Náttúrufræði

Question 1

Hvenær er talið að sólkerfið okkar hafi myndast?

Answer 1

U.þ.b. 4,6 milljónum ára

Question 2

Hvað er átt við með að Sólin okkar eigi sér „systursólir“?

Answer 2

Það eru aðrar sólir í vetrarbrautinni okkar sem kallast systursólir.

Question 3

Nefndu dæmi um stað í Vetrarbrautinni okkar (sýnilegan frá Jörðu) þar sem sólir eru enn að verða til?

Answer 3

Sverþokan í Órion.

Question 4

Hvaðan kemur efnið í „stjörnuverksmiðjur“ eins og þær sem mynduðu Sólina okkar?

Answer 4

Úr sprengistjörnum

Question 5

Sprengistjörnur áttu líklega tvennskonar þátt í tilurð sólkerfis okkar. Hvernig?

Answer 5

þegar hún springur veldur það höggbylgju sem flytur með sér þyngri frumefni (t.d.járn og súrefni) og veldur samþjöppun í gasskýinu sem veldur því að hlutar þess falla saman undan þyngdarkrafti og byrjar að snúast og hitna.

Question 6

Við hvaða hitastig verða þétt gasský að sólum?

Answer 6

8 milljón gráður.

Question 7

Hvers vegna er þessi mikli munur á reikistjörnunum í innra og ytra sólkerfinu?

Answer 7

Það er of heitt í innra sólkerfinu fyrir gasrisana.

Question 8

Hvar er Sólin okkar m.v. a) Jörðu, b) miðju Vetrarbrautarinnar?

Answer 8

a) 8 ljósmínútur, b) 30 þúsund ljósár.

Question 9

Hvað þýðir: „ Sólin er meðalstór gul stjarna á meginröð Hertzsprung-Russell línuritsins“?

Answer 9

Ejnar Hertzsrung og Henry Norris Russell gerðu línuritið árið 1910 og er dreifirit sem flokkar stjörnur eftir sýndarbirtu, hitastigi, ljósafli og lit. Sólin okkar er á meginröð sem er lína sem gengur þvert yfir grafið.

Question 10

Hvers vegna skín Sólin?

Answer 10

Vegna þess að þegar 2 vetniskjarnar renna saman í 1 helínkjarna losnar orka sem myndar sólarljós.

Question 11

Hve lengi má reikna með að Sólin okkar eigi eftir að „lifa“?

Answer 11

U.þ.b milljarða ára.

Question 12

Hvað mun líklega gerast við Sólina okkar við lok ævi hennar?

Answer 12

Hún færist af meginröðinni og breytist í rauða risastjörnu sem er stærri, bjartari, kaldari og rauðari.

Question 13

Hvernig vitum við að Sólin okkar er frekar ung og ekki með þeim fyrstu sem mynduðust?

Answer 13

Sólin okkar inniheldur þyngri frumefni sem til urðu í eldri sprengistjörnunum. Hún er þess vegna líklega frekar ung.

Question 14

Hvers vegna hefur Merkúríus ekki lofthjúp?

Answer 14

Merkúríus er of nálægt sólinni og sól vindarnir blása lofthjúpnum burt.

Question 15

Hvar má finna lofthjúpa í Sólkerfinu?

Answer 15

Næstum allar reikistjörnurnar hafa lofthjúp og nokkur tungl

Question 16

Hver eru algengustu efnin í lofthjúp Jarðar?

Answer 16

Köfnunarefni og súrefni

Question 17

Hvert er algengasta efnið í lofthjúp Venusar?

Answer 17

Koltvíoxíð

Question 18

Hvað einkennir rigninguna á Venusi?

Answer 18

Það rignir brennisteinssýru

Question 19

Hvert er algengasta efnið í lofthjúp Mars?

Answer 19

Koltvíoxíð

Question 20

Hvaða tvö frumefni einkenna gasrisana í Sólkerfinu?

Answer 20

Vetni og helíum

Question 21

Hvaða reikistjörnur hafa hringa?

Answer 21

Satúrnusar, Júpíter, Neptúnus og Úranus

Question 22

Úr hverju eru hringar reikistjarna?

Answer 22

Bergi og eða ís

Question 23

Hvað veldur norðurljósum?

