Lecture 1

Question 1

ӨС дахь нэгж хоорондын холбоо хамаарлыг визуаль байдлаар илэрхийлэх арга. ERD-үүдийг
өгөгдлийн сан хөгжүүлэлтийн загварчлалын шатанд ашигладаг.

Answer 1

Entity Relationship Diagram

Question 2

Тодорхой үйлдлийг (insert, update, delete гэх мэт) гүйцэтгэхэд автоматаар гүйцэтгэгдэх/ажиллах ӨС-ийн обьект.

Answer 2

Trigger

Question 3

Мэдээллийн сан дахь
хязгаарлалт, дүрэм, баталгаажуулалтаар хэрэгжих ба энэ нь өгөгдлийн нарийвчлал, тогтвортой, найдвартай байдал.

Answer 3

Өгөгдлийн бүрэн бүтэн байдал

Question 4

Компьютерт цахим хэлбэрээр хадгалагддаг
бүтэцлэгдсэн мэдээлэл буюу зохион байгуулалттай өгөгдлийн багц

Answer 4

Өгөгдлийн сан

Question 5

• Бүтэцлэгдсэн/Загварчлагдсан хүснэгт болон тэдгээрийн уялдаа
  холбоонууд дээр тулгууралсан
• SQL (Structured Query Language) ашигладаг.

Answer 5

Relational Database

Question 6

• Бүтэцлэгдээгүй өгөгдөлд зориулагдсан, баганан бус/хэвтээ чиглэлээр
  өгөгдлийг илэрхийлдэг.
• Төрөл:Документ (MongoDB), key-value/түлхүүр-утга (Redis), Граф(Neo4j).

Answer 6

NoSQL Database

Question 7

• Үүлэн технологи бүхий дэд бүтцэд байршуулсан өгөгдлийн сан
• Amazon RDS, Google Firestore

Answer 7

Cloud Database

Question 8

Өгөгдлийн санг ашигласанаар…

Answer 8

• Мэдээллийг үр дүнтэй хадгалах, сэргээх.
• Олон хэрэглэгчийн нэгэн зэрэг нэвтрэх боломж бүрдүүлэх.
• Өгөгдлийн бүрэн бүтэн байдал, аюулгүй байдал.
• Нөөцлөх, сэргээх чадвар.

Question 9

Мод хэлбэрийн бүтэцтэй
эцэг-хүү бүхий холбоо хамааралтай загвар

Answer 9

Шаталсан загвар/Hierarchal Model

Question 10

Хүснэгтүүд нь
хоорондоо холбоо хамааралтай баганан бүтэц бүхий загвар

Answer 10

Relational Model

Question 11

ОХ-тай төстэй
өгөгдөл нь обьект байдлаар илэрхийлэгддэг загвар.

Answer 11

Object Oriented Model

Question 12

Хэрэглэгчид, программууд өгөгдлийн сантай холбогдож
өгөгдлийг цуглуулах, дүн шинжилгээ хийх зэрэг боломж олгодог
програм хангамж юм.

Answer 12

DBMS буюу Database Management System

Question 13

DBMS нь дараах хэсгүүдээс бүрдэнэ.

Answer 13

• Data Definition Language (DDL) – Өгөгдөл тодорхойлох хэл
• Data Manipulation Language (DML) – Өгөгдөл боловсруулах хэл
• Query Processor – Асуулга боловсруулагч
• Transaction Management – Транзакшин менежмэнт
• Security and Access Control – Өгөгдлийн аюулгүй байдал, хандалтын
  хяналт

Question 14

SQL үндсэн үйлдлүүд дараах үйлдлээс бүтнэ.

Answer 14

• SELECT: ӨС-аас өгөгдөл хүлээн авах.
• INSERT: ӨС-д шинэ бичлэг нэмэх.
• UPDATE: Орчихсон байгаа бичлэгийн өөрчлөх.
• DELETE: Бичлэг устгах.
• CREATE: ӨС-ийн обьектийн үүсгэх

Question 15

Өгөгдөл нь …-д Relations (Tables) хэлбэрт зохион байгуулагдана

Answer 15

Relational Model

Question 16

Өгөгдлийн сангийн схемийг тодорхойлох тодорхойлолт

Answer 16

Data Definition Language (varchar, numeric гэх мэт)

Question 17

Language for accessing and updating the data organized by the appropriate data mode

Answer 17

Data Manipulation Language

Question 18

DML-ийн хоёр төрөл

Answer 18

• Procedural DML – хэрэглэгчээс ямар өгөгдөл хэрэгтэй, тэдгээр өгөгдлийг хэрхэн авахыг зааж
  өгөхийг шаарддаг.
• Declarative DML – хэрэглэгчээс тэдгээр өгөгдлийг хэрхэн авахыг заалгүйгээр ямар өгөгдөл
  шаардлагатайг зааж өгөхийг шаардах.

