Kernwoorden/begrippen volledige cursus Flashcards
Hoplieten
zij die hun eigen uitrusting kunnen veroorloven (de krijgers van de griekse staten, maar ook de elite)
Mediër
vijand van het griekse volk, “evenwaardig” als de Perzen
Toe-eigening van klassieke mythologie door Christendom
interpretatio christiana
de ‘leer’ van menselijke gelaatstrekken
frenologie
1823-1847 british museum klassieke inspiratie
gendergeschiedenis
de studie naar hoe het sekseverschil in het verleden
cultureel en sociaal werd vormgegeven
seksepatronen
Vaak werden seksepatronen immers verbonden met binaire regels, codes en gedragingen: wat voor de man gold, gold niet voor de vrouw, en ook omgekeerd.
genderpatronen
Beetje zelfde als seksepatronen
gendering
het maken van (binaire) codes over mannen en vrouwen
normatief
voorschrijven (het wordt als norm opgenomen)
othering
het afstand nemen van of het ‘anders’ maken van ‘de andere’ om zich een eigen identiteit toe te eigenen (gebruikt tegen andere volkeren maar ook tegenover vrouwen)
Griekse term voor moed
Andreia (letterlijk mannelijkheid) cfr virtus in latijns
term voor ‘liefhebben van een jongen’
pederastie; oudere man als erastes en de jongen als eromenos
luxe-escort (los van concubines)
Hetaire/hetaere
vrouwenhaat
misogynie
een slechte vrouw of “mee-eter”
parasiet (term gebruikt door Hesiodus
het volgen van de culturele en sociale normen
confirmering (bv de gendercodes)
gelijkwettigheid, ‘burgers’ gelijk voor de wet
isonomie
docenten van de politiek
sofisten (hielpen met de kunst van spreken en overtuigend praten
instrumentaliseren
(als instrument) gebruiken van (verwijzingen naar) het verleden als deel van herinneringscultuur
toegangspoort van Akropolis in Athene
Propyleeën (men kan Salamis zien vanop de bovenste trappen)
Particratie
autocratie
technocratie
extremisme
populisme
voor de hele Griekse wereld
panhelleens
proza
in essentie verschillend van de goddelijke woorden van dichters
subjectivisme
(= niets bestaat zonder de mens: door zijn waarneming maakt hij de werkelijkheid)
kritisch
oordeelkundig
Humanisten
rationele, filosofischere denkers, geloven niet in dogma/religie (opgekomen rond 14de eeuw) grote van van Klassieke oudheid
Klassieke oudheid
historische periode van 800 v.C. tot 500 vooral focus om Grieken en Romeinen (mediteraanse gebied)
Historische periodisering
het opdelen van de geschiedenis in periodes (KO, middeleeuwen, etc)
Interpretatio christinia
plooien van (griekse) cultuur naar de wil en inzichten van het christendom (bv Odysseus als model voor goede Christen, weerstond sirenen roep)
Odysseus
de draad van Ariadne
Voor het Labyrint uit te komen
Arabische omweg
benaming die slaat op het overbrengen of recupereren van Griekse filosofie en wetenschap door de Arabische geleerden nadat die verloren was gegaan in Europa zelf. (onderandere de werken van Aristoteles)
Slag bij de Issus
Olympische spelen
Dareios III
Phillippos II
Alexander’s dad …
Fenicische havenstad in huidig Syrië
Tyrus
Buit
in context van Makedoniërs
orakel
Zeus-Ammon
Thracië
locatie kennen en meer rond het volk wss
Perzen
Doorslaggevende overwinning tegen de perzen (Dareios zelf)
Slag bij Gaugamela
Olynthos
Eerste (perzische) vrouw van Alexander
Roxane
anti-makedoniër die uiteindelijk moet vluchten en zelfmoord pleegt nadat democratie in Griekse poleis wordt vervangen door oligarchie (door Antiginoden)
Demosthenes
Vernietiging van het koninklijk paleis in Persepolis
Als antwoord op de vernieling van Athene door de Perzen (meer dan een eeuw vroeger)
zelfbestuur
autonomie
wij-zijdenken(verzwegen op dia 50 H8)
Isokrates
De opvolgers van Alexander waren dit
Krijgsheren (of warlords)
barbaren
keerpunt veldslag van Makedonië tegen griekse stadstaten (tegen Athene en Thebe)
slag bij Chaeroneia
samenwerking tussen alle griekse poleis (behalve Sparta) en Makedonië
Korinthische Bond 337v.C. opgericht
Gemeenschappelijke vrede
Alexander III / Alexander de Grote
Bactrië
statement van Alexander nadat geruchten over zijn dood juichelijk onthaald worden in Thebe en Athene
Vernietiging van Thebe
Aristoteles
Judea (of het (konink)rijk van de joden)
technocraten
dynastie die Makedonische deel van Alexander zijn rijk bestuurde
Antigoniden (Antigonos I)
Eerste overwinning van Alexander op de Perzen
slag bij de Granicus (klein-azie bij Troje)
absolute macht bij 1 of kleine groep personen
despotisme
democratie
Papyrus (rollen)
Oligarchie
Perkament
luxeproduct (hoe en waar gemaakt?)
