Brainscape's Knowledge GenomeTM

Browse over 1 million classes created by top students, professors, publishers, and experts.


See full index

KPSS > İslamiyet Öncesi Türk Tarihi > Flashcards

İslamiyet Öncesi Türk Tarihi Flashcards

1
Q

Türk Adının Anlamı

A

Uygur, Köktürk Kaynakları:Güç, kuvvet
Çin kaynakları: Miğfer
Ziye Gökalp: Nizam sahibi, töreli
Kaşgarlı Mahmut: Olgunluk çağı
İslam kaynakları: Terk edilmiş, deniz kıyısındaki adam
Wambery: Çoğalan, türeyen, yaratılan

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Orta Asya Kültür Merkezleri

A
  • Anav Kültürü
  • Afanesyeva Kültürü
  • Andronova Kültürü
  • Karasuk Kültürü
  • Tagar Kültürü
  • Kelteminar Kültürü
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Anav Kültürü

A

–> M.Ö 4500-1000
–> Orta Asya’nın en eski kültürüdür

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Afanesyeva Kültürü

A
  • M.Ö. 3000-1700
  • Türklerin en eski kültürüdür.
  • Orta Asya uygarlığının temelini oluşturmuştur.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Andronova Kültürü

A
  • M.Ö. 1700-1200
  • Türklerin atalarının yaşadığı kültürdür.
  • Tunç ve altın eşyalara ilk kez bu kültürde rastlanılmıştır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Karasuk Kültürü

A
  • M.Ö. 1200-700
  • Orta Asya uygarlığında demir ilk defa bu kültürde işlenmiştir.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Tagar Kültürü

A
  • M.Ö. 700-100
  • Orta Asya’nın en genç ve en gelişmiş kültürüdür.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Kelteminar

A
  • MÖ 3000
  • Yerleşik yaşam görülür.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

TÜRKLERİN ANA YURTTAN GÖÇLERİ
Türk Göçlerinin Nedenleri

A
  • İklim şartlarının olumsuz etkileri(kuraklık)
  • Hayvan hastalıkları
  • Otlak ve meraların azalması
  • Diğer kavimlerin baskılarının giderek artması (Çin, moğol, tunguz, yüeçi)
  • Nüfusun artması ve buna bağlı olarak sosyoekonomik sorunların da artması
  • Türk boylarının kendi aralarında sorunlar yaşaması
  • Yeni yerler görme isteği
  • Cihan hakimiyeti fikri (Türk cihan hakimiyeti mefkuresi/Kızılelma)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Türk Göçlerinin Sonuçları

A

Türk kültürü geniş bir coğrafya da yayılım göstermiştir.
Yeni devletler kurulmuştur.
Bazı Türk toplulukları göç ettikleri bölgelerdeki yerli kültürlerinden etkilenerek asimile olmuşlardır.
Türk boyları arasında siyasi, sosyal, kültürel, dini farklılıklar ortaya çıktı.
!!! Türk tarihinin bir bütün içerisinde incelenmesi zorlaşmıştır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

İskitler (Sakalar) (M.Ö VII-II. Yüzyıl)

A
  • İskitler Saka Türkleri tarafından yönetilen bir konfederasyondur.
  • Bilinen ilk hükümdarı Alp Er Tunga’dır.
  • Orta Asya’da kurulan ilk Türk topluluğudur.
  • Amazon kadın savaşçıları vardır.
  • Eşyalarında hayvan üslubunu kullanmışlardır.
  • Kıyafetleri uzun etekli ceket ve pantolondur.
  • Madencilikte üst seviyede olan iskitlere “Bozkırın Kuyumcuları” denir.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

İskitler (Sakalar) (M.Ö VII-II. Yüzyıl)

A
  • Hayvan üslubunu kullanmışlar, Balbal adı verilen taşlar dikmişlerdir.
  • İskitler batıda Avrupalıların doğuda yüeçilerin baskısı ile dağılmışlardır.
  • Persler ve Medler ile yaptığı savaşlar Şehname’ye konu olmuştur.
  • Alp Er Tunga Şehname’de “Efresiyap” adı ile anılmıştır.
  • Tarihin ilk kadın hükümdarı “Tomris Hatun” bu uygarlıkta yer alır.
  • Atı evcilleştirmişlerdir ve bir savaş aracı olarak ilk defa kullanmışlardır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Asya (Büyük) Hun Devleti (M.Ö 220-M.S 216)

A
  • Devlet doğu-batı şeklinde yönetilmiştir.
  • İlk Türk devleti teşkilatını oluşturmuşlardır.
  • Ordu teşkilatlanmasında Onlu Sistem’e geçilmiştir.
  • Çinlilerle İpek yolu için uzun yıllar mücadele etmişlerdir. Çinliler ile ilk antlaşmayı imzalamışlar ve Çin’i vergiye bağlamışlardır.
  • İlk hükümdarı Teoman, merkezi ise Ötüken’dir. En önemli hükümdarı ise Metehandır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Teoman Dönemi

A
  • Çin üzerine düzenlenen akınlar Çin Seddi’nin inşa edilmesinde etkili olmuştur.
  • Teoman Çin kaynaklarında Tuman olarak geçer.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Metehan Dönemi

A
  • En gelişmiş dönemlerini Metehan ile yaşamışlar.
  • Moğol kökenli Tunguzların toprak istemesi üzerine Metehan bu duruma karşı çıkmış, ilk seferini Tunguzlar, ikinci seferini ise Yüeçiler üzerine yapmıştır.
  • Bu seferlerden sonra Metehan Çin’e yönelmiş, Çin ile yapılan mücadelelerde Metehan galip gelmiştir (Paiteng savaşı)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Metehan Dönemi

A

Metehan döneminde Türk boyları tek çatı altında birleşmiştir. Böylece Orta Asya’da ilk kez siyasi birlik sağlanmış oldu.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Metehan’ın Çin Politikası

A
  • Metehan Çin’e karşı mücadelelerinde galip çıktığı halde Çin nüfusu içerisinde halkın asimile olması endişesi ile Çine yerleşmemiş, Çin’i vergiye bağlamıştır.
  • Çin ile MÖ 200 de ilk Türk-Çin Antlaşması olan Kuzey Şansi Antlaşması yapılmıştır.
  • Metehan döneminde devlet merkez sağ ve sol şeklinde yönetilmiştir. İkili devlet teşkilatı
  • Metehan döneminde Türk tarihinin ilk düzenli ordusu oluşturulmuş ve ilk kez ordu onluk sisteme göre düzenlenmiştir.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Metehan

