PANITIKAN Flashcards
ay nagsasabi o nagpapahayag ng mga kaisipan, damdamin, karanasan, hangarin at diwa ng mga tao. At ito rin ang pinakapayak na paglalarawan lalo na sa pagsulat ng tuwiran o tuluyan at patula.
panitikan
Ayon kay ____ , Talaan ng buhay ang panitikan sapagkat dito nasisiwalat ng tao sa malikhaing paraan ang kulay ng kanyang buhay, ang buhay ng kanyang daigdig, ang daigdig na kanyang kinabibilangan at pinapangarap
Arogante (1983)
Ayon naman kay ____ , ang panitikan ay siyang lakas na nagpapakilos sa alin mang uri ng lipunan
Salazar
Ayon naman kay ___ ang panitikan ay Katipunan ng mga akdang nasusulat na makikilala sa pamamagitan ng malikhaing pagpapahayag, estetikong anyo, pandaigdigang kaisipan at kawalang maliw
Webster(1947- 1957),
nanggaling sa salitang Griyego “aesthesis” na nangangahulugang “pakiramdam”, o “dating ng anumang persepsyon sa mga sentido (panlabas at panloob ) ng tao”
Estetiko/Estetika
ay yaong uri ng pakiramdam at reaksyon ng tao na nakakakita ( ng kahit na anumang iyon )
estesis
Ang Sentido ng tao ay nahahati sa dalawang uri:
Sentidong panlabas (“external senses”
Sentidong panloob (“internal senses”)
ang literatura ay galing sa Latin na _____ na nangunguhulugang titik.
littera
-mga salaysaying nauukol sa pinagmulan ng mga bagay bagay karaniwang hubad sa katotohanan ang mga kwentong ito dahil ito’y mga likhang isip lamang ng ating mga ninuno sa pagtatangka nilang ipaliwanag ang pinanggagalingan ng mga bagaybagay sa paligid at bunga ng kawalan ng mga kaisipang mapaghahanguan ng mga tumpak na paliwanag tulad ng agham at bibliya. Isang mahusay na halimbawa nito ay ang Alamat ng Pinya
Alamat
ay bahagi ng isang kalinangan na binabahagi ng isang partikular na pangkat ng mga tao ; sinasaklaw nito ang mga tradisyon karaniwansa kalinangan,subkultura,o pangkatna iyon.
Kwentong-Bayan
tulang nagsasalaysay hinggil sa kabayanihan, katapanagan at pakikipagsapalaran.
Epiko
maiiksing pangungusap na lubhang makahulugan at naglalayong magbigay patnubay sa ating pang-araw-araw na pamumuhay
Salawikain
palarong pangungusap o tanong na may doble o nakatagong kahulugan na nilulutas bilang isang palaisipan
Bugtong
paghiling sa isang patay
Bulong
ito ay ang sunod-sunod na gawaing mayroong mga kilos ,salita at mga bagay na idinaraos sa isang malaya o liblib na lugar
Ritwal
Pangunahing layunin: 3 Gs
(GOD, GOLD, GLORY)
Dalawang uri ng Panitikan noong panahon ng Kastila
Pamaksang pananampalataya
kabutihang asal
Ito ay ang pag-aalay ng bulaklak kay Maria bilang bahagi ng pagninilay at pagbibigay-pugay.
Santa Cruzan
Pagtibag ng bundok upang hanapin ang Krus ni Hesus
Tibag
Paghahanap ni Maria at Jose ng lugar kung saan maaaring ipanganak si Hesus
Panunuluyan
larong may kaugnayan sa kamatayan
Duplo
URI NG PANITIKAN
BATAY SA PAGSALIN:
Pasalin-dila
Pasulat-dila
URI NG PANITIKAN
BATAY SA ANYO
Tuluyan/Prosa
Patula
Naisasalin sa pamamagitan ng bibig ng tao.
Pasalin-dila
Naisasalin sa pamamagitan ng panitik imprenta.
Pasulat-dila
Nasusulat sa karaniwang anyo.
Tuluyan/Prosa
Taludturan
Patula
isang mahabang salaysayin ng mga kawingkawing na pangyayari na naganap sa mahabang saklaw ng panahon, kinasasangkutan ng maraming tauhan at nahahati sa kabanata.
NOBELA
kung ang binibigyang-diin ay ang mga pangyayari tulad ng Luksang Tagumpay ni Teofilo Sauco;
Nobela ng Pangyayari
kung ang binibigyang-diin ay ang katauhan o personalidad ng pangunahing tauhan tulad ng Nena at Neneng ni Valeriano H. Pena
Nobela ng Tauhan
kung ang nobela ay nakatuon sa pagiibigan tulad ng Salawahang pag-ibig ni Lope K .Santos
Nobela ng Romansa
kung ang diin ng akda ay ang paghahangad ng may-akda ng mga pagbabago sa lipunan at pamahalaan tulad ng Noli Metangere at El Filibusterismo ni Dr. Jose P. Rizal
Nobela ng Pagbabago
kung nagsasalaysay ng mga pangyayaring kaugnay ng kasaysayan ng isang bayan tulad ng Paghihimagsik ng Masa ni Teodoro Agoncillo.
