I Flashcards
- Przedmiot i podział psychologii klinicznej.
Wiedza ogólna i specjalistyczna oraz wynikający z niej sposób opisywania i wyjaśniania problemów zdrowia i zaburzeń, ich przyczyn oraz uwarunkowań. Specyficzne metody badania oraz procedury postępowania praktycznego.
Podział psychologii klinicznej wg Irwina Altmana:
~ Podstawowa wiedza teoretyczna – pojęcia, koncepcje, teorie, paradygmaty,
~ Wiedza profesjonalna – zasady postępowania diagnostycznego, pomocowego, metody oraz techniki, z których powstają umiejętności i myślenie kliniczne
~ Wiedza społecznie responsywna – pochodząca z praktyki
- Definicja psychologii klinicznej w ujęciu wąskim i szerokim.
Wąskie: Dziedzina psychologicznych badań i praktyki, która zajmuje się opisywaniem i wyjaśnianiem zaburzonego zachowania i przeżywania, określaniem ich psychospołecznych przyczyn oraz stosowaniem tej wiedzy w diagnozie i pomocy psychologicznej.
Szerokie: Dziedzina psychologicznych badań i praktyki, która zajmuje się:
~ Opisem zdrowia oraz zaburzeń psychicznych i zachowania;
~ Wyjaśnianiem mechanizmów zdrowia oraz patomechanizmów zaburzeń psychicznych i zachowania
~ Określaniem udziału czynników psychospołecznych w genezie zdrowia oraz zaburzeń psychicznych i zachowania
~ Tworzeniem zasad i procedur postępowania diagnostycznego i integrowania danych
~ Określaniem pomocy psychologicznej (poradnictwa psychologicznego i terapii psychologicznej) na podstawie najbardziej wiarygodnych wyników badań naukowych.
- Jak rozumieć EBP, znaczenie dla psychologii.
Praktyka psychologiczna oparta na dowodach empirycznych (evidence-based practice in psychology), która odnosi się do dorobku i standardów sformułowanych w medycynie opartej na dowodach (evidence-based medicine), dzięki której wzrasta Trafność działań diagnostycznych oraz skuteczność postępowania terapeutycznego.
- Model patogenetyczny w psychologii klinicznej.
Orientacja patogenetyczna to podejście w psychologii klinicznej, które skupia się na zrozumieniu przyczyn problemów psychicznych. Celem jest znalezienie źródeł problemów i mechanizmów, które prowadzą do ich rozwoju, aby móc skutecznie diagnozować i leczyć zaburzenia. Czynniki patogenetyczne:
~ Psychogenne – czynniki zw. z kształtowaniem się zaburzeń, zaburzeniem procesów regulacji, hamujące i uniemożliwiające rozwój struktur osobowości.
~ Egzogenne – czynniki związane ze środowiskiem rodzinnym i pozarodzinnym.
~ Somatogenne – znane czynniki patogenne chorób somatycznych, które wpływają na układ nerwowy.
~ Endogenne – czynniki związane z predyspozycją genetyczną i właściwościami konstytucjonalnymi człowieka, cechy temperamentu, OUN.
- Model salutogenetyczny w psychologii klinicznej. (Antonovsky)
Człowiek spotykając stresory, dostraja się do wyzwań, aby zachować dynamiczną równowagę procesów życiowych na pewnym, optymalnym poziomie.
Zdrowie = proces stałego reagowania na wymagania celem zachowania lub przywracania pewnego poziomu organizacji, nazywanego poziomem dynamicznej równowagi zewnętrznej i wewnętrznej systemu.
Zdrowie jest rozumiane procesualnie, ale również jako punkt na kontinuum zdrowie-choroba.
Czynniki salutogenetuczne:
Uogólnione zasoby odpornościowe; Stresor; Poczucie koherencji; Styl życia
- Pojęcie normy i normalności.
Norma – Idealny lub realny wzorzec właściwości takich jak zachowanie, przebieg procesów psychicznych, osobowość lub rozwój.