Question 19

ӨС-д Мөр, баганаар зохион байгуулагдсан холбогдох өгөгдлийн цуглуулга. Хүснэгтүүд нь холбоо хамааралт
өгөгдлийн санд нэгжүүд(entity) илэрхийлдэг.

Answer 19

Table/Хүснэгт

Question 20

Хүснэгт дэхь нэгжийг илэрхийлдэг, хүснэгт доторх өгөгдлийн холбоотой өгөгдлийн талбаруудын нэг.

Answer 20

Record/Бичлэг

Question 21

Normalization

Answer 21

Өгөгдлийн санг хоёр буюу түүнээс дээш хүснэгтэд хувааж, тэдгээрийн хоорондын хамаарлыг
тодорхойлох замаар илүүдэл, хамаарлыг багасгахын тулд өгөгдлийг зохион байгуулах үйл явц

Question 22

Denormalization

Answer 22

Асуулгын нарийн төвөгтэй байдлыг багасгахын тулд хүснэгтүүдийг нэгтгэх эсвэл өгөгдлийг
хуулбарлах замаар өгөгдлийн сангийн гүйцэтгэлийг оновчтой болгох үйл явц. Нормализаци нь хэвийн байдлын эсрэг юм.

Question 23

Schema

Answer 23

Өгөгдлийн санд дахь өгөгдлүүд хэрхэн зохоин байгуулагдахыг тодорхойлсон бүтцийн тойм. Схем нь хүснэгт, талбар,
холбоо хамаарал, тодогтмолуудыг багтаасан байна.

Question 24

Entity relationship diagram

Answer 24

ӨС дахь нэгж хоорондын холбоо хамаарлыг визуаль байдлаар илэрхийлэх арга. ERD-үүдийг
өгөгдлийн сан хөгжүүлэлтийн загварчлалын шатанд ашигладаг

Question 25

ӨС дахь өгөгдлийн нарийвчлал, бүрэн бүтэн байдлыг хангахад мөрдөгддөг дүрэм. Зарим нэг түгээмэл
хязгаарлалтууд нь primary keys, foreign keys, unique constraints, болон check хязгаарлалтууд.

Answer 25

Constraint

Question 26

ӨС ашигласанаар…

Answer 26

• Мэдээллийг үр дүнтэй хадгалах, сэргээх.
• Олон хэрэглэгчийн нэгэн зэрэг нэвтрэх боломж бүрдүүлэх.
• Өгөгдлийн бүрэн бүтэн байдал, аюулгүй байдал.
• Нөөцлөх, сэргээх чадвар.

Question 27

… загвар нь өгөгдлийн сангийн систем дэх
өгөгдлийг зохион байгуулах, хадгалах, удирдах суурь бүтэц юм.
Үүнийг анх 1970 онд Эдгар Ф.Кодд бий болгосон ба түүнээс хойш
MySQL, PostgreSQL, Oracle, Microsoft SQL Server зэрэг орчин
үеийн ихэнх мэдээллийн сангийн системүүдийн үндэс суурь
болсон.

Answer 27

Холбоо хамааралт загвар буюу relational model

Question 28

өгөгдлийн төрлийг дэлгэрэнгүй программд далдалдаг. … нь
аюулгүй байдлыг түвшинд зарим мэдээллийг нууцална

Answer 28

Харагдац/View

Question 29

Types of database architecture

Answer 29

Centralized, client-server, parallel databases, distributed databases

Question 30

Өгөгдлийн санг үүсгэх, устгах, өөрчлөх боломжийг тодорхой хяналт,
хандалттайгаар олгодог програм хангамжийг

Answer 30

өгөгдлийн санг удирдах систем гэнэ

Question 31

DDL

Answer 31

DDL буюу өгөгдлийн санг тодорхойлох хэлийг ашиглан өгөгдлийн санг үүсгэх

Question 32

DML

Answer 32

DML буюу өгөгдлийн санг удирдах хэлийг ашиглан өгөгдлийн санг удирдах

Question 33

DCL

Answer 33

DCL Өгөгдлийн санд тодорхой хяналттайгаар хандах