Huisvesting en verzorging

Question 1

Wat is het verschil tussen kiemvrije dieren/SPF/germfree/conventionele/gnotobioten?

Answer 1

Kiemvrij: Vrij van levensvatbare organismen, zoals virussen en micro-org.
Germ-free:
1. dieren z volledig steriel
2. Te bekomen door keizersnede (via hysterectomie uit conventionele dieren gehaald en in isolator gehouden) en embryotransfer
3. Enkel te houden in absolute barriere (=isolator) want anders nt meer germ-free
4. In praktrijk: germ-free status moeilijk vol te houden + afwijkingen komen voor.
- gevoelig voor zowel pathogene als apathogene micro-org
Gnotobioten: Microflora en/of -fauna volledig gekend
- onderzoek naar rol v bact bij transformatie v oraal toegediende stoffen (biotransformatie), kankeronderzoek
Bvb: kiemvrije dieren waaraan bewust welbepaalde, exact gekende bacterien w toegediend (vb: Altered Schaeder Flora)
<=> absolute barriere
SPF: Specified Pathogen Free:
- Dieren z vrij v welbepaalde organisme (bvb volgens FELASA aanbevelingen)
- w gehouden in een nt steriele omgeving MAAR toch wel voorzieningen nodig om insleep ongewenste mo tegen te gaan cfr klassieke barriere
Conventionele omstandigheden: gn speciale maatregelen om insleep v pathogene organismen tegen te gaan klassieke spf-barriere:
-zo goed mogelijk gesloten houden v buitenwereld
- ventilatie zo ingesteld dat overdruk bestaat in dierkamers tov buitenwereld
- HEPA gefilterde lucht
-omkleedprocedure voor personeel
- desinfectie v materiaal dat binnengebracht w
- w klassiek ook in isolatoren gehouden
- vaak gebruik v tweegangen-systeem: vuile gang (afvoer v mater uit dierenlokalen) en prpere gang (toegang personeel, voer…) om crosscontaminatie te vermijden

Question 2

Kiemvrije dieren

Answer 2

Kiemvrij: Vrij van levensvatbare organismen, zoals virussen en micro-org.

Question 3

Germ-free dieren

Answer 3

Germ-free:

1. dieren z volledig steriel
2. Te bekomen door keizersnede (hysterectomie) en embryotransfer
3. Enkel te houden in absolute barriere (=isolator)
4. In praktrijk: germ-free status moeilijk vol te houden + afwijkingen komen voor.
5. Germ-free dieren gevoelig voor apathogene en pathogene mo’s

Question 4

Gnotobiotische dieren

Answer 4

Gnotobioten: Microflora en/of -fauna volledig gekend
Bvb: kiemvrije dieren waaraan bewust welbepaalde, exact gekende bacterien w toegediend (vb: Altered Schaedler Flora: mix v 8 gekende bacterien w aan germ-free muis toegediend => onderzoek GI-stelsel mogelijk
ASF muis in vgl met germ-free muis: asf heeft werkend immuunsysteem, normale gezondheid, normaal werkend GI-stelsel en is dus een goede representatie ve ‘echte’, gwne muis)

Question 5

SPF dieren (klassiek en conventionele omstandigheden

Answer 5

SPF: Specified Pathogen Free:
- Dieren z vrij v welbepaalde organisme (bvb volgens FELASA aanbevelingen)
- w gehouden in een nt steriele omgeving MAAR toch wel voorzieningen nodig om insleep ongewenste mo tegen te gaan cfr klassieke barriere
- klassieke spf-barriere: 6 maatregelen:
1. zo goed mogelijk gesloten houden v buitenwereld
2. ventilatie zo ingesteld dat overdruk bestaat in dierkamers tov buitenwereld
3. HEPA gefilterde lucht
4. omkleedprocedure voor personeel
5. desinfectie v materiaal dat binnengebracht w
6. vaak gebruik v tweegangen-systeem: vuile gang (afvoer v mater uit dierenlokalen) en propere gang (toegang personeel, voer…) om crosscontaminatie te vermijden
+ soms: micro-isolatie, filtertop (extra filter in deksel kooi, nt aangesloten op ventilatiesysteem)
Conventionele omstandigheden: gn speciale maatregelen om insleep v pathogene organismen tegen te gaan

Question 6

FELASA

Answer 6

Federation of European Laboratory Animal Science Associations

Question 7

Wat wordt bedoeld met klassieke barriere?

Answer 7

• Manier v houden v dieren, maatregelen w genomen om insleep pathogenen te vermijden
• Maatregelen (6):
  1. zo goed mogelijk gesloten tegenover buitenwereld
  2. ventilatie zo ingesteld dat overdruk ontstaat in de dierenkamers tov buitenwereld
  3. HEPA-gefilterde lucht
  4. omkleedprocedure voor personeel
  5. desinfectie materiaal dat binnengebracht w
  6. vaak: tweegangensysteem: vuile (afvoer mater dierenlokalen) en propere gang (toegang personeel, voer…) om crosscontaminatie te voorkomen.
• Ook mogelijk:
• – Micro-isolatie
• – Filtertop

Question 8

Wat is filtertop (klassieke barriere)? Voor- en nadeel?

Answer 8

• w soms gedaan
• w op kooi geplaatst
• filtertop is nt aangesloten op ventilatie-unit -> uitwisseling lucht via filter in het deksel
• goed voor bescherming tegen bacterien
• mindder effectief in beschermen tegen virussen

Question 9

Wat is micro-isolatie?

Answer 9

• w soms gedaan bij klassieke barriere, altijd bij absolute barr
• regelen v ventilatie en inperking op kooiniveau

Question 10

Wat is absolute barriere?

Answer 10

= isolator

• dieren z volledig steriel (= germ-free)
• micro-isolatie (ventilatie op kooiniveau reguleren): check

Question 11

Wat is omgekeerde barriere?

Answer 11

• opstellen barriere bij dieren die besmet z -> om te verhinderen dat pathogene org uit kooi ontsnappen

Question 12

Wat z voordelen v werken met proefdieren met gekende microbiologische kwaliteit?

Answer 12

1. voorkomen dat dier ziek w
2. reproduceerbare experimenten
3. veiliger tov personeel (vrij van zoonoses)
   (we weten welke pathogenen er allemaal zouden kunnen voorkomen op dier)

Question 13

waarom is het noodzakelijk om in een proefdierfaciliteit te ventileren, de temp en de relatieve vochtigheid te beheersen?