kelten/galaten
Geograaf en wiskundige (berekende aardomtrek & algoritme voor priemgetallen)
Eratosthenes
Ptolemaios / Ptolemaios I
eerste leider van de egyptische dynastie na Alexander de grote
wiskundige in hellenistische periode
Euklides
de dynastie na Ptolemaios
Ptolemaeën
Astronoom en wiskundige die heliocentrisch model ‘bedacht’
Aristarchos
Bureaucratie
model waar de zon centraal staat in het sterrenstelsel?
heliocentrisme
Renaissance
wedergeboorte, hernieuwde interesse in klassieke oudheid (letteren als kunsten)
Befaamde Venetiaanse Drukker uit de 15de eeuw
Manutius, publiceerde de Ilias
Italiaanse artistiek genie die Bacchus in beeld bracht op basis van enkele woorden
Michelangelo
Griekse beeldhouwer, maakte een beeld van Bacchus dat Michelangelo inspireerde
Praxiteles (4de eeuw v.C.
neoclassicisme
artistieke stroming met de puurheid van de aniteken
De leer van 4 dominante lichaamssapen en hoe mensen te genezen
humorenleer
Spaanse humanist dat vrouwen als inferieure wezens zag van nature geschikter voor huishoudelijke taken
Luis VIVES
zweedse wetenschappen die de 4 mensensoorten voorstelde met natuurlijk eigenschappen ook gebaseerd op humorenleer
carl LINNAEUS
Doos van Pandora
Leer waar menselijke temperamenten verbonden worden met uiterlijke kenmerken
fysiognomiek
zwitserse filosoof dat fysiognomiek ontwikkelde
johann Kaspar LAVATER
inzicht van oude grieken over “mooi en goed” tegenover “lelijk en slecht)
Kalokagathia
Leer van de menselijke gelaatstrekken (BS)
frenologie
“wetenschapper” die bijdrage deed aan frenologie op basis van Kalokagathia
Peter CAMPER
voorliefde voor Oude grieken ontstaan of toch populair in 18de eeuw
filhellenisme
scholing tijdens industrialisering voor de elite gebaseerd op KO
Klassieke humaniora
Franse historieschilder die “Slag bij Thermpylae§” schilderde in het neoclassicisme tijdperk
Jean-Louis DAVID
Historisch (grieks) erfgoed in het britisch museum
Elgin Marbles§
Belangrijke/bekendste tempel van KO op de Akropolis
Parthenon§
Term voor grote fascinatie in de geschiedenis, nood om op foto te staan en periode in 19de eeuw
historische sensatie
bezieler van de Olympische spelen die eigenlijk gewoon pedagoog was
Piere DE COUBERTIN
griekse term “goede genen” die leer werd in 20de eeuw
eugenetica
cineaste die propagande films maakte voor de nazi’s waaronder die over athleten in Griekse poses
leni RIEFENSTAHL
term voor overgebleven historische cultuur van een land
erfgoed
de transcriptie van de Griekse uitdrukking ‘kom ze maar halen’
Molon Labe
De streek rond Sparta waar de Lambda is op gebaseerd
Laconië
Benaming voor groepen in Europa die zich verzetten tegen immigratie en graag de Lambda gebruiken als symbool
identitaire bewegingen
griekse term gebruikt voor vreemde vorlkeren met een gebrek aan cultuur
barbaren
framing
gebruikt om conflicten te plaatsen in tegenstellingen?
