Modyul 1: Ang Wika Flashcards
https://www.scribd.com/document/534974177/Filipino-101-MODULE-1-Wika-at-Kultura-Sa-Mapayapang-Lipunan
Ang wika ay isang arbitraryong sistema ng mga tunog o ponema na ginagamit ng tao sa pakikipagtalastasan. Ito ay ayon kay?
Buensuceso
Ang wika ay isang sistema ng mga sagisag na binubuo at tinatanggap ng lipunan. Ito ay ayon kay?
Caroll (1954)
Ang wika ay isang likas at makataong pamamaraan ng paghahatid ng mga kaisipan, damdamin, at mithiin. Ito ay ayon kay?
Edward Sapir (1949)
Ang wika ay isang set ng mga sagisag na ginagamit sa komunikasyon. Ito ay ayon kay?
Todd (1987)
Ang wika ay isang kabuuan ng mga sagisag na panandang binibigkas na sa pamamagitan nito ay nagkakaunawaan, nagkakaisa, at nagkakaugnay-ugnay ang isang pulutong ng mga tao. Ito ay ayon kay?
Tumangan, Sr. et al. (1997)
Ang teoryang ito ay naninindigan na ang wika ay nagsimula sa pamamagitan ng panggagaya sa mga likas na tunog gaya ng ngiyaw ng pusa at tilaok ng manok.
Teoryang Bow-wow
Ang teoryang ito ay naniniwalang nabuo ang wika sa instinctibong pagbulalas na nagsasaad ng sakit, galak, galit, tuwa, at iba pa.
Teoryang Pooh-pooh
Kilala rin bilang teoryang natibisko, ito ay nagmumungkahi na may ugnayang misteryo ang mga tunog at katuturan ng isang wika at bagay-bagay sa paligid.
Teoryang Ding-dong
Ang teoryang ito ay nagsasaad na ang tao ay tumutugon sa pamamagitan ng kumpas sa alinmang bagay na nangangailangan ng aksyon.
Teoryang Yum-Yum
Ayon sa teoryang ito, nagmula ang wika sa mga ingay na nalilikha ng mga taong magkatuwang sa kanilang pagtatrabaho o puwersang pisikal.
Teoryang Yo-he-ho
Ang teoryang ito ay naniniwalang ang mga tunog mula sa ritwal ng mga sinaunang tao ay naging daan upang magsalita ang tao.
Teoryang Tarara-boom-de-ay
Isang masusing sistema ng mga paniniwala, kaugalian, sining, wika, relihiyon, teknolohiya, at iba’t ibang aspeto ng buhay na iniimpluwensiyahan ng isang pangkat ng mga tao sa isang partikular na lugar o komunidad.
Kultura
Isang sistema ng komunikasyon na ginagamit ng mga tao upang magpahayag ng kanilang damdamin, ideya, at karanasan.
Wika
Tumutukoy sa organisadong grupo ng mga tao na nagkakaisa sa ilalim ng iisang pamahalaan, batas, o sistema ng pamamahala.
Lipunan
Wika: Japan
Amaterasu
- ang diyosa ng araw at isa sa mga pangunahing diyos sa Shinto, na itinuturing na ninuno ng mga emperador ng Japan.
Wika: Babylonian
God Nabu
- ang diyos ng karunungan, pagsusulat, at propesiya, at itinuturing na tagapagsalita ng mga diyos at tagapagsulat ng kapalaran.
Wika: Egyptian
Haring Thot
- ang diyos ng karunungan, pagsusulat, at kaalaman. Siya rin ang diyos ng buwan at may papel sa paglikha at mga proseso ng hustisya.
Wika: Hindu
Saravasti
- ang diyosa ng karunungan, musika, at sining, at kilala bilang tagapangalaga ng kaalaman at mga ispiritwal na pagbubunyag.
Ano ang mga teorya ng wika? (6)
1) Teoryang Bow-wow
2) Teoryang Pooh-pooh
3) Teoryang Ding-dong
4) Teoryang Yum-Yum
5) Teoryang Yo-he-ho
6) Teoryang Tarara-boom-de-ay
Mga epekto ng lipunan sa wika (6)
- Sosyoligguwistika
- Rehistro ng wika (register)
- Argot (kikolek)
- Sosyolohiya ng wika
- Antropolohikong linggwistika
- Etnolinggwistika
Ang pag-aaral ng wika sa mga konteksto ng lipunan nito at pag-aaral ng buhay panlipunan sa pamamagitan ng linggwistika
Sosyoligguwistika
Ang angkop na pananalita at espesyalisadong terminolohiya na ginagamit sa iba’t ibang disiplina.
Rehistro ng wika (register)
Isang sekretong wika na ginagamit ng mga grupong kinabibilangan, madalas ng mga kriminal, upang hindi maunawaan ng iba ang kanilang usapan.
Argot
Ang wika ay nakatuon sa ugnayan ng wika at lipunan.