Answer 13

Ventilatie:
- overdruk zorgt voor buitenhouden ongewenste mo
- onderdruk om te vermijden dat pathogene mo naar buiten zouden komen
-afvoeren v stof, schadelijke gassen, stank…
Temp: kleine tempschommelingen z nt fataal, maar zorgen wel voor stress/discomfort en verminderde fokprestaties
Relatieve vochtigheid:
- indien te hoog: bemoeilijkt warmte-afgifte, meer groei mo’s (vochtige, warme omgeving is ideaal voor mo’s)
- indien te laag: verhoogde sterfte v jonge muizen voor spenen, oorzaak ringtail bij ratten

Question 14

Ringtail

Answer 14

= staartnecrose

• komt oa voor bij ratten, muizen…, vnl bij jonge dieren voor het spenen
• wat: annulaire vernauwing vd staart waardoor staart gaat zwellen en uitdrogen => afvallen als heel ernstig
• oorzaken: lage relatieve luchtvochtigheid; hoge temp, dietaire tekorten, genetische aanleg…

Question 15

Leg uit op welke manier licht v belang kan z in een proefdierfaciliteit

Answer 15

• lichtcyclus: invloed op hormoonhuishouding, gedrag en voortplanting
• permanent hoge lichtintensiteit is nt altijd gewenst bij proefdieren
• overgang dag-nacht bij voorkeur via dimmer; anders kunnen dieren opschrikken

Question 16

Leg uit op welke manier geluid v belang kan z in proefdierfaciliteit

Answer 16

• mogelijke bron v stress en verstoring met gevolgen voor experimenten en fokresultaten
• zowel aanhoudende te hoge geluidsniveau’s als plotse geluiden doen dieren opschrikken
• veel dieren (hond, muis, dolfijn, vleermuis…) kunnen ultrasone geluiden horen geproduceerd door machines
• achtergrondmuziek kan plotse geluiden opvangen, maar nt te hard zetten

Question 17

Bespreek voor- en nadelen v open wanden vs gesloten

Answer 17

1. Klimaat:
   - gesloten: stabieler microklimaat, meer beschutting
   - open: meer kans op tocht
2. contact:
   - gesloten wanden: minder kans op contact tss verschillende kooien -> verminderde kans op overdracht infecties
3. gedrag:
   - gesloten (ondoorzichtige) bakken: meer kans op schuwere en moeilijker te controleren dieren

Question 18

Bespreek voor- en nadelen v vaste bodems vs gaas-of spijlenbodems vs geperforeerde Norylbodems

Answer 18

1. Bedding:
   - Roosterbodem: gn bedding nodig,
   - vaste: dieren liggen in eigen vuil -> meer schoonmaak nodig
2. Verrijking:
   - Rooster: gn bedding nodig-> zeker en vast andere soorten aanbieden (oa ook nestmateriaal aka bedding)
   - vaste: biedt meer beschutting en betere ligplaats
3. poten:
   - rooster: risico op pootletsel
   => welke?: rooster vaak nt, eerder vaste bodem. Wel acceptabel: vaste bodem met gaten (bij konijn!)

Question 19

Manieren om bij roosterbodem faeces en urine te verwijderen

Answer 19

1. Lade met strooisel en papier en een plastic goot die (automatisch) gespoeld w
2. band uit papier of kunststof die regelmatig ‘afgedraaid’ w

Question 20

Juist of fout en leg uit: primaten kunnen best in nt te grote kooi gehuisvest w omdat ze anders te moeilijk te vangen z

Answer 20

Fout: voor grote dieren w gebruik gemaakt v volieres/vloerhokken zodat groepshuisvesting en omgevingsverrijking mogelijk z

Question 21

Juist of fout en leg uit: het is bij SPF dieren nt zo belangrijk om tijdens een operatie eenzelfde mate aandacht te besteden aan het ontsmetten v het chirurgisch veld als bij conventionele dieren

Answer 21

Fout: mens en omgeving zijn bron van bacterien

+ minder immuniteit doordat ze aan minder pathogenen blootgesteld z geweest

Question 22

Juist of fout en leg uit: wegwerpkooien om knaagdieren te huisvesten kunnen een ecologisch verantwoorde keuze zijn. Bovendien kan het ook fiancieel interessant z omdat met wegwerpkooien dure investeringen in was- en desinfectie-installaties kunnen vermeden w

Answer 22

Fout: totale kostprijs op jaarbasis blijft hetzelfde

Question 23

Vgl voor- en nadelen v drinkwatersysteem vs gebruik v drinkflessen

Answer 23

Leidingssysteem:
- nadeel: verstopping, aantasting, lekkage
-voordeel: continu water ter beschikking
Fles:
- nadeel: dagelijkse controle, meer manueel werk, risico op leeglopen fles in kooi
-voordeel: dagelijkse controle of dieren drinken is mogelijk, vermijden v verspreiding v ziektekiemen v ene naar andere kooi wanneer fles na gebruik gedesinfecteerd w

Question 24

Hoe kan microbiologische kwaliteit v dirnkwater onder controle gehouden w?

Answer 24

1. Chloreren
2. aanzuren
3. Filtersysteem (mechanische, biologische)
4. UV-licht
5. Autoclaveren

Question 25

Wat is een essentieel nutrient? Geef vb diersoort

Answer 25

Wat: stof die het dier nt zelf kan aanmaken en dus via voeding moet aangeboden w. Zo nt: ziekteverschijnselen
Cavia: vit c
Kat: taurine

Question 26

Tot wat leidt een taurinetekort bij kat?

Answer 26

• Hartdeficientie
• oogproblemen (Chronisch tekort leidt tot afbraak lichtgevoelige cellen)
  essentiele voedingsstof

Question 27

Ftie vit c bij cavia

Answer 27

Essentiele voedingsstof = ascorbinezuur
- eiwit collageen (deel bindweefsel botten, huid, bloedvaten) aanmaken
- afweersysteem (antioxidant)
- aanmaak adrenaline, div hormonen
- rol in opname ijzer en Ca
(wateroplosbaar -> gwn uitgeplast als te veel)

Question 28

Juist of fout: alle knaagdieren z omnivoren

Answer 28

Fout, mengeling:

• > knaagdieren: cavia, hamster, gerbil, degoe, chinchilla, rat of muis
• > rat: omni/herbivoor
• > cavia, degoe, chinchilla: herbivoor
• > gerbil (woestijnrat), muis, hamster: omnivoor (insecten, slakken, kleine vogeltjes…)

Question 29

Juist of fout: voeder geschikt voor hond is per definitie ook geschikt voor kat omdat beide carnivoren z

Answer 29

Fout: voeding hond bevat gn taurine en dit is een essentiele voedingsstof voor kat, dus moet via voeding aangeboden w

Question 30

Juist of fout: drinkwater cavia’s die gevoederd w met uitsluitend gepelleteerd droog caviapoeder moet per definitie met vit C gesupplementeerd w