andere term voor GESCHIEDSCHRIJVING
historiografie
Griekse muze van Geschiedschrijving
(huis van) Kleio
geschiedkundigen die focussen op taal en cultuur van KO)
classici
Beschaving op Kreta voor KO
Minoïsche beschaving
Beschaving op griekse vastenland en Egeische ruimte voor KO
Mykeense beschaving
term voor samenwerken vercshillende delen van onderzoekswetenschap
interdisciplinariteit
schip uit 14de eeuw v.c waar veel connectiviteit is ontdekt in de mediterrane wereld
schip van Uluburun*
Britse Archeoloog die resten van knossos blootlegde (en meteen verklaarde dat het paleis van Minos was)
Arthur EVANS
oud schrift vermoedelijke gebruikt tijdens de Minoïsche beschaving
lineair A
Vriend van Gilgamesj, even beeld van Patrokles voor Achilles
Enkidu
Woordkunstenaars die epen (meervoud van epos) mondeling opvoeren
Rapsoden
soort geheugensteun dat BARDEN gebruikten waarbij een vast adjectief werd toegevoegd aan bv een eigen naam
epitheton (letterlijk ‘erbij geplaatst’)
Neerschrijven van orale verhalen
optekening
volledige familie die ontstapte uit Troje volgens de oorsprongsmythe van Vergilius/Augustus
Aeneas met zijn vader Anchises en zijn zoon Ascanius
De discussie wie Ilias en Odyssee nu echt gemaakt heeft
Homerische kwestie
goddelijke status toegewezen krijgen
apotheose
Ottomaanse sultan die een bepaalde stad innam in 1453
Mhemet II => inname van Constantinopel
Ottomaan aan basis van moderne turkije en hun vierdelige nationale geschiedenis (startend in Troje)
Atatürk
oud schrift vermoedelijke gebruikt tijdens de Mykeense beschaving
lineair B
duitse rijke amateurarcheoloog die plaatsen blootlegde in Kreta
Schliemann
oude stad waar restanten van Troje I - X
Hissarlik
naam van schat die Schliemann aan zijn vrouw hangde
Schat van Priamos
verschillen in sociale status
sociale stratificatie of gelaagdheid
meest “elitaire” discipline in de oude olympische spelen
wagenrennen (door het feit dat paarden enkel voor rijken zijn)
Polis
term voor de griekse stadstaat, maar is eigenlijk beter om het een burgerstaat te noemen. Heeft ook een ruimtelijke betekenis
plaats waar politieke beslissingen werden genomen in griekse polis
agora
gevleugeld paard paard geboren uit bloed van onthoofde medusa (door Perseus)
Pegasus
verhalen gelinkt aan de start van een polis
ontstaansmythen
verhalen over start van Griekse kolonies door allerhande schrijvers
stichtingsverhalen
oosterse taal die ook invloed had op Griekse cultuur
beeldtaal (wezens en motieven met een betekenis zoals sirenen en griffioenen
denker uit klein-Azië die aan de wieg stond van Griekse filosofie en wetenschap
Thales van Milete*
Naam voor de invloed op de Grieken van het Oosten evenals Egypte
oriëntaliserende invloed
Griek die uitvoering beschreef hoe de Griekse wereld eruitzag verspreid over 3 contintenten
Hekataios van Milete
andere term voor “othering”
etnocentrisch
Griekse woord voor huisgezin, landgoedbedrijf
Oikos (economie is hiervan afgeleid)
griekse term voor vrije tijd
scholè
Griekse schrijver die “werken en dagen” schreef, keek neer op handenarbeid en voorstander van slaven bezitten en tot slaaf gemaakten
Hesiodos
Elitaire literatuur dat neerkijkt op (handen)arbeid
Hesiodos
naam en producten die hoofdzakelijke consumptie waren in de KO bij het meditterane klimaat
triade van de klassieke keuken: (olijven, druiven, graan)
tot besluiten komen na verzameln en analyseren van data
extrapolaties
benaming van opbrengstcijfer bij landbouw (graan) bv 1:3 of 1:7
yield ratio
samenleveving die produceert in eerste instantie om zichzelf genoeg te kunnen voeden
subsistentiesamenleving
zelfvoorzienend, zelfredzaamheid?