A

Metehan’ın tahta çıkış tarihi M.Ö. 209 Türk Kara Kuvvetlerinin kuruluş yılı olarak kabul edilir.
Mete Han çoğu araştırmacıya göre Oğuz Kağan Destanı’ndaki OĞUZ KAĞAN olarak kabul edilmektedir.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

HUNLARIN YIKILIŞI

A
  • Kiok Kağan döneminde Çin ile ilişkilerin geliştirilmesi için Çin Hanedanı’nın kadın üyeleri ile evlenilmeye başlanmıştır.
  • Hohan-Yeh çareyi Çin hakimiyetine girmekte bulmuş, buna karşı olan Çi-Çi bu durumu utanç verici olarak görmüş ve Hohan-yeh’i tanımadığını bildirmiştir.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Hunların Yıkılışı

A

Siyasi amaçla yapılan bu evlilikler Çinlilerin casusluk yapması ve boyların birbirine düşmesine neden olmuştur.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Hunların Yıkılışı

A
  • Çinlilerin böl, parçala, yok et politikasına dayanamayan Hunlar zaman içerisinde parçalanmıştır.
  • M.Ö 58 de Batı ve Güney olmak üzere ikiye ayrılmış Batı kısmı Çin hakimiyetine girmiştir. Güney Hunlar, Kuzey ve Güney Hunlar olmak üzere ikiye ayrılmışlardır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Hunların Yıkılışı

A
  • Kuzey Hunları Siyanpiler, Güney Hunları Çinliler tarafından yıkılmıştır.
  • Kuzey Hunları Asya’yı terk ederek Karadeniz’in kuzeyine gitmişler ve Kavimler Göçü’nün başlamasında etkili olmuşlardır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

KAVİMLER GÖÇÜ (375)

A

Yurtlarında egemenliklerini kaybeden Hunlar batı yönünde ilerleyerek Karadeniz’in kuzeyine gelmişlerdir.
Balamir önderliğinde Volga kıyılarına kadar gelen Hunlar, Karadeniz’in kuzeyine geçerek Gepit, Vandal, Süev, Sakson, Frank, Got, Angıl, Ostagot gibi kavimleri (Barbar kavimler) harekete geçirerek Kavimler Göçü’nü başlatmışlardır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

K.G

A

Barbar ifadesi Romalılar tarafından Tuna Nehri’nin doğusunda yaşayan kavimler için kullanılmış bir tabirdir.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Q

Kavimler Göçünün Sonuçları

A
  • İlk Çağ sona ermiş, Orta Çağ başlamıştır.
  • Avrupa 100 yıla yakın bir süre kargaşa yaşamıştır.
  • Roma İmparatorluğu doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
  • Bugünkü Avrupa milletlerinin temelleri atılmıştır.
  • Avrupa’ya yerleşen Türkler yeni devletler kurmuşlardır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
26
Q

Devamı

A

Feodalite (Derebeylik) rejimi ortaya çıkmıştır.
Hristiyanlık yayılmıştır.
Dogmatik (skolastik) düşünce doğmuştur.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
27
Q

AVRUPA’YA GÖÇ EDEN TÜRK BOYLARI VE KURULAN TÜRK DEVLETLERİ

A

-

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
28
Q

Avrupa Hun Devleti (374-469)

A
  • Avrupa’ya göç eden Hunlar’ın lideri Balamir’dir.
  • Balamir’den sonra başa Uldız geçmiştir.
  • Hunlar, Uldız döneminde Anadolu’ya ilk kez ayak bastılar.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
29
Q

ULDIZ DÖNEMİNDE

A
  • Macaristan’a ulaşılmış ve Avrupa Hun Devleti kurulmuştur.
  • Ulduz, Bizans’ı baskı altında tutmak istemiş ve Trakya’ya sefer düzenlemiştir.
  • Sefer sonucunda barış isteyen Trakya Valisi’ne “İstersem güneşin battığı yere kadar her yeri zapt edebilirim” demiştir.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
30
Q

RUA DÖNEMİNDE

A
  • Bizans vergiye bağlandı ve Batı Roma ile dostluk Antlaşması imzalandı.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
31
Q

ATİLLA DÖNEMİNDE

A
  • Devletin en güçlü dönemi Atilla zamanıdır.
  • Atilla, Hun kaçakları sorununu çözmek için Bizans’a karşı sefere çıkmış ve Bizans’ın isteği üzerine 434 Margos Antlaşması imzalanmıştır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
32
Q

Bu antlaşmaya göre;

A
  • Bizans’ın ödemiş olduğu vergi attırılmıştır.
  • Bizans’ın elindeki Hun esirlerinin iadesi karara bağlanmıştır.
  • ## Bizans’ın Hunlara bağlı kavimlerle anlaşma yapmaması kabul ettirilmiştir.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
33
Q

Attilla

A
  • Attilla döneminde Bizans üzerine I. ve II. Balkan seferine çıkılmış, Bizans mağlup edilmiştir.
  • Bunun sonucunda 447 Anatolyus Antlaşması imzalanmıştır.
  • Barı Roma’ya yönelen Attilla, Galya ve İtalya seferine çıkmıştır.
  • Attilla’nın ölümünden sonra Avrupa Hunları gerileme ve çöküş yaşamıştır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
34
Q

Attilla

A

!! Attilla “Tanrının Kamçısı” ve “Cesur Kavimlerin Efendisi” olarak bilinmektedir.
!! Nibelungen destanında Etzel olarak da Attilla’nın adı geçer.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
35
Q

AVARLAR (562-805)

A
  • Çin kaynaklarında Juan-Juan, Arap kaynaklarında ve Bizans kaynaklarında Avar, Köktürk kaynaklarında Apar olarak adlandırılmışlardır.
  • Bayan Han zamanında kurulmuşlardır.
  • Hem Orta Asya’da hem de Avrupa’da devlet kurmuşlardır.
  • İstanbul’u ilk kuşatan Türk devletidir.
  • Üzengiyi Avrupa’ya taşımışlardır.
  • Sasaniler ile anlaşarak 619-626 yıllarında İstanbul’u iki kez kuşatmışlar fakat sonuç alamamışlardır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
36
Q

OĞUZLAR /UZLAR (562-805)

A
  • “Oğuz” boylar, kabileler anlamına gelir.
  • Tarihte en önemli rolleri oynayan Türk kavmidir.
  • Oğuzların bir kısmı Karadeniz’in kuzeyinden Avrupa’ya göç etmiştir.
  • Hristiyan olan Oğuzlara Uz denir.
  • Bizans ordusunda ücretli askerlik yaptılar.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
37
Q