Answer 30

Juist, om te vermijden dat ze gezondheidsproblemen krijgen

Question 31

Juist of fout: nutritionele samenstelling v voeder bestaande uit natuurlijke ingredienten is aan minder variatie onderhevig dan een semisynthetisch voeder

Answer 31

Fout: natuurlijke ingredienten schommelen altijd, voeder met natuurlijke ingredienten is aan meer variatie onderhevig

Question 32

Wat w bedoeld met maaltijdvoedering? Wat is het tegenovergestelde hiervan? Geef voor elk v beide situaties een passend vb van waar of bij welke diersoort die manier v voedering best kan voorzien w

Answer 32

Maaltijdvoedering:
- tijdstip v voederen staat vast -> voederen is beperkt
-bvb bij honden: om obesitas te vermijden
Ad libitum:
- voer is continu beschikbaar
-vermijdt dat een minder dominant dier nt genoeg voer zou krijgen

Question 33

Aan welke voorwaarden moet goed beddingmater voldoen?

Answer 33

1. Comfortabel voor dier
2. gn gezondheidsproblemen verzoorzaken
3. stofarm
4. hoog absorptievermogen
5. vrij v contaminanten
6. nt verstoppen v technische installaties

Question 34

Op welke 4 manieren kan omgeving proefdieren verrijkt w? Geef ook vb voor elke manier

Answer 34

1. Stimuleren v gbruik v zintuigen -> toelaten territorium afbakenen met geursporen
2. ingrijpen op sociale omgeving -> trainen en handelen v dier leidt tot minder stress bij experiment
3. Fysische structuren voorzien -> indelen v hok: complexer en veiliger voor dier
4. dieren tot meer activiteit aanzetten -> voedsel verstoppen in bedding of ballen: stimulatie foerageergedrag

Question 35

Hoe nagaan of kooiverrijking zinvol is?

Answer 35

1. verreist grondige kennis v diersoortspecifieke behoefte: nuttige kooiverrijking stimuleert diersoortspecifiek gedrag
2. verdwijnen v abnormaal gedrag
3. registreren v parameters die indicatie geven v verminderde stress
4. preferentietesten

Question 36

juist of fout: het is best om voeder ter beschikking te stellen aan knaagd tijdens transport zodat ze sneller acclimatiseren

Answer 36

Juist

Question 37

Juist of fout: een gewond dier mag nt vervoerd w, onder gn enkele omstandigheid

Answer 37

Fout: wel onder gezag v dierenarts

Question 38

Juist of fout: het is perfect acceptabel om ratten die 12 dagen drachtig z op transport te zetten waarvan verwacht w dat het 6u zal duren

Answer 38

juist

• > drachtigheidsduur: 21d (3w)
• > 12d = 2w

Question 39

Hoe lang is rat drachtig?

Answer 39

20-24 d (3w)

Question 40

Juist of fout: elke voertuig waarmee proefdiermuizen w vervoerd, moet hiervoor vergund z, tenzij het transport nt verder dan 65 km ver is.

Answer 40

Fout: het transportmiddel voor vervoer v dieren moet een eigen vergunning hebben ALTIJD, afstand maakt nt uit

Question 41

Waarvoor staat GLP?

Answer 41

Good Laboratory Practices

Question 42

wat is doel AAALAC? (kort)

Answer 42

• non-profit organisatie die humane behandeling proefdieren in wetenschap bevordert door vrijwillige accreditatie- en beoordelingsprogramma’s
• Association for Assessment (test) and Accreditation (een product voldoet aan bep eisen -> eisen die test (assessment) opleggen) of Laboratory Animal Care (International)

Question 43

Kies wat juist is:
Naleven van x is een voorwaarde om aanspraak te kunnen maken op goedkeuring en registratie bij overheden v producten zoals bvb geneesmiddelen
x:
-> ISO
-> AAALAC
-> GLP

Answer 43

GLP -> kwaliteitssysteem, GLP-praktijken zijn verplicht zich te melden bij hun overheid en deze inspecteert regelmatig of GLP gevolgd w

Question 44

Kies wat juist is: bij x ligt de focus op reconstrueerbaarheid en traceerbaarheid vd uitgevoerde experimenten.
x: GLP, AAALAC, ISO

Answer 44

GLP -> houdt zich bezig met planning, uitvoering, opvolging, vastlegging, archivering en rapporteren v studies
-> inkijken dossier v GLP: staat iedere stap uitgebreid in dus studie is makkelijk te reconstrueren met alle info en te traceren

Question 45

Kies het juiste: Bij x ligt de focus meer op het verbeteren vh interne proces in het bedrijf om op zo’n efficient mogelijke manier het door de klant gewenste product of dienst te levereren.
x: ISO, GLP, AAALAC

Answer 45

ISO -> International organization for Standardization

• > standaardisatie zorgt voor efficientere werking bedrijf
• > legt normen op -> bedrijf moet hieraan voldoen -> steeds hogere normen zorgen voor verbetering

Question 46

Kies het juiste: de focus v x is uitsluitend gericht op het houden van en het werken met proefdieren.
x: ISO, AAALAC, GLP

Answer 46

AAALAC

Question 47

kies het juiste: x en y zijn kwaliteitssystemen die ook op andere sectoren kunnen slaan.
x en y: ISO, AAALAC, GLP

Answer 47

ISO en GLP

• -> International Organization for Standardization: normen opleggen -> kan in ieder bedrijf/in iedere sector
• -> GLP: Good Laboratory Practises: alles vastleggen, iedere stap zodat controle mogelijk is -> kan in iedere sector
• -> AAALAC: association for assessment and accreditation of Laboratory Animal Care (International): gn kwalitetissysteem, vrijwillig accreditatie- en beoordelingssysteem voor bedrijven waar gewerkt w met proefdieren

Question 48

Kies het juiste: voor proefdierinstituten, ook in landen waar er beperkte wetgeving is in verband met dierenwelzijn, geeft een x accreditatie de beste garantie op het aanwezig z v bepaalde standaarden in verband met hoe er voor de dieren gezorgd wordt en hoe hun welzijn w bewaakt.
x: GLP, AAALAC, ISO

Answer 48

AAALAC

Question 49

Vergelijk voor- en nadelen van gamma-irradiatie en autoclavering om voeders te steriliseren.