Normalność – Zbiór właściwości przypisywany osobom, grupom, społecznościom lub instytucjom, które są zgodne ze wzorcem, czyli normą.
- Rozumienie norm – rozumienie pojęć i krótka charakterystyka.
Norma:
Ilościowa / statystyczna;
Liczba, zakres liczb, miara tendencji centralnej reprezentatywnej dla danej populacji, która może być stosowana w celu dokonywania porównań interindywidulanych. Norma ilościowa w psychologii oznacza, że wynik ilościowy danej osoby nie jest niższy od wyniku przeciętnego dla porównywanej populacji (bardzo wysokie IQ świadczyłyby o nienormalności)
Społeczno-kulturowa;
Kulturowo ukształtowane definicje zachowania uznawanego za pożądane. Na jednostce ciążą pewne zadania w związku z pełnieniem przez nią określonych ról społecznych – wg socjologów. Normy obyczajowe- przekazywane z pokolenia na pokolenie, zgodne z rolą społeczną, wzory i wartości kultury, ale utrudniają innowacje i zmiany.
Normy moralne/prawne – skodyfikowany system reguł, w tym normy moralne – rozwój sumienia, uczucie powinności. Sankcje w postaci wykluczenia, wyrzutów sumienia, potępienia lub kar w ramach KPK
Teoretyczna.
Podstawą normalności są twierdzenia naukowe zawarte w uzasadnionych empirycznie koncepcjach lub prawidłowościach.
Dane jednostkowe odnosi się do teorii naukowych.
Obserwowane wskaźniki porównywane są z zawartym w teorii idealnym lub realnym wzorcem (np. teorie osobowości).
- Zdrowie psychiczne według modelu Vaillanta.
Wynik powyżej normy, o czym świadczy liczba punktów powyżej 80 w Globalnej Ocenie Funkcjonowania;
Mocne strony życia człowieka w rozumieniu psychologii pozytywnej, zdrowie psychiczne to cechy charakteru, czyli cnoty i siły oraz ich wzajemna konfiguracja;
Dorosła dojrzałość wg Erika Eriksona – pomyślne rozwiązywanie kryzysów rozwojowych i osiąganie cnót prowadzących do realizacji zadań związanych z tożsamością, intymnością, generatywnością i integralnością;
Pozytywne emocje w świetle neuronauk, emocje społeczne ich znaczenie i wpływ na zdrowie;
Inteligencja społeczno-emocjonalna (Daniel Goleman) – zdolność do trafnego i świadomego spostrzegania i monitorowania własnych emocji, modyfikowania ich oraz trafne rozpoznawanie i reagowanie na emocje innych;
Subiektywny dobrostan określany jako autentyczne szczęście i wg Seligmana jest to osiągnięcie zaangażowania, poczucia sensu, pozytywnych emocji i relacji;
Sprężystość psychiczna (resilience) – dojrzałe mechanizmy obronne (altruizm, tłumienie, antycypacja, poczucie humoru i sublimacja).
- Dobrostan psychiczny – czym jest, warunki.
Dobrostan = zadowolenie i satysfakcja z życia jako całości i różnych jego sfer.
W ujęciu subiektywnym dobrostan:
Doznawanie pozytywnych emocji;
Zaangażowanie w działania powodujące optymalne doświadczenia;
Jakość więzi społecznych;
Poczucie sensu;
Dążenie do realizacji celów.
- Psychopatologia - ujęcie szerokie i wąskie.
Wąskie: dziedzina nauki zajmująca się tworzeniem klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zachowania oraz wypracowywaniem metodologii, narzędzi statystycznych i diagnostycznych do ich sporządzania.
Szerokie: nauka zajmująca się tworzeniem systemów klasyfikacji zaburzeń psychicznych oraz wyjaśnianiem ich patogenezy w modelu podatność-stres, w którym integrowana jest wiedza o psychologicznej i biologicznej podatności człowieka na wystąpienie zaburzeń psychicznych oraz tworzy programy leczenia sekwencyjnego, farmakoterapia i psychoterapia, poradnictwo kliniczne.