Oğuzlar

A
  • 1071 Malazgirt Savaşı sırasında taraf değiştirmişlerdir.
  • Günümüzde Gagavuz Türkleri olarak yaşamaktadırlar.
  • Geri kalan asıl kalabalık kitle ise: Müslüman ve Türk Oğuzlara Türkmen ya da Türk denir.
  • Büyük Selçuklu Devleti, Türkiye Selçuklu Devleti ve Osmanlı Devleti başta olmak üzere pek çok devlet kurmuşlardır.
  • Türklerin Anadolu’yu yurt edilmesini sağlamışlardır.
  • Oğuzlar için Türkiye Türklerinin Ataları ifadesi kullanılmıştır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
38
Q

PEÇENEKLER

A

o Karadeniz’in kuzeyinden Avrupa’ya göç etmişlerdir.
o Devlet kuramayan Türk topluluklarından birisidir.
o Bizans ordusunda ücretli askerlik yapmışlardır.
o 1071 Malazgirt Savaşı’nda Bizans tarafında yer alan Peçenekler Selçukluların tarafından geçerek Türklerin Savaşı kazanmasında önemli rol oynamışlardır.
o Siyasi varlıklarına 1091 Meriç Savaşı’nda Kıpçaklar son vermişlerdir.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
39
Q

Macarlar (896-XV. Yüzyıl)

A
  • Arpat liderliğinde kurulmuştur.
  • Bugünkü Macaristan’da yaşamaktadırlar.
  • XI. yüzyıl başlarında Hristiyanlığı kabul etmişlerdir.
  • Türkoloji Enstitüsü’nü kurmuşlardır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
40
Q

SABİRLER (Sibirler-Sabarlar)

A
  • Anadolu’ya sefer düzenleyen ikinci Türk topluluğu Sabirler olmuşlardır.
  • Bugünkü Sibirya adını Sabirlerden olmuştur.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
41
Q

BULGARLAR (583-1237)

A

Bulgar kelimesinin anlamı karışık, karışmaktır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
42
Q

TUNA BULGARLARI DEVLETİ (679-864)

A
  • Kurum Han döneminde İstanbul’u kuşatmışlardır.
  • Boris Han zamanında Hristiyan oldular.
  • Kalabalık Slav toplulukları arasında Türklük özelliklerini kaybettiler.
  • Bugünkü Bulgaristan’da yaşayan Bulgarlardır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
43
Q

İTİL (VOLGA) BULGAR DEVLETİ (968-1237)

A
  • Başkenti Bulgar şehridir.
  • Almış Han zamanında İslam dinini kabul etmişlerdir.
  • İslamiyet’i resmi din haline getiren ilk Türk devletidir.
  • Kürk yolunu kullanarak ekonomilerini güçlendirmişlerdir.
  • Altın Orda Devleti 1237 yılında son vermiştir.
  • İlk defa Han unvanı yerine Çar unvanını kullanmışlardır.
  • Bu unvanı kullanan ilk Türk hükümdarı Simon’dur.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
44
Q

HAZARLAR (630-968)

A
  • İlk Türk-Arap savaşları bu dönemde başlamıştır. Bu mücadele Kafkaslara ve Karadeniz’in kuzeyine İslamiyet’in yayılışını geciktirmiştir. Museviliği kabul eden tek Türk devletidir.
  • Hazarlara, Müslümanların liderleri “Hazz” demiştir.
  • Kürk yolunun kullanarak ekonomilerini güçlendirmişlerdir.
  • Hükümdar ailesi Musevi olsa da Hazarlarda dini serbestlik vardır. Bu yüzden yaşadıkları döneme “Hazar Barış Çağı” denilmiştir.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
45
Q

KIPÇAKLAR (KUMANLAR) (1000-1303)

A
  • Karadeniz’in kuzeyinde yaşamışlardır.
  • Kelime anlamı sarı saçlı, sarımtırak, öfkeli anlamına gelmektedir.
  • Eyyübiler ve Memlük ordularında görev olmuşlardır. –> Gulam/Kölemen sistemi
  • Karadeniz’in kuzeyindeki geniş düzlükler yüzyıllarca Dest-i Kıpçak (Kıpçak bozkırları) olarak anılmıştır.
  • Oğuzlar ile yaptıkları mücadeleler Dede Korkut hikayelerine konu almıştır.
  • Codex Cumanicus adı verilen iki ciltlik Kıpçak sözlüğü oluşturmuşlardır.
  • Ruslar ile yaptıkları mücadeleler ise İgor Destanına konu olmuştur.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
46
Q

ORTA ASYA’DA KALAN DİĞER TÜRK BOYLARI VE KURULAN TÜRK DEVLETLERİ

A

I. KÖKTÜRK DEVLETİ (552-659)
* Türk adıyla kurulan ilk Türk devletidir.
* Asya Hun devletinden sonra Türk birliğini sağlayan ikinci büyük devlettir.
* Aşina soyundan olan Bumin Kağan tarafından kurulmuştur.
* Ötüken merkezli kurulmuştur.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
47
Q

DevamıDe

A
  • Orta Asya’da sınırları en geniş olan Türk devletidir.
  • Devlet doğu-batı şeklinde iki idari birime ayrılmıştır.
  • Bumin Kağan, ülkeyi kardeşi İstemi Yabgu ile birlikte yönetmiştir.
  • İlk resmi ilişkilerini Çin’deki Batı Wei Devleti ile kurmuşlardır.
  • İpek Yolu’na hakim olabilmek için; Sasaniler ile ittifak yaparak Akhunları yıkmışlar; daha sonra da Bizans ile ittifak yaparak Sasanilere karşı mücadele etmişlerdir.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
48
Q

Devamı

A

! Sasaniler yıkılmasa bile çok zayıflamıştır. Böylece yakın gelecekten İslam Devleti (Hz. Ömer) tarafından kolayca yıkılmıştır.
*** Ergenekon Destanı I. Köktürk Devleti’nin kuruluşunu anlatmaktadır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
49
Q

Devamı

A
  • Bizans’a ilk Türk elçi İstemi Yabgu döneminde gönderilmiştir.
  • Bizans elçisi Zemerkhos, Köktürk elçisi Maniech’dir.
  • En güçlü zamanı Mukan Kağan dönemidir.
  • Mukan Kağandan sonra Devletin başına geçen Tapo Kağan halka Budizm’i benimsetmek istemiş, sonucunda devlet ikiye ayrılmıştır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
50
Q

