Organski sastojci ćelije

Question 1

Organski sastojci ćelije?

Answer 1

U ćeliji ima najviše proteina, oko 10%, lipida (masti) oko 5%, ugljenih hidrata 2% i nukleinskih kiselina oko 1%, druge materije nalaze se u manjim količinama.

Question 2

Ugljeni hidrati (šećeri)?

Answer 2

u sastavu ugljenih hidrata ulaze ugljenik, vodonik i kiseonik, a u neke još i azot i sumpor, ugljenih hidrata ima više u biljnim nego u životinjskim ćelijama, ugljeni hidrati mogu biti prosti i složeni.

Question 3

Prosti ugljeni hidrati - monosaharidi?

Answer 3

Najprostiji šećeri su monosaharidi, najviše ih ima u živim ćelijama, gde se nalaze kao pentoze (5 C) i hektoze (6 C).

Question 4

Pentoze?

Answer 4

Pentoze koje su značajne za ćeliju jesu riboza i dezoksiriboza, one ulaze u sastav nukleinskih kiselina.

Question 5

Hektoze?

Answer 5

Hektoze koje su najpoznatije jesu glukoza, fruktoza i galaktoza, hektoze imaju najveći fiziološki i biohemijski značaj u živom svetu, predstavljaju glavni izvor energije za ćeliju i ceo organizam.

Question 6

Disaharidi?

Answer 6

Disaharidi se sastoje iz dva monosaharida, u biljnim ćelijama to su saharoza (šećerna trska i šećerna repa) i laktoza (mleko sisara), a maltoza (ulazi u sastav skroba) nastaje kao međuproizvod pri razlaganju šećera.

Question 7

Složeni šećeri - polisaharidi?

Answer 7

Polisaharidi se sastoje iz više monosaharida ili disaharida, mogu biti biljnog ili životinjskog porekla, najpoznatiji je skrob (u biljnim ćelijama) neki od ostalih su celuloza (biljni šećer, nalazi se u sastavu ćelijskog zida), najpoznatiji šećer u životinjskim ćelijama je glikogen (ima ga u jetri i mišićima), u ćelijama skeleta insekata nalazi se šećer hitin.

Question 8

Vezivanje ugljenih hidrata sa drugim jedinjenjima?

Answer 8

Ugljeni hidrati imaju sposobnost vezivanja i sa nekim drugim jedinjenjima, vezani sa lipidima grade glikolipide, sa proteinima grade glikoproteine (najpoznatiji se nalaze u sastavu pljuvačke i vezivnog vlaknastog tkiva).

Question 9

Lipidi (masti)?

Answer 9

Lipidi su organska jedinjenja u čiji sastav ulaze različita jedinjenja, najznačajnija su alkoholi i masne kiseline, a u sastav lipida ulaze i ugljenik, vodonik i kiseonik. Lipidi prema strukturi mogu biti prosti i složeni.

Question 10

Prosti lipidi?

Answer 10

Prosti lipidi najčešće su u ćelijama koje grade masno tkivo, u sastavu imaju glicerin, trohidroksilni alkohol i više masne kiseline (zasićene (palmatinska i stearinska) i nezasićene (oleinska kiselina)).

Question 11

Složeni lipidi?

Answer 11

Složeni lipidi u sastavu pored alkohola i masnih kiselina imaju još neke komponente, npr. fosfor (fosfolipidi), koje grade ćelijske membrane. Oni se nalaze u ćelijama mozga, koštane srži, spermatozoida…

Question 12

Steroidi?

Answer 12

Steroidi su posebna vrsta masti, nalaze se u pojedinim vrstama vitamina, hormona, itd.

Question 13

Čemu služe masti?

Answer 13

Masti služe kao strukturni sastojci ćelijskih membrana, kao rezervni oblici izvora energije i kao zaštitni omotači (toplotni izolatori).

Question 14

Rezervne masti?