Sosyolohiya ng wika
May kinalaman sa papel ng wika sa mas malawak na konteksto ng lipunan at kultura, at sa mga kultural na kasanayan.
Antropolohikong linggwistika
Nakatuon sa ugnayan ng wika at kultura, at pag-aaral ng relasyon sa pagitan ng wika at komunidad, lalo na sa mga marhinal na grupo.
etnolinggwistika
Ang panlipunang estruktura ng wika (8)
- Dayalek
- Idyolek
- Taboo
- Yufemismo
- Komunidad ng Pagsasalita (Speech community)
- Lingua franca
- pidgin
- creole
Mga wikang nabuo mula sa mga pangunahing wika na sinasalita sa iba’t ibang bayang nasasakupan.
Dayalek (dialect)
Ang natatangi at espesipikong paraan ng pagsasalita ng isang tao, na nagiging marka ng kanyang pagkakakilanlan.
Idyolek
Mga salitang bawal gamitin sa pormal na usapan sa lipunan.
Taboo
Salita o parirala na panghalili sa mga salitang taboo upang hindi maging kalaswaan pakinggan.
yufemismo
- Ginagamit lamang ng isang pulutong ng tao
- Binubuo ng iba’t ibang pangkat ng mga tao na may kani-kaniyang gawi at pag-uugali.
Komunidad ng Pagsasalita (Speech community)
Komon o wikang alam ng mga taong may iba’t ibang sinasalitang wika upang magkaunawaan.
Lingua franca
Nabuo dahil sa pangangailangan ng pakikipag-ugnayan sa pagitan ng mga tao na may hindi magkakalapit na wika.
pidgin
- Isang wika na nagmula sa pidgin at may katutubong tagapagsalita.
- Mga barayti ng wika na nadebelop dahil sa mga pinaghalo-halong salita ng indibidwal
- ex. chavacano (tagalog at espanyol)
Creole
Ang kakayahan ng isang tao na makapagsalita ng dalawang wika.
Bilingwalismo
Kakayahan ng isang tao na makapagsalita ng higit sa dalawang wika.
Multilingwalismo
Ano ang mga tungkulin ng wika sa lipunan ayon kay Geoffrey Leech? (5)
- Nagbibigay-kaalaman (Informational)
- Nagpapakilala/Ekspresib
- Nagtuturo/Direktib
- Estetika (Aesthetic)
- Nag-eengganyo (Phatic)
Ano ang kahalagahan ng wikang Filipino sa lipunang Pilipino? (5)
- Binibigkis ang mga Pilipino
- Tumutulong sa pagpapanatili ng kulturang Pilipino
- Sinasalamin ang kulturang Pilipino
- Inaabot ang isip at damdamin ng mga Pilipino
- Sinisimbolo ang pagka-Pilipino
Pag-aaral sa tunog ng wika
Ponolohiya
Pag-aaral ng pinakamaliit na yunit ng tunog na may kahuluguhan
Morpolohiya
Pagsasama-sama ng mga salita upang bumuo ng pangungusap
Sintaks (syntax)
Kahulugan ng mga salita o pangungusap
Semantiks
Nagpapaliwanag sa pagkakasunod-sunod o pagkakaugnay-ugnay ng mga pangungusap
Pragmatiks
Hindi sekreto ang kahulugan ng ,mga salita, higit na pampubliko, mas pangkalahatang magagamit at syempre mas kagalang-galang.
Balbal o Slang
Lupon ng mga salita na karaniwang naririnig lamang sa isang eksklusibong grupo. Ito ay mga salitang teknikal na hindi madaling maunawaan ng mga nakararami, depende na lamang kung siya ay pamilyar o bahagi sa larangan ng grupo.
Jargon
Ang wika ay midyum ng pakikipagtalastasan. Ginagamit ito upang epektibong makapagpahayag ng damdamin at kaisipan. Kakambal ng wika ang kulturang pinagmulan nito, kung kaya mahalaga rin ang papel na ginagampanan ng wika sa
pagpapalaganap at pagpapayabong ng kulturang pinanggalingan nito.
barayti ng wika
Tatlong (3) uri ng dayalek
- Dayalek na heograpiko (batay sa espasyo)
- Dayalek na Tempora (batay sa Panahon)
- Dayalek na Sosyal (batay sa katayuan)
Ilang mahalagang katangian ng isang speech community ay (3)
- Wika o Varayti ng Wika
- Komunidad
- Pagkilala sa Bawat Isa
ito ay pansamantalang barayti lamang. Ito ay uri ng wika na ginagamit ng isang partikular na grupo. Ang mga salitang ito ay may kinalaman sa katayuang sosyo-ekonomiko at kasarian ng indibidwal na gumagamit ng mga naturang salita.
sosyolek
Isang uri ng barayti ng wika na nadebelop mula sa salita ng mga etnolonggwistang grupo.
etnolek
Barayti ng wika na kadalasang ginagamit sa loob ng ating tahanan.
ekolek