İpucu Noktası

A

Bizans ile ittifak kurulurken Asya’dan Anadolu’ya, Anadolu’dan Asya’ya elçiler gidip gelmiştir. Bu, Anadolu ile Asya arasında kurulan ilk ilişkidir.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
51
Q

DOĞU KÖKTÜRK

A
  • İşbara liderlik yapmıştır.
  • Sürekli isyan çıkması, Çin baskısı ve kıtlık ile karşı karşıya kalmışlardır.
  • Çinliler tarafından yıkılmışlardır.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
52
Q

BATI KÖKTÜRK

A
  • Tardu liderlik yapmıştır.
  • Tardu Bizans İmp’na yazdığı bir mektupta kendisini yedi iklimin ve yedi ırkın hükümdarı olarak tanıtmıştır.
  • Çinliler tarafından yıkılmıştır.
53
Q

II. KÖKTÜRK DEVLETİ (KUTLUK) (682-744)

A
  • Kurucusu Aşina soyundan olan Kutluk Kağan’dır.
  • Merkezi Ötüken’dir.
  • Kutluk Kağan devletin merkezini Karakurum’a taşımıştır.
  • Tonyukuk, devletin kurulmasına önemli katkılar sağlamıştır.
54
Q

Devamı

A
  • Kutluk Kağan’dan sonra yerine Kapgan Kağan geçmiş; Otuz Boyu Hükümdarı unvanını almıştır.
  • Kutlukların en çok gelişme kaydettiği dönem Bilge Kağan ve Kültigin devridir.
  • Çin ile 720 yılında Şantan Savaşı yapılmış Bilge Kağan kazanmıştır.
  • Bilge Kağan’dan sonra taht kavgaları başlamış; Karluk, Basmil ve Uygur İsyanları ile devlet yıkılmıştır.
55
Q

Devamı

A
  • Köktürkler Batı Türkistan Bölgesi’nin Türkleşmesini sağlamışlardır.
  • Türk tarihinin ilk milli alfabesi olan Orhun alfabesini (Göktürk alfabesi) kullanmışlardır.
  • Ergenekon ve Bozkurt destanları Köktürklere aittir.
    NOT: Vezir Tonyukuk Köktürk kaynaklarında Apa Tarkan olarak bilinmektedir. Batılı tarihçiler tarafından ise Türklerin Bismark’ı olarak adlandırılır.
56
Q

UYGUR HAKANLIĞI (744-840)

A
  • Uygur adı kaynaklarda Müttefik anlamına gelir.
  • Çin kaynaklarında ise Şahin gibi dolaşan, hücum eden anlamındadır.
  • Devletin kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan’dır.
  • Merkezi Karabalsagun’dur. (ordubalık)
57
Q

Devamı

A
  • En güçlü dönemleri Moyen-Çur (Bayan Çor) zamanıdır.
  • Bögü Kağan döneminde Maniheizm resmi din haline gelmiştir.
    !!! Bögü Kağan, Maniheizm’i resmi din olarak kabul eden ilk Türk lideri olmuştur.
58
Q

Maniheizm dinini kabul etmeleri ile birlikte Uygurların yaşamlarında bir çok değişim olmuştur:

A
  • Uygurlar mani dinini kabul etmeleri ile birlikte hayvansal gıdalardan uzaklaşmış ve tarımsal faaliyetlere yönelmiştir.
  • En önemli özellikleri olan savaşçılık özelliklerini kaybetmişlerdir.
    !!! Savaşçı özelliklerini kaybetmeleri Türklük özelliklerini kaybettikleri anlamına gelmez. Milli kimliklerini korumak için özel önlemler almışlardır. Örneğin dillerine yabancı kelimelerin girmesine izin vermemişlerdir.
59
Q

Uygurlar

A
  • Yeni din ile tarım faaliyetlerine başlayan Uygurlar yerleşik yaşama başlamış ve ilk Türk şehirleri kurulmuştur.
  • Bu şehirlerin kurulması ile birlikte Türk tarihinin ilk mimari eserleri ortaya konmuştur.
  • İlk defa kütüphane oluşturmuşlardır.
  • Maniheizmin öğrenilmesi amacıyla çok sayıda kitap yazılmıştır.
60
Q

Uygurlar

A
  • Törelerini yazıya geçirmişlerdir. (Türklerde ilk kez yazılı hukuk)
  • Örgün eğitimi başlatmışlardır ve ilk defa şan, opera, pandomim kullanmışlardır.
  • Türk tiyatrosunun, tiyatrolarının temellerini attılar. (Orta oyunu)
  • İlk defa Çav adını verdikleri kağıt parayı kullanmışlardır.
61
Q

Uygurlar

A
  • Nişa adında maden kullanmışlardır. (Uygur tuzu)
  • 14 harften oluşan milli alfabe (Uygur alfabesi) kullanmışlardır.
  • Minyatür ve fresko sanatlarının ilk örnekleri görülür
  • Türklerde bankacılığın temellerini atmışlardır.
62
Q

Uygurlar

A
  • Yeni dinin etkisi ile Stupa adı verilen tapınakları yapmışlardır.
  • Harf hareketli matbaayı kullandılar.
63
Q

Orta Asya Türkleri ile ayrılan tüm bu özelliklerinin yanında değişmeyen iki özellikleri vardır. Bunlar

A
  • dilleri
  • devlet yönetim anlayışlarıdır.
64
Q

-

A

Uygur Devleti, Kırgızlar tarafından yıkılmıştır. Göç Destanı Uygurların yıkılışını ve bu göçü konu almaktadır.