Answer 49

1. Gamma-irradiatie: gamma-doorstraling, gammastralen door voedsel stralen
   +: eenvoudig, weinig verlies aan nutrienten, gn effect op hardheid, standaard proces
   -: extra werkingskosten, bij binnenbrengen vd voederzakken is er risico op insleep v ongewenste mo want buitenzijde is nt gesteriliseerd
2. Autoclaveren:
   +: duur bij aanschaf maar vanaf dan lage werkingskosten, verpakken én buitenzijde w gesteriliseerd
   -: vereist kennis, verlies v nutrienten, effect op hardheid, proces is aan variatie onderhevig

Question 50

waar dient op gelet te w bij opslag v voeders? Leg uit

Answer 50

1. Samenstelling v voedingsstoffen constant houden:
   - nt permanent aan overmatig licht blootstellen
   - omgeving: koel, droog, goed geventileerd, staat nt direct op grond (bact afbraak afremmen)
   - oudste loten eerst opgebruiken (! vervaldatum in het oog houden)
2. contaminatie v voeders vermijden:
   - vrij v ongedierte
   - nt samen met bedorven voedsel bewaren
   - nt in buurt v opslag v chemische of desinfectieproducten

Question 51

wat w bedoeld met inteeltstam?

Answer 51

• Individuen ve inteeltstam zijn genetisch uniform; missen onderling genetische variatie
• Minstens 98.6% vd genen z homozygoot
  +: door genetische uniformiteit w reproduceerbaarheid vh experiment verhoogd

Question 52

wat is ‘genetic drift’?

Answer 52

• wat: veranderen v freq v voorkomen v bep gen(en)
• gevolg: genetische eig ve stam (in- en outbred) kunnen na verloop v tijd wijzigen door
• > mutaties (plotselijke verandering in genen -> kan zonder oorzaak gebeuren of onder invloed v straling, chemische stoffen…)
• > contaminaties (andere stammen ingekruist, ‘stam w gecontamineerd met andere genen’ (die freq gen beinvloeden))
• > (onbewuste) selectie

Question 53

wat zijn gevolgen genetic drift?

Answer 53

• ontstaan v:
  1. Substammen (inteeltstam)
  2. Subpopulaties (outbredstam: is nt genetisch uniform -> bekomen we door random-bred stam te pakken en hiervan de minst verwante dieren te gaan kruisen)

Question 54

Hoe kan genetic drift tegengegaan w bij inteeltstam?

Answer 54

1. basiskolonie v waaruit productie fokkolonies w opgestart (piramid mating system toepassen)
2. nieuwe fokdieren in basiskolonie die enkel uit de hoofdlijn komen
3. best gn twee op elkaar gelijkende inteeltstammen in eenzelfde ruimte huisvesten
4. accuraat proefdierbeheer (fokgegevens, kooilabels)
5. controle op genetische uniformiteit v inteeltstammen dmv a) alert zijn voor fenotypische afwijkingen en b) genetische monitoring

Question 55

hoe kan men genetische uniformiteit v inteeltstammen controleren en wrm is dit nodig?

Answer 55

• Nodig: om genetic drift bij inteeltstammen tegen te gaan
• hoe:
  1. alert zijn voor phenotypische afwijkingen (-> personeel bewustmaken, trainen)
  2. genetische monitoring (-> detectie v bvb RFLP’s)

Question 56

wat zijn RFLP’s?

Answer 56

Restriction fragment length polymorphisms

• > vindt wanneer er een variatie in uw gen (DNA-seq) zit
• > we willen bij inteeltstammen gn variatie in genen, dus via RFLP’s gaan we kijken bij dieren of ze een variatie bezitten die we er nt willen

Question 57

hoe kan met genetic drift bij outbred stammen best vermijden?

Answer 57

1. Populatie voldoende groot houden om inteelt te vermijden
2. Monogame fok (evenveel man als vrouw in populatie)
3. slechts 1 pup per nest mag als fokdier ingezet worden
4. extremen w nt gebruikt voor verdere fok (bv enkel fokdieren selecteren v nesten met 4-16 pups)
5. werken met 1 foundation colony en andere productiekolonies via forward-/in-migration
6. rotatieschema (= block mating system)
7. genetische monitoring

Question 58

hoe werkt rotatieschema en wanneer kan dit gebruikt w?

Answer 58

• Nodig: om genetic drift bij outbredstammen te vermijden/genetische diversiteit te bevorderen
• Werking: blockmating:
• > populatie indelen in enkele families (A, B, C…)
• > elk koppel behoort tot een bep familie
• > bij vorming v nieuwe koppels, steeds samenstelling uit twee verschillende families volgens vastgelegd schema

Question 59

wat is in-migration (bij vermijden v genetic drift bij outbredstammen)?

Answer 59

• Productie -> foundation
• 5% v males in foundation colony jaarlijks vervangen met dieren vanuit de verschillende productiekolonies (zodat we dus nt de hele tijd met dezelfde gaan fokken -> meer kans op diversiteit = wat we willen bij outbredstammen)

Question 60

wat is forward-migration (bij vermijden v genetic drift bij outbredstammen)?

Answer 60

• Foundation -> productiekolonies

- alle productiekolonies over hele wereld verspreid krijgen regelmatig dieren vanuit foundation colony

Question 61

Kopt deze uitspraak?
Om te vermijden dat de genetische eigenschappen ve inteeltstam na verloop v tijd gaan wijzigen is het belangrijk om regelmatig dieren uit de productiekolonie terug naar de nucleuskweek te sturen.

Answer 61

• Klopt: toepassen pyramid mating system om genetic drift tegen te gaan bij inbredstammen
• Ik zeg: klopt nt: w gedaan bij outbredstammen om gen. diversiteit te bevorderen. Bij inteeltstammen w juist zo veel mogelijk met basiskolonie gedaan.

Question 62

juist of nt juist: proefdierkwekers zullen nieuwe ouderdieren ve rattenstam waar het gemiddeld aantal geboren pups 5 is maar waar er uitzonderlijk tot wel 12 pups/nest geboren w, steenvast kiezen uit de grootste nesten omdat op die manier de beste garantie ontstaat dat de geselecteerde ouderdieren grote nesten gaat voortbrengen.

Answer 62

Juist

Question 63

Juist of fout: ‘block mating’ is een methode die w toegepast om genetic drift bij outbredstammen tegen te gaan

Answer 63

juist

Question 64

wat wordt bedoeld met een knock-out dier?

Answer 64

• een dier waar een specifiek gen is uitgeschakeld

Question 65

beschrijf de technieken voor het genereren v transgene dieren via micro-injectie v constructen in een eicel

Answer 65

• Donor vrouwtje wordt geëuthanaseerd en uit eileiders w bevruchte eicellen verzameld
  -> eicellen w geinjecteerd met oplossing v DNA-constructen
  -> via operatie w de gemanipuleerde eicellen ingeplant in eileider vd schijnzwangere vrouwtjes
  => 1-3% v nakomelingen is transgeen
• transgeen org: org dat vreemd gen afkomstig v andere diersoort in zn genen draagt
  -> bvb: bevruchte eicel v koe w geinjecteerd met luminatiegen afkomstig van kwal -> eicellen in schijnzwangere koe => kalfjes die in genen het (trans)gen voor luminatie hebben (kalfjes geven licht)

Question 66

wat is een embryonale stamcel?

