Praca z rodziną w kryzysie Flashcards
Funkcje i strategie radzenia sobie z diagnozą u dorosłych
Funkcje:
- instrumentalna - zmiana sytuacji przez swoje działanie;
- regulacyjna - kierowanie somatyczne, subiektywny skład emocji.
Strategie radzenia sobie:
- wsparcie społeczne;
- znaczenie zdarzenia;
- nowe kategorie oceny zachowania.
Diagnoza zaburzeń u dziecka jako sytuacja kryzysowa i procesy radzenia sobie z nią
Proces radzenia sobie związany jest z przeżywanymi emocjami, kontrolą, postrzeganiem świata, wewnętrznymi i zewnętrznymi przeżyciami.
Wymaga przeorganizowania wewnętrznej struktury psychicznej oraz uaktywnienia zasobów.
Dotyczy konkretnej osoby i sytuacji, może zmieniać lub modyfikować pod wpływem nowych warunków.
Modele funkcjonowania rodziny
- strukturalny
- funkcjonalny
- inkluzywny
- uniwersalny
Model strukturalny
w którym zwraca się uwagę na skład i członkostwo w rodzinie wynikające z biologicznego powiązania, i których łączy wspólne zamieszkanie
Model funkcjonalny
wskazujący na cele, funkcje, które rodzinna powinna wypełniać względem swoich członków, a także całego społeczeństwa
Model inkluzywny
tzw. otwarty podkreślający znaczenie relacji między członkami grupy rodzinnej. W tym podejściu rodzina jest definiowana jako grupa dorosłych i dzieci zaangażowanych we wzajemne osobiste relacje prowadzące do powstania uczuć i więzi rodzinnych, które przywiązują je do rodziny. W tym znaczeniu za rodzinę uznaje się również wspólnie zamieszkujące związki kohabitujące czy homoseksualne;
Model uniwersalny
zakłada normatywnie określone pokrewieństwo w grupie rodzinnej i podkreśla główne zadania rodziny: prokreację i socjalizację
Teoria systemowa rodziny
- bezpośrednie i pośrednie wzajemnych relacji „pomiędzy wszystkimi członkami rodziny
- Zachowanie jednej osoby w rodzinie w nieunikniony sposób wpływa na wszystkich pozostałych jej członków.
- Zatem rodzina jako system tworzy koherentną całość, a jakakolwiek zmiana któregoś z elementów tego systemu wpływa na pozostałe jego części.
Cechy i właściwości systemowego ujęcia rodziny
- całościowość oznaczającą, że system rodzinny stanowi integralną strukturę, dlatego też na członków rodziny należy patrzeć holistycznie, przez pryzmat wzajemnych powiązań miedzy nimi i skutków tych powiązań;
- cyrkularność zakładającą przyczynowość, która jest traktowana jako proces kołowy, a poszczególni członkowie rodziny oddziałują na siebie za pomocą sprzężeń zwrotnych i wynikających z nich konsekwencji. Afekty osób wchodzących w skład systemu rodzinnego wzmacniają się wzajemnie. Zatem trudno jest ustalić, które zachowanie było przyczyną, a które skutkiem;
- hierarchiczną strukturę określającą system władzy wśród poszczególnych jej członków, a także granice interakcji. Hierarchiczna struktura systemu rodzinnego jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju dziecka i funkcjonowania całej rodziny;
- adaptacyjną samoorganizację umożliwiającą rodzinie funkcjonowanie w kontekście pojawiających się nowych okoliczności, np. radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych Podobnie jak i inne systemy, rodzina nieustannie dąży do utrzymywania homeostazy wśród różnych doświadczeń i zdarzeń życiowych.
Przemiany współczesnej rodziny
Wśród przyczyn przemian współczesnej rodziny wymienia się:
- procesy industrializacji i urbanizacji;
- wzrost ruchliwości przestrzennej i społecznej;
- rozwój medycyny;
- rozwój nauki i techniki;
- upowszechnienie się oświaty;
- rozwój nowych instytucji społecznych;
- upowszechnienie się nowego stylu życia.