65
Q

-

A
  • Bağımsızlıklarını kaybeden Uygurların bir kısmı, Çin’deki Sarı . ırmak dolaylarına yerleştiler. Bunlar Sarı Uygurlar ya da Kansu Uygurları olarak anıldılar.
  • Diğer kısmı ise Doğu Türkistan bölgesine göç ettiler. Bunlar ise Doğu Türkistan Uygurları ya da Turfan Uygurları olarak anıldılar.
  • Turfan Uygurları bir süre sonra Moğol egemenliğine girdiler ve Moğol Devleti’nde yönetici olarak görev yaptılar.
66
Q

Uygurlar Moğolları pek çok açıdan etkilediler;

A
  • Devlet teşkilatı konusunda
  • Uygur alfabesini kullandıkları için Moğol diline pek çok Türkçe kelime girdi.
  • Ünlü Cengiz yasaları, Uygur Kanunlarının etkisi ile hazırlanmıştır.
  • Kültür ve medeniyet açısından etkilediler.
    ! Sonuç olarak; Moğolların ileride Türkleşmesinde önemli katkıları olmuştur.
67
Q

KIRGIZLAR (840-1207)

A
  • Merkezi Ötüken’dir.
  • Cengizhan zamanında Moğollara boyun eğerek bağımsızlıklarını kaybetmişlerdir.
  • Manas Destanı Kırgızlara aittir.
  • Yenisey Kitabelerini oluşturmuşlardır.
  • Dünyada ilk defa milletlerarası yarışmalar düzenlenmişlerdir.
  • Orta Asya’da en son kurulan Türk devletidir.
  • Günümüzde Kırgızistan Devletidir.
    !!! Manas Destanı dünyanın en uzun destanıdır.
68
Q

KARLUKLAR (627-1212)

A
  • Karluklar, ilk Müslüman Türk boyudur.
  • Türgişler’in siyasi varlığına son vererek bir devlet kurmuşlardır.
  • 751 Talas Savaşı’nda Müslümanların yanında yer alarak Çinlilerin yenilmesini sağlamışlardır.
  • Cengiz Han’a itaat eden ilk Türk boyu Karluklarıdır.
  • Karahanlı Devleti’nin kuruluşunda etkili olmuşlardır.
69
Q

TÜRGEŞLER (TÜRGİŞLER) (659-766)

A
  • İlk hükümdarı Baga Tarkan’dır.
  • Baga Tarkan kendi adına para bastıran ilk Türk hükümdarıdır.
  • Hükümdarlarına Çor unvanı verilmiştir.
  • Sulu Kağan zamanında Hazarlar ile birlikte Müslümanlara karşı savaşmış (Haristan Savaşı) ve Orta Asya’da Müslümanların ilerlemesine engel olmuşlardır.
  • Karluklar son vermiştir.
70
Q

AKHUNLAR (EFTALİTLER) (367-557)

A
  • Merkezi Belh şehridir.
  • Sasanilerde çıkan Mazdek isyanının bastırılmasında önemli rol oynadılar.
  • Köktürk ve Sasaniler’in işbirliği sonucu yıkılmışlardır.
71
Q

TABGAÇLAR

A
  • Çin’in kuzeyinde yaşamışlardır ve iki asırdan fazla bu bölgeye hakim olmuşlardır.
  • Budizm’e inanmışlardır.
  • Çinliler ile yaşayarak asimile olmuşlardır.
72
Q

BAŞKIRTLAR (BAŞKURTLAR)

A
  • Cengiz Han döneminde Moğol egemenliği altına girmişlerdir.
  • Altın Orda Devleti’ne bağlı olarak İslamiyet’i kabul etmişlerdir.
73
Q

KİMENEKLER

A
  • Ülkeyi on bir ile ayırmışlardır.
  • Her ilin başına Tutu adı verilen yöneticiler görevlendirmiştir.
  • Seçilen yöneticiler Hakan’ın soyundan gelenler arasından seçilmektedir.
74
Q

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR-UYGARLIK

A

-

75
Q

DEVLET YÖNETİMİ-HÜKÜMDARIN GÖREVLERİ

A

–> Ordunun başında bulunmak ve barışı sağlamak
–> Ülkede adaleti ve asayişi sağlamak
–> Kurultaya başkanlık etmek
–> Töre hükümlerini uygulayarak ülkede dirliği ve birliği sağlamak
–> Elçi göndermek ve kabul etmek
–> Aç halkını doyurmak ve giydirmek
–> Halkın refah seviyesini yükseltmek

76
Q

HÜKÜMDAR OLMA DURUMU (VERASET SİSTEMİ)

A
  • Hükümdar töreye göre kurultayda seçilmiş ve bu seçimlere halk da katılmıştır. Kurultayda Başhatun’un büyük oğlu hükümdar olurken küçük tiginler ise Şad (komutan) olarak görev alırdı.
  • Buna rağmen Türklerde düzenli bir veraset sistemi yoktur. Hükümdar olabilmenin tek şartı Kut taşımaktır.
    !!! Kut, tanrı tarafından verildiğinde inanılan yönetme yetkisidir. Kut’un hanedan üyelerinin kanında olduğuna inanılır.
77
Q

BU DURUM:

A
  • Egemenliğin kaynağının ilahi olmasına, dolayısıyla halkın hükümdara bağlılığının artmasına
  • Ülkenin hanedan üyelerinin ortak malı sayılmasına ve federatif yönetim anlayışına
  • Taht kavgalarına ve Türk devletlerinin zayıflamasına ya da yıkılmasına sebep olmuştur.
    DİKKAT: Egemenliğin kaynağı ilahi olsa da Türk devletleri teokratik devletler değildir.
78
Q

GÖK TANRI’NIN HÜKÜMDARI DONATTIĞI YETKİLER

A
  • Ülkeyi yönetme yetkisinin hükümdarlara Gök Tanrı tarafından verildiğine inanılmaktaydı –> Kut
  • Hükümdarların güçleri tanrı bağışına dayandığı için bu iktidar tipine “Karizmatik İktidar” denilmiştir.
  • Türklerde iktidar hem ilahi hem de kanuni temellere dayanmıştır.
  • Tanrının bağışladığı güç ve yetenekler Orhun kitabelerinde kut, ülüğ, küç olarak ifade edilmiştir.
79
Q

KUT

A

Gök tanrının hükümdara ve sülalesine devleti yönetme yetkisi vermesine denir.

80
Q

KÜÇ (GÜÇ)

A

Gök tanrının hükümdar ve sülalesine verdiği askeri güce denir.

81
Q

ÜLÜŞ (PAY)

A

Gök tanrının hükümdar ve ailesine verdiği ekonomik güçtür.

82
Q
A

Türk kağanları yeryüzünün hükümdarı sayılmışlar ve tanrının varlığı ile dünyanın bütün ülkelerini idare edebilme gücünün kendilerinde bulmuşlardır.
!!! Bu anlayış Türk Cihan Hakimiyeti (KIZILELMA) mefkuresini doğurmuştur.

