New Deck Flashcards
Ahora
äga
Hombre
ava
(ha)’a
caer(se)
äga
ahora
ägaite
ahora mismo
ägaite voi
en seguida
(che)aguï
acercarse (gui)
aguï
cerca
ahániri
no
aja
mientras
aje’i
hace rato
ajépa?
¿no es cierto?
akä
cabeza
akähatä
cabezudo
amyrÿi
difunto
añete
en verdad
anga!
pobrecito!
angata
preocupación
ange
hoy (pasado)
ápe, ko’ápe
aquí
apytépe
en medio de
ára
día, tiempo
aratiri
rayo
arete
fiesta (día de)
ári
sobre
ate’ÿ
pereza
(che)aty
reunirse
áva
cabellera
avati
maíz
avati soka
mano del mortero
avei
también (con negación = tampoco)
che mba’e
mío
churi
arruinado
(a)dipara
correr
(ha)’e
decir
(a)guahë
llegar
guaiguï
vieja
(a)guapy
sentarse
guaripóla
caña
guasu
grande
(a)guata
caminar
(o)gue
apagarse
(a)guejy
bajar(se)
gueteri
todavía
gui
de
guive
desde
guy
debajo
guyra
pájaro
(a)ha
ir(se)
ha
y
(a)ha’arö
esperar
ha’etépe
a tiempo
háke!
cuidado!
haku
hace calor
(a)hasa
pasar
hasy
es difícil
hasype
por fin
hata
duro (osc.)
(a)hayhu
amar
hayvi
llovizna
hayviru’i
llovizna
hayviru’i veve
llovizna con viento
he’ë
dulce
(a)hecha
ver
(a)hechaga’u
añorar
(a)hechakuaa
darse cuenta
hechapyrä
digno de verse
(a)heja
dejar
(a)heka
buscar
(a)hendu
oir
hendy
prendido (osc.)
(a)henói
llamar
hepy
caro (osc.)
heta, eta
muchos (ose.)
(a)hetü
oler, besar
hi’änte + datito
desear, parecerle a uno
hi’änte
ojalá
hi’ári
sobre él, sobre sí
hi’upy
alimento
(a)hovasa
bendecir
hovy
azul
hupity
alcanzar
huvicha
grande, jefe (osc.)
hëe
sí (afirmativo)
hü
negro
ikatu
es posible
ipaha
al fin
irü
compañero
ita
piedra
(a)ja
pegarse (rehe)
jagua
perro
jaguareté
tigre
(a)jahe’o
llorar
(a)jahu
bañarse
japepo
olla
(a)japi
tirar acertando
(a)japo
hacer
(a)japopa
terminar
(che)japu
mentir
japu
mentira
(a)japysaka
escuchar (rehe)
jára
dueño
jasy
luna
jave
mientras
(a)javy
errar
(a)je’o
desteñirse
je(v)y
de nuevo
(a)jeheka
rebuscarse
(a)jei
separarse (gui)
(a)jejavy
equivocarse
(a)jejoko
agarrarse
(a)jejuka
suicidarse
jepe
aunque
(a)jepe’e
calentarse
jepi
a veces
(a)jepokuaa
acostumbrarse (rehe)
(a)jepy’apy
preocuparse
(a)jere
girarse
jere
alrededor
jeroky
baile
(a)jerovia
confiar (rehe)
(a)jerure
pedir
(a)jogua
comprar, parecerse
(a)johéi
lavar
(a)joja
igualarse
(a)joka
quebrar
(a)joko
atajar
(a)jokuái
emplear
(a)jopi
picar
(a)jopy
apretar
(a)ju
venir
(a)juhu
encontrar
(a)juka
matar
juky
sal
jukysy
caldo
(a)jupi
subir (intrans.)