Procesy zachodzące we współczesnej rodzinie:
- znaczny wzrost zatrudnienia kobiet (z pobudek ekonomicznych i chęci samorealizacji);
- egalitaryzacja w małżeństwie i rodzinie;
- dyferencjacja norm i wartości w rodzinie;
- wypieranie przez cywilizację wartości tradycyjnych, w tym także
wartości rodzinnych; - indywidualizacja form aktywności w rodzinie i zainteresowań;
- autonomizacja członków rodziny;
- osłabienie spójności i dezintegracja znacznej części rodzin;
- wzrost liczby konfliktów małżeńskich i wzrost liczby rozwodów;
Zagrożenia współczesnej rodziny
- wzrastającą pauperyzację rodzin;
- wyjazdy rodziców za granicę w celach zarobkowych;
- dezintegrację wewnątrzrodzinnej socjalizacji;
- osłabienie więzi emocjonalnych w rodzinie;
- wzrost atomizacji społecznej;
- wzrost anonimowości jednostek;
- upadek autorytetów rodzinnych;
- przesunięcia i zmiany w pozycjach i rolach w rodzinie;
- ograniczenie dzietności;
- dezintegracja rodziny i wzrost rozwodów;
- pluralizm w świecie wartości;
- wzrost rodzin problemowych i patologicznych;
- niska kultura pedagogiczna rodziców.
Rodzina dysfunkcyjna definicja
to taka która nie wypełnia prawidłowo swoich funkcji, która nie potrafi sprostać swoim obowiązkom względem dzieci i innych członków oraz nie posiada wystarczających zasobów, by skutecznie pokonywać pojawiające się kryzysy. Niejednokrotnie w takich rodzinach przyjmowane normy i pełnione role nie zostały wyraźnie określone oraz zaakceptowane. Ponadto pojawiają się problemy w kontaktach z otoczeniem.
Rodzina dysfunkcyjna definicja Izdebskiej
dysfunkcje rodziny „można rozpatrywać w aspekcie trudności w wypełnianiu jej funkcji na rzecz społeczeństwa oraz na rzecz członków rodziny. Rodzina dysfunkcyjna nie wywiązuje się w pełni z obowiązków wobec własnych dzieci, zaniedbuje realizację funkcji lub też stwarza zagrożenie występowania tego stanu”.
Rodzina dysfunkcyjna definicja Kawula
Rodzina dysfunkcyjna nie spełnia oczekiwań ani własnej grupy ani społeczeństwa, gdyż nie realizuje społecznie określonej roli rodzicielskiej, bądź redefiniuje tę rolę w sposób nieakceptowany społecznie. Nie wypełnia więc zadań socjalizacyjnych w swej działalności opiekuńczo-wychowawczej w stosunku do swych dzieci.
Dysfunkcja rodziny w ujęciu systemowym
- zaburzenia komunikacji w rodzinie (brak akceptacji na wyrażanie emocji, porozumiewanie nie wprost);
- zaburzenia strukturalne w rodzinie (zamiana ról, rodzic będący źródłem dysfunkcji jako postać centralna);
- zaburzenie własnych granic (brak zaufania, brak sprzeciwu);
- zaburzenie granic pomiędzy poszczególnymi osobami w rodzinie (brak poszanowania dla cudzej intymności, poglądów);
- stosowanie destruktywnych mechanizmów obronnych (wchodzenie w role).
Perspektywy rodziny dysfunkcjonalnej
- normatywno-stygmatyzująca
- diagnostyczno-opisowa
Perspektywa normatywno-stygmatyzacyjna
- rozbieżność między społecznie i kulturowo wyznaczoną normą
- odnosi się do dysfunkcji w obrębie normy
- wyrasta z elementów kontroli społecznej i często naznacza rodzinę
- etykietowanie rodziny
- stygmatyzacja
Perspektywa diagnostyczno-opisowa
- kontekst barier rozwojowych
- trudności napotykane przez rodzine na drodze do prawidłowego funkcjonowania
- rozpoznanie i scharakteryzowanie problemu rodziny
- podjęcie odpowiednych działań naprawczo-wspomagających
- brak naznaczania
- problemy = ograniczenia rozwoju i utrudnienia funkcjonowania
Dysfunkcja częściowa i całkowita
Dysfunkcja częściowa oznacza trudności w realizacji niektórych funkcji. Częściowa dysfunkcja może dotyczyć: niepowodzeń w realizacji zadań wychowawczych i emocjonalnych, niepowodzeń w zaspokajaniu potrzeb dziecka czy niepowodzeń w walce z kryzysem małżeńskim.
