyczne nie mogą mieć czysto blankietowego charakteru
− wytyczne muszą dotyczyć odrębnie każdej ze szczegółowych materii, których regulacja ma nastąpić w rozporządzeniu
− wytyczne powinny, ale nie muszą być zawarte w przepisie upoważniającym
Na czym polega wymóg szczegółowości ustawowego upoważnienia do wydania rozporządzenia
• szczegółowość podmiotowa – upoważnienie musi wskazywać organ uprawniony lub zobowiązany do wydania rozporządzenia (jeden z tych, które konstytucja wymienia jako kompetentne do wydawania rozporządzeń)
• szczegółowość przedmiotowa – upoważnienie musi wskazywać zakres spraw przekazanych do regulacji. Organ stanowiący rozporządzenie może normować tylko te materie, które mieszczą się w tym zakresie (zakaz interpretacji rozszerzającej i zakaz domniemania kompetencji prawodawczej)
• szczegółowość treściowa – upoważnienie musi określać wytyczne dotyczące treści rozporządzenia, które nie mogą się sprzeciwiać ogólnemu celowi danej ustawy
− wytyczne muszą dotyczyć materialnego kształtu regulacji wykonawczej − wytyczne mogą przybrać różną postać redakcyjną − stopień szczegółowości zależy od regulowanej materii − wytyczne nie mogą mieć czysto blankietowego charakteru
− wytyczne muszą dotyczyć odrębnie każdej ze szczegółowych materii, których regulacja ma nastąpić w rozporządzeniu
− wytyczne powinny, ale nie muszą być zawarte w przepisie upoważniającym
Na czym polega zakaz subdelegacji?
Zakaz subdelegacji polega na tym, że tylko organ wymieniony w upoważnieniu może wydawać rozporządzenia w danej sprawie. Organ ten nie może przekazywać tej kompetencji innemu organowi.
Na czym polega zakaz subdelegacji?
Zakaz subdelegacji polega na tym, że tylko organ wymieniony w upoważnieniu może wydawać rozporządzenia w danej sprawie. Organ ten nie może przekazywać tej kompetencji innemu organowi.
Na czym polega zakaz subdelegacji?
Zakaz subdelegacji polega na tym, że tylko organ wymieniony w upoważnieniu może wydawać rozporządzenia w danej sprawie. Organ ten nie może przekazywać tej kompetencji innemu organowi.
Wymagania, jakim podlegają rozporządzenia
• rozporządzenie musi być oparte na podstawie ustawowej (zakaz stanowienia rozporządzeń samoistnych
• regulacja rozporządzenia musi być utrzymana w ramach wskazanych przez upoważnienie • treść i cel rozporządzenia muszą być zdeterminowane przez cel ustawy, którą to
rozporządzenie wykonuje
• rozporządzenie nie może być sprzeczne z unormowaniami o randze ustawowej (ze wszystkimi ustawami w obowiązującym systemie prawa)
Rozporządzenie musi być opublikowane w Dzienniku Ustaw.
Wymagania, jakim podlegają rozporządzenia
• rozporządzenie musi być oparte na podstawie ustawowej (zakaz stanowienia rozporządzeń samoistnych
• regulacja rozporządzenia musi być utrzymana w ramach wskazanych przez upoważnienie • treść i cel rozporządzenia muszą być zdeterminowane przez cel ustawy, którą to
rozporządzenie wykonuje
• rozporządzenie nie może być sprzeczne z unormowaniami o randze ustawowej (ze wszystkimi ustawami w obowiązującym systemie prawa)
Rozporządzenie musi być opublikowane w Dzienniku Ustaw.
Wymagania, jakim podlegają rozporządzenia
• rozporządzenie musi być oparte na podstawie ustawowej (zakaz stanowienia rozporządzeń samoistnych
• regulacja rozporządzenia musi być utrzymana w ramach wskazanych przez upoważnienie • treść i cel rozporządzenia muszą być zdeterminowane przez cel ustawy, którą to
rozporządzenie wykonuje
• rozporządzenie nie może być sprzeczne z unormowaniami o randze ustawowej (ze wszystkimi ustawami w obowiązującym systemie prawa)
Rozporządzenie musi być opublikowane w Dzienniku Ustaw.
Na czym polega kontrola władzy sądowniczej nad rozporządzeniami?