juru
boca
(che)jurujái
admirarse (rehe)
ka’aguy
monte
(ajkái
quemarse
kaigue
hastiado
(a)kakuaa
crecer
kakuaa
crecido, adulto
kambuchi
cántaro
kamby
leche
kane’ö
cansado
kangue
hueso
kangy
débil
(a)kañy
esconderse, perderse (gui)
kapi’i
paja
karai
bendito, bautizado
karape
bajo
karia’y
joven
(che)karu
ser comilón
(a)karu
comer (intransitivo)
karu guasu
banquete
karuha
comedor
kasö
pantalón
katu
pues
káva
avispa
kavaju
caballo
(a)kay’u
tomar mate
(ai)ke
entrar
(a)ke
dormir
ke
sueño
keha
dormitorio
kerana
dormilón
kesu
queso
(a)kirirï
callar
(ai)ko rei
estar ocioso
ko’äga
ahora
ko’ägaite voi
ahora mismo
ko’ëro
mafiana
(che)ko’ë
amanecer
ko’e
amanecer
ko’ëambuéro
pasado mafiana
ko’ësoro
romper el alba
kóina
he aquí
kokue
chacra
kokuehe
hace unos días
kora
corral
(ai)kotevë
necesitar (rehe)
koty
pieza
kótyo
hacia
(ai)kove
vivir
(ai)kove jevy
resucitar
ku’i
molido
kua
agujero
kuä
dedo
(ai)kuaa
saber
kuairü
anillo
(ai)kuave’ë
ofrecer
kuehe
ayer
(a)kuera
curarse
kumanda
poroto
kuñakarai
señora
kuñataï
muchacha
kunu’ü
caricia
kure
chancho
(ai)kutu
herir, clavar
ky’a
sucio
(a)kyhyje
temer (gui)
kyra
gordo
kyre’ÿ
deseoso
kyse
cuchillo
(ai)kytï
cortar
kyvy
hermano (de ella)
ma
ya
(a)ma’ë
mirar (rehe)
ma’ëe, ma’ëmína!
mira
mainumby
picaflor
mamóngotyo
hacia dónde
mamoyguápa?
¿de dónde?
(a)maña
mirar (rehe)
mandi
de una vez,
mandi’o
mandioca
(che)mandu’a
acordarse
mandu’a
memoria
manduvi
maní
mandyju
algodón
(a)mano
morir
manterei
continuamente
memby
hijo, hija (de ella)
maräve
para nada
máva mávapa?
¿quienes?
máva mba’épa?
¿de quién?
(a)mba’apo
trabajar
mba’e
cosa
mba’e
quizás
mba’éguipa?
¿por qué?
mba’ehápa?
¿por qué?
mba’éichapa?
¿cómo?
mba’embyasy
tristeza
Miba’érehepa?
¿por qué?
nbaraka
guitarra
mbarakaja
gato
mbegue
despacio
(a)mbo’e
enseñar
mboguataha
conductor
(a)mboguejy
bajar (trans.)
mbohapy
tres
(a)mbohovái
desobedecer
mbói
serpiente
(a)mboja
culpar, arrimar (rehe)
(a)mbojaru
burlarse
(a)mbojegua
adornar
(a)mbojere
hacer girar
(a)mbojerovia
condescender
mboka
fusil
(a)mboliga
azuzar
(a)mbopepo
dar alas
(a)mbopy’arasy
dar dolor de vientre
mborayhu
amor
mboriahu
pobre
(a)mbota
golpear
(a)mbotavy
engañar
(a)mbou
enviar
mbovy
pocos
mbovypa?
¿cuántos?
mboyve
antes
(a)mboyvytimbo
levantar polvareda
(a)mbyai
estropear
(a)mbyasy
sentir dolor
(che)mbyry’ái
estar sudando
mbyte
medio
mbytépe
en medio de
(a)me’ë
dar
meme, memete
continuamente
ména
marido
(a)menda
casarse (rehe)
mi
un poco
mimói
hervido
mitä’i
niña
mitäkuña
niña
(ai)mo’a
pensar
(a)moakärasy
dar dolor decabeza
(a)moinge
meter
(a)moirü
acompañar
(a)mokä
secar
(a)mokunu’ü
acariciar
(a)momaitei
saludar
(a)mombe’u
narrar
mombyry
lejos
mondaha
ladrón
(a)monde
vestir
(a)mondo
enviar
(a)mondýi
asustar
(a)mongarai
bautizar,bendecir
(a)mongaru
alimentar
(a)mongora
acorralar
(a)mono’ö
recoger, cosechar
(a)moi
poner
moó(pa)? (mamópa?’!