Nobela ng Kasaysayan
ay isang salaysay ng isang mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may isang kakintalan o impresyon
MAIKLING KWENTO
- kung ang binibigyang diin ay ang katauhan o personalidad ng pangunahing tauhan tulad ng Kuwento ni Mabuti ni Genoveva Edroza-Matut
pangkatauhan
kung ang binibigyang-diin ay ang kawing- kawing ng mga pangyayari sa katha tulad ng Bahay na Bato ni B.L. Rosales
makabanghay
kung ang maikling kwento ay nakatuon sa tag-puan at atmospera ng akda tulad ng Yumayapos ang Takipsilim ni Genoveva Edroza Matute
Pangkapaligiran
ang uri ng maikling kwento kung ang akda ay nakatuon sa paligid,kaayusang panlabas at kakanyahang pampook ng isang lugar o komunidad tulad ng Suyuan sa Tubigan ni Macario Pineda
Pangkatutubong kulay
ang uri ng maikling kwento kung ang binibigyang diin sa katha ay ang kaisipan o ang makabuluhang diwang taglay tulad ng Ang Pag-uwi ni Genoveva Edroza Matute
Pangkaisipan
ang uri ng maikling kwento kung ang akda ay nakatuon sa paraan ng pag-iisip ng pangunahing tauhan tulad ng Dugo at Utak ni Cornelio Reyes
Sikolohikal
Isang uri ng panitikan na isinusulat upang itanghal sa entablado o tanghalan. Karaniwang nahahati ang isang dula sa tatlo o higit pang yugto bagamat marami rin ang mga dulang iisahing yugto. Maaring Mauri batay sa paksa nito
DULA
kung ang paksa ay katawa tawa tulad ng Ang Piso ni Anita ni Julian Cruz Balmaceda
Komedya
kung ang paksa ay tumatalakay sa kalungkutan ng pangunahing tauhan at nagtatapos sa kanyang kamatayan tulad ng Lakambini ni Patricio Mariano
Trahedya
ang isang dula kung ang paksa ay tumatalakay sa kalungkutan at paghihirap ng mga tauhan ngunit nagwawakas sa kanilang tagumpay tulad ng Minda Mora ni Severino Reyes
Melodrama
Mga salaysaying kinasasangkutan ng mga hayop, halaman at maging ng mga bagay na walang buhay na kumikilos at nagsasalita na wari ba’y tunay na mga tao
PABULA
Mga kuwentong hinango sa Banal na Kasulatan
PARABULA
Ay maiikling salaysaying may layuning umaliw at magbigay-aral sa mga mambabasa.
ANEKDOTA
Isang pagpapahayag ng kuro-kuro o opinion ng isang may-akda hinggil sa isang suliranin o paksa. Ang sanaysay ay maaaring maging pormal at impormal.
SANAYSAY
Kasaysayan ng buhay ng isang tao.
TALAMBUHAY
Isang pagpapahayag na binibigkas sa harap ng mga tagapakinig
TALUMPATI
May apat na uri: AKDANG PATULA
Tulang pasalaysay
Tulang padamdamin o liriko
Tulang padula o dramatiko
Tulang patnigan
ay kuwento ng mga pangyayari at nasusulat nang patula, may sukat at tugma. Nauuri ito ayon sa paksa, pangyayari at tauhan.
tulang pasalaysay
ay tulang nagsasalaysay hinggil sa kabayanihan, katapangan at pakikipagsapalaran ng isang pangunahing tauhan sa gitna ng mga pangyayaring hindi kapani-paniwala
Epiko
ito ay may taludtod na Labindalawahing pantig tulad ng Florante at Laura ni Francisco Balagtas at Buhay ni Segismundo ni Julian Tadiana
Awit
ito ay may wawaluhing pantig ang bawat taludtud tulad ng Ibong Adarna ni Jose de la Cruz.
Korido
ay mga tulang tumatalakay sa marubdob na damdamin na maaaring ng may-akda o di kayaý ng ibang tao
Tulang Pandamdamin o Liriko
ay mga tulang isinasadula sa entablado o iba pang tanghalan.
Tulang Padula o Dramatiko
mga laro o paligsahang patula na nooý karaniwang isinasagawa sa bakuran ng mga namatayan
Tulang Patnigan