Answer 66

• pluripotent: bezit alle genetische eigenschappen om tot alle weefseltypes te ontwikkelen
  ( totipotent: alle weefsels + extra-embryonale vliezen (placenta))

Question 67

beschrijf een techniek v genetische manipulatie waarvoor embryonale stamcellen nodig z

Answer 67

• stamcellen: pluripotent: genetica om tot alle mogelijke weefsels te ontwikkelen
• > huidtransplantatie bij 3e graads brandwonden

Question 68

geef 4 mogelijke oorzaken die aan basis kunnen liggen v welzijnsproblemen v transgene dieren

Answer 68

1. Intentionele transgen-gebonden problemen
2. Porblemen ten gevolge vh proces v modificeren
3. Problemen tijdens geboorte die soms eindigen in keizersnede
4. Naar boven komen van recessieve nadelige of lethale kenmerken bij het kweken naar homozygotie

Question 69

Leg uit: intentionele transgen-gebonden problemen

Answer 69

• Mogelijke oorzaak v welzijnsproblemen bij transgene dieren
• Knock-out dier: wisselende effecten afh vd ftie vh vernietigde gen
• het transgen kan oorzaak z v productie v vreemde eiwitten die nt thuishoren bij de soort of in bep weefsel. Effect is moeilijk in te schatten
• Bij multipele insertie vh transgen kan overexpressie ve bep eiwit leiden tot metabole afwijkingen

Question 70

Leg uit: problemen ten gevolge vh proces v modificeren

Answer 70

• Mogelijke oorzaak v welzijnsproblemen bij transgene dieren
• Integratie vh transgen op een nt voorziene plek. Zowel anatomische als neurologische afwijkingen mogelijk
• Fysische beschadigingen tijdens manipulatie

Question 71

Leg uit: problemen tijdens geboorte die soms leiden tot keizersnede

Answer 71

• mogelijke oorzaak v welzijnsproblemen bij transgene dieren
• klein aantal pups bij receptordieren => te grote pups
• afwijkende pups

Question 72

wat is genotypering?

Answer 72

• labotest om uit te maken wat het genotype is ve dier
• bvb is dier wildtype of heterozygoot of homozygoot drager vd modificatie
• weefselstaal voor nodig

Question 73

hoe verklaar je dat het voor genotypering ethischer kan zijn om een stukje ve teentje te nemen in plaats v van de staartpunt? Leg uit

Answer 73

• Teen:
  -> midner doorbloed
  -> kan al op jongere leeftijd geamputeerd w
  => minder pijnlijk
  +: afhankelijk w welke teen je pakt, heb je ook ineens identificatie voor dat dier

Question 74

welk percentage aan heterozygote, wildtypes en homozygote nakomelingen verwacht je bij een kweekschema waar bij een heterozgyoot mannetje kruist met een homozygoot vrouwtje? Of waarbij een homozygoot vrouwtje kruist met een wildtype mannetje?

Answer 74

xx= wildkleur
yy: homozygoot
ww= heterozygoot

ww (heterozygoot) + xx (wildkleur)
=> 50% wildkleur en 50% heterozygoot

Question 75

wat wordt in transgene kweek bedoeld met terugkruising (backcrossing)? Waarom w dit soms toegepast? Hoe lang duurt dit proces?

Answer 75

• Er is een transgene muis bekomen maar de onderzoeker wil een modificatie op een andere background -> gebruikt om een dier te bekomen (substam) die slechts op 1 plaats in het DNA verschilt vd oorspronkelijke stam
• 2 soorten:
  1. traditional backcrossing:
  -> 2 jaar
  (gwne terugkruising)
  2. speed (accelerated) backcrossing:
  -> 1 jaar
  -> ouderdieren w telkens dmv genetische screening uitgezocht
  (versnelde terugkruising)

Question 76

leg traditional backcrossing uit

Answer 76

• Er is een transgene muis bekomen maar de onderzoeker wil een modificatie op een andere background -> gebruikt om een dier te bekomen (substam) die slechts op 1 plaats in het DNA verschilt vd oorspronkelijke stam
• duurt 2 jaar
• werking:
  -> transgene muis x oorspr stammuis => N1 (nakomelingen die 50% vh genetisch mater v elk ouderdier meedragen
  -> N1 (50% v oorspr stammuis) x oorspr stammuis (100%vd genen) => N2 (50%/2 stammuis + 100%/2 genen stammuis = 75% genen stammuis)
  -> N2 (75% genen stammuis) x oorspr stammuis (100% genen) => N3 met 87.5% genen stammuis (background)
  -> N3 (87.5% genen stammuis) x oorspr stammuis (100% genen stammuis) => N4 met 93.75% oorspr stammuis background
  => uiteindelijk verkrijg je een nakomeling met 100% genen van oorspr stammuis
  speed backcrossing: in minder generaties bereik je nakomelingen met 100% zelfde genen

Question 77

waar of nt waar: bij genotypering w een stukje weefsel afgenomen ve dier om na te gaan welk genotype het dier heeft. Genotypering kan oa gebeuren op een oorbiopt, haar en speeksel, maar het is onder geen enkele voorwaarde toegelaten om hiervoor een stukje vd staartpunt te nemen.

Answer 77

Fout

Question 78

wat is verschil in naamgeving inteeltstammen - outbredstammen?

Answer 78

• Inteeltstammen:
• > eerst letters en/of cijfers (-> info over ouderlijn of achtergrond (oorsprong)
• > dan /
• > letters waarvan eerste letter in hfdletter, eventueel ook een nummer (-> info over substam, hoe hoger het nr, hoe jonger de substam)
• > bvb: BALB/cJ, BALB/cAnNCrl, A/Icrc, C57BL/6J
• Outbredstammen:
• > eerst 3 letters (-> fokker)
• > dan :
• > letters in hoofdletter (-> info over stam)
• > bvb: Han: NMR, Ico: NMRI, Hsd: NIHS, Ico: SWISS-nu/nu

Question 79

door genetische manipulatie middels engeneered nucleases op bevruchte eicellen kunnen muizen gecreeerd w die op een specifieke plaats in het DNA een genetische wijziging hebben ondergaan. Juist of fout?

Answer 79

Juist: engeneered nucleases z enzymes (proteinen) die op een specifieke plaats in DNA een breuk veroorzaken

Question 80

C57B1/6J is inteeltstam. Klopt dit?

Answer 80

Ja

Question 81

CrL:LE is een inteeltstam. Klopt dit?

Answer 81

Neen

Question 82

welke producten zorgen voor weinig analgesie waardoor extra analgesie nodig is?

Answer 82

• Fenothiazines en butyrofenonen aka de ‘major tranquillizers’ (sedatieven)
• > zorgen voor verlies/vermindering bewustzijn
• > zorgen voor amper pijnstilling dus extra analgeticum nodig: + fentanyl

Question 83

welke producten zorgen voor goede analgesie?

Answer 83

-Gassen: isofluraan (en sevofluraan)
- Injecteerbaar: narcotische analgetica
-> 1. Volledige agonisten: werken vnl in op µ,
morfine, fentanyl, methadon
2. Gemengde agonisten/antagonisten:
butorphanol (Dolorex®)
3. Partiële agonisten: buprenorphine
(Temgesic®, Vetergesic®)

Question 84

welke producten zorgen voor matige analgesie maar een goede viscerale analgesie?

Answer 84

• medetomidine
• xylazine
• > viscerale analgesie: pijnperceptie stilleggen v inwendige organen
• > in combo met ketamine (dissociatief anesth) gegeven voor inj anesth v grote, kleine en proefdieren

Question 85

leg uit wat dissociatieve anesthetica zijn en geef een voorbeeld? Vallen reflexen uit en is er een antidotering nodig?

Answer 85

• wat: drugs die zorgen voor dissociatie tss thalamus (bewustzijn) en limbisch (emotie, geheugen) systeem; het dier gaat zich nt meer betrokken voelen (geest en lichaam w gescheiden, bewustzijn gaat weg)
• pijnstilling (hoe goed afh v diersoort)
• gn verlies v reflexen (-> intubatie vermoeilijkt)
• KETAMINE (anesketin, nimatek)
• combi TILETAMINE en ZOLAZEPAM (Zoletil)
  => belangrijkste combi v injectie-anesthesie bij grote, kleine en proefdieren: ketamine + xylazine/medetomidine
  -> antidoteren met atipamezole (antisedan)

Question 86

wrm worden spierrelaxantia gebruikt en wat is een mogelijk gevaar ervan?

Answer 86

• verlammen de spieren, maar er is geen pijnstilling/hypnose
• hierom nooit alleen gebruiken
• wnr: bij operatie waarbij darmen nt naar buiten mogen puilen

Question 87

geef 1 voordeel en 1 nadeel van gasanesthesie en geef een product als voorbeeld

Answer 87

+: meer regelbaar dan injectie-anesthesie dus snellere overgang tss opp anesthesie-diepe anesthesie-recovery

• : meer apparatuur nodig dan voor injectie-anesthesie, dus is vaak duurder
• gassen: isofluraan (goede analgesie), sevofluraan, ether

Question 88

waar dient intubatie voor?

Answer 88

• wat: aanbrengen v buisje in luchtpijp vd patient om hem kunstmatig te beademen -> zo zijn we zeker dat zuurstof de longen vd patient kan bereiken
  + gasanesthesie als van toepassing

Question 89

noem 3 dingen die je kan monitoren tijdens anesthesie om de anesthesie-diepte te controleren

Answer 89

1. Ooglidreflex: mag licht positief blijven
2. Terugtrekreflex (pijn): afhankelijk v type chirurgie
3. AH, bloeddruk: hoe dieper anesthesie hoe lager beide MAAR nog opp anesthesie: stijging v deze waarden

Question 90

wat is voordeel v lokale anesthesie en welk product w hier het meest voor gebruikt?

Answer 90

• Voordelen: lokaal, gn verlies v bewustzijn en verminderde bloeding door vasoconstrictie
• Vaak lidocaine (xylocaine) samen met adrenaline gebruikt om vasoconstrictie te veroorzaken. Dit wil zeggen dat de kleine bloedvaatjes vernauwen en zodoende wordt het depot lidocaïne minder snel afgevoerd door het bloed. Hierdoor blijft lidocaïne langer ter plaatse en zal de verdoving langer werken. De vasoconstrictie zorgt ook voor een mindere mate van bloeding.
• best nt bij verdoven extremiteiten

Question 91

wat zijn NSAID’s en waarvoor w ze gebruikt?

Answer 91

• non-steroidale anti-inflammatoire drugs
• hfdbestanddeel: meloxicam -> Metacam
• hfdbestanddeel: carprofen -> Norocarp, Rimadyl
• wat: ontstekingsremmende geneesmiddelen die pijn verminderen
• gebruikt: als post-op pijnstilling (vaak in combi met narcoticum) (kan ook pre- en per-operatief)
• nevenwerkingen: soms, zoals maagulcers, nierschade
• Toediening: IP, SC, PO, IV

Question 92

welke combi is goed voor anesthesie muis?: domitor x

1. anesketin
2. rompun
3. propofol

Answer 92

Anesthesie muis:
1. ketamine + medetomidine
2. ketamine + xylazine
=> domitor x anesketin is ok.
-> domitor: hfdbestanddeel = medetomidine: krachtige sedatie, matige pijnstilling, goede pijnstilling inwendige org
! antidoot nodig: antisedan
-> anesketin: = nimatek hfdingredient is ketamine = goede pijnstiller
-> Rompun: hfdingredient is xylazine = krachtig sedatief, matige pijnstilling, goede pijnstilling inw org -> gelijkende werking medetomidine (domitor)
-> Propofol: IV anestheticum voor algemene anesthesie bij grote dieren, als inductie en/of onderhoud

Question 93

welke combi is goed voor post-op pijnstilling v varken na open-hart operatie?

1. gn pijnstilling nodig, want dier w toch over 2 dagen opgeofferd
2. valium
3. metacam + vetergesic

Answer 93

Metacam + vetergesic

• > Valium: = diazepam: tegen angst, kalmerend en slaapverwekkend voor een operatie (dus nt post-op). Nt wnr hartproblemen
• > Gn pijnstilling: nooit een optie
• > Metacam: NSAID: pijnstillend en ontstekingsremmend
• > Vetergesic: narcoticum: hfdbestanddeel = buprenorfine, pijnstillend
• post-op w gebruikt gemaakt van narcotica + NSAID best.
• > Metacam = NSAID, Vetergesic = narcoticum

Question 94

wat is mouse grimace scale en waarvoor w ze gebruikt?

Answer 94

• Grimasschaal voor muizen bestaat uit 5 factoren:
  1. orbital tightening: aanscherpen, strakheid of toeknijpen ogen
  2. nose bulge: bolling neus
  3. cheeck bulge: wangronding
  4. ear position
  5. whisker change
• op deze w een punt gegeven van 0 tot 2
• > 0: nt aanwezig
• > 1: licht aanwezig
• > 2: duidelijk aanwezig
• ftie: beeld geven van post-op pijn op basis v uiterlijke kenmerken vh hoofd of grimas v muis

Question 95

geef correcte antwoord: percuterende slag op de kop is toegestaan voor de euthanasie van:

• vissen
• reptielen
• knaagdieren onder 1 kg
• A, B en C z correct.

Answer 95

• het mag voor ze alle drie: vissen, knaagdieren onder 1 kg en reptielen
  (mag bij: vis, amf, rept, vogel <5kg, knaagd <1kg, konijn <5kg, neonati: hond, kat, fret, vos)

Question 96

wanneer is decapitatie v knaagdieren toegestaan?

Answer 96

• Normaal: decapitatie enkel voor vogels onder 250 gram.
• Wnr uitzondering:
• > wanneer het nt anders kan
• > wnr we hersenen nog onbeschadigd nodig hebben voor studie (oa bij toxicologisch onderzoek)

Question 97

wanneer mag er uitzondering gemaakt worden in euthanasiemethode en dat dit toegelaten is door de wet?

Answer 97

• uitz voor dieren in landbouwkundig onderzoek

- uitz voor bewusteloze dieren die voor de dood nt meer tot bewustzijn zijn gekomen

Question 98

welke vis is het vrouwtje op een foto? Hoe zie je dat?

Answer 98

• grotere vis
• vr hebben grotere en rondere buik
• man: slanker lichaam en kleiner

Question 99

geef 3 voordelen v zebravis in kernwoorden

Answer 99

1. klein, makkelijk te houden, goedkoop
2. vruchtbaar en snelle ontwikkeling vd embryo’s
3. embryo’s kunnen genetisch gemanipuleerd w
4. embryo’s zn doorzichtig en ontwikkelen zich uitwendig

Question 100

leg uit wrm het een voordeel is dat zebravisembryo’s doorzichtig z?

Answer 100

• embryo’s ontwikkelen zich buiten het lichaam en zijn transparant
  +: onderzoekers zien visjes letterlijk groeien en ontwikkelen
  +: ze kunnen onder microscoop onderzocht w terwijl ze in een klein schaaltje verder ontwikkelen
  -> zo kan onderzoeker volgen wanneer ziekte ontstaat en het verloop vd ziekte
  +: ziekte-ontstaan en verloop v zebravis stemt goed overeen met die vd mens

Question 101

leg uit hoe gedragsstudies gebeuren bij zebravissen en waarom ze zo belangrijk zijn?

Answer 101

• gedragstesten ontwikkeld om verandering in
  1. bewegingsactiviteit
  2. verzwakte gezicht- of gehoorfties
  3. verzwakking vd cognitie
  4. potentie v medicijnafhankelijkheid te onderzoeken
• > gebruik v deze gedragstesten is een grote belofte voor ontdekken potentieel nieuwe medicijnen

Question 102

wrm wordt er een grid geplaatst in het reservoir voor het verzamelen v eitjes?

Answer 102

• Om te vermijden dat ouderdieren de eieren opeten

Question 103

geef 1 voordeel en 1 nadeel van water-recirculatie

Answer 103

+: betere waterkwaliteit

-: verspreiding v ziektes is makkelijker

Question 104

Leg uit wat een biologische filter is en wat het doet

Answer 104

• Aan mechanische filtering ontsnappen allerkleinste vuildeeltjes -> volgende stof is biologisch filteren
• wat: reinigen mbv bacterien: bact maken water volledig helder door afvalstoffen om te zetten in bouwstoffen
• reacties z aerobe chemische reacties die veel zuurstof nodig hebben
• bvb giftige ammonium w door werking v bact (Nitrosoma) omgezet in nitriet en vervolgens zetten bact (Nitrobacter) nitriet om tot het nt-giftige nitraat

Question 105

wrm is het noodzakelijk om in een knaadierfaciliteit de luchtvochtigheid binnen cste grenzen te houden: geef twee voorbeelden v mogelijke gevolgen v a) een te lage en b) een te hoge luchtvochtigheid

Answer 105

• Omgevingsparameter die resultaten kan beinvloeden v proef
• Indien te hoog: bemoeilijkte warmteafgifte, meer groei MO’s
• indien te laag: verhoogde sterfte bij jonge muizen voor het spenen, oorzaak ringtail bij ratten

Question 106

wat zijn mogelijke nadelen vh werken met proefdieren met gekende microbiologische kwaliteit?

Answer 106

• hoge kostprijs
• neemt veel ruimte in beslag
• je hebt veel voorzieningen nodig om de insleep v mo’s te vermijden

Question 107

te veel lichtintensiteit in een muizenfaciliteit kan nadelig zijn. Leg uit.

Answer 107

• lichtcyclus: invloed op hormoonhuishouding, gedrag en voortplanting
• permanent hoge lichtintensiteit is nt altijd gewenst bij proefdieren
• overgang dag-nacht bij voorkeur via dimmer; anders kunnen dieren opschrikken

Question 108

Juist of fout: rat is planteneter

Answer 108

Fout: omnivoor

Question 109

Juist of fout: muis is omnivoor

Answer 109

juist

Question 110

Fout of juist: hamster zijn herbivoor

Answer 110

Fout: omnivoor

Question 111

Juist of fout: konijnen zijn omnivoor

Answer 111

Fout: herbivoor

Question 112

Juist of fout: cavia is herbivoor

Answer 112

Juist

Question 113

Varkens zijn carnivoor: juist of fout

Answer 113

Fout: omnivoor

Question 114

Juist of fout: in hondenbrokken zit nt alleen vlees maar ook plantaardige ingredienten

Answer 114

Juist

Question 115

geef 3 soorten proefdiervoeders hun samenstelling

Answer 115

1. klassiek voeder:
   - > natuurlijke grondstoffen vnl (mais, gerst, diermeel) en beetje gezuiverde ingredienten (viseiwitconcentraat)
   - meeste proefdiervoeders
2. semi-synthetische voeders:
   - > combi gezuiverde natuurlijke ingr (caseine + visolie + zetmeel + miner en vit)
3. Chemisch gedefinieerde voeders:
   - > zuivere stoffen (reeks individuele AZ + spec indiv VZn + geselecteerde sacch + zuivere miner + synthetische vit)

Question 116

geef voor- en nadelen chemisch gedefinieerde dierenvoeders

Answer 116

+: mogelijk experimenten te doen waarbij exactie conc v spec stoffen gekend moet z
-: onsmakelijk (dus slechte opname) en erg duur

Question 117

voor- en nadelen semi-synthetische voeders

Answer 117

-: minder smakelijk, duurder, hoger risico op deficientis v onbekende essentiele nutrienten
+: minder kans op variatie tss verschillende loten

Question 118

geef voor- en nadelen klassieke proefdiervoeders

Answer 118

+: smakelijkst (vnl natuurlijke ingr)

-: meest onderhevig aan variatie

Question 119

juist of fout: klassieke proefdiervoeders z samengesteld uit gezuiverde ingr zoals spec AZ, monosacch, VZn, miner en vit

Answer 119

Fout, dit is zo bij chemisch gedefinieerde proefdiervoeders

Question 120

Kan je ratten tijdens transport best voeder aanbieden of nt?

Answer 120

Ja, rat = knaagdier -> eten helpt te acclimatiseren

Question 121

Kan je varkens tijdens transport best voeder aanbieden of nt?

Answer 121

Neen, nt voor of tijdens het transport want kans op braken.

Question 122

Een verwond dier mag enkel vervoerd w na akkoord ve DA: juist of fout

Answer 122

Juist

Question 123

Op welke 4 manieren kan de omgeving v proefdieren verrijkt w (4 verschillende soorten)? Geef voor elke manier een concreet voorbeeld

Answer 123

1. Ingrijpen op sociale omgeving: groepshuisvesting, werken aan interactie mens - dier
2. Stimuleren gebruik zintuigen: geur (toelaten territorium afbakenen), zicht (lichtvoorziening goed afstellen), gehoor (vermijden geluidsoverlast), tast (volle vloer vs draadrooster), smaak (gevarieerd rantsoen)
3. Fysische structuren voorzien: nestmater, tunnels…
4. Dieren tot meer activiteit aanzetten: knaagvoorwerpen, voedsel verstoppen…

Question 124

Juist of fout: block mating is een methode die wordt toegepast om bij outbredstammen behoud v genetische diversiteit te bevorderen

Answer 124

Juist (bij outbred wil je inteelt vermijden en genetische diversiteit behouden, block mating zorgt ervoor dat altijd een koppel w samengesteld uit twee verschillende families)

Question 125

wat wordt verstaan onder een ‘transgene stam met harmful fenotype’?

Answer 125

• transgeen dier dat pijn, stress, andere vorm v lijden of blijvend letsel ervaart door de genetische wijziging
• niveau ongerief: gelijk aan of erger dan het ongerief veroorzaakt door de prik ve naald volgens goede veterinaire praktijk
• ethische projectbeschrijving moet goedgekeurd z eer zo’n dier gekweekt mag w
• voor elk zo’n proefdier moet een pijnscore (P-level) geregistreerd w
• zo’n proefdier moet als proefdier geregistreerd w (en dus in statistieken opgenomen w)

Question 126

bij genotypering w een staal afgenomen met daarin DN ve dier om na te gaan welk genotype het dier heeft. Genotypering kan oa gebeuren op stukje staart, oorbiopt, bloed, haar en speeksel. Juist of fout?

Answer 126

Juist

Question 127

Juist of fout: door gebruik te maken v genetische monitoring bij kiezen vd ouderdieren die de volgende generatie zullen produceren, kan de tijd die nodig is om een muis op een gewenste genetisch achtergrond te bekomen met bijna de helft teruggebracht w.

Answer 127

Juist: dmv accelerated backcrossing kan snel een muis op een gewenste genetische achtergrond bekomen w
-> bij accelerated backcrossing w de ouderdieren dmv genetische screening (monitoring) gekozen

Question 128

wat zijn de 3 of 4 V’s?

Answer 128

1. Vervanging: celculturen oid ipv dieren zelf
2. Verfijning: last voor dier zo veel mogelijk beperken
3. Vermindering: aantal proefdieren zo fel mogelijk doen dalen
4. Verantwoordelijkheid: bedrijf en zijn medewerkers moeten altijd met respect met de dieren omgaan

Question 129

bespreek de 3 V’s

Answer 129

1. Vervanging: elk experimenteel systeem waarbij gn volledig, levend dier gebruikt w is een vervangingsalternatief. Denk aan celculturen, lngere organismen (kikkers, vissen) oa.
2. Vermindering: elke strategie die resulteert in gebruik v minder dieren voor dezelfde hoeveelheid info
3. Verfijning: slaat op elke verandering v procedures, die beginnen vanaf de geboorte en eindigen bij de dood vh dier. Deze verandering v procedures leidt tot vermindering v pijn en ongemak bij dier en dus een verbetering vh welzijn.

Question 130

geef een concreet voorbeeld van elke V

Answer 130

1. Vervanging: gebruik v lagere organismen (kikkers, vissen, slakken…)
2. Verfijning: betere huisvesting, kooiverrijking, beter opgeleid en getraind personeel
3. Vermindering: goed beheer vh proefdierbestand (fokken naar behoefte, inteeltstammen)

Question 131

Welke voordelen hebben zebravissen en knaagdieren als proefdier?

Answer 131

• voordelen stijging knaagdieren:
  1. korte voortplantingscyclus -> gemakkelijk om te kweken, snel grote aantallen
  2. eenvoudige voedingseisen
  3. weinig ruimte nodig
• voordelen stijging zebravissen:
  1. zijn lagere organismen -> kunnen als vervanging gebruikt w
  2. te gebruiken voor fundamenteel biologisch onderzoek en verplichte toxiciteitsproeven

Question 132

wat bedoelen we met standaardisatie ve proef?

Answer 132

• Wat: optimaal en constant houden v alle factoren die de reacties ve proefdier beinvloeden -> dan zullen de dieren op een cste manier reageren
• Doel:
  -> verhoging vd herhaalbaarheid v onderzoeksresultaten v proef naar proef
  DUS bevordering vd vergelijkbaarheid vd resultaten binnen en tussen laboratoria
  -> reduceren vd spreiding in meetwaarden van ‘identieke dieren’ binnen een proef
  -> vermindering vh aantal dieren

Question 133

bespreek de beperkingen v dierproeven

Answer 133

1. keuze vh diermodel is heel belangrijk (bvb hond en varken voor onderzoek hart en bloedvaten)
2. variabiliteit tss dieren binnen een soort (hoe minder variabiliteit tss dieren, hoe minder dieren nodig bvb bastaardhonden -> meer van nodig vs zuivere rassen/inteeltstammen: minder variatie in respons tss de dieren dus minder van nodig)
3. duur
4. verzorging proefdieren = arbeidsintensief

Question 134

wat zijn taken dierenