Microbiologie Flashcards
Adenoviridae
- klasse 1 dsDNA
- geen envelop
- icosahedral
- replicatie in nuclei
- 4 genera: Aviadenovirus (avian), mastadenovirus (zoogdier), atadenovirus (vertebraten), siadenovirus (amfibiën, vogel)
- ziekten:
- -> systemische en respiratoire ziekte hond
- -> systemische ziekte pluimvee
- bijzonderheid: antennes op kristalstructuur –> maakt ze minder stabiel, maar laat variatie toe
Asfaviridae
- klasse 1 dsDNA
- envelop
- icosahedral
- replicatie in cytoplasma (bijzonder)
- symptomen
- -> African swine fever
Herpesviridae
- klasse 1 dsDNA
- envelop
- hebben tegument
- icosahedral
- replicatie in nucleus
- labiel in omgeving
- 3 subfamilies: alpha (meeste problemen), beta, gamma (zie cursus)
- klinische ziekten:
- -> infectieuze bovine rhinotracheitis
- -> Aujeszky’s disease
- -> Equine rhinopneumonitis and equine herpesvirus abortion
- -> canine herpesvirus
- -> Feline viral rhinotracheitis
- -> Marek’s disease
Papillomaviridae
- klasse 1 dsDNA
- geen envelop
- icosahedral
- replicatie in nucleï
- belangrijk: zeer moeilijk te bestrijden, ook heel veel verschillende types door kruisreacties.
- een van de weinige virussen die huid kan infecteren
- ziekte:
- -> papillomas en fibropapillomas bij HD (wratten)
- -> bovine cutaneous papillomatosis
- -> equine sarcoid
Poxviridae
- klasse 1 dsDNA
- envelop
- replicatie in cytoplasma (bijzonder)
- beschermd tegen uitdrogen in omgeving door speciale eiwitten om membraan
- ziekte:
- -> huid lessions
- -> algemene infectie: cel-geassocieerde viraemia
Parvoviridae
- klasse 2 ssDNA
- geen envelop
- icosahedral
- replicatie in nucleus van delende cellen
- ziekten
- -> canine parvovirus
Circoviridae
- klasse 2 ssDNA
- geen envelop
- icosahedral
- replicatie in nucleus van delende cellen
- ziekten
- -> bij zowel dieren als planten
- -> Postweaning Multisystemic Wasting Syndrome (PMWS, porcine circovirus 2)
Reoviridae
- klasse 3 dsRNA
- geen envelop
- icosahedral
- replicatie in cytoplasma
- 3 genera die veterinair belangrijk zijn:
- -> Orthoreovirus: arthritis en tenosynovitis bij pluimvee
- -> rotavirus: enteritis bij neonatale boerderijdieren
- -> orbivirus: arthropod-born infectie die African horse sickness veroorzaakt bij paarden en blauwtong bij schapen en andere HD en wilde herk.
Birnaviridae
- klasse 3 dsRNA
- geen envelop
- icosahedral
- replicatie in cytoplasma
- 2 veterinair belangrijke virussen
- -> Avibirnavirus: infectie bursa kippen (infectious bursal disease virus)
- -> aquabirnavirus: infectieuze pancreas necrose bij salmonids
Orthomyxoviridae
- klasse 5 (-) ssRNA
- envelop
- helical nucleocapsid en sferische tot pleomorfe morfologie
- replicatie in nucleus
- ziekte:
- -> vnl griep
Paramyxoviridae
- klasse 5 (-)ssRNA
- envelop
- pleomorf
- replicatie in cytoplasma
- subfamilies Paramyxovirinae en Pneumovirinae verdeeld in 7 genera, welke elk veterinair belangrijke virussen bevatten.
- ziekten:
- -> rinderpest, pest kleine Herk, canine distemper, Newcastle disease, respiratoire ziekten HD (bv. bRSV)
Rhabdoviridae
- klasse 5 (-)ssRNA
- envelop
- helical, rod-shaped morfologie
- replicatie in cytoplasma(?)
