KABANATA 2 MODYUL 1 Flashcards
Isang sistema ng mga kaisipan at kahalagahan ng pag-aaral na naglalarawan sa tungkulin ng panitikan, kabilang ang layunin ng may-akda sa pagsulat at layunin ng tekstong pampanitikan na ating binabasa.
Teoryang Pampanitikan
17 MGA TEORYANG PAMPANITIKAN
FEMINISMO, QUEER, PATRIYARLAL, BAYOGRAPIKAL, ROMANTISISMO, POST ISTRUKTURALISMO, HISTORIKAL, KULTURAL, EKSISTENSIYALISMO, MARXISMO, MORALISTIKO, REALISMO, FORMALISMO, HUMANISMO, KLASISMO, SOSYOLOHIKAL, SIKOLOHIKAL
Pinagtuunan ng pananaw ang kalagayan o representasyon ng kababaihan sa isang akda. Layunin nito na baguhin ang mga de-kahong imahen o paglalarawan sa kababaihan sa anumang uri ng panitikan.
Feminismo
Isang halimbawa ng feministang manunulat
Maria Milagros Geremia-Lachica
Karamihan sa mga paksa ng kaniyang akda ay tungkol sa pagtuligsa sa patriyarkal na lipunan, paglaganap ng Feminismo, maling pagtrato sa mga kababaihan, pagkukulang sa karapatan ng babae, diskriminasyon, “stereotypes” ng mga kababaihan.
Katulad ng tula niyang “When Eyes Meet Eyes”.
Maria Mula Geremia-Lachica
Ayon sa kanya “walang esensyal na kalikasan na tutukoy sa kababaihan. Ibig sabihin, “ang babae ay hindi ipinanganak na babae, siya ay nagiging babae.”
de Beauvoir
-Sa Ngalan ng Ina, ng Anak, ng Diwata’t Paraluman
Lilia Quindoza Santiago
Ang layunin ng panitikan ay iangat at pagpantayin sa paningin ng lipunan ang mga homosekswal.
Queer
Binubuksan ang isipan ng mambabasa na isulong ang pagkakapantay-pantay ng karapatan.
Queer
Halimbawa ng Queer
Sirena - Gloc 9, Pare Mahal mo Raw ako, Sa labas ng parlor
Isang lipunan kung saan mas kinikilala ang kakayahan ng mga kalalakihan kaysa sa mga kababaihan.
Patriyarkal
Ito ay may sistema na kung saan ang mga lalaki ay nagtataglay ng pangunahing kapangyarihan at namamayani sa mga tungkulin ng pamumuno pampulitika, moral na awtoridad, pribilehiyo ng lipunan at pagkontrol ng ari-arian.
Patriyarkal
Ito ay mga katangiang ipinataw sa mga grupo ng mga tao dahil sa kanilang lahi, nasyonalidad, at oryentasyong sekswal.
Stereotype
Ito ay tumutukoy sa buhay ng may akda.
Mahalagang matuklasan at maunawaan ang katauhan at personalidad ng sumulat at maibahagi sa mga mambabasa ang kamalayan ukol sa manunulat para matugunan ang mga katanungang nauugnay sa sumulat at sinulat.
Bayograpikal
Halimbawa ng Bayograpikal
Reseta at Letra:Sa Daigdig ng Isang Doktor-Manunulat ni Dr. Luis Gatmaitan
Kasalungat nito ang klasismo sapagkat ang higit na pinahahalagahan ng romantisismo ay ang damdamin at guniguni.
Ang layunin ng teoryang ito ay ipamalas ang iba’t ibang paraan ng tao o sumasagisag sa tao sa pag-aalay ng kanyang pag-ibig sa kapwa, bansa at mundong kinalakhan.
Romantisismo
tawag sa pamamaraan ng pagsulat ng mga akdang pampanitikan sa Panahon ng Romantisismo.
Romantiko
natatanging instrumento ng mga romantiko para matuklasan ang nakakubling katotohanan, ang kabutihan at ang kagandahan.
Inspirasyon + Imahinasyon
HALIMBAWA NG ROMANTISISMO
PAG-IBIG
ni Jose Corazon de Jesus
Ito ay batay sa teoryang istrukturalismo na ipinalaganap ni Ferdinand de Saussure kung saan itinanghal niya na ang bisa ng pangangahulugan sa wika ay bunga ng kumbensyong dulot ng tumbasan ng pagkakaiba.