83
Q

HATUN (KATUN)’UN GÖREV VE YETKİLERİ

A
  • Hükümdarın eşidir.
  • Hükümdarların olmadığı zamanlarda elçi kabul edebilir.
  • Kurultayda yer alır ve oy kullanabilir.
  • Hakan’ın yanında savaşa katılabilir.
  • Kendi saray, buyruk ve askerleri vardır.
  • Kağanın ölmesi durumunda tahta geçecek tigin küçük ise hatun, oğlu adına devlet yönetebilmiştir.
84
Q

Hükümdarlık Sembolleri

A

Örgin (taht), Otağ (çadır), Kotuz (Sorguç), Tuğ (Sancak), Davul (Köpürge), Yarlık (Ferman, Kur (Kemer), Kamçı (Berge), Kama, Kılıç ve Yay dır.

85
Q

!!!

A

Orta Asya Türklerinde hutbe okutmak ve para bastırmak hakimiyet sembolleri içerisinde yoktur. Bu semboller Türk-İslam Devletleri’nde bağımsızlık sembolü olacaktır.
*** Ok bir hükümdarlık sembolü değil, bağımsızlık sembolüdür

86
Q

Hükümdarlık Unvanları

A

Han, hakan, kağan, yabgu, tanhu, İdikut, ilteber, erkin

87
Q

!!!

A

Orta Asya Türk hükümdarları Sultan, Padişah, Şah gibi unvanları kullanmamıştır. Bu unvanlar İslamiyet’in kabulünden sonra hayatımıza girmiştir.

88
Q

İKİLİ TEŞKİLAT

A
  • İlk defa Asya Hunları uygulamıştır. (Mete Han)
  • İkili teşkilatta batıdaki yöneticinin iç işlerinde serbest, dış işlerinde doğuya bağlı yaşaması federatif yapının kanıtıdır.
89
Q

BATI

A
  • Hükümdarın kardeşi yönetir. –> Yabgu
  • Yabgu iç işlerinde serbesttir, dış işlerinde ise doğudaki hakana bağlıdır
90
Q

DOĞU

A
  • Kağan yönetir.
  • Merkez kabul ediliri.
  • Güneşin doğduğu yön kutsal kabul edildiği için doğu merkezdir.
91
Q

KURULTAY (TOY-KENGEŞ)

A
  • Günümüz bakanlar kuruludur.
  • Toylarda devlet meseleleri görüşülmüştür.
  • Her boyun kendisine ait Küçük Kurultay denilen bir meclisi vardır.
  • Kurultaya Kağan başkanlık yapar, Kağan’ın olmadığı zamanlarda ise hatun veya aygucı toplamıştır.
  • Kurultayın kanun yapma, hakan seçme, hakanı denetleme, hakanının yetkisini kısıtlama ve hakanı görevden alma yetkisi bulunur.
  • Dini konular dahil her konu kurultayda görüşülür.
  • Hakan töreye uymazsa görevinden alınır ve yeni bir hakan seçilebilir.
92
Q
A

Katılan bütün üyelere Toygun adı verilirken kurultayda oturma sırasını belirleyen törelere ise orun adı verilir.

93
Q
A

Genellikle yaylak-kışlak yaşamına göre toplanan kurultay olağanüstü durumlarda da toplanır.

94
Q

BOY MECLİSLERİ

A

HAZARLAR- İhtiyarlar Meclisi
TUNA BULGARLARI- Millet Meclisi
AVRUPA HUNLARI-Seçkinler Meclisi
TABGAÇLAR-Nazırlar Meclisi
PEÇENEKLER-Komenton Meclisi
OĞUZLAR-Tirnek

95
Q

KURULTAY ÜYELERİ

A
  • Kağan (başkan)
  • Hatun
  • Bağlı kavimlerin yöneticileri
  • Boy beyleri
  • Şad
  • Subaşı
  • Buyruk
  • Yabgu
  • Aygucı
  • Tarkan
  • Ağılığ
  • Tigin
96
Q

DEVLET GÖREVLİLERİ

A

Aygucı: Vezir
İç Buyruk: Saray idarecisi
Apa: Sivil yönetici
Toygun: Kurultay üyesi
İlteber: Yüksek idareci
Tudun: Vergi memuru
Emçi (Otacı): Doktor
Ataman (İnal,inanç): Tigin hocası
Şad: Hanedan üyesi komutan
Bitikçi: Katip

97
Q
A

Ağılık: Hazine sorumlusu
Buyruk: Devlet bakanı
Tigin: Hükümdarın oğlu
Tutuk: Askeri vali
Ayuki: Hükümet
Tamgacı: Mühürdar
Külerkin: Oğuzlarda hükümdar
Yalvaç: Elçi
Tilmaç: Tercüman
Tayanç: Danışman

98
Q

TÜRKLERDE SOSYAL HAYAT–> DEVLET

A

*Genellikle aile yapılarında kalabalık gruplar oluşmazdı ve çekirdek aile tipi mevcuttu
* Türklerde tek eş ile evlilik(monogami) ve başka kabileden evlilik (exogami) geçerli olmuştur.
* Türklerde obanın devamlılığını sağlamak için kalıcı miras küçük erkek çocuğa bırakılırdı (Baba ocağını tüttürmek)
* Ülke toprakları devletin malı sayıldığı için toprak üzerinde özel mülkiyet kavramının gelişmemesi, toprağa sahip ayrıcalıklı bir sınıfın doğmasını engellemiştir. (Avrupa’da feodalite örneğinde olduğu gibi)

99
Q
A

Oğuş: Aile
Urug: Sülale
Boy: Boy
Budun: Millet
İl: Devlet

100
Q
A

Türk toplumunda kadınlar erkeklerle eşit haklara sahip olmuşlardır. Türk toplumunda sosyal sınıf farklılıkları oluşmamıştı ve eşitçi bir anlayış görülmüştü, Çünkü konar-göçer bir yaşantıya sahiplerdi ve bundan dolayı tarım yoğun değildi, tarımda çalışacak iş gücü ihtiyacı da yoktu. Dolayısıyla kölecilik de mevcut değildi.