Dysfunkcja całkowita oznacza kompletne niepowodzenie w realizacji zadań rodziny. Dlatego też realiacja funkcji i zadań rodziny muszą zastąpić inne osoby bądź instytucje
Cechy rodziny dysfunkcyjnej
- zaburzona komunikacja między jej członkami, wpływająca na wadliwe kształtowanie się obrazu własnej osoby i poczucia wartości jej członków;
- brak intymności w rodzinie i poszanowania indywidualności jej członków;
- ,,zakorzenienie we wstydzie”, z powodu zaniedbań ze strony rodziców dzieci często wstydzą się swojej rodziny
- utrwalenie i sztywne role, oparte na zasadach kontroli, perfekcjonizmu i oskarżania;
- zamrażanie – jawne tajemnice są częścią kłamstw; chociaż tajemnice te każdy zna, to udaje, że o niczym nie wie;
- nieadekwatne widzenie świata oraz zachowań wobec siebie i ludzi;
- skłonność do emocjonalnego i fizycznego znęcania się pomiędzy członkami rodziny;
- brak poczucia bezpieczeństwa w rodzinie i jasnego określenia norm i wartości;
- zamknięcie i izolacja od świata zewnętrznego;
- niezdolność do wyrażania uczuć i radości;
- zaprzeczanie konfliktom i frustracji dające iluzję radzenia sobie z problemem .
Definicja rodziny patologicznej
- skrajna forma ogólnej dysfunkcji a osiowym przejawem patologi - brak zgodności z określonymi wzorcami zachowań
- potępienie społeczne
- zachowania dewiacyjne
- nie są w stanie realizować przypisanych zadań względem członków rodziny
- trwały rozkład współżycia wewnątrzrodzinnego w zakresie pełnioncyh funkcji
Rodzina patologiczna Kawula
stanowią margines każdego społeczeństwa. Zaliczamy do nich rodziny, których członkowie pozostają w stałej kolizji z prawem i moralnością. Mogą to być następujące przejawy tej kolizji: nagminne kradzieże, rabunki, rozboje, przemoc, gry hazardowe, przemyt, prostytucja i stręczycielstwo, włóczęgostwo, uchylanie się od uczciwej pracy, alkoholizm itp
Wśród przejawów patologii w rodzinie wyróżnia się
- przestępczość rodziców,
- alkoholizm,
- narkomanię,
- zaburzenia osobowościowe rodziców,
- rozbicie rodziny,
- zaburzoną strukturę,
- osłabione bądź zerwane więzi emocjonalne w rodzinie,
- patologiczne zachowania rodziców wobec dziecka.
Rodzina patologiczna
- nie wyposaża dziecka w kompetencje niezbędne do samodzielnego dorosłego funkcjonowania (brak w niej prawidłowych wzorców postępowania, co w efekcie często prowadzi do zahamowania rozwoju psychospołecznego dziecka).
- nie przekazuje wzorcowych strategii pomocnych w dorosłym życiu.
- nie uczy elastycznego sposobu myślenia i kreatywnego rozwiązywania problemów.
Można więc przyjąć, że występujące w rodzinie patologie godzą w dobro dziecka i poszczególnych członków rodziny, przyczyniają się do rozpadu więzi w rodzinie, zachowania równowagi, zaburzenia poczucia bezpieczeństwa.
