Module 6 (Kakayahang Lingguwistiko o Gramatikal) Flashcards
communicative competence; sinabi niya, “Ang nagsasalita ng wika ay hindi lang dapat magkaroon ng kakayahang linggwistika upang epektibong makipagtalastasan gamit ang wika. Nararapat din niyang malaman ang paraan ng paggamit nito.”
Dell Hymes
Kailangnag pantay na isaalang-alang ang pagtalakay sa mensaheng nakapaloob sa teksto at sa porma o kayarian ng wikang ginamit sa teksto.
Higgs & Clifford (1992)
Sumasakop sa mas malawak konteksto ng lipunan at kultura.
Shuy (2009)
Pangunahing mithiin sa pagtuturo ng wika na makabuo ng isang pamyanang marunong, mapanuri, kritikal at kapaki-pakinabang.
Otanes (2002)
komponent ng kakayahang pangkomunikatibo
kakayahang gramatikal o lingguwistiko, kakayahang sosyo linggwistiko, kakayahang pragmatik o istratedyik, kakayahang diskorsal
Ito ay ang pag-unawa at paggamit sa kasanayan sa ponolohiya, morpolohiya, sintaks, semantika, gayundin ang mga tuntuning pang-ortograpiya.
Kakayahang gramatikal o lingguwistiko
komponent ng kakayahang gramatikal
sintaks, morpolohiya, lekison, ponolohiya, ortographiya
pagsasama ng mga salita upang makabuo ng pangungusap na may kahulugan
sintaks
pag-aaral ng istruktura ng mga pangungusap; estruktura ng pangungusap
sintaks
tamang pagkakasunod-sunod ng mga salita; uri ng pangungusap ayon sa gamit. (pasalaysay, patanong, pautos, etc.); uri ng pangungusap ayon sa kayarian (payak, tambalan, hugnayan, langkapan); pagpapalawak ng pangungusap
sintaks
Estruktura ng pangungusap
simuno o paksa (subject) at panaguri (predicate)
ang pinag-uusapan o pinagtutuunan ng pansin sa loob ng pangungusap.
simuno o paksa (subject)
nagbibigay ng kaalaman o impormasyon tungkol sa paksa. Naglalahad ng mga bagay hinggil sa simuno.
panaguri (predicate)
pangunahing uri ng pangungusap
karaniwan at di karaniwan
“Mabait si Jun.” at “Pumunta si Darla sa palengke.” ay halimbawa ng?
karaniwang pangungusap
“Si Jun ay mabait.” at “Si Darla ay pumunta sa palengke.” ay halimbawa ng?
di karaniwang pangungusap
anunamang pangungusap o lipon ng mga salita na walang simuno at panaguri basta’t may diwa at mensaheng ipinapaabot. Ito ay maituturing na pangungusap na walang paksa.
pangungusap na walang paksa
mga uri ng pangungusap na walang paksa
eksistensyal, sambitla, pautos, pormulasyong panlipunan, pahanga, temporal, penomenal/pamanahon, panawag, at ka-pandiwa
may bagay na umiiral sa himig totoo ng pangungusap sa tulong ng mga katagang may o mayroon
eksistensyal
ito’y isa o dalawang pantig na salita na nagpapaabot ng diwa o kaisipan. Kadalasan na ekspresyon ang ipinapahayag.
sambitla
salitang pautos na kahit nag-iisa ay may ininasaad na diwa o mensahe kaya’t hindi pwedeng hindi sundin lalo na kung ang pagkakasabi ay medyo madiin at malalim.
pautos
pagbati at iba pang kalugod-lugod na salitang sinasabi upang makapag taguyod ng mabuting ugnayan.
pormulasyong panlipunan
ito’y ekspresyon na nagpapahayag ng paghanga.
pahanga
nagsasaad ito ng mga kalagayan o panahong panandalian, karaniwang pang-abay na pamanahon.
temporal
ito ay tumutukoy sa mga pangungusap na tumatalakay sa mga kalagayan o pangyayari sa kalikasan o pangkapaligiran.
penomenal/pamanahon
maaari ring tawaging “vocative” o iisang salita o panawag.
panawag
nagsasaad ito ng katatapos na kilos o pangyayari. Malimit itong may kasunod na “lang/lamang”
ka-pandiwa
iba’t ibang bahagi ng pananalita; pagbuo ng salita
morpolohiya
bahagi ng pananalita
pangngalan (noun), panghalip (pronoun), pandiwa (verb), pangatnig (conjunction), pang-ukol (ligature), pang-uri (adjective), pang-abay (adverb), pantukoy (article o determiner)
Karamihan sa mga pagbabago sa anyo at bigkas ng mga salita ay dulot ng pagdaragdag ng panlapi o pagsasama ng dalawa o higit pang morpema upang bumuo ng salita. Ang naganap na pagbabago ay tinatawag na pagbabagong morpoponemiko.
