Kraljevine SHS i Jugoslavija

Question 1

Kraljevina SHS - ujedinjenje

Answer 1

1 decembra 1918. 28 predstavnila Narodnog vijeca donela dokument kralju aleksandru koji potom u beogradu proglasava Kraljevinu SHS

Question 2

Kraljevina SHS - teritorija (i sporazumi)

Answer 2

Teritorija: Slovenija, Dalmacija, Hrvatska, Slavonija, Vojvodina, Crna Gora, Srbija, BiH

Sporazumi sklopljeni na Versajskoj mirovnoj konferenciji: Trijanonski sa Ugarskom (SHS dobija Slavoniju, Vojvodinu, Hrvatsku) i Nejski sa Bugarsko, (teritorija i ratna otplata)

Question 3

Vlada SHS

Answer 3

Ministarski savet - predsednik Stojan Protic (radikal), potpredsednik Anton Krosac
MUP Svetozar Pribicevic
MSP Ante Trumbic
Sastavljena od predstavnika najznacajnijih stranaka
Ravnopravnost cirilicnog i latinicnog pisma
Ustav iz 1903. na snazi u svim podrucjima

Question 4

Ustavotvorna skupstina SHS

Answer 4

Izabrana na izborima 28. novembra 1920.

Izabrano 490 poslanika, najvise imaju demokrate, pa radikali, pa onda svi ostali

Question 5

Vidovdanski ustav

Answer 5

Donet 28. juna 1921.

• ustavna, parlamentarna, nasledna monarhija sa Karadjordjevicima na celu
• NS se bira opstim, tajnim, neposrednim glasanjem
• vlada ima izvrsnu vlast
• sudovi nezavisni i sudije se ne mogu menjati
• obavezna vojska i placanje poreza
• podela zemlje na 33 zupanije (na celu je veliki zupan), okruge, srezove i opstine iskljucivo prema geografskim i ekonomskim principima

Question 6

Narodna radikalna stranka (NRS)

Answer 6

Najstarija srpska stranka

Zalaze se za jedinstvo naroda, centralisticko uredjenje i ocuvanje srpskog imena

Question 7

Demokratska stranka

Answer 7

Okuplja Srbe, Hrvate i Slovence

Zalaze se za jedinstvo drzave i nacije i ideju socijalne pravde

Question 8

Hrvatska (radikalna) seljacka stranka

Answer 8

Predvodi je Stjepan Radic
Prerasla je u nacionalni pokret koji propagira hrvatsko pitanje
1925. se odrice republikanstva i postaje HSS

Question 9

Slovenacka ljudska stranka

Answer 9

Zalazu se za autonomiju slovenije, ali ne po cenu sukobljenja sa drugim strankama i kraljem

Question 10

Jugoslovenska muslimanska organizacija

Answer 10

Predstavljaju muslimane u BiH tj begove - zemljisne posednike
Teze ka autonomiji ali ne ka odvajanju od Beograda

Question 11

Komunisticka partija jugoslavije

Answer 11

Revolucionarna partija nastala od Socijalisticke radnicke partije Jugoslavije
Zbog nasilnistva i terorspistickih tendencija zabranjen im je rad Obznanom, ali i posle toga nastavljaju da deluju ilegalno.
Posle ubistva ministra spoljnih poslova Milorada Draskovica donosi se Zakon o zastiti javne bezbednosti i poretka cime su u potpunosti ugaseni
1928. na sastanku u Drezdenu opredeljuju se za rastavljanje Kraljevine SHS

Question 12

Jugoslovenska radikalna zajednica

Answer 12

Osniva je Milan Stojadinovic 1931.