Answer 14

Oko 10% telesne mase čine masti, to su rezervne masti, najviše ih ima u depoima masnog tkiva, citoplazma ovih ćelija je potpuno ispunjena kapljicama masti, kod biljaka se velika količina masti nalazi u semenu i plodovima, uloga rezervnih masti je višestruka, to je rezervoar hemijski vezane energije.

Question 15

Rezervne masti kod sisara?

Answer 15

Kod sisara rezervne masti nagomilane ispod kože predstavljaju toplotni izolator i zaštitu od mehaničkih udaraca.

Question 16

Oslobađanje masti iz rezerve?

Answer 16

Masti iz rezerve neprekidno se oslobađaju i dospevaju u cirkulaciju, a višak masti iz cirkulacije se neprekidno vraća i deponuje, svi ovi procesi odvijaju se pod kontrolom hormona (insulin, adrenalin).

Question 17

Proteini (belančevine)?

Answer 17

Proteini su molekuli koje grade atomi ugljenika, vodonika, kiseonika i azota, osim ovih u sastavu nekih proteina ulaze i fosfor, sumpor i drugi elementi koji utiču na raznolikost građe i sastava, kao i na funkciju ćelije u kojoj se nalaze.

Question 18

Proteini su polimeri?

Answer 18

Proteini su polimeri, sastoje se od velikog broja prostih monomera - aminokiselina, u građi prirodnih proteina učestvuje 20 raznih vrsta aminokiselina.

Question 19

Čime su povezane aminokiseline i kako te veze nastaju?

Answer 19

Aminokiseline su povezane peptidnim vezama u peptidni lanac, peptidna veza nastaje između amino (NH2)-grupe jedne kiseline i karboksilne grupe druge aminokiseline, uz oslobađanje molekula vode.

Question 20

Nivoi organizacije u strukturi proteinskih molekula?

Answer 20

U strukturi proteinskih molekula razlikuju se četiri nivoa organizacije: primarni, sekundarni, tercijarni i kvaternarni, pri narušavanju strukture proteina na bilo kom nivou organizacije, čitav protein gubi aktivnost.

Question 21

Stabilnost proteina i kakvi mogu biti?

Answer 21

Proteini su nestabilna jedinjenja, njihova fizička, hemijska i biološka svojstva često se menjaju. Proteini mogu biti prosti i složeni.

Question 22

Prosti proteini?

Answer 22

Prosti proteini hidrolizom (razlaganjem) daju samo aminokiseline, ima ih u niljnim i u životinjskim ćelijama, najpoznatiji su albumin, globulin, itd.

Question 23

Složeni proteini?

Answer 23

Složeni proteini nastaju spajanjem prostih proteina sa molekulima drugih neproteinskih materijala, kombinacija lipida i proteina naziva se lipoproteini, kombinacija ugljenih hidrata i proteina naziva se glikoproteini, kombinacija nukleinskih kiselina i proteina naziva se nukleoproteini.

Question 24

Kako se proteini dele prema funkciji?

Answer 24

Proteini imaju različite funkcije, javljaju se kao strukturni (gradivni) - učestvuju u građi ćelije i oni su sastojci membrane ćelija i ćelijskih organela, ili kao funkcionalni - kao aktivne supstance učestvuju u biohemijskim procesima kao enzimi, hormoni, antitela, toksini…

Question 25

Šta omogućava normalno funkcionisanje ćelija?

Answer 25

Normalno funckionisanje ćelija omogućava permeabilitet (propustljivost) ćelijske membrane (ona je polupropustljiva a to svojstvo kontrolišu proteini).

Question 26

Važne uloge proteina?

Answer 26

Još neke od važnih uloga proteina jesu transport materija kroz membranu, kao i njihova katalitička funkcija, odnosno sposobnost da usmeravaju tok hemijskih reakcija.

Question 27

Proteini viših organizama?