- Klasyfikacje chorób i zaburzeń - jakie są, jaka jest ich rola?
Rola: system klasyfikacyjny pozwala różnym specjalistom lub temu samemu klinicyście w różnych odstępach czasu postawić rozpoznanie tego samego zaburzenia u danej osoby, w wyniku postępowania diagnostycznego;
ICD-10, ICD-11, DSM-IV, DSM-V, ICF, DC:0-5.
- Czym jest zaburzenie psychiczne.
Zaburzenie psychiczne to stan, w którym: Występują znaczące zaburzenia myśli, uczuć i zachowań. Dotknięta zaburzeniem osoba musi doświadczać wewnętrznych stanów (myśli i/lub emocji) oraz prezentować zachowania, które wyraźnie odbiegają od normy, a do tego są negatywne i bezcelowe.
- Funkcje diagnozy psychologicznej.
Opisująca (deskryptywna) i oceniająca (ewaluatywna) – pozyskiwanie, zestawianie i integrowanie informacji o tym jaki jest stan rzeczywisty – psychiczny i behawioralny i jak może zostać sklasyfikowany;
Eksplanacyjna – wyjaśnianie i intepretowanie w odniesieniu do koncepcji psychologicznych rzeczywistości, w której badany funkcjonuje;
Predykcyjna – przewidywanie jak zmieni się życie osoby, jęsli nadal będą oddziaływać czynniki, które doprowadziły do aktualnego stanu zdrowia psychicznego;
Korekcyjna – wskazanie skutecznych oddziaływań terapeutycznych, tak aby poprawić jakość życia osoby;
- Co wpływa na diagnozę psychologiczną.
Cechy diagnosty;
Cechy diagnozowanej osoby, grupy, społeczności;
Jakość interakcji między uczestnikami diagnozy;
- Typy diagnozy psychologicznej, charakterystyka.
W zależności od celu postępowania diagnostycznego i wiedzy do jakiej odwołuje się psycholog kliniczny, wyróżnia się:
Diagnozę różnicową/nozologiczną (f. opisowa) — Klasyfikacje zaburzeń i zachowania ICD, DSM. Klasyfikacje w koncepcjach psychologicznych;
Diagnozę strukturalno-funkcjonalną (f. wyjaśniająca) — Koncepcje psychologiczne i integracyjne: Wskazują patomechanizm i salutomechanizm. Psychodynamiczne, systemowe, humanistyczne, poznawczo-behawioralne, integracyjne;
Diagnozę genetyczną (f. wyjasniająca) — Koncepcje psychologiczne, biologiczne, model podatność-stres. Wyjaśnienia jednoczynnikowe, statyczne i wieloczynnikowe. Wyjaśnienia rozwojowe, modele wieloczynnikowe.
- Model wielościeżkowy.
Pojedyncza perspektywa nie wystarczy do wyjaśnienia złożoności natury ludzkiej ani kształtowania się zaburzeń, akceptacja jednego czynnika nie wyklucza roli drugiego;
Statystycznie rzadko jeden czynnik przyczynia się do powstania zaburzenia;
Czynniki w różnym stopniu warunkują powstanie zaburzenia;
Badania naukowe są podstawą wiedzy o czynnikach;
Czynniki łączą się ze sobą i pozostają we wzajemnej interakcji:
(te same czynniki mogą powodować różne zaburzenia & różne czynniki u różnych osób mogą powodować różne zaburzenia)
- Etapy postępowania diagnostycznego.
1) Stawianie problemu diagnostycznego przez psychologa na podstawie wstępnych danych o pacjencie i jego otoczeniu
2) Formułowanie hipotez
3) Weryfikowanie hipotez za pomocą odpowiednich metod
4) Interpretacja wyników i podejmowanie decyzji co do kontynuowania lub zakończenia badania
5) Opracowanie wyników
- Kontrakt diagnostyczny.