autarkie
benaming voor sociale klasse die opkwam door geldeconomie
nouveaux riches (staan buiten traditionele elite)
huwen buiten de eigen sociale groep
exogamie
term van Aristoteles over wat een (mannelijk) mens is en nodig heeft om tot recht te komen
politiek wezen
term voor regering van de besten
aristocratie
de tirannendoders
Harmodios en Aristogeiton
De andere geschiedschrijver buiten Herodotos
Thoukydides
term voor gelijkwettigheid
isonomie
letterlijk ‘zij die er ook nog woonden’ die niet mochten deelnemen aan politiek in Athene
metoiken
naam van komedie over vrouwen in politiek
vrouwen naar de volksvergadering (vrouwenparlement)
Schrijver van ‘zeer’ feministische komedie over vrouwen in politiek
Aristophanes
term voor magistraten tijdens de heersing van de aristocratie
Archonten (hadden een ambtstermijn)
naam van oude (advies)raad waar ex archonten voor het leven politieke invloed hadden
areopaag
politieke evolutie in athene dat primeerde op doen over denken
democratiseringsproces
Naam van Man die eerste grote hervormingen democratie athene deed en jaartal
Solon, 594v.C
2de hervorming Atheense democratie + jaartal
Kleisthenes 508 v.C.
de wil van het volk is de macht van het volk
volkssoevereiniteit
loottoestel van Athene
kleroteria§
term voor de vergoeding van meedoen aan politiek
zitpenningen (zo kunnen de minder rijken ook tijd maken voor politiek)
naam voor noodrem bij te hoge machtsconcentratie
ostracisme of schervengerecht
griekse term voor potscherf
ostrakon
doelgerichtheid, of een specifiek doel hebben en nastreven (van monarchie naar democratie gaan in onze context)
teleologie
oudere vorm van bestuur bij Perzen voor Cyrus zich als koning beschouwde
stamtradities
“provincie” verdeling in oude perzische rijk
satrapieën
leider van 1 van de twintigtal “provinciën” in Perzische rijk
satraap
verslagen over perzische oorlogen met Grieken + schrijver
Historiën door Herodotos
naam van militair bondgenootschap na Perzische oorlog geleid door Athene
Delisch-Attische zeebond
naam van befaamde Atheense oorlogsschepen
triremen
Staatsman die Athene heropbouwde (met schatkist zeebond)
Perikles
Ground zero van Athene
Akropolis
Toegangspoort naar Akropolis (geörienteerd naar Salamis)
Propyleeën
gebouw waar hielige olijfboom naast staat
Erechteion
door sommigen een slechte benaming van de Perzische oorlogen
clash of civilisations
naam van de vrouwen op het Erechteion (zuilen)
Kariatiden§
tempel op akropolis ter herrinering van de overwinning
tempel van Athena-Nikè
griekse term voor overgewicht
hegemonie
schrijver van overzicht Griekse pantheon + naam werk
Hesiodos + Theogonie
Vrouw van zus (=slimhied of schranderheid) die hij opat
Metis, werd hierdoor alwetend
meest erbarmelijke deel van onderwereld
Tartaros
Moeder van zeus en siblings
Rheia
Godin van het (huis)vuur die offers kregen als mensen lange tijd van huis wegwaren
Hestia
tweeling goden
Apollo (kudden en zon) en Artemis (jacht en maan)
god van reizigers, handel en wegen
Hermes
God van wijn, roes en theater vaak verbonden met maskers§
Dionysos
Persoon die het vuur stal van de goden
Prometheus
term voor overmoed
Hybris
Term voor wraak
nemesis