Rozporządzenia mogą zostać zakwestionowane przed:
• TK – który może orzec o generalnej utracie mocy obowiązującej rozporządzenia lub jego przepisów sprzecznych z ustawami, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi
• sądami powszechnymi bądź administracyjnymi – sąd może w uzasadnionych przypadkach odmówić zastosowania rozporządzenia w sprawie, traktując je jako nieistniejące (sędziowie podlegają tylko konstytucji oraz ustawom, ale nie rozporządzeniom)
Na czym polega kontrola władzy sądowniczej nad rozporządzeniami?
Rozporządzenia mogą zostać zakwestionowane przed:
• TK – który może orzec o generalnej utracie mocy obowiązującej rozporządzenia lub jego przepisów sprzecznych z ustawami, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi
• sądami powszechnymi bądź administracyjnymi – sąd może w uzasadnionych przypadkach odmówić zastosowania rozporządzenia w sprawie, traktując je jako nieistniejące (sędziowie podlegają tylko konstytucji oraz ustawom, ale nie rozporządzeniom)
Na czym polega kontrola władzy sądowniczej nad rozporządzeniami?
Rozporządzenia mogą zostać zakwestionowane przed:
• TK – który może orzec o generalnej utracie mocy obowiązującej rozporządzenia lub jego przepisów sprzecznych z ustawami, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi
• sądami powszechnymi bądź administracyjnymi – sąd może w uzasadnionych przypadkach odmówić zastosowania rozporządzenia w sprawie, traktując je jako nieistniejące (sędziowie podlegają tylko konstytucji oraz ustawom, ale nie rozporządzeniom)
Kto może stanowić przepisy prawa miejscowego o powszechnie obowiązującym charakterze?
- organy samorządu terytorialnego
* terenowe organy administracji rządowej
Kto może stanowić przepisy prawa miejscowego o powszechnie obowiązującym charakterze?
- organy samorządu terytorialnego
* terenowe organy administracji rządowej
Kto może stanowić przepisy prawa miejscowego o powszechnie obowiązującym charakterze?
- organy samorządu terytorialnego
* terenowe organy administracji rządowej
Zakres obowiązywania prawa miejscowego
Akty prawa miejscowego mają charakter aktów prawa powszechnie obowiązującego, ale tylko na obszarze właściwości organu, który te akty ustanawia
Zakres obowiązywania prawa miejscowego
Akty prawa miejscowego mają charakter aktów prawa powszechnie obowiązującego, ale tylko na obszarze właściwości organu, który te akty ustanawia
Zakres obowiązywania prawa miejscowego
Akty prawa miejscowego mają charakter aktów prawa powszechnie obowiązującego, ale tylko na obszarze właściwości organu, który te akty ustanawia
Istota aktów prawa miejscowego
Istotą aktów prawa miejscowego jest ich odniesienie tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu te akty.
Istota aktów prawa miejscowego
Istotą aktów prawa miejscowego jest ich odniesienie tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu te akty.
Istota aktów prawa miejscowego
Istotą aktów prawa miejscowego jest ich odniesienie tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu te akty.
Wymień typy aktów prawa miejscowego o powszechnie obowiązującym charakterze
- przepisy wykonawcze do odrębnych ustaw – konieczne jest wówczas istnienie upoważnienia zawartego w ustawie, które wskazuje organ władzy lokalnej i materię do uregulowania
- przepisy porządkowe – wydawane na podstawie ogólnej kompetencji wyrażonej w przepisach ustaw o poszczególnych szczeblach samorządu terytorialnego – przepisy te mogą być wydawane, jeżeli jest to niezbędne do ochrony zdrowia lub życia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego
Wymień typy aktów prawa miejscowego o powszechnie obowiązującym charakterze
- przepisy wykonawcze do odrębnych ustaw – konieczne jest wówczas istnienie upoważnienia zawartego w ustawie, które wskazuje organ władzy lokalnej i materię do uregulowania
- przepisy porządkowe – wydawane na podstawie ogólnej kompetencji wyrażonej w przepisach ustaw o poszczególnych szczeblach samorządu terytorialnego – przepisy te mogą być wydawane, jeżeli jest to niezbędne do ochrony zdrowia lub życia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego
Wymień typy aktów prawa miejscowego o powszechnie obowiązującym charakterze
- przepisy wykonawcze do odrębnych ustaw – konieczne jest wówczas istnienie upoważnienia zawartego w ustawie, które wskazuje organ władzy lokalnej i materię do uregulowania
- przepisy porządkowe – wydawane na podstawie ogólnej kompetencji wyrażonej w przepisach ustaw o poszczególnych szczeblach samorządu terytorialnego – przepisy te mogą być wydawane, jeżeli jest to niezbędne do ochrony zdrowia lub życia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego
Cechy ratyfikowanej umowy międzynarodowej
• jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego • może bezpośrednio kształtować sytuację prawną obywateli, określać ich obowiązki i
uprawnienia
• ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej opublikowaniu stanowi część krajowego porządku prawnego i jej postanowienia stają się prawem powszechnie obowiązującym
Cechy ratyfikowanej umowy międzynarodowej
• jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego • może bezpośrednio kształtować sytuację prawną obywateli, określać ich obowiązki i
uprawnienia
• ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej opublikowaniu stanowi część krajowego porządku prawnego i jej postanowienia stają się prawem powszechnie obowiązującym
Cechy ratyfikowanej umowy międzynarodowej
• jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego • może bezpośrednio kształtować sytuację prawną obywateli, określać ich obowiązki i
uprawnienia
• ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej opublikowaniu stanowi część krajowego porządku prawnego i jej postanowienia stają się prawem powszechnie obowiązującym
Istota ratyfikacji umowy międzynarodowej?