Answer 27

Proteini viših organizama imaju i druge značajne aktivnosti, takvi su proteini za reverzibilno (povratno) vezivanje - primer: hemoglobin kao prenosilac kisonika i zaštitni proteini, koji kao antitela štite organizam od stranih materija i ćelija.

Question 28

Nukleinske kiseline?

Answer 28

Hemijskom analizom nukleusa (ćelijskog jedra) izolovana su veoma složena jedinjenja - nukleinske kiseline, one imaju najveći biološki značaj u građi ćelija i virusa, one su nosioci naslednih informacija i omogućavaju genetski kontinuitet.

Question 29

Vezanost nukleinskih kiselina i proteina?

Answer 29

Kod viših organizama su za nukleinske kiseline vezani i proteini, pa grade nukleoproteine, ti proteini su većinom histoni i nehistonski proteini.

Question 30

Sastav nukleotida u nukleinskim kiselinama?

Answer 30

Nukleinske kiseline sadrže veliki broj nukleotida, svaki nukleotid se sastoji iz tri komponente: jedne azotne baze, jedne pentoze i fosforne kiseline.

Question 31

Dva tipa nukleinskih kiselina?

Answer 31

Razlikuju se dva tipa nukleinskih kiselina: ribonukleinske kiseline (RNK) i dezoksiribonukleinske kiseline (DNK).

Question 32

Sastav nukleinskih kiselina?

Answer 32

U sastavu nukleinskih kiselina ulaze četiri vrste nukleotida, azotne baze koje ulaze u sastav nukleotida mogu biti dve purinske ili dve pirimidinske. U sastav DNK od purinskih baza ulaze adenin (A) i guanin (G), od pirimidinskih - citozin (C) i timin (T). U sastav RNK ulazi umesto timina, azotna baza uracil (U).

Question 33

Raznolikost nukleinskih kiselina po šećeru?

Answer 33

Nukleinske kiseline se razlikuju i po šećeru koji ulazi u njihov sastav, riboza ulazi u sastav RNK, a dezoksiriboza u sastav DNK.

Question 34

Raznolikost nukleinskih kiselina po lokaciji u ćeliji?

Answer 34

Nukleinske kiseline se razlikuju i po lokaciji u ćeliji, DNK se nalazi u jedru i mitohondrijama, a u biljnim ćelijama i u hloroplastima, RNK se nalazi u jedru i u citoplazmi ćelije.

Question 35

Dezoksiribonukleinska kiselina (DNK)?

Answer 35

Osnovnu građu DNK čine dve končaste niti koje se međusobno povezuju preko vodonikovih atoma, azotne baze se povezuju tako što se adenin veže sa timinom, a citozin sa guaninom.

Question 36

Proces replikacije DNK?

Answer 36

DNK ima sposobnost dupliranja i taj proces se naziva replikacija, prilikom replikacije od jednog molekula DNK nastaju dva molekula koja su identična, replikacija se odvija kada se ćelija priprema za deobu, uz učešće odgovarajućih enzima koji se nazivaju DNK-polimeraze.

Question 37

Ribonukleinska kiselina (RNK)?

Answer 37

RNK kiselina je jednolančana, nalazi se u citoplazmi ćelija, ribosomima, nukleolusu, RNK se nalazi mnogo više u metabolički aktivnim ćelijama.

Question 38

Tri tipa RNK?

Answer 38

Postoje tri tipa RNK: Ribosomalna RNK (rRNK), Informaciona RNK (iRNK) i Transportna RNK (tRNK).

Question 39

Ribosomalna RNK (rRNK)?

Answer 39

Nalazi se u ribosomima, sa belančevinama učestvuje u građi ćelijskih organela, vodi poreklo od DNK, sinteza se odvija od jednog lanca DNK i u tom procesu učestvuju enzimi RNK-polimeraza.

Question 40

Informaciona RNK (iRNK)?