broer van Prometheus die met Pandora trouwde
Epimetheus
Moeder van Apollo en Artemis
Leto (bevallen in Delos, zie zeebond)
Romeinse worden over de wederkerigheid bij hun godsdienst
do uit des
naam voor soort offer waar wijn of bloed in klein schaaltje wordt uitgegoten
plengoffer of libatie
benaming voor offers gedaan ‘na de belofte’
votiefoffer of wijgeschenk
term voor ‘na de belofte’
ex voto
godin van toverij vaak aangewend bij bindteksten
Hekate
term voor ziel/levensadem bij de Grieken
psychè
mysteriecult rond wedergeboorte gefocused op Demeter en Persephone
mysteriecult van Eleusis
term voor de hele Griekse wereld
panhelleens
wat winnaar bij de spelen kregen in KO (werd ook achtergelaten na een “wondergenezinge)
votiefgeschenken
plaatsen in heiligdommen die prestige van poleis hoog moet houden
schathuizen
toneelschrijver die geen fan was van Sokrates (hij had slechte invloed op de jeugd en geen ontzag voor de goden)
Aristophanes
god van geneezing uiteindelijk
Asklepios
stok waar slang rond slingert
esculaap
term voor diepe slaap waarbij genezing zou voortkomen (in de juiste genezingsheiligdommen)
incubatie of tempelslaap
Griekse term voor ‘mooi en goed’
Kalos kai agathos
trainingsplaats/worstelplek
paleistra
fitnis waar men naakt was
gymnasion (gymnos = naakt)
hardloopwedstrijd waar men in volle wapenuitrusting moest lopen
hoplietenloop
olieflesje voor de trainende mannen
aryballos
aandoening of stoornis afgeleid van het griekse woord voor baarmoeder
hysterie
samenkomstplaats voor mannen waar er geredeneerd en ontspannene werd. doorgeeflijk van binaire gendercodes
symposion
vrouwenhaat
mysogynie
Joodse leiders van Judea die opstand tegen seleuciden (ook 2 boeken in bijbel)
Makkabeeën
Hoge ambternaar bij Ptolemaios II en III
Zeno (van Citium Cyprus)
term voor (grieks spreken, maken worden)
hellènizein
hoofdstad van Seleucidische rijk
Antiochië*
stad aan meest oostelijke grens van hellenistisch rijk (huidig afghanistan) gesticht door Seleuciden maar later Bactrië
Ai Khanoum
593 v.C worden joden gebant uit babylon, eerste diaspora, later terug meer vrijheid in perzische rijk
babylonische ballingschap
Romeinse geschiedschrijver (1 van de oudste)
Fabius Pictor
Griekse historicus (schreef geschiedenis over Punische oorlogen)
Polybios
Romeinse provincie los van Makedonia (genoemd naar de achaeërs)
Achaia* (vanaf 27v.C.)
romeinse geschiedschrijver die stichting van Rome schreef (ab urbe condita)
Livius (titus)
zoon van Kleopatra en Caesar
Caesarion
vergoddelijkte versie van stad rome
Roma
romeinse dichter
Horatius
leider van grootste “griekse” tegenstand tegen Romeinen
Mithrades van Pontus*
naam voor typerend type standbeeld van een (naakte) jongeman rond de 6 eeuw v.C.
kouros
Griekse “wetenschapper” die term hysterie bedacht als een onregelmatige bloedstroom tussen baarmoeder en hersenen (te wijten aan seksueel gemis)
Galenos
een kopie van de Olympische spelen onder de Ptolemaeën
Ptolemaia
Dynastie die het aziatische deel van Alexander zijn rijk bestuurde na zijn dood
Seleucides (Seleukos)
Godin van het lot of het geluk
Tuchè
term genoemd naar de 9 muzen
Mouseion
Geleerde en ontwerper (man van eureka!)
Archimedes