Post Istrukturalismo
ay isang paraan ng pag-aanalisa ng teksto na ipinakilala ni Jacques Derrida ng France noong dekada ‘60.
Dekonstruksyon
Nagpakilala ng dekonstruksyon
Jacques Derrida
Batay sa ideyang walang permanenteng kahulugan ang isang teksto dahil ang wika ay di-matatag at nagbabago. Dahil dito ang kahulugan ng isang akda ay wala sa akda kundi nasa isipan ng mambabasa.
Dekonstruksyon
“The Death of the Author”
Roland Barthes
dalawang uri ng teksto ayon kay Barthes
Readerly & Writerly
tumutukoy sa tekstong “buo na” at hindi na nangangailangan ng partisipasyon ng mambabasa sa proseso ng paglikha ng kahulugan.
Readerly
humihingi ng aktibong partisipasyon sa pagbuo ng akda at gayundin ng paglikha ng kahulugan.
Writerly
isang uri ng kritisismong pampanitikan na sumisiyasat sa pinagmulan ng isang sinaunang panitikan o teksto para maunawaan ang “daigdig sa likod” ng tekstong ito.
Historikal
Ang Historikal na pananaw ay ginagamit upang siyasatin ang mga pinagmulang historikal ng teksto gaya ng:
panahon ng pagkakasulat nito
lugar kung saan ito isinulat
mga pangyayaring nakapaligid dito
mga petsa
mga taong sangkot dito
bagay
kultura
Mga Halimbawa ng Historikal
Noli Me Tangere at El Filibusterismo ni Dr. Jose P. Rizal
Bonifacio: Ang Unang Pangulo(2014)
Heneral Luna (2015)
Goyo: Ang Batang Heneral (2018)
salamin ng lipunan at mabilis itong sumasabay sa pagbabago dahil sa globalisasyon. Nagsulputan ang mga gawaing may makabagong dulog at napalitan ang dating nakasanayan. Nakapaloob sa kulturang ito ang musika, panoorin, kasuotan, inumin, at gadgets.
Kultura
winika niya na “ang kultura ay isang kabuuang kompleks na may malawak na saklaw sapagkat kabilang dito ang kaalaman, paniniwala, sining, valyu, at kaugalian ng tao bilang miyembro ng isang lipunan.”
Tylor
itinampok niya ang karnabal bilang isang pagtatanghal kung saan nakapaloob ang iba’t ibang uri ng kultura. Ito ay isang daigdig na pinagbabali-baligtad subalit punong-puno ng sigla, buhay, kabastusan na kung saan lahat ay nagkakahalu-halo, at paulit-ulit na pinupukol ng putik, pinarurumi, at binabato, at lahat ng batas ay nilalabag.
Bakhtin
Halimbawa ng kultural
Sukob, pagpag
Ang layunin ng panitikan ay ipakita na may kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon para sa kaniyang sarili na siyang pinakasentro ng kanyang pananatili sa mundo (human existence).
EKSISTENSIYALISMO
Mga halimbawa ng EKSISTENSIYALISMO
- “Ako ang Daigdig” ni Alejandro G. Abadilla
- “Si Ama” ni Edgardo M. Reyes
Ang Marxistang pananaw ay nakabatay sa mga naisulat ng mga pilosopo, ekonomista na sina
Karl Max, Friedrich Engels
itinuturing na isang pandaigdigang pananaw at pagsusuri ng lipunan na nakasentro sa ugnayan at hidwaan ng mga antas ng lipunan.
Marxismo
Apat na uri ng tunggalian:
Tao laban sa sarili
Tao laban sa ibang tao
Tao laban sa lipunan
Tao laban sa kalikasan
Ayon sa kanya makabuluhan ang akda na may epekto sa nakararami – ang siyang tumatanggap ng akda.