Answer 23

Flestar reikistjörnur hafa segulsvið sem tegir sig langt út í geim og myndar segulhvolf sem sníst og sópar hlöðnum ögnum frá sólinni með sér. Þessar agnir mynda m.a. Norðurljósin.

Question 24

Finnast þau víðar en á Jörðinni?

Answer 24

Já

Question 25

Hvers vegna telja sumir að rannsóknir á Sólkerfinu hafi hafist fyrir alvöru árið 1609?

Answer 25

Útaf því að Galileó notaði fyrstur sjónauka árið 1609

Question 26

Nefndu þrennt sem Galileó uppgötvaði við rannsóknir sínar á 17. öld.

Answer 26

Hann uppgötvaði gíga á tunglinu, sólbletti á sólinni og 4 fylgitungl Júpíters

Question 27

Hvaða reikistjarna var undarleg í laginu að mati Galileós (af hverju)?

Answer 27

Satúrnus útaf því að sjónaukinn var ekki með nógu mikilli stækkun.

Question 28

Hverju lýsti Christiaan Huygens fyrstur manna?

Answer 28

Hann sá að satúrnus væri með þunnan hring sem snerti hann hvergi

Question 29

Hverju lýsti Giovanni Domenico fyrstur manna?

Answer 29

Hann sá svarta línu í hringnum á satúrni sem er nefndur eftir honum (cassini)

Question 30

Fyrir hvað er Edmund Halley helst þekkur?

Answer 30

Hann er þekktur fyrir halastjörnu á Halley sem birtist á 76 ára fresti

Question 31

Hvað sá William Herschel fyrst þann 13. mars árið 1781?

Answer 31

Hann sá daufa þokukennda Stjörnu og hélt að það væri halastjarna en það var reikistjarnan sem var skírð úranus

Question 32

Hvað uppgötvaði Giuseppe Piazzi árið 1801?

Answer 32

Hann uppgötvaði smástirnið ceres

Question 33

Hvað fundu menn þann 23. september 1846 og hvers vegna voru þeir að leita?

Answer 33

Þeir fundu neptúnus og þeir voru að leita útaf því að það var truflun á brautinni og þeim grunaði að það væri önnur reikistjarna lemgra í burtu

Question 34

Hvernig virkar hliðrunarmæling á fjarlægðum í geimnum?

Answer 34

Því nær sem stjarnan er því meiri er hliðrunin frá jörðu séð

Question 35

Hvað sannaði Angelo Secchi um Sólina okkar?

Answer 35

Hann sannaði að sólín væri stjarna eins og allar á himninum

Question 36

Hver fann Plútó og hvenær?

Answer 36

Clyde Tombaugh, 1930

Question 37

Hvar á Jörðinni er hitamunur mikill eftir árstíðum?

Answer 37

Á suður og norður hveli

Question 38

Hvað eru margar árstíðir og hve langar eru þær?

Answer 38

4 og eru ca 3 mánuðir að lengd

Question 39

Hvernig veldur möndulhalli árstíðaskiptum?

Answer 39

Þegar snúningsás jarðar hallar um 23,4 gráður miðað við sólbauginn. Fer eftir því hvort norður hvelið hallar frá eða að sólinni

Question 40

Hvers vegna eru dagarnir langir á sumrin?

Answer 40

Þá hallar norðurhvelið nær sólinni

Question 41

Hvers vegna hækkar Sólin á himninum á sumrin?

Answer 41

Norðurhvelið hallar þá að sólinni

Question 42

Hvað er jafndægur?

Answer 42

Þá er dagur og nótt jafnlöng eða 12 klst

Question 43

Hvað eru sólstöður?

Answer 43

Það er þegar sólin kemst lengst frá miðbaug himins til norðurs eða suðurs

Question 44

Hvar á Jörðinni getur Sól verið á lofti í heilan Sólarhring eða lengur í einu?

Answer 44

Á norður og suðurhveli

Question 45

Hvar á Jörðinni getur Sól verið í hvirfilpunkti (beint fyrir ofan mann)?

Answer 45

Við miðbaug

Question 46

Hvaða tungl hafa verið þekkt lengst?

Answer 46

Íó, Evrópa, Ganýmedes og kallistó

Question 47

Nefndu 2 tungl sem hafa lofthjúp.

Answer 47

Títan og tríton

Question 48

Nefndu tungl sem hefur segulsvið.