Zasady w takich rodzinach:
- nie mów
- nie ufaj
- nie czuj
Źródła dysfunkcji w rodzinie patologicznej
WEWNĘTRZNE - tkwią w rodzinie i cechach jej członków, niedobranie małożnków, brak lub osłabienie więzi, choroby, system wartości, wykształcenie rodzicow, nieadekwatne postawy rodzicielskie
ZWENĘTRZNE - związane ze środowiskiem zewnętrznym - migracja, bezrobocie, wzrost napięcia miedzy potrzabmi a aspiracjami, konsumpcjonizm, rosnące zróżnicowanie warunków bytowych
Typologia rodzin dysfunkcyjnych
- problemem alkoholowym, czyli takie, w których jedno bądź oboje rodziców uzależniło się od alkoholu;
- problemem wykorzystywania seksualnego, czyli takie, w których jedno bądź oboje rodziców wykorzystuje seksualnie kogoś (współmałżonka, dzieci) w rodzinie;
- terrorem psychicznym, czyli takie, w których jedno bądź oboje rodziców stosuje przemoc emocjonalną (szantaż, zastraszenie itp.) wobec członków swojej rodziny;
- przemocą fizyczną, czyli takie, w których jedno bądź oboje rodziców bije, maltretuje fizycznie kogokolwiek z członków rodziny;
- przewlekłą chorobą – jedno bądź oboje rodziców cierpi na stałe schorzenie typu stwardnienie rozsiane, cukrzyca bądź jest «przykute» do wózka inwalidzkiego, za swój stan obarcza winą domowników, staje się centralną postacią w rodzinie
Dysfunkcje w rodzinie
- komunikacyjnych w rodzinie (na przykład porozumiewanie się w sposób pośredni);
- strukturalnych w rodzinie (na przykład zamiana ról – dzieci są rodzicami, rodzice dziećmi, a główną postacią rodzic będący źródłem dysfunkcji – alkoholik czy też sprawca przemocy);
- własnych granic (na przykład brak sprzeciwu wobec przemocy, brak zaufania do ludzi, życie w ukryciu);
- granic pomiędzy poszczególnymi osobami w rodzinie (na przykład brak zrozumienia i tolerancji wobec cudzych uczuć czy przekonań);
- stosowania destruktywnych mechanizmów obronnych (niewłaściwe radzenie sobie ze źródłem dysfunkcji)
Przejawy dysfunkcji w obrębie fundamentalnych funkcji
- prokreacyjnej
- małżeńskiej
- rodzicielskiej
- emocjonlano-ekspresyjnej
- ekonomicznej
- opiekuńczej
- wychowawczej
- socjalizacyjnej
- integracyjnej
- religijnej
- stratyfikacyjnej
Przejawy patologii w rodzinie
zaniedbania celowe, przemoc seksulana, napięta atmosfera
rozpad więzi emocjonalnych i społecznych, ale również konsekwencje dysfunkcyjności systemu rodzinnego dla jednostki. Tak rozumiana patologia rodziny obejmuje takie jej formy, jak:
- rozwód, a w szczególności towarzyszące mu zjawiska jak np. konfilkty, agresja, epatowanie nienawiścią
- przemoc: fizyczna, psychiczna, emocjonalna, seksualna, kazirodztwo,zaniedbywanie;
- przestępczość; - większą skłonność do wystąpienia złych zachowań u dziecka
- alkoholizm; Ogólnie uzależnienia
- bezrobocie; skłania do innych patologicznych zachowań np alkoholizm, przestępczość itp
- promiskuityzm; ryzykowne zachowania seksualne
- brak perspektyw życiowych i związane z tym poczucie beznadziei czy
Sytuacja kryzysowa
Sytuacja krytyczna to punkt zwrotny w życiu jednostki, w którym jej dotychczasowe strategie radzenia sobie w życiu codziennym z wieloma trudnościami okazują się niewystarczające, a jednocześnie nie ma ona siły, aby sprostać nowym przeciwnościom.
Kryzys
Wanda Badura-Madej definiuje kryzys jako przejściowy stan nierównowagi wewnętrznej wywołany przez krytyczne wydarzenie bądź wydarzenie życiowe, wymagający istotnych zmian i rozstrzygnięć.
Według Doroty Kubackiej-Jasieckiej kryzys to ostry stan zaburzenia równowagi emocjonalnej rozwijający się w przebiegu interakcji stresowej: stan nierównowagi o znaczeniu krytycznym, zwrotnym, przełomowym, wymuszający istotne przemiany własnej egzystencji, własnej osoby i tożsamości.
Psychologiczne ujęcie sytuacji kryzysowej
- Teoria Geralda Caplana
- Charakterystyka Burla Gilianda i Richard James
Teoria Geralda Caplana
Zgodnie z tą teorią kryzys polega na zaburzeniu homeostazy, czyli na zaburzeniu funkcjonowania organizmu z powodu czasowej niezdolności mechanizmów homeostatycznych wynikających ze zmian w otoczeniu. Taki stan zaburzenia może trwać tylko kilka godzin, ale też kilka dni, kilka tygodni, najczęściej do pięciu tygodni, i prowadzi do wypracowania mechanizmów adaptacyjnych. Caplan zakłada, że w kryzysie tkwią potencjalne możliwości rozwoju w kierunku lepszego zdrowia psychicznego i większej dojrzałości albo zmian chorobowych. Trafnie określił istotę takiej sytuacji, twierdząc, że przyczyna wywołująca kryzys to konfrontacja z ważnym problemem życiowym, od którego nie ma ucieczki ani na który nie ma gotowego rozwiązania w krótkim czasie. Przyczyna jest dla jednostki subiektywnie ważna i zagrażająca.