- ziekten:
- -> rabiës
- -> VSIV; Vesicular Stomatis Indiane Virus
- -> Bovine ephemeral fever virus
Bornaviridae
- klasse 5 (-)ssRNA
- envelop
- sferisch
- replicatie in nuclei van neurale cellen
- ziekten:
- -> Borna disease in vnl paarden ( = infectie CNS)
Bunyaviridae
- klasse 5 (-) ssRNA
- envelop
- replicatie in cytoplasma
- > 300 virussen, meerderheid via arthropoden
- 5 genera:
- -> Orthobunyavirus: virussen die congenitale defecten bij rund en schaap veroorzaken
- -> Phlebovirus: Rift Vally fever
- -> Nairovirus: Nairobi sheep disease
- -> hantavirus: virussen die haemorragic fever bij mens veroorzaken. knaagdier als reservoir
- -> Tospovirus: plantvirussen
Picornaviridae
- klasse 4 (+)ssRNA
- geen envelop
- icosahedral
- replicatie in cytoplasma
- genera die veterinair van belang zijn: Aphtovirus, enterovirus, teschovirus, erbovirus, cardiovirus, Tremovirus
- ziekten:
- -> Swine vesicular disease virus (enterovirus)
- Mond- en klauwzeer (Voet- en mondziekte virus (FMDV) behoort tot genus Aphtovirus)
Calicivirus
- klasse 4 (+) ssRNA
- geen envelop
- icosahedral
- replicatie in cytoplasma
- 4 genera
- -> Vesivirus: vesicular exanhema of Swine (mond en klauwzeer!) en Feline calicivirus infectie
- -> Lagovirus: rabbit haemorrhagic disease en Europese bruinhaar syndroom
- -> Norovirus en Sapovirus: humane calicivirus welke gastroenteritis veroorzaakt
Astroviridae
- klasse 4 (+) ssRNA
- geen envelop
- icosahedral
- replicatie in cytoplasma
- belangrijke virussen bij deze familie:
- -> Mamastrovirus: zelflimiterende gastroenteritis bij dier en mens
- -> Avastrovirus: erge infectie van aantal organen. Bij eend erge hepatitis
Coronaviridae
- klasse 4 (+) ssRNA
- envelop
- pleomorf
- replicatie in cytoplasma
- twee genera
–> Coronavirus (helical nucleocapsid)
–> Torovirus (tubulaire nucleocapsid) - voor veterinair belangrijke virussen zie cursus blz 58
- ziekten
–> Systemische ziekte bij cat
–> Enterische en systemische ziekte bij varken
–> respiratoire ziekte pluimvee
–> enterische ziekte rund
LET OP: virussen met envolop veroorzaken eigenlijk nooit enterische ziekte –> BEHALVE CORONAVIRUS
Arteriviridae
- klasse 4 (+) ssRNA
- envelop
- icosahedral
- replicatie in cytoplasma van macrofagen en endotheliale cellen
- ziekten:
- -> Equine virale arteritis
- -> Porcine reproductie and respiratory syndrome
Flaviviridae
- klasse 4 (+) ssRNA
- envelop (speciale vorm: thightly adherent)
- icosahedral
- replicatie in cytoplasma
- 2 genera veterinair belangrijk
- -> Flavivirus: transmissie via arhtropoden en veroorzaakt encephalitis
- -> pestivirus: transmissie direct of indirect en veroorzaakt boviene virale diarre, border disease en klassiek ‘Swine fever’
- ook zikavirus hoort hier bij
Togaviridae
- klasse 4 (+) ssRNA
- envelop
- icosahedral
- replicatie in cytoplasma
- twee genera
- -> Rubivirus: geen arthropode vector
- -> Alphavirus: arthropode vector, veroorzaakt oosterse Equine encephalitis, westerse Equine encephalitis, Venezolaanse Equine encephalitis
- Zoönose; zorgt bij mens voor ernstige cytolysis
Retroviridae
- klasse 6 ssRNA-RT
- envelop
- icosahdrale capsid omgeeft helicale nucleocapsid
- 7 genera
- -> lentivirus: immunodeficiënte ziekten (trage replicatie) zoals AIDS, feline immunodeficiëntie, Equine infectieuze anaemia, Maedi/visna
- -> spumavirus: cel vacuolisatie, geen ziekte
- -> 5 andere: neoplastische veranderingen
- retrovirus door reverse transcriptase kan RNA -> dsDNA maken –> wordt als provirus in genoom gastheer gebracht
- verschil tussen endogene en oncogene retrovirussen (zie p62)
Hepadnaviridae
- klasse 7 dsDNA-RT
- envelop
- sferisch
- replicatie maakt gebruik van RNA intermediate (dus verschillend van retrovirussen) –> klein stuk RNA dat gebruikt wordt als primer
- genus Avihepadnavirus –> vogel
- genus Orthohepadnavirus –> hepatitis B
Staphylococcus spp.