Reyes
Halimbawa ng marxismo
Walang Panginoon ni Deogracias A. Rosario
Ang layunin ng panitikan ay ilahad ang iba’t ibang pamantayang sumusukat sa moralidad ng isang tao – ang pamantayan ng tama at mali. Inilalahad din nito ang mga pilosopiya o proposisyong nagsasaad sa pagkatama o kamalian ng isang kilos o ugali ayon sa pamantayang itinakda ng lipunan
Moralistiko
Halimbawa ng moralistiko
“Urbana at Feliza” ni Modesto de Castro
Ang sulat na ito ni Urbana kay Feliza ay mga bilin niya sa kanyang dalawang nakababatang kapatid tungkol sa karapat-dapat na asal nila kapag sila’y naanyaya sa isang piging sapagkat maaari makasira sa imahe ang maling gawain.
Sa Piging
Pagdating sa bahay - moralistiko
Bumati ng magandang gabi o magandang araw sa may bahay, saka isusunod ang mga kaharap.
Huwag magpapatuloy sa kabahayan hanggang di inaanyayahan.
Bago lumuklok ay hintayin muna na pagsabihan at huwag pipili ng mahal na luklukan.
Iwasan ang mamintas, itago na lamang sa sarili.
Sa lamesa
Huwag makikiluklok sa matatanda.
Sa pagkain, ay iwasan ang pag-ubo, pagsinga o pagbahing.
Iwasan kumaing namumuno ang bibig, dalas-dalas at malalaki ang subo.
Masama ang mahalatang maibigan sa alak.
Huwag magpahuli sa lahat sa pagkain at huwag namang magpapa-una ng pagtindig.
Sa pag-alis
Bago umalis sa dulang ay magpasalamat sa Diyos, ang dapat mamuno ay ang may-bahay.
Magpasalamat sa may-bahay.
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga karanasan at nasaksihan ng may-akda sa kanyang lipunan.
Samakatuwid, ang panitikan ay hango sa totoong buhay ngunit hindi tuwirang totoo sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at pagkaepektibo ng kanyang sinulat.
Realismo
Mahalaga ang katotohanan kaysa kagandahan.
Realismo
MGA PAKSA ng realismo
Kahirapan, bisyo, karahasan, katiwalian, krimen, prostitusyon, kawalan ng katarungan, kamangmangan
Ayon sa aklat niya, ang pagtuklas at pagpapaliwanag sa anumang anyo ng akda ang siyang layunin ng teoryang ito at ang pisikal na katangian ng akda ang pinakabuod ng pagdulog na ang minamahalaga ay ang (1) nilalaman, (2) kaanyuan o kayarian, (3) paraan ng pagkakasulat.
Villafuerte
Halimbawa ng FORMALISMO
“Ako ang Daigdig” ni Alejandro G. Abadilla
Sa sining na ito, mahalaga ang teksto para masuri ang tema o paksa sa akda, ang sensibilidad ng mga tauhan, pag-uugnayan ng mga salita, istruktura ng wika, metapora, imahen, at iba pang elemento ng akda.
FORMALISMO
Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo; ay binibigyang-tuon ang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp.
Humanismo
Halimbawa ng Humanismo
Ang nobelang Titser ni Liwayway A. Arceo
Si Pinkaw ni Isabelo S. Sobrevega
Layunin nito na maglahad ng mga pangyayaring payak, ukol sa pagkakaiba ng estado sa buhay ng dalawang nag-iibigan, karaniwan ang daloy ng mga pangyayari, matipid at piling-pili sa paggamit ng mga salita at laging nagtatapos nang may kaayusan.
Klasismo
Pinapahalagahan ang kaisipan kaysa damdamin.
Ipinapahayag ng teoryang ito na ang isang akda ay hindi naluluma o nalalaos.
Klasismo
tumitingin sa pangkalahatang pattern sa pag-uugali ng mga indibidwal na kasapi sa lipunan.
SOSYOLOHIKAL
Halimbawa ng SOSYOLOHIKAL
Impeng Negro ni Rogelio Sikat
Tata Selo ni Rogelio Sikat
Ang layunin ng panitikan ay ipaliwanag sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga salig (factor) sa pagbuo ng naturang behavior (pag-uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa isang tauhan sa kanyang akda. Ipinakikita sa akda na ang tao ay nagbabago o nagkakaroon ng panibagong behavior dahil may nag-udyok na mabago o mabuo ito.
Sikolohikal
Halimbawa ng Sikolohikal
Moses ni Rogelio Sikat