Jest to akt ostatecznego potwierdzenia woli państwa związania się tą umową międzynarodową. Dokonanie ratyfikacji umowy międzynarodowej, wobec której istnieje wymóg ratyfikacji, oznacza nadanie jej mocy obowiązującej dla państwa.
Istota ratyfikacji umowy międzynarodowej?
Jest to akt ostatecznego potwierdzenia woli państwa związania się tą umową międzynarodową. Dokonanie ratyfikacji umowy międzynarodowej, wobec której istnieje wymóg ratyfikacji, oznacza nadanie jej mocy obowiązującej dla państwa.
Istota ratyfikacji umowy międzynarodowej?
Jest to akt ostatecznego potwierdzenia woli państwa związania się tą umową międzynarodową. Dokonanie ratyfikacji umowy międzynarodowej, wobec której istnieje wymóg ratyfikacji, oznacza nadanie jej mocy obowiązującej dla państwa.
Wymień przypadki, w jakich ratyfikacja umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie
Umowy dotyczące:
• pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych • wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji • członkowstwa RP w organizacji międzynarodowej • znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym • spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy
Wymień przypadki, w jakich ratyfikacja umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie
Umowy dotyczące:
• pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych • wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji • członkowstwa RP w organizacji międzynarodowej • znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym • spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy
Wymień przypadki, w jakich ratyfikacja umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie
Umowy dotyczące:
• pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych • wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji • członkowstwa RP w organizacji międzynarodowej • znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym • spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy
Miejsce umów ratyfikowanych w systemie prawa
- umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie – mają pierwszeństwo przed ustawami – w razie kolizji zastosowanie znajduje norma umowy międzynarodowej
- umowy międzynarodowe ratyfikowane w trybie prostym – umowom takim nie można przyznać mocy wyższej od ustawy, ani równej ustawie – tym samym zajmują one miejsce aktów podstawowych
- wszystkie umowy międzynarodowe muszą być zgodne z konstytucja
Miejsce umów ratyfikowanych w systemie prawa
- umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie – mają pierwszeństwo przed ustawami – w razie kolizji zastosowanie znajduje norma umowy międzynarodowej
- umowy międzynarodowe ratyfikowane w trybie prostym – umowom takim nie można przyznać mocy wyższej od ustawy, ani równej ustawie – tym samym zajmują one miejsce aktów podstawowych
- wszystkie umowy międzynarodowe muszą być zgodne z konstytucja
Miejsce umów ratyfikowanych w systemie prawa
- umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie – mają pierwszeństwo przed ustawami – w razie kolizji zastosowanie znajduje norma umowy międzynarodowej
- umowy międzynarodowe ratyfikowane w trybie prostym – umowom takim nie można przyznać mocy wyższej od ustawy, ani równej ustawie – tym samym zajmują one miejsce aktów podstawowych
- wszystkie umowy międzynarodowe muszą być zgodne z konstytucja
Międzynarodowe umowy nie poddawane procedurze ratyfikacji
• zawierane są przez Radę Ministrów lub ministrów • ich celem jest normowanie różnego rodzaju form współpracy na szczeblu