Phylum: Firmicutes eigenschappen: - gram (+) cocci - facultatief anaeroob - catalase positief (S. epidermidis) - coagulase positief (S. aureus, S. pseudointermedius)
Voorkomen:
- zoogdieren en vogels
- -> nasale ruimte, naso-farynx, huid (mastitis) en mucosale membranen
Virulentiefactoren:
- Coagulase
- streptkinase
- alpha toxine
- Epidermolytische toxines
- leukocidine
- proteïne A
Klinische infecties:
- mastitis (coagulase positieve staphylococci)
- -> opportunistische infectie
- bumblefoot (ulceratieve pododermatitis)
- -> gevogelte, S. aureus infectie door kleine wond op poot door harde ondergrond
- Porcine exsudative epidermitis
- -> S. hyicus produceert exfoliative toxine
- -> zwarte stoffige huid
Streptococcus spp.
Phylum: Firmicutes Eigenschappen: - gram (+) cocci in ketting - facultatief anaeroob - catalase (-) - NODIG: bloed of serum bij cultuurmedium
natuurlijke omgeving:
-mucosa van bovenste luchtwegen + lagere urogenitale stelsel
identificatie:
- hemolyse
- lancefield grouping
enkele voorbeelden:
- S. equi –> neusuitloop, zeer besmettelijk
- S. pyogenes –> pharyngitis)
- S. agalactiae
- S. suis –> zoonose, septicaemia en meningitis
- E. faecalis –> endocarditis bij kippen
- S. pneumoniae –> longontsteking
Corynebacterium spp.
phylum: actinobacteria
eigenschappen:
- gram (+) pleomorfe staven
- facultatief anaeroob
- verrijkte media nodig
- C. diphtheriae zeker kennen
natuurlijke omgeving:
- huid, mucosale membranen (nasofarynx), intestinale tractus mens en dier
Voorbeelden:
- C. Bovis –> subclinische mastitis
- C. renale –> cystitis en pyelonephritis (rund)
- C. diphtheriae –> bij mens, vorming pseudomembraan, toxine kan in bloed komen
Listeria spp.
Phylum: firmicutes
eigenschappen
- gram (+)
- optimale groei 30-37C, maar kan ook groeien bij 4C
- facultatief anaeroob (+10% CO2)
- FACULTATIEF intracellulair (L. monocytogenes)
natuurlijke omgeving:
- replicatie in omgeving
- diervoeding
- humane voeding (kaas, rauwe melk)
Virulentie factoren: - Lysteriolysin --> gaat fagosoom afbreken voordat lysosoom kan samenvoegen --> intracellulaire replicatie mogelijk Voorbeelden: - Listeriosis bij herkauwers: --> encephalitis, abortus, septicaemia - listeriosisbij mens --> zwangere vrouw: abortus, foetale schade --> verzwakte afweer --> meningitis
Erysipelothrix spp.
