Leki przeciwnowotworowe Flashcards
Działania niepożądane cytostatyków
uszkodzenie szpiku (czasem stosowane do immunosupresji), mucositis, uszkodzenie mieszków włosowych, wątroby, nerek, gonad, upośledzenie gojenia ran, wzrostu u dzieci,
- zespół rozpadu neo (hiper: K, P, mocznik; hipo: Ca; niewydolność nerek)
- zespół ANE, neo wtórne
Opornośćw wyniku inaktywacji leku
Na CYTARABINĘ, MERKAPTOPURYNĘ I METOTREKSAT
Grupy zaliczane do cytostatyków
leki alkilujące, antymetabolity, antybiotyki p/neo, pochodne epipodofilotoksyny, pochodne barwnika różyczkowego, taksany (taksoidy), pochodne kamptotecyny
Cytostatyki działające w fazie S
antymetabolity
cytostatyki działające w fazie G2
epipodofilotoksyny, pochodne kamptotecyny
cytostatyki działające w fazie M
taksoidy, alkaloidy barwnika różyczkowego
Podgrupy leków alkilujących
pochodne iperytu azotowego, pochodne nitrozomocznika, pochodne platyny, inne
Pochodne iperytu azotowego
CHLORMETYNA (MECHLORETAMINA, NITROGRANULOGEN), ESTRAMUSTYNA, BENDAMUSTYNA, CYKLOFOSFAMID, IFOSFAMID, TROFOSFAMID, CHLORAMBUCYL, MELFALAN
CHLORMETYNA (MECHLORETAMINA, NITROGRANULOGEN)
- w ziarnicy złośliwej (MOPP)
ESTRAMUSTYNA
- połączenie CHLORMETYNY I estrogenu
- w: raku prostaty
- głównie hamowanie funkcji mikrotubul
BENDAMUSTYNA
w: ziarnicy złośliwej, szpiczaku mnogim i przewlekłej białaczce limfocytowej
CYKLOFOSFAMID (podobnie IFOSFAMID, TROFOSFAMID)
- w: białaczkach i guzach litych, czasem do immunosupresji
- P-450 –> aktywny metabolit –> cytotoksyczna AKROLEINA
- niepożądane: krwotoczne zapalenie pęcherza (nawadnianie, diuretyki, MESNA I N-ACETYLOCYSTEINA - donory -SH)
CHLORAMBUCYL
w: chłoniakach i przewlekłej białaczce limfatycznej
MELFALAN
W: szpiczaku plazmocytowym i raku jajnika
Pochodne nitrozomocznika
LO-, FOTE-, SE-, KAR- MUSTYNA
STREPTOZOTOCYNA
LOMUSTYNY
duża lipofilność –> leczenie guzów OUN
STREPTOZOTOCYNA
-kumulacja w kom. B trzustki –> leczenie guzów trzustki wydzelających insulinę
Pochodne platyny
CIS-, KARBO-, OKSALI-, NEDA-, HEPTA-, LOBA-PLATYN
CISPLATYNA
- w: guzach litych (płuca, pęcherz, jajnik
- z: BLEOMYCYNĄ i WINBLASTYNĄ/ETOPOZYDEM - nienasieniakowe guzy jąder
- niepożądane: PP, uszkodzenie nerek (nawadnianie, AMIFOSTYNA - wychwytywana tylko przez kom. zdrowe), ototoksyczność, neurotoksyczność
OKSALIPLATYNA
- gdy oporność na inne
- z 5-FU i LEUKOWORYNĄ w przerzutującym raku okrężnicy
- niepożądane: czuciowa neuropatia obwodowa (nadwrażliwość na zimno)
Inne leki alkilujące
BUSULFAN, TREOSULFAN, PROKARBAZYNA, DAKARBAZYNA, ALTRETAMINA, TEMOZOLOMID, TIOTEPA
BUSULFAN I TREOSULFAN
- rzadko, w megadawkach do zniszczenia szpiku
- niepożądane: mielosupresja, PP, zapalenie błon śluzowych, ciemne przebarwienia skóry (odwracalne), zwłóknienie płuc, okluzyjna choroba żż. wątrobowych
PROKARBAZYNA
- w: ziarnicy złośliwej (MOPP), chłoniakach nieziarniczych i guzach OUN
- niepożądane: wysypki, zaburzenia neurologiczne, anemia hemolityczna
DAKARBAZYNA
- w ziarnicy złośliwej, czarniaku i guzach tk. miękkich
- niepożądane: źle rokujące uszkodzenie wątroby
ALTRETAMINA
w: opornych na leczenie rakach jajnika
TEMOZOLOMID
- w: glejakach
TIOTEPA
- ogólnie: rak sutka i rak jajnika
- miejscowo: do jam ciała i do pęcherza
Antymetabolity
- swoiste dla fazy S
Podgrupy antymetabolitów
- kwasu foliowego
- puryn
- pirymidyn
Antymetabolity kwasu foliowego
- METOTREKSAT, PRALATREKSAT, PEMETREKSED, RALTYTREKSED
- w: wielu neo układu białokrwinkowego i guzów litych
PEMETREKSED
- w: międzybłoniaku opłucnej i niedrobnokom. raku płuc
Mniejsze dawki METOTREKSATU
- w: immunosupresji
Działania niepożądane antymetabolitów kwasu foliowego
mielosupresja, mucositis, uszkodzenie płuc i wątroby, uszkodzenie cewek nerkowych (precypitacja)
- gdy duże dawki –> stosować KWAS FOLINOWY (LEUKOWORYNĘ)
Antymetabolity puryn