Cel i charakter badania
Finansowanie
Zakres odpowiedzialności każdej ze stron
Charakter udziału trzeciej strony
Poufność i jej ograniczenia
Korzyści i ryzyko związane z badaniem
Alternatywy dla planowanego badania
Konsekwencje nie poddania się badaniu
Sposób komunikowania wyników
Okres udzielanej zgody
Możliwość odmowy i wycofania się
Warunki unieważnienia zgody
- Kryteria i objawy zaburzeń depresyjnych, symptomy, rozpowszechnienie.
DEPRESJA
Objawy trwają przez co najmniej dwa tygodnie;
Występowanie co najmniej pięciu lub więcej objawów zaburzeń nastroju, motywacji, działania i myślenia;
Zaburzenia o charakterze klinicznym, stanowią zagrożenie i cierpienie psychiczne;
Objawy osiowe: zaburzenia emocji, motywacji, aktywności, czynności psychicznych, myśli i tendencje suicydalne;
W depresji dużej dodatkowo zaburzenia rytmów biologicznych, czynności układu autonomicznego, przemiany materii;
Doświadczenie wewnętrznego cierpienia, normalne wahania nastroju ws. stany kliniczne;
DYSTYMIA
DEPRESJĘ SEZONOWE
DEPRESJA POPORODOWA
- Model biologiczny zaburzeń nastroju.
Uwarunkowania genetyczne:
Badania na bliźniętach – geny determinują depresję i chorobę dwubiegunową
Występowanie choroby u jednego z członków rodziny CHAD istotnie zwiększa ryzyko chorób afektywnych (endogennie) u kolejnych pokoleń
CHAD częściej u jednojajowych bliźniąt niż u dwujajowych
Dziedziczenie CHAD ma charakter poligenowy
- Podłoże neurobiologiczne
dysfunkcja układu noradrenergicznego
Dysfunkcja układu serotonicznego
3. Podłoże hormonalne:
Niedobór tyroksyny, testosteronu u mężczyzn, spadek estrogenu u kobiet (przedmenstruacyjne okresy, menopauza, poporodowe okresy)
Nadmiar kortyzolu w sytuacji stresu, dysregulacja osi przysadka-nadnercza, przewlekły stres zmiany w strukturach hipokampa.
- Dystymia, cyklotymia, CHAD.
ChAD i cyklotymia:
Naprzemienność występowania depresji i manii;
Depresja bardziej o charakterze nawracających epizodów depresyjnych (rzadziej występuje bezsenność i utrata apetytu);
Występowanie nagłe, bez uchwytnej przyczyny;
Cykle naprzemiennego występowania epizodów manii i depresji są bardzo trudne do przewidzenia i nieregularne;
Współwystępowanie uzależnienia od alkoholu;
Możliwe objawy psychotyczne (rzadziej omamy, częściej urojenia);
Uwarunkowania genetyczne;
Duże ryzyko suicydalne;
Częściej powstają u osobowości ekstrawertywnych i cyklotymicznych;
Początek w młodszym wieku;
Krótsze fazy zaburzeń;
Duża skuteczność węglanu litu w farmakoterapii;
- Przyczyny depresji w koncepcjach poznawczo-behawioralnych.
Triada depresyjna (kluczowe przekonania);
Błędy myślenia;
Negatywne schematy ja.
- Teoria wyuczonej bezradności.
Teoria wyuczonej bezradności – powtarzające się doświadczenia, iż kontrola zdarzeń i konsekwencji swojego działania jest niemożliwa, a systemy wzmocnień pozostają poza wpływem człowiek prowadzi do poczucia bezradności, utraty motywacji i apatii.
„W sytuacji trudnej i tak nic nie zrobię, nie poradzę sobie.”
- Predyktatory depresji i czynniki pośredniczące w modelu podatność-stres G. Browna.
Brak oparcia w bliskim związku;
Brak stałego zatrudnienia;
Samotne wychowywanie dzieci;
Utrata matki przed 11 rokiem życia.
Czynniki pośredniczące:
Niska samoocena;
Poczucie beznadziejności;
Pesymistyczny styl myślenia;
Tendencja do negatywnych ocen sytuacji.