phylum: Firmicutes
eigenschappen:
- gram (+) kleine staven
- facultatief anaeroob
- groei grote range van temp en pH
- coagulase (+)
- catalase (-)
natuurlijke omgeving
- omgeving
- 50% bij gezonde biggen: E. rhusiopathiae in tonsillen, maar kan door stres in bloed komen
- ook gewoon voorkomend bij schaap, rund, paard, etc
- infectie door besmet water of voedsel, of huidwonden
ziekten E. rhusiopathiae:
- Swine erysipelas (vlekziekte)
- acute vorm:
- -> septicaemia, skinlesie
- chronische vorm
- -> endocarditis, polyarthritis, skinlesie
Bacillus spp.
phylum: firmicutes
eigenschappen:
- grote gram (+) staven
- produceren ENDOSPOREN
- aeroob of facultatief anaeroob
natuurlijke omgeving
- veelvoorkomend in omgeving (lucht, water, grond)
klinische infectie:
- B. anthracis –> miltvuur
- -> exotoxines
- -> 10% mortaliteit bij cutaneuze anthrax. 90% mortaliteit bij respiratoire anthrax
Clostridium spp.
Phylum: firmicutes
eigenschappen
- grote gram(+) staven
- produceren ENDOSPOREN
- anaeroob
natuurlijke omgeving
- saprophyten in aarde, zoetwater of marine sediment
klinische infectie: - C. botulinum --> botulisme - C. tetani --> tetanus - C. perfringens --> Gas gangrene (mens) - C. chauvoei --> blackleg ziekten goed uitgewerkt in aantekening --> zeker kennen!
Mycobacterium spp.
phylum: actinobacteria
eigenschappen
- zuurvast
- vormt geen sporen
- aeroob
- complexe ei-verrijkte medium nodig (Lowenstein-Jensen)
- trage groei (3w tot cultuur)
- kunnen zich verspreiden in heel het lichaam (ook hersenen)
natuurlijke omgeving:
- aarde, op vegetatie, water
- obligaat pathogenen verspreiding via geínfecteerde dieren
- behouden viabiliteit in aarde en gedroogde faeces voor maanden
klinisch:
- M. bovis –> respiratoire uitscheidng, faeces, melk, urine, zaad
- M. avium subsp. paratuberculosis –> faeces
- M. tuberculosis –> respiratoire uitscheiding
- -> vorming granuloma in longen (zie aantekeningen) –> latent mogelijk
Johne’s disease (paratuberculose)
- M. avium spp paratuberculosis
- -> chronisce diarree, LG verlies
Enterobacteriaceae
phylum: proteobacteria
eigenschappen:
- gram (-) staven
- facultatief anaeroob
- fermentatie glucose, reductie nitraat naar nitriet
- catalase (+)
- oxidase (-)
- colifomre bacteriën = fermenteren lactose (E. coli, Klebsiella, Enterobacter)
natuurlijke omgeving:
- wijdverspreid, aarde, watr, planten, intestines dier en mens
voorbeelden:
- grote enterische en systemische pathogenen:
- -> Escherichia coli
- -> Salmonella
- Opportunistische pathogenen
- -> Enterobacter
Serotypering E. coli
- virulentiefactoren bepalen of goede of slechte E.coli (zit klein verschil tussen)
zie kaartje over Escherichia coli
Enterobacteriaceae: Escherischia coli
natuurlijke omgeving:
- dikke en achterste deel dunne darm van zoogdieren
- grotere hoeveelheden bij carnivoren en omnivoren ivm herbivoren
Predispositie factoren:
- blootstelling aan neonaten
- hygiëne
- intensieve houderij
Classificatie:
- EPEC = enteropathogenische E.coli
- EHEC = Enterohemorrhagic E.coli ( ook wel Shiga toxine producerende E.coli (STEC))
- ETEC = enterotoxigenic E. coli
Shigatoxigneische E. coli (EHEC) –> slingerziekte –> door toxine gaat bloedvat kapot –> vochtverlies –> dieren liggen met gespreide benen op grond
ETEC zorgt voor waterige diarree door vorming van cAMP en cGMP ui ATP en GTP (zie aantekeningen)
Pseudomonas & Burkholderia