Answer 40

Izuzetno je važna, nosi informaciju od DNK o redosledu nukleotida, za iRNK vezuju se subjedinice ribosoma i ona služi kao matrica za sintezu specifičnih belančevina, ona je komplementarna kopija jednog od lanaca DNK, prilikom sinteze iRNK timin se zamenjuje uracilom, tri nukleotida iRNK čine kodon.

Question 41

Transportna RNK (tRNK)?

Answer 41

Ima ulogu prenosioca određenih aminokiselina, prilikom sinteze proteina tRNK prenosi odgovarajuće aminokiseline od iRNK, na tRNK postoje dva značajna mesta, od kojih je jedno zajedničko za sve vrste tRNK i služi za raspoznavanje mesta na ribosomu, taj deo čini antikodon, koji je komplementaran kodonu na iRNK, drugo mesto ima ulogu u prepoznavanju specifičnog enzima koji aktivira aminokiselinu.

Question 42

Enzimi - fermenti?

Answer 42

Enzimi su složene organske materije koje aktiviraju i usmeravaju tok različitih hemijskih reakcija, imaju važnu ulogu u svim životnim procesima u ćeliji, bez njih je nemoguća razmena materija i energije u živom sistemu.

Question 43

Šta su enzimi i kakvi mogu biti?

Answer 43

Enzimi su belančevine i njihovo svojstvo uslovljava sam molekul belančevine, mogu biti proste i složene građe.

Question 44

Prosti enzimi?

Answer 44

Prosti enzimi se sastoje samo od belančevina.

Question 45

Složeni enzimi?

Answer 45

Složeni enzimi pored molekula belančevine sadrže i nebelančevinastu komponentu.

Question 46

Bealnčevinasti i nebelančevinasti deo enzima?

Answer 46

Belančevinast deo enzima se naziva apoenzim, a nebelančevinasti deo koenzim ili prostetična grupa.

Question 47

Bealnčevinasti i nebelančevinasti deo enzima?

Answer 47

Belančevinast deo enzima se naziva apoenzim, a nebelančevinasti deo koenzim ili prostetična grupa.

Question 48

Supstrat?

Answer 48

Enzimi deluju na određenu materiju koja se naziva supstrat, naziv dobijaju prema supstratu dodavanjem nastavka -aza, enzim koji razlaže lipide zove se lipaza, proteine - proteinaza, nukleinske kiseline - nukleaza itd.

Question 49

Gde se enzimi stvaraju i kako se prema tome dele?

Answer 49

Enzimi se stvaraju u ćelijama, prema mestu gde nastaju i gde su biološki aktivni dele se na endoenzime i egzoenzime.

Question 50

Egzoenzimi?

Answer 50

Egzoenzimi se sintetišu u ćeliji, a deluju van ćelija koje ih sintetišu.

Question 51

Endoenzimi?

Answer 51

Endoenzimi se sintetišu u ćelijskim organelama i u samoj ćeliji obavljaju svoje funkcije.

Question 52

Aktivni centar enzima?

Answer 52

Enzim ima aktivni centar koji mu omogućuje katalitičku aktivnost jer se na tom mestu stvara kompleks enzim-supstrat.

Question 53

Kako enzim utiče na energiju aktivacije i šta je potrebno da bi enzim bio aktivan?

Answer 53

Enzim smanjuje energiju aktivacije, a ne javlja se u krajnjim produktima, da bi enzim bio aktivan neophodni su optimalni uslovi sredine (temperatura, kiselost sredine /pH/, koncentracija supstrata i koncentracija enzima).

Question 54

Podela enzima zavisno od vrste hemijske reakcije koju usmeravaju?

Answer 54

Enzimi se dele zavisno od vrste hemijske reakcije koju usmeravaju, oksido-redukcioni enzimi katalizuju oksido-redukcione procese prilikom ćelijskog disanja, hidrolaze su enzimi koji katalizuju dodavanje i oduzimanje vode i vodonika.