101
Q
A
  • Töre düzeninin toplumda ayrıma izin vermemesi etkilidir.
  • İnsanlar dini ve mali özgürlüğe de sahip olmuşlardır.
  • Bireyler vergi vermek, askerlik yapmak, devlete bağlı kalmak ile yükümlü olmuştur.
    !!! Özel mülkiyet anlayışı vardı, sadece toprak üzerinde fazla gelişmemişti.
102
Q
A
  • Atlı göçebe (konargöçer) hayat tarzı benimsenmiştir.
  • Yerleşik yaşama en yaygın biçimde Uygurlar zamanında geçilmiştir.
  • Türklerde sosyal yaşamın gelişmesine katkı sağlayan gökbörü (oğlak), beyge, cirit, kızbörü, çöğen (çevgen), tepük (ayak topu), kures (güreş), seğirtme (koşu), cundi (binicilik) gibi oyunlar yer almıştır.
103
Q

TÜRK TOPLUM HAYATINDA BAZI KAVRAMLAR

A

Kang-baba
Ög-anne
Kımız-içecek
Toy-şölen
Kün-halk
Yeniküm-nevruz bayramı
Ordu-başkent
Oba-çadır yaşamı
Yurt-vatan
Börk-başlık
Tamga-damga
Ok-bir siyasi birliğe katılan boy
Ülüş-Pay

104
Q

TÜRKLERDE HUKUK

A

Yazısız hukuk kurallarına TÖRE denir. Töreler hakanın isteği ve kurultayın kararı ile değişir.

105
Q

TÖRENİN OLUŞMASINDA

A
  • Kut anlayışı
  • Hakanlar tarafından konulan yasalar
  • Kurultayda alınan kararlar etkili olmuştur.
106
Q

Törelerin değişmez dört hükmü vardır, bunlar:

A

Könilik (adalet)
Tüzlük (eşitlik)
Uzluk (iyilik)
İnsanlık

107
Q
A
  • Herkesin, hakanlar da dahil, töreye uyma zorunluluğu vardır.
  • Başkanlığını Kağan’ın yaptığı yüksek mahkemelere yargu adı verilir.
  • Siyasi davaların görüldüğü bu mahkemeler üst mahkeme özelliğine de sahip olmuştur.
  • Olağan suçlarla ilgili davalara bakan kişilere yargan adı verilmiştir.
  • Uygurlar döneminde mal edinme, satış sözleşmesi, vakıfname gibi hukuki işlemler başlamıştır.
  • Eski Türk medeni hukukunda çocukların velayeti babaya aittir.
  • Töreyi ilk yazılı hale getiren Uygurlardır.
108
Q

ORDU-MİLLET

A
  • Türklerde askerlik özel bir meslek değildir. Savaş zamanı eli silah tutan herkes savaşçıdır. Her Türk asker doğar.
  • Mete Han döneminde ilk kez düzenli ordu kurulmuş; Mete Han’ın tahta geçtiği tarih ve ordunun kuruluşu olan MÖ 209 yılı Kara Kuvvetleri Komutanlığının da temeli sayılmıştır.
  • Mete Han’ın kurduğu bu ordu, ONLU SİSTEM’e göre örgütlenmiştir.
  • Ordu; merkez, sağ ve sol olmak üzere üçlü sisteme sahip olmuştur.
  • Türk orduları genellikle atlı askerlerden oluşurken yaya birlikler de vardır.
109
Q

TÜRKLERİN SAVAŞ TAKTİKLERİ

A

Turan (Kurt kapanı, sahte ricat)
Pusu Taktikleri
Keşif Seferleri
Yıpratma Saldırıları

110
Q
A
  • Yıpratma saldırıları en önemlileri olmak üzere 200’ün üzerinde savaş taktiği kullanılmıştır.
  • Türkler dünyayı en çok askeri alanda etkilemiştir.
  • Roma ordusunda onlu sistem uygulanmaya başlanmıştır.
  • Batıda ceket ve pantolon giyilmeye başlanmıştır.
  • Üzengi kullanımı yaygınlaşmıştır.
  • Bizans ordusunda turan taktiği uygulanmaya başlanmıştır.
  • Çinliler ve Avrupalı kavimler, et konservesi yapmayı öğrenmiştir.
111
Q

TÜRKLERDE BİLİM VE EĞİTİM

A
  • Eski Türklerde Kengeş adı verilen meclisler vardır. Bu meclislerde kengeşçi veya tayanç adı verilen bilirkişiler bulunur ve danışmanlık görevi yaparlar.
  • Astronomi ve sayı bilgisi sayesinde on iki hayvanlı takvimi yapmışlar ve bu takvimde her yıla bir hayvan ismi vermişlerdir.
  • Ay ve Güneş’in hareketlerini izleyerek Merkür ile Venüs gezegenlerini saptamışlardır ve bunlarla yön tayin etmişlerdir.
  • Uygurlarda çiçek hastalığına karşı çalışmalar yapılmıştır; akupunktur tedavisi uygulanmıştır ve otacı adı verilen hekimler sayesinde eczacılık gelişmiştir.
112
Q
A
  • Türklerde öğretmenlere bahşi adı verilmiş, eğitim aileden başlamıştır.
  • Türklerde yaygın eğitim ilk kez Asya Hunlarında başlamıştır.
  • Uygurlar ilk örgün eğitim kurumlarını oluşturmuşlardır.
  • Uygurlar, Çin’den öğrendikleri kağıt ve matbaa sayesinde kitap yazmışlar ve Türk tarihinin ilk kütüphanesini kurmuşlardır.
113
Q

TÜRKLERDE SANAT

A
  • Eski Türk topluluklarında sanatsal faaliyetleri geçim kaynakları ve yaşam tarzları şekillendirmiştir.
  • İskitlerden itibaren hayvan üslubu kullanılmaya başlanmıştır.
    !!! Göçebe yaşamın etkisiyle kalıcı sanat eseri yoktur. Fakat Uygurlar ile birlikte yerleşik yaşama geçilmesiyle kalıcı sanat eserleri ilk kez ortaya çıkmıştır.
114
Q

DOKUMACILIK

A
  • Hayvancılıktan geçimini sağlayan Türklerde yün, kıl gibi hayvansal malzemelerin bulunması dokumacılığın gelişmesinde oldukça etkili olmuştur.
  • Yün ve keçe, çadır ve kıyafet yapımında kullanılmıştır.
  • Yaşam tarzına bağlı olarak çadır sanatı gelişmiştir.
  • Dünyanın ilk halısı olan, Pazırık Kurganı’nda bulunan Pazırık Halısı Hunlardan günümüze kalan en önemli eserdir.
115
Q

RESİM

A
  • Uygurlar ile birlikte resim sanatı gelişmiş; (fresko) yapıların duvarlarına işlenmiştir.
  • Kitaplarını süslemek için minyatür sanatını kullanmışlardır.
  • İlk minyatür örnekleri Uygurlarda görülmüştür.
  • Türklerde ressamlara bedizci adı verilmiştir.
116
Q

MADENCİLİK

A
  • Altın, gümüş, demir ve bronz gibi madenler Türk maden sanatının ilk örnekleridir.
  • Eski Türklerde demircilik milli sanat olarak kabul edilmiştir.
  • Esik Kurganı’nda bulunan Altın Elbiseli Adam Zırhı önemli Türk maden işlemeciliği ürünüdür.
117
Q