Question 13

Kralj SHS

Answer 13

1921. Aleksandar Karadjordjevic postaje kralj
      Ozenjen je cerkom Rumunskog kralja Marijom, a kum njihovom detetu Petru je engleski kralj
      Njemu pripada zakonodavna vlast, on saziva zasedanja, ima pravo da raspusti skupstinu, jeste vrhovnj zapovednik oruzanih snaga

Question 14

Izbori i broj poslanika u SHS

Answer 14

Tajni: 21, 23, 25, 27 - sa kuglicama
Javni: 31, 35, 38
1920. najvise poslanika imaju demokrate
1921-1927 najvise imaju radikali

Question 15

Atentat u skupstini

Answer 15

Glavi razlog za nestabilnost SHS je sukob centralistickih i federalistickih interesa
Glavna licnost tu je bio Stjepan Radic iz HSSa koji je vredjao i napadao svoje politicke protivnike
Vrhunac toga je bio na 83. zasedanju skupstine kada je radikal Puniša Račić pucao na clanova HSSa i tesko ranio Stjepana Radica - time je gotov parlamentarizam u drzavi

Question 16

Sestojanuarska diktatura

Answer 16

Da bi olaksao tesku parlamentarnu situaciju u drzavi Aleksandar 1929. objavljuje Proklamaciju:

• ukinut vidovdanski ustav
• raspustena NS
• kralj preuzima celokupnu vlast (tj drzava prelazi iz ustavne parlamentarne monarhije u licni rezim (diktaturu))
• na celu vlade je Petar Zivkovic
• raspustaju se sve politicke stranke
• drzava menja ime u Kraljevina Jugoslavija (radi ojacavanja jugoslovenske ideje i tendencije)
• drzava podeljena na 9 banovina (sa banovima na celu) koje su dobile ime po rekama i deljene su iskljucivo po geografskim i ekonomskim principima
• cilj je bio disciplinovanje drzave, jacanje sigurnosti i slabljenje separitizma

Question 17

Novi ustav

Answer 17

U pitanju je oktroisani aka septembarski ustav donet 1931.

• uvedeno dvodomno narodno predstavnistvo (NS)
• uveden Senat cije clanove bira sam kralj
• politicko udruzivanje dozvoljeno jedino ako udruzenje ima odbore po celoj drzavi (nastaju jugoslovenska nacionalna stranka i jugoslovenska radikalna zajednica)

Question 18

Atentat na kralja

Answer 18

Uprkos njegovim merama i pokusajima, u Hrvatskoj i Makedoniji jaca separitizam
Nastaju nove stranke: Hrvatska stranka prava (Ante Pavelic) i VMRO koji, nakod odlaska u Italiju i Madjarsku, stvaraju ustasku organizaciju
Zajedno 9. oktobra 1934. u Marseju ubijaju kralja Aleksandra

Question 19

Namesnistvo

Answer 19

Vlada od 1934-1941, sastoji se od 3 clana: Pavle Karadjordjevic, Ivo Perovic (ban savske banovine) i Radenko Stankovic (senator)
Na izborima 35. je pobedila vladina lista, ali je zbog nepravilnosti i smenjena do tad prisutna vlada Bogoljuba Jevtica i novu vladu formira Milan Stojadinovic

Question 20

Vlada Milana Stojadinovica

Answer 20

Osnovao je Jugoslovensku radikalnu zajednicu
Tezio je da odrzi neutralan status i polozaj Jugoslavije - povecao izvoz u Nemacku, izmirio se sa Italijom, bio priznat od strane Francuske i Velike Britanije, 1938. se sastavio sa Hitlerom u Berlinu
Opozcija, zajedno sa SPCom, trazi ukidanje ustava iz 1931. zbog potpusivanja Konkordata (priznanja katolicke vere na teritoriji Jugoslavije)
Na izborima 1938. je pobedio Udruzenje opozicije za 250k glasova, i sastavio je vladu koja je kratko trajala
Posle njega 1939. vladu sastavlja Dragisa Cvetkovic radi sklapanja sporazuma sa Hrvatskom

Question 21

Banovina hrvatska

Answer 21

1939. sporazumom Cvetkovic-Macek je reseno hrvatsko pitanje - nastaje Banovina Hrvatska
      Teritorija: Savska i Primorska banovina, Derventa, Gradacac, Travnik, Fojnica, Brcko, Dubrovnik, Sid, Ilok.
      Ona ima autonomiju uprave, finansija i prosvete i autonomna je u okviru Kraljevine Jugoslavije, ali centralna vlast zadrzava vlast nad spoljnom politikom i vojskom.
      Prvi ban je Iva Subasic
      Bila je okrenuta prema Nemackoj i Italiji (kao i Stojadinovic)