MERKAPTOPURYNA, TIOGUANINA, FLUDARABINA, KLADRYBINA, BLOFARABINA, DEOKSYKOFORMYCYNA (PENTOSTATYNA)
MERKAPTOPURYNA
- metabolizowana przez HGPRT –> metabolit hamuje ten enzym
- w: białaczkach
- metabolizowana przez oksydazę ksantynową –> gdy z ALLOPURYNOLEM –> zmniejszyć dawkę o 75%
TIOGUANINA
- do aktywnych metabolitów –> zahamowanie powstawania puryn
- w: ostrych białaczkach i przewlekłej białaczce szpikowej
- synergistycznie z cytarabiną
FLUDARABINA, KLADRYBINA, KLOFARABINA
- ich metabolit hamuje replikację DNA
FLUDARABINA
- w: przewlekłej białaczce limfatycznej i chłoniakach nieziarniczych
KLADRYBINA
w: białaczce włochatokomórkowej
KLOFARABINA
W: ostrej białaczce limfoblastycznej u dzieci i młodzieży
DEOKSYKOFORMYCYNA (PENTASTATYNA)
- inhibitor deaminazy adenozyny, zaburza metabolizm puryn w limfocytach T
- w białaczce włochatokomórkowej, nawrotach przewlekłej białaczki limfatycznej, reakcji przeszczep przeciw biorcy
Antymetabolity pirymidyn
5-FLUOROURACYL, KAPECYTABINA, CYTARABINA, GEMCYTABINA
5-FU
- i.v. w raku okrężnicy
- miejscowo w raku skóry
- niepożądane: PP, zespół ręka-stopa (bolesny rumień dłoni i stóp ze złuszczaniem)
KAPECYTABINA
- prolek, przekształcany do 5-FU w tk. neo
- doustnie w zaawansowanym raku sutka (z DOCETAKSELEM
- w monoterapii raka okrężnicy
- niepożądane: głównie zespół ręka-stopa i biegunka
CYTARABINA
- w: ostrych białaczkach i chłoniakach nieziarniczych
- nie do guzów litych
- niepożądane: skórne, z. grypopodobny, zapalenie spojówek, ataksja móżdżkowa, ostry obrzęk płuc, leucoencephalitis
GEMCYTABINA
- w: raku trzustki, niedrobnokom. raku płuc, pęcherza, chłoniaków nieziarniczych
- niepożądane: PP, skórne
Antybiotyki przeciwnowotworowe
- ANTRACYKLINY (RUBICYNY), INNE (BLEOMYCYNA, MITOMYCYNA, DAKTYNOMYCYNA, PLIKAMYCYNA)
- fazowo swoiste - najsilniej w fazach S i G2/M
DOKSO- (ADRIAMYCYNA), DAUNO-, IDA-, EPI-, AKLA- RUBICYNA - działania niepożądane ANTRACYKLN
- mielosupresja, mucositis, łysienie, hiperpigmentacja paznokci, wzrost aminotransferaz
- KARDIOTOKSYCZNOŚĆ
- ostra (po 2-3 dniach): przejściowa, arytmie, zapalenie serca, często bezobjawowa
- przewlekła: kardiomiopatia rozstrzeniowa
- -> mniejsza gdy preparaty liposomalne/ odpowiednie podawanie
DOKSORUBICYNA
- najczęściej używana
- w połączeniach
- w: guzach i białaczkach
DAUNORUBICYNA
- w: ostrej białaczce szpikowej
EPIRUBICYNA
- w: raku piersi i żołądka
DEKSRAZOKSAN
- chelatuje Fe
- i.v. 30 min przed antracyklinami
- spadek kardiotoksyczności ale także skuteczności leczenia
MITOKSANTRON
- –> pękanie DNA
- w: zaawansowanym raku prostaty, chłoniakach nieziarniczych, rakach piersi i ostrych białaczkach szpikowych
BLEOMYCYNA
- –> kompleks lek-Fe2+-DNA –> ROS–> fragmentacja DNA
- najsilniej w G2
- w: ziarnicy złośliwej, chłoniakach nieziarniczych, guzach terminalnych, guzach głowy i szyi, płaskokomórkowego raka szyjki macicy, skóry i sromu
- niepożądane: zwłókniające zapalenie płuc, pęcherze bleomycynowe, reakcje alergiczne
MITOMYCYNA
- działa we wszystkich fazach
- w raku odbytu (z radio i 5-FU), szyjki macicy, żołądka, trzustki, piersi i pęcherza (miejscowo)
DAKTYNOMYCYNA
- łączenie z DNA –> zahamowanie polimerazy RNA
- w: neo wieku dziecięcego (guz Wilmsa, rhabdomyosarcoma, guz Ewingaa), guzach germinalnych i zaśniadzie groniastym
PLIKAMYCYNA (MITRAMYCYNA)
- w: raku jąder i przerzutach osteolitycznych do kości
- niepożądane: hipokalcemia (dlatego w hiperkalcemii przy przerzutach)
Pochodne epipodofilotoksyny (ona tylko zewnętrznie w HPV)
ETOPOZYD, TENIPOZYD
ETOPOZYD, TENIPOZYD
- hamowanie topoizomerazy II –> zaburzenie replikacji, pękanie DNA
- zatrzymanie cyklu w S/G2
- w neo: jądra, jajnika, płuc i układu chłonnego
- niepożądane:
Pochodne alkaloidów barwnika różyczkowego
WINBLASTYNA, WINKRYSTYNA, WINORELBINA
- hamowanie działanie wrzeciona mitotycznego –> neurotoksycznosc (zwłaszcza WINKRYSTYNA)