międzynarodowym • nie mogą być źródłem prawa powszechnie obowiązującego • ich postanowienia mogą działać jedynie w sferze prawa wewnętrznego
Międzynarodowe umowy nie poddawane procedurze ratyfikacji
• zawierane są przez Radę Ministrów lub ministrów • ich celem jest normowanie różnego rodzaju form współpracy na szczeblu
międzynarodowym • nie mogą być źródłem prawa powszechnie obowiązującego • ich postanowienia mogą działać jedynie w sferze prawa wewnętrznego
Międzynarodowe umowy nie poddawane procedurze ratyfikacji
• zawierane są przez Radę Ministrów lub ministrów • ich celem jest normowanie różnego rodzaju form współpracy na szczeblu
międzynarodowym • nie mogą być źródłem prawa powszechnie obowiązującego • ich postanowienia mogą działać jedynie w sferze prawa wewnętrznego
Zasady określające pozycję prawa UE w wewnętrznym porządku prawnym
• zasada bezpośredniej skuteczności prawa UE w krajowych porządkach prawnych − zarówno traktaty założycielskie jak i akty prawa pochodnego (zwłaszcza rozporządzenia) uzyskują moc obowiązującą przez sam fakt ich ustanowienia − ich normy podlegają bezpośredniemu stosowaniu przez wszystkie organy państwowe
• zasada pierwszeństwa prawa UE przed prawem krajowym − w razie kolizji pomiędzy prawem Unii a prawem krajowym przeważają normy prawa
unijnego, niezależnie od ich rangi − w razie kolizji sędzia ma obowiązek zastosowania normy prawa UE
• zasada jednolitości prawa UE
− konieczność jednakowego stosowania norm prawa UE we wszystkich krajach członkowskich
− wiąże się z tym monopol Europejskiego Trybunału Konstytucyjnego do ustalania wykładni tego prawa
Zasady określające pozycję prawa UE w wewnętrznym porządku prawnym
• zasada bezpośredniej skuteczności prawa UE w krajowych porządkach prawnych − zarówno traktaty założycielskie jak i akty prawa pochodnego (zwłaszcza rozporządzenia) uzyskują moc obowiązującą przez sam fakt ich ustanowienia − ich normy podlegają bezpośredniemu stosowaniu przez wszystkie organy państwowe
• zasada pierwszeństwa prawa UE przed prawem krajowym − w razie kolizji pomiędzy prawem Unii a prawem krajowym przeważają normy prawa
unijnego, niezależnie od ich rangi − w razie kolizji sędzia ma obowiązek zastosowania normy prawa UE
• zasada jednolitości prawa UE
− konieczność jednakowego stosowania norm prawa UE we wszystkich krajach członkowskich
− wiąże się z tym monopol Europejskiego Trybunału Konstytucyjnego do ustalania wykładni tego prawa
Zasady określające pozycję prawa UE w wewnętrznym porządku prawnym
• zasada bezpośredniej skuteczności prawa UE w krajowych porządkach prawnych − zarówno traktaty założycielskie jak i akty prawa pochodnego (zwłaszcza rozporządzenia) uzyskują moc obowiązującą przez sam fakt ich ustanowienia − ich normy podlegają bezpośredniemu stosowaniu przez wszystkie organy państwowe
• zasada pierwszeństwa prawa UE przed prawem krajowym − w razie kolizji pomiędzy prawem Unii a prawem krajowym przeważają normy prawa
unijnego, niezależnie od ich rangi − w razie kolizji sędzia ma obowiązek zastosowania normy prawa UE
• zasada jednolitości prawa UE
− konieczność jednakowego stosowania norm prawa UE we wszystkich krajach członkowskich
− wiąże się z tym monopol Europejskiego Trybunału Konstytucyjnego do ustalania wykładni tego prawa
Co to jest prawo pochodne?
Prawo pochodne to regulacje stanowione na szczeblu UE przez jej organy
Co to jest prawo pochodne?
Prawo pochodne to regulacje stanowione na szczeblu UE przez jej organy
Co to jest prawo pochodne?