Według Caplana reakcja jednostki przechodzi przez cztery fazy.
- uruchamia nawykowe sposoby rozwiązania problemów
- wzrost napięciA
- mobilizacji sił wewnętrznych i uruchomieniu wszelkich rezerw w zakresie mechanizmów radzenIA
W czwartej fazie, jeśli problem nie został rozwiązany, następuje wzrost napięcia, a odczucie ciężaru sytuacji się potęguje – wówczas następuje poważna dezorganizacja osobowości i ostre zaburzenia w funkcjonowaniu (Caplan, 1964).
Charakterystyka Burla Gilianda i Richard James
Według tych badaczy kryzys jest zdarzeniem lub sytuacją postrzeganą jako nieznośna, trudna, przekraczająca dostępne zasoby i mechanizmy radzenia sobie przez jednostkę (James & Gilliland, 2005).
1. dezorganizacji i braku równowagi, obniżenie nastroju, poczucie braku kontroli nad życiem,
2. drugi aspekt to fakt, że nikt nie dysponuje antykryzysową odpornością.
wyjątkowośc
Socjologiczne ujęcie sytuacji kryzysowej
W ujęciu socjologicznym sytuacja krytyczna jest stanem, w którym zagrożone jest życie, zdrowie, materialny byt i godność osobista człowieka na skutek niezaspokojenia podstawowych potrzeb, a jednocześnie zawodzą dotychczasowe mechanizmy adaptacyjne, następuje destabilizacja, zaburzenie funkcjonowania i załamanie się drogi życiowej.
Wyzwania stojące przed rodziną w sytuacji rozpoznania niepełnosprawności u dziecka
- Akceptacja i adaptacja do nowej sytuacji
- dostęp do odpowiednich usług i świadczeń
- organizacja codziennego życia
- problemy finansowe
- akceptacja społeczna
- opieka nad rodzeństwem
- zmęczenie i wyczerpanie emocjonalne
- planowanie przyszłości
Życie głuchych naznaczone przemocą
dyskurs implantów, lingwicyzm, autyzm, oralizm
Socjologiczne ujęcie sytuacji kryzysowej Sieńko
a) „jest to sytuacja, która wiąże się z niezaspokojeniem istotnych potrzeb, co zagraża albo rozwojowi albo bytowi jednostki,
b) jest to sytuacja, w której człowiek nie tylko postawiony jest wobec jakiegoś niedostatku, ale jest też w sytuacji dokonywania trudnych decyzji o nieznanym stopniu ryzyka i wyboru wartości,
c) jest to sytuacja, która powoduje pewne zaburzenie w funkcjonowaniu, destabilizację, sytuacja, w której zawodzą dotychczas znane mechanizmy adaptacyjne, która jest załamaniem drogi życiowej,
d) jest zagrożeniem podstawowych wartości: życia, zdrowia, godności osobistej i bytu materialnego,
e) spada na ogół nieoczekiwanie i w niezamierzony sposób, i jest odbierana bardzo negatywnie,
f ) jest to sytuacja, w której jednostka sama o własnych siłach nie widzi wyjścia i potrzebuje wsparcia na zewnątrz” (Sieńko, 1990, s. 28).
Proces radzenia sobie dziecka z własną niepełnosprawnością
- styl skoncentrowany na unikaniu: odrzucenie od siebie myśli o nurtującym jednostkę problemie i nieangażowaniu się w sytuacje stresowe
- Styl skoncentrowany na zadaniu: podejmowanie działań, mających na celu rozwiązanie problemu lub zmianę sytuacji stresowej poprzez wykorzystywanie procesów poznawczych
- Styl oparty na emocjach: podejmowanie działań, których celem jest zmniejszenie napięcia emocjonalnego, które jednak nie przyczynia się do rozwiązania sytuacji stresowej, co w efekcie powoduje wzrost napięcia psychicznego i negatywne emocje.