MÜZİK

A
  • Kopuz: milli çalgı
  • Kithara: Türk kanunun
  • Çevgan: müzik aleti
  • Küg: melodi
  • Kög: müzik
  • İr: beste
    ÇİNİ
  • İlk örneklerine Uygurlarda rastlanmıştır.
    !!! Türklerin milli çalgısı olan kopuz dışında pili ve kithara da önemli Türk sazlarındandır.
118
Q

MİMARİ

A
  • Köktürkler anıt mezarlar yapmış. Uygurların yerleşik yaşama geçmesi ile anıt mezarlar kubbeli hale geçmiştir.
  • Uygurlar stupa adı verilen tapınaklar yapmışlar, bu tapınaklarda kubbe ile duvar arasındaki geçişi sağlamak için üçgenler kullanmışlardır. Bu tarz, daha sonraki dönemlerde Türk üçgeni olarak adlandırılmıştır.
  • Uygurlar tapınak duvarlarını yoğun bir fresko tekniği ile yapmış ve dini anlamı olan resimlerle bezendiği için bezeklik adını almıştır.
119
Q

HEYKEL

A
  • Bengütaş: Abide
  • Bitigtaş: Kitabe
  • Bark: Ata kabri
  • Heykel sanatının ilk örnekleri İskitlerde başlayan balbal taşları olmuştur.
  • Heykel sanatı Köktürklerle önemli bir ilerleme kaydederken Uygurlar dönemine gelindiğinde en yüksek seviyesine ulaşmıştır.
  • Kültigin Başı Heykeli Köktürklerden kalan önemli bir eser olmuştur.
  • Diz Çökmüş Adam ve At Başı Heykeli Uygurlardan günümüze kalmış önemli eserlerdir.
120
Q

İNANÇ SİSTEMİ

A
  • Orta Asya Türkleri arasında en yaygın din GÖK TANRI dinidir.
  • Bunun yanında Gök Tanrı dininin içine yerleşmiş bazı inanış biçimleri de vardır.
  • Totem İnancı
  • Doğalar Kültü
  • Şamanizm
  • Atalar Kültü
    !!! Ayrıca tarih boyunca din değiştirerek; Maniheizm, İslamiyet, Musevilik, Hristiyanlık ve Budizm dinlerine inanan Türk toplulukları da olmuştur.
  • İlk Türk topluluklarında yuğ adı verilen cenaze törenleri düzenlenmiştir.
  • Kurgan adı verilen mezarların başına kişinin öldürdüğü düşman sayısı kadar balbal adı verilen taşlar dikilmiştir.
  • Cennet ve cehenneme inanmışlardır.
  • Türkler ikinci bir yaşama inanmış (ahiret inancı) bunun için ölülerini mezarlarına eşyaları ile birlikte gömmüşlerdir. (Ayrıca Balballar da ahiret inancının varlığını kanıtlar.)
121
Q

DİN VE İNANIŞLA İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR

A
  • Uçmağ: Cennet
  • Tamu: Cehennem
  • Yuğ: Cenaze töreni
  • Yuğ aşı: Cenaze yemeği
  • Kurgan: Mezar
  • Balbal: Mezar taşı
  • Şaman, Kami: Din adamı
  • Burkan: Put
  • Stupa: Tapınak
  • Ülgen: Gök tanrı
122
Q
A
123
Q

EKONOMİ İLE İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR

A
  • Çav: kağıt para
  • Kuanpo: bez para
  • Yarmak: madeni para
  • Böz: mühürlenmiş kumaş
  • Tarhan: zanaatkar
  • Tarıgçı: çiftçi
124
Q

TÜRKLERDE DİL, YAZI VE EDEBİYAT

A

SAV: Atasözü anlamına gelir.
SAGU: Yuğ adı verilen cenaze törenlerinde yakılan ağıtlardır. Ölen kişinin önemini ve yaptıklarını anlatan şiirlerdir.
KOŞUK: Şölenlerde sazlar ile söylenen şiirlerdir. Aşk, doğa, iyilik konularını ele alır.
DESTAN: Olağanüstü olaylar, doğaüstü kahramanlar ile dolu eserlerdir.
!!! Destanlar sayesinde Türklerin adeti yaşam tarzı, töre, inanış gibi alanları ile ilgili bilgi edinilebilir.

125
Q

TÜRK DESTANLARI

A
  • Göç, türeyiş = UYGURLAR
  • Yaradılış= YAKITLAR
  • ŞU, ALP ER TUNGA=İSKİTLER
  • MANAS=KIRGIZLAR
  • ŞAN KIZI= BULGARLAR
  • ERGENEKON, BOZKURT=KÖKTÜRKLER
  • OĞUZ KAĞAN= ASYA HUNLARI
126
Q

YAZILI EDEBİYAT

A
  • Orhun abideleri 8. Yüzyıl (ilk yazılı kaynak)
  • Bugut yazıtı
  • Karabalasagun yazıtı
  • Moyen çur Kitabesi
  • Prens Kalyanamkara ve Papamkara Hikayesi
  • Altın Yaruk
  • Sekiz Yükmek
  • Yenisey Yazıtları 6. Yüzyıl
127
Q
A

Yenisey yazıtları daha eski olmasına rağmen kaynak özelliği taşıyacak bilgi vermez. Bu yüzden Türk tarihinin ve edebiyatının ilk yazılı kaynakları Orhun Abideleridir.

128
Q

TÜRKLERİN TARİH BOYUNCA KULLANDIKLARI ALFABELER

A

Orhun Alfabesi: İlk milli alfabemizdir. 38 harften oluşur. Sağdan sola yazılır. Runik özelliktedir.
Uygur Alfabesi: İkinci milli alfabemizdir. 14 harften oluşur. Soğd alfabesi temel alınarak hazırlanmıştır.
Soğd Alfabesi: Uygurlarda ticarete bağlı etkileşimle kullanıldı.
İbrani Alfabesi: Hazar Türkleri kullandılar.

129
Q
A

Kiril Alfabesi: Ruslarla etkileşimde olan Türkler kullandılar.
Arap Alfabesi: İslam’a geçişle kullanımı başladı
Latin alfabesi: Günümüzde kullanımı devam etmektedir.

KPSS (1 decks)

Brainscape helps you reach your goals faster, through stronger study habits.
© 2025 Bold Learning Solutions. Terms and Conditions