Prawo pochodne to regulacje stanowione na szczeblu UE przez jej organy
Miejsce prawa Unii Europejskiej w krajowym porządku prawnym
- gdy chodzi o prawo pierwotne, ustanowione w drodze umów międzynarodowych – stosuje się do nich unormowania wskazujące, że umowy stanowią część krajowego porządku prawnego, podlegają bezpośredniemu stosowaniu i mają pierwszeństwo przez ustawami
- gdy chodzi o prawo pochodne – jest ono stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w razie kolizji z ustawami
Miejsce prawa Unii Europejskiej w krajowym porządku prawnym
- gdy chodzi o prawo pierwotne, ustanowione w drodze umów międzynarodowych – stosuje się do nich unormowania wskazujące, że umowy stanowią część krajowego porządku prawnego, podlegają bezpośredniemu stosowaniu i mają pierwszeństwo przez ustawami
- gdy chodzi o prawo pochodne – jest ono stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w razie kolizji z ustawami
Miejsce prawa Unii Europejskiej w krajowym porządku prawnym
- gdy chodzi o prawo pierwotne, ustanowione w drodze umów międzynarodowych – stosuje się do nich unormowania wskazujące, że umowy stanowią część krajowego porządku prawnego, podlegają bezpośredniemu stosowaniu i mają pierwszeństwo przez ustawami
- gdy chodzi o prawo pochodne – jest ono stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w razie kolizji z ustawami
Istota wyborów parlamentarnych – na czym polegają wybory parlamentarne
Regularne odnawianie składu parlamentu w wyniku decyzji podejmowanych w szczególnej procedurze przez ogół obywateli posiadających pełnię praw politycznych.
Wybory parlamentarne są wynikiem realizacji zasady suwerenności narodu i stanowią podstawową formę weryfikacji działań rządzących przez rządzonych. Są nieodłączną częścią każdego systemu politycznego.
Istota wyborów parlamentarnych – na czym polegają wybory parlamentarne
Regularne odnawianie składu parlamentu w wyniku decyzji podejmowanych w szczególnej procedurze przez ogół obywateli posiadających pełnię praw politycznych.
Wybory parlamentarne są wynikiem realizacji zasady suwerenności narodu i stanowią podstawową formę weryfikacji działań rządzących przez rządzonych. Są nieodłączną częścią każdego systemu politycznego.
Istota wyborów parlamentarnych – na czym polegają wybory parlamentarne
Regularne odnawianie składu parlamentu w wyniku decyzji podejmowanych w szczególnej procedurze przez ogół obywateli posiadających pełnię praw politycznych.
Wybory parlamentarne są wynikiem realizacji zasady suwerenności narodu i stanowią podstawową formę weryfikacji działań rządzących przez rządzonych. Są nieodłączną częścią każdego systemu politycznego.
Wymień organy/urzędy pochodzące z wyborów powszechnych
- Pierwsza izba parlamentu (w Polsce Sejm) – zawsze
- Druga izba parlamentu (w Polsce Senat) – nie ma powszechnego wymogu, ale jest to regułą w wielu krajach
- Wybory lokalne do szczebla gminnego – powszechna reguła
- Wybory lokalne na wyższych stopniach podziału terytorialnego – nie ma wymogu, ale są przeprowadzane w wielu państwach (od 1998r. w Polsce)
- osoba prezydenta – zawsze w systemie prezydenckim, lub nawiązującym do niego, ale również w systemach nawiązujących do niego (w tym w Polsce)
Wymień organy/urzędy pochodzące z wyborów powszechnych
- Pierwsza izba parlamentu (w Polsce Sejm) – zawsze
- Druga izba parlamentu (w Polsce Senat) – nie ma powszechnego wymogu, ale jest to regułą w wielu krajach
- Wybory lokalne do szczebla gminnego – powszechna reguła
- Wybory lokalne na wyższych stopniach podziału terytorialnego – nie ma wymogu, ale są przeprowadzane w wielu państwach (od 1998r. w Polsce)
- osoba prezydenta – zawsze w systemie prezydenckim, lub nawiązującym do niego, ale również w systemach nawiązujących do niego (w tym w Polsce)
Wymień organy/urzędy pochodzące z wyborów powszechnych
- Pierwsza izba parlamentu (w Polsce Sejm) – zawsze
- Druga izba parlamentu (w Polsce Senat) – nie ma powszechnego wymogu, ale jest to regułą w wielu krajach
- Wybory lokalne do szczebla gminnego – powszechna reguła
- Wybory lokalne na wyższych stopniach podziału terytorialnego – nie ma wymogu, ale są przeprowadzane w wielu państwach (od 1998r. w Polsce)
- osoba prezydenta – zawsze w systemie prezydenckim, lub nawiązującym do niego, ale również w systemach nawiązujących do niego (w tym w Polsce)
Zasady przeprowadzania wyborów
• są oparte o tzw. przymiotniki − zasada powszechności − zasada równości − zasada bezpośredniości − zasada proporcjonalności − zasada tajności głosowania • muszą być oparte o zasadę pluralizmu politycznego • muszą być oparte o szczególne, w tym celu ustanowione regulacje prawne dla zapewnienia uczciwego i uporządkowanego ich przebiegu