¿dónde?
(a)mopererï
hacer delgado
(a)mopotí
limpiar
morotl
blanco
(a)muaña
empujar
(a)myatyrö
arreglar, componer
(a)myendy
encender
nahániri, ahániri
no
ñaña
malo
ñaña
yuyo
Ñandejára
Nuestro Señor
nandi
vacío
(a)ñandu
visitar, sentir
ñandy
grasa
(a)ñangareko
cuidar (rehe)
(a)ñani
correr
(a)ñañu(v)a
abrazar
(a)ñapytí
atar
ndaipóri
no hay
ndive
con
(a)ñe’e
hablar
ñe’ë
palabra
(a)ñeha’a
probar, intentar, esforzarse
néi!
bueno!
(a)ñembo’e
rezar
(a)ñembohory
burlarse (rehe)
(a)fiemboja
arrimarse (rehe)
(che)ñembyahýi
tener hambre
(a)ñembyai
estropearse
(a)ñemombe’u
confesarse
(a)ñemongeta
conversar
ñemopotï
limpieza
(a)ñeno
acostarse
(a)ñepyrü
comenzar
(a)nohë
sacar
(a)ñomongeta
conversar
(a)ñongatu
guardar
(a)ñorairö
luchar
ñorairö
guerra
(a)ñoty
enterrar, sembrar
ñu
campo
ía)ñuä
tapar
(ai)nupä
castigar, pegar
óga
casa (ose.)
oimeraëva
cualquiera
ojehu
sucede
okára
fuera
oky
llueve
okë
puerta (osc.)
opa
todo, -a, todos, -as
opaite
todo, -a, -os, -as
opárupi
por todas parte
otï’ÿ
sinverglenza
ovecha
oveja
(o)pa
terminar
pa’i
padre
paha
fin
(a)páy
despertarse
páy
vigilia
(ai)pe’a
quitar
péicha
así
pepo
ala
pererí
delgado
peve
hasta
piári
en busca de
pinda
anzuelo
pire
piel
(che)piru
secarse
piru
flaco
piru
seco, delgado
(a)po
saltar
po
mano
(che)poa
tener suerte
po’a
suerte
po’i
delgado
(a)po’o
destetar
(ai)po’o
arrancar
(che)pochy (ndive)
enojarse
pochy
ira, enojo
poguype
en poder
poha
remedio
(ai)pohanö
curar
pohýi
pesado
(a)poi
soltar (gui)
poko
tocar (rehe)
porä
lindo
póra
pora, fantasma
porandu
preguntar
(ai)poravo
escoger
pore’ý
ausencia
poriahu
pobre
pororo
chisporrotear
(che)porte
mi modo de ser
(ai)poru
usar
(ai)poruka
prestar
(ai)pota
querer
potï
limpio
pu
sonido
(a)pu’ä
levantarse
puka
reir (rehe)
puku
largo
(o)pupu
hervir
(a)purahéi
cantar
purahéi
canto
py
pie
py’a
corazón
py’aguasu
valiente
(ai)py’apy
afligir
py’arasy
dolor de vientre
py’ÿi
a menudo
pya’e
rápidamente
pyahu
nuevo
pyhare
noche
pyhareve
mañana
(che)pysyry
resbalar
(a)pyta
quedarse
pytä
colorado
(ai)pyte
chupar
(a)pytu’u
descansar
(ai)pytyvö
ayudar
pytyvo
ayuda
(a)pë
romperse (pe)
ra’y
hijo de él (osc)
(a)raha
llevar
rajy
hija de él (osc.)
(a)rambosa
desayunar
rängue
en lugar de
ratÿ
espina, cuerno (osc.)
re , abrev. de rehe
por
rehe
por
reheve
con (cosas)
rei
de balde
reínteko
de balde
renda
lugar, montado (osc.)
réra
nombre (osc.)
(che)resarái
olvidarse(osc.) (gui)
rete
cuerpo
retekue
cadáver (osc.)
retyma
pierna (ose.)
rire
después
(che)ro’y
tener frío
ro’y
hace frío
ro’ysa
fresco (ose.)
(a)rohory
felicitar
(a)ropurahéi
cantar (a uno)
rory
feliz (Osc.
(a)rovia
creer
(a)ru
traer
ru
padre (osc.)
rupi
por
rupi’a
huevo (osc.)
(a)ruruka
hacer traer
ruvicha
jefe (ose.)
ryguasu
gallina
rymba
animal (ose.)
sa’i
pequeño
(a)sapukái
gritar
sapy’a, sapy’ami
un momento
sapy’ánte
de repente
saraki
vivaracho
sarambi
bochinche
so’o
carne (osc.)
(a)soro
romperse
(o)sunu
tronar
sy
madre
syva
frente
(a)së
salir
ta’yra
hijo de él (osc)
tahýi
hormiga
täi
diente (ose.)
tai mbyte
mella de los dientes
taita
papá
tajy
lapacho
tajýra
hija de él (osc.)
taku
calor (ose.)
takuru
hormiguero
tape
camino (ose.)
tapere
tapera, casa abandonada
tapiaite
siempre
tapicha
prójimo (osc)
tapykuéri
detrás (osc.)
(che)tarova
enloquecerse
tasy
enfermedad (osc.)
tasë
llanto (ose.)
tatä
duro (ose.)
tata
fuego (ose.)
tataindy
vela (ose.)
tatï
espina, cuerno (osc.)
tavy
tonto, zonzo
te’ongue
cadáver (ose.)
teindýra
hermana de él (ose.)
teko
modo de ser, costumbre (osc.)
tekotevë
(es) necesario; necedidad
tekove
persona (osc.)
tembi’u
comida (osc.)
tembiapo
trabajo (osc.)
tembiporu
utensilio (osc.)
tembipota
voluntad (osc.)
tembireko
esposa (osc.)
tenda
lugar, montado (osc.)
tenonde
delante (osc.)
tesa
ojo (ose.)
tesäi
salud (osc.)
tesarái
olvido (osc.)
tesay
lágrima (osc.)
tetä
patria (osc.)
tete
cuerpo (osc.)
tie’ý
grosero
timbo
polvareda
(ä)tï
tener vergüenza (gui)
tï
nariz
(a)topa
encontrar
tory
feliz (ose.)
tova
cara (ose.)
tovasy
tristeza (ose.)
tove
no, deja, toma
(a)trosa
cortar
tu(v)icha
grande, jefe (osc.)
tugua
fondo, rincón (osc.)
tuja
viejo
tuju
barro
tupao
iglesia
Tupäsy
La Virgen
túva
padre (ose.)
(ai)ty
echar
ty’ái
sudor (osc.)
(o)tyky
gotear
tymba
animal (osc.)
tyvyra
hermano menor de él (osc.)
(ha)’u
comer
upéi
después
upéicharamo
entonces
vai
feo
(o)vera
relampaguear
vevúi
liviano
voi
luego
vy’a (jevy’a)
alegría
(a)vy’a
hallarse, encontrarse bien
výro
tonto
y
agua
(che)y’uhéi
tener sed
yke
lado
ykua
pozo
yma
hace tiempo
ypy
junto a
ypy
origen
ypy kuéra
antepasados
(ha)’yta
nadar
(che)yta
saber nadar
(ha)y’u
beber (agua)
yva
fruta
yvága
cielo
yvate
alto
y voty
flor
py
pie
yvu
manantial
yvy
suelo,tierra
yvyra
madera
yvytimbo
pombo
(che)yvytu
airearse
yvytu
viento
ÿrehe
sin