Answer 48

Ganýmedes

Question 49

Hver er eldvirkasti hnöttur sólkerfisins?

Answer 49

Íó

Question 50

Hvaða tungl er talið mögulega hýsa líf?

Answer 50

Evrópa

Question 51

Hver er munurinn á smástirni og tungli?

Answer 51

Smæstu tungl reikistjarnanna gætu verið smástirni sem þær klófestu með þyngdartogi sínu snemma í sögu sólkerfisins

Question 52

Við hvað tvennt er eðlilegt að miða þegar endimörk sólkerfisins eru skilgreind?

Answer 52

Það ræðst af áhrifamörkum sól vindsins og það sem þyngdaráhrif sólarinnar hættir að gæta.

Question 53

Hvað er sólvindshvolfið?

Answer 53

Það er það svæði í geimnum umhverfis sólina sem sólvindurinn flæðir um

Question 54

Hvernig er það talið vera í laginu?

Answer 54

Hvellaga öðru megin og ílangt hinum megin

Question 55

Hvað eru sólvindsmörk?

Answer 55

Þar sem þrýstingur sólvindsins jafnast við þrýsting stjörnuvindsins og jafnast út

Question 56

Hvað er jaðarhögg?

Answer 56

Jaðar sólvindsmaskanna er stafnhöggsbylgja sem er staður þar sem sólvindurinn eða milligeimsgasið rekst á sólvindshvolfið

Question 57

Nefndu 3 hópa útstirna.

Answer 57

Kuipersbeltið, dreifskífan og oortsskýið

Question 58

Hvað er dreifskífan?

Answer 58

Dreift skífulaga svæði þar sem íshnettir eru á sveimi í kringum sólina

Question 59

Hvað er oortsskýið?

Answer 59

Það er risavaxið ský sem inniheldur millijarða íshnatta og umlikur sólina

Question 60

Hvaða sól er næst okkar sól og hve langt er í hana?

Answer 60

Proxima centauri. 4,2 ljósára fjarlægð

Question 61

Nefndu nokkrar sólir í viðbót í minna en 10 ljósára fjarlægð?

Answer 61

Barnard, wolf, lalande og sirius

Question 62

Hver er bjartasta stjarna næturhiminsins okkar?

Answer 62

Sirius

Question 63

Hvaða grundvallarbreytingu gerði Kóperníkus á hugmyndum manna um stöðu okkar í geimnum?

Answer 63

Að jörðin og hinar reikistjörnurnar snerust í kringum sólina en ekki sólin og reikistjörnurnar í kringum jörðina eins og talið hafi verið

Question 64

Hvað er átt við með Grenndarhóp?

Answer 64

Vetrarbrautin okkar tilheyrir grenndarhóp sem U.þ.b 30 vetrarbrautir tilheyra

Question 65

Hvaða þyrpingum Vetrarbrauta tilheyrum við?

Answer 65

Meyjarþyrpingin

Question 66

Atómin í jörðinni eiga sér tvenns konar uppruna. Hverja?

Answer 66

Urðu til í Miklahvelli og sprengistjörnum

Question 67

Hvaða frumefni eru algengust í Jörðinni?

Answer 67

Járn, súrefni, kísill og magnesíum

Question 68

Hvaða frumefni eru algengust í Jarðskorpunni?

Answer 68

Súrefni og kísill

Question 69

Hverjir eru hinir 3 meginflokkar bergtegunda?

Answer 69

Storkuberg, setberg og myndbreitt berg

Question 70

Hvaða fjóra flokka skiptist storkuberg í og eftir hverju fer flokkunin?

Answer 70

Súrt, ísúr, basískt, útbasískt og fer eftir hlutfalli kísilsýru á móti járni og magnesíum

Question 71

Hver eru tengsl sýrustigs í bergi og eðlismassa þess?

Answer 71

Þegar hlutfall kísilsýru eykst minnkar eðlismassinn og þess vegna er súrt berg eðlisléttara en basískt berg

Question 72

Hvað einkennir granít?

Answer 72

Súrt með stórum kristöllum

Question 73

Hvað einkennir gabbró?

Answer 73

Basískt berg með stórum kristöllum

Question 74

Hvað einkennir perídótít?

Answer 74

Útbasískt berg með stórum kristöllum