Pagbabagong morpoponemiko
under Asimilasyon
asimilasyong parsyal o di-ganap, asimilasyong ganap
sa pagbabagong ito, may nawawalang ponema sa loob ng salita.
pagkakaltas
may mga ponemang napapalitan o nagbabago sa pagbuo ng salita. Nagaganap ang pagpapalitan ng /r/ at /d/ kapang ang /d/ ay nasa pagitan ng dalawang patinig.
maypali
pagpapaikli at pagpapabilis ng pagbigkas ng salita.
Pagpapaikli ng salita
kapag ang salitang ugat ay nagsisimula sa /l/ o /y/ ay ginigitlapian ng [-in], ang /l/ o /y/ ng salitang-ugat at ang /n/ ng gitlapi ay nagkakapalit ng posisyon.
metatesis
pag-uulit ito ng pantig ng salita. Ang pag-uulit na ito ay maaaring magpahiwatig ng kilos na ginagawa o gagawin pa lamang, gagawa ng kilos o pagpaparami.
reduplikasyon
Ito ay ang mapanuring pagbuo ng mga salita na naglalayong makapagbigay ng kahulugan at depinisyon sa mga bagay-bagay; Hindi basta-basta isinasagawa ng hindi pinag-iisipan sapagkat ang resulta ng mga nabuong salita ay ipakikilala sa buong mundo para magamit sa lipunan
leksikon
Leksikon ng Wikang Filipino
pagtatambal, akronim, pagbabawas/cliffing, pagdaragdag, paghahalo/blending, denotasyon at konotasyon
Nabuo sa pamamagitan ng pagtatambal ng mga morfema na naging bahagi na ng wikang Filipino.
pagtatambal
ang mga salita ay hango sa mga insisyal o unang pantig ng salita.
akronim
pagpapaikli ng mga salita na kadalasang ginagamit sa pasalitang paraan.
pagbabawas o cliffing
Kung may salitang binabawasan, mayroon din namang dinadagdagan.
Pagdaragdag
Pagbabawas at pagtatambal ng mga salita.
Paghahalo o Blending
ay ang pansariling kahulugan ng isa o grupo ng tao sa isang salita
konotasyon
ito ay ang kahulugan ng salita na matatagpuan sa diksyunaryo. Literal o totoong kahulugan ng salita
denotasyon
tawag sa maagham na pag-aaral ng tunog; pinag-aaral ang wastong bigkas ng mga tunog na tinatawag na ponema
ponolohiya
ang tawag sa mga yunit ng tunog ng isang wika; tumutukoy ito sa makabuluhang tunog; ang bawat ponema ay maaaring makapagbago ng kahulugan ng isang salita.
ponema
uri ng ponema
patinig at katinig
ang tunog na /e/ at /i/ /o/ /o/ at /u/ ay malayang nagkakapalitan na hindi nagbabago ang kahulugan ng mga salita.
allophone
Tumutukoy ito sa pinagsamang tunog ng isang patinig /a,e,i,o,u / at tunog ng isang malapatinig /w, y/ sa iisang pantig. (aw, iw, ow,ay ey,oy,uy)
diptonggo
Ito ay magkasamang tunog ng dalawang ponemang katinig sa iisang pantig; matatagpuan ito sa– inisyal, sentral, pinal.
klaster
Magkatugmang salita na hindi magkaugnay na kahulugan subalit tugmang-tugma sa bigkas maliban sa isang ponema.
pares minimal
ay sining ng pagsulat ng mga salita na may tumpak na titik alinsunod sa wastong gamit, wastong baybay
ortograpiya
bahagi ng ortograpiya
tiktok, bantas, pantig, panlapi
ay nararapat na linangin upang lubos na maunawaan ang ating mensahe’t mithiin
kakayahang pangkomunikatibo
Noong kapanahunan ni ______, pinaniniwalaang nakatutok ang larangan ng komunikasyon sa iisang antas lamang, ang pampublikong komunikasyon kung kaya’t nabuo niya ang RETORIKA.
Aristotle
Noong kapanahunan ni Aristotle, pinaniniwalaang nakatutok ang larangan ng komunikasyon sa iisang antas lamang, ang pampublikong komunikasyon kung kaya’t nabuo niya ang _______.
retorika
ang tungkol sa epektibong mapanghikayat na pagsasalita sa harap ng madla.
retorika
mga lebel ng komunikasyon
intrapersonal, interpersonal, pangmasa, pampubliko, pangkultura
pakikipagusap sa sarili; pinakamababang antas; tumutukoy sa pakikipag-usap ng indibidwal sa sarili sa kanyang replektibong pag-iisip, pakikinig sa sarili, pagbubulay-bulay, o kaya ay kapag pinakikiramdaman ang paggalaw ng sarili.
intrapersonal
Pakikipagusap sa ibang tao o pakikipagtalastasan sa iba’t ibang indibidwal
interpersonal
komunikasyong gumagamit ng mass media, radyo, telebisyon, at pahayagan
pangmasa
isinasagawa sa harap ng maraming mamamayan o tagapakinig
pampubliko
komunikasyon para sa pagtatanghal o pagpapakilala ng kultura ng isang bansa
pangkultura
Saklaw ng diskorsal ang pagkakaugnay ng serye ng mga salita o pangungusap na bumubuo ng isang makabuluhang teksto.
kakayahang diskorsal
2 bagay ang isinasaalang -alang upang malinang ang kakayahang diskorsal
cohesion (pagkakaisa) at coherence (pagkakaugnay-ugnay)
Pamantayan sa pagtataya ng kakayahang pangkomunikatibo
pakikibagay (adaptability), paghalok sa pag-uusap (conversational involvement), pamamahala sa pag-uusap (conversational management), pagkapukaw-damdamin (empathy), bisa (effect), kaangkupan (appropriateness)
Kakayahang mabago ang pag- uugali at layunin upang maisakatuparan ang pakikipag- ugnayan.
pakikibagay (adaptability)
May kakayahang ang isang taong gamitin ang kaalaman tungkol sa anumang paksa sa pakikisalamuha sa iba.
paghalok sa pag-uusap (conversational involvement)
Tumutukoy ito sa kakayahan ng isang taong pamahalaan ang pag- uusap. Nakokontrol nito ang daloy ng usapan at kung paanong ang mga paksa ay nagpapatuloy at naiiba.
pamamahala sa pag-uusap (conversational management)
Ito ay pagpapakita ng kakayahang mailagay ang damdamin sa katauhan ng ibang tao at pag-iisip ng posibleng mangyari o maranasan kung ikaw ay nasa kalagayan ng isang tao o samahan.
pagkapukaw-damdamin (empathy)
Tumutukoy ito sa isa sa dalawang mahahalagang pamantayan upang mataya ang kakayahang pangkomunikatibo– ang pagtiyak kung epektibo ang pakikipag-usap.
bisa (effect)
Maliban sa bisa, isa pang mahalagang pamantayan upang mataya ang kakayahang pangkomunikatibo ay ang kaangkupan ng paggamit ng wika.
kaangkupan (appropriateness)
Ayon sa pag-aaral na isinagawa ni Dua (1990), ang ilan sa mga pangunahing dahilan sa hindi pagkakaunawaan ng dalawang taong nag–uusap ay pwedeng mag-ugat sa tatlong posibilidad na maaring mula sa taong nagsasalit tulad ng:
- Hindi lubos na nauunawaan ng nagsasalit ang kanyang intensyon
- Hindi maipahayag nang maayos ng nagsasalita ang kanyang intensyon
- Pinipili ng nagsasalitang huwag na lang sabihin ang kanyang intensyon dahil sa iba’tibang kadahilanan
kakayahang sosyolingguwistik
Ayon pa rin kay Dua (1990), ang hindi pagkakaunawaan ng dalawang nag-uusap ay maaari ding mag-ugat sa tagapakinig tulad ng sa sumusunod na sitwasyon
1. Hindi narinig at hindi naunawaan
2. Hindi gaanong marinig at hindi gaanong naunawaan
3. Mali ang pagkakarinig at mali at mali rin ang pagkaunawa
kakayahang sosyolingguwistik
Ginamit ni Hymes ang akronim na ________ upang isa-isahin ang mga dapat isaalang-alang upang magkaroon ng mabisang pakikipagtalastasan.
SPEAKING
ang lugar o pook kung saan nag-uusap o nakikpagtalastasan ang mga tao; kapag tayo ay nasa isang pormal na palatuntunan, hindi tayo nakikipag-usap sa ibang tao na parang nasa kalsada o kasiyahan
setting
ang mga taong nakikipag talastasan; hindi natin kinakausap ang ating guro sa parang kinakausap natin ang ating kaibigan o kaklase
participant
mga layunin p pakay ng pakikipagtalastasan; kung nais nating kumbinsihin ang kausap ay iba ang ating pamamaraan
ends
ang takbo ng usapan; ay nag-uumpisa ang usapan sa biruan at nauuwi sa pagkapikon at alitan
act sequence
tono ng pakikipag-usap; wala sigurong makagugusto kung mga salitang balbal ang gagamitin natin sa isang pormal na okasyon
keys
tsanel o midyum na ginagamit. (pasalita o pasulat); iniaangkop ang tsanel na gagamitin sa kung ano ang sasabihin at kung saan ito sasabihin
instrumentalities
paksa ng usapan; may mga sensitibong bagay na kung minsan ay limitado lamang ang ating kaalaman; usapang pangmatanda, diskursong babae, etc.
norms
diskurong ginagamit, kung nagsasalaysay, nakikipagtalo o nangangatwiran
genre
ay ang batayang kakayahan o kaalaman ng isang tao sa wika (Savignon, 1972)
competence
ay paggamit ng tao sa wika (Savignon, 1972)
performance
“Ang tagapakinig ay nakapagbibigay ng maling interpretsyon sa narinig kahit hindi naman ito ang ibig sabihin ng kausap.”
Sannoniya (1987)
“Maging mabisa lamang ang komunikasyon kung ito ay isinasaayos”
Dell Hymes
ay ang pagsasaalang - alang ng isang tao sa ugnayan niya sa mga kausap, ang impormasyong pinag-uusapan at ang lugar ng kanilang pinga-uusapan. (konstekstong sosyal ng isang wika)
kakayahang sosyolingguwistiko
Epektibong komunikasyon ay hindi lang pasalita o berbal, mahalaga rin ang mga signal o kilos na di berbal.
Kakayahang Pragmatik at istratedyik
galing sa salitang latin na communicare, na ang ibig sabihin ay ibahagi; proseso ng pagpapalitan ng impormasyon; ang komunikasyon ay interaksyonal at transaksyonal
komunikasyon
Proseso ng Komunikasyon
Sender/Pinanggalingan ng mensahe, Mensahe, Tsanel/Daluyan, Resiber/Tumatanggap ng mensahe, Fidbak o Reaksyon
uri ng komunikasyon
berbal at di-berbal
gumagamit ng wika o berbal na pasalita na simbolo na maaaring pasulat o pasalita
berbal
gumagamit ng anumang bagay, maliban sa wika sa paghahatid ng mensahe
di-berbal
Anyo ng komukasyong Di-berbal
chronemics, oculesics, haptics, kinesics, objectics, iconics, dactylogy (sign language), kulay, vocalics, at proxemics
Mula sa salitang Griyego na “Chronos” Panahon o oras; ito‘y tumutukoy sa paggamit at pagpapahalaga ng oras bilang batayan ng kaakbit na mensahe
chronemics
Paggamit ng mata sa pakikipagtalastasan; ang mata raw ang siyang “Pintuan ng ating kaluluwa” sapagkat sa pamamagitan nito ay maaari tayong makipag-ugnayan nang makahulugan; may galaw ang mga mata na nagpapakita ng kondisyon, reaksyon, at gawi, at atityud o saloobin ng tao
oculesics
paghawak o paghaplos sa pakikipagtalastasan; sa ating wika, may iba-iba tayong tawag sa paraan ng paghawak sa ibang tao o bagay at bawat paraan ay may kanya-kanyang kahulugan.
haptics
galaw o kilos ng katawan
kinesics
paggamit ng mga bagay sa pakikipagtalastasan
objectics
paggamit ng simbolo o icons
iconics
mga galaw na panghalili para sa mga salita
dactylogy (sign language)
maaari magpahiwatig ng damdamin o oryentasyon.
kulay
ang pag-aaral ng mga di linggwistikong tunog na may kaugnayan sa pagsasalita
vocalics
Pag-aaral ng komunikatibong gamit ng espasyo. Tumukoy sa layo ng kausap.
proxemics
ang isang tao ay may kakayahang pragmatik kung natutukoy nito ang kahulugan ng mensaheng sinasabi at di sinasabi, batay sa ikinikilos ng taong kausap.
kakayahang pragmatik
ay ang kakayahang magamit ang berbal at di berbal na mga hudyat upang maipabatid nang mas malinaw ang mensahe at maiwasan ang hindi pagkakaunawaan
kakayahang istratedyik