Phylum: Proteobacteria
eigenschappen:
- gram (-) staven
- obligaat aeroob (want zitten in long)
- fermenteren GEEN glucose
Natuurlijke omgeving:
- water, aarde, op planten
- opportunistische pathogeen
- predilectie voor waterige omgeving
Virulentie factoren:
- Alginate-biofilm
- elastase –> schade weefsel long en bloedvaten
- siderophores (pyoverdin, pyocyanin) –> ijzer opname –> zorgen voor geel-groene kleur
Klinisch Pseudomonas
- otitis externa
- respiratoire infectie
Klinisch Burkholderia malei
- virulentiefactoren
- -> biofilm
- zelfde als pseudomonas; veroorzaakt droes bij paarden
- te zien: hoge koorts, longontsteking, neusloop
- long- en huidvorm
Actinobacillus
phylum: proteobacteria
eigenschappen:
- gram (-)
- complex nitritionele behoeften –> 5-10% CO2, dus verrijkte voedingsbron nodig
natuurlijke omgeving:
- mucosale membranen van bovenste luchtwegen en orale holte
klinisch:
- A. pleuropneumoniae
- -> haemorrargisch, vnl bij varken heel besmettelijk en meestal fataal. Opvulling met vloeistof van longen
- A. equuli subsp. equuli
- -> sleepy foal disease
bij beide septicaemia
Francisella tularensis
phylum: proteobacteria
eigenschappen:
- gram (-)
- zoönose
- reservoir: konijnen
- gastheer: mens
- vector: teken
- groeit slecht –> verrijkte bodem nodig (bloed agar)
natuurlijke omgeving:
- veel in natuur, vnl in noordelijke hemisfeer
klinisch:
- kan ingeademd worden –> geeft een soort van longontsteking (pneumonie)
Bordetella species
phylum: Proteobacteria
eigenschappen
- gram (-)
voorkomen:
- mucosale membranen en bovenste luchtwegen
zeker kennen:
- typisch in luchtwegen en kan bij mensen longziekten veroorzaken
klinisch:
- B. bronchiseptica –> respiratorie ziekten zoogdieren, vogels
- B. pertussis –> KINKHOEST (vaccinatie)
Brucella species
phylum: proteobacteria
eigenschappen
- gram(-)
- obligaat aerob
- intracellulaire pathogenen (groei intracellulair)
voorkomen:
- vnl in reproductieve organen
klinisch:
- B. abortus –> bovine brucellose –> abortus
- B. suis –> varkens brucellose –> abortus
Campylobacter en Helicobacter
phylum: proteobacteria
eigenschappen
- gram(-) staven, boogvormig
- microaerofiel
Voorkomen:
- intestinaal
klinisch:
- C. jejuni –> enteritis hond
- H. pylori –> maagulcers mens
- -> maakt Urease aan –> zet ureum om in ammoniak en bicarbonaat –> NH3 waardoor pH stijgt –> rond bacteriën dus neutrale pH
Spirochaetes
Phylum: spirochaetes
eigenschappen:
- gram (-)
- spiraal motiliteit via endoflagella
Borrelia species
- transmissie via artropoden
- veroorzaken systemische infectie
- B. burgdorferi –> ziekte van Lyme
- -> typisch: rode krinen, kan overgang tot aan de knie –> arthritis
Mycoplasmas
phylum: firmicutes
eigenscappen:
- klein (0,2-0,8 micro m), pleomorf –> geen celwand, bevatten sterolen in celmembraan
- op agar te zien als gebakken ei
voorkomen:
- mucosale oppervlakte conjunctiva, nasale ruimte
klinische infectie:
- Mycoplasma hyopneumoniae
- respiratoire infectie her. varken, pluimvee
Chlamydia
phylum: Chlamydiae
eigenschappen:
- klein (0,2 micro m)
- geen peptidoglycaan
- twee membranen
- OBLIGAAT intracellulair
voorkomen:
- gastrointestinale tractus
- 2 vormen:
–> elementair lichaam (klein) –> infectie en extracellulair
–> retculair lichaam (groot) –> replicatie en intracellulair
klinisch:
- ziekte respiratoir, enterisch, reproductie organen
- C. trachomatis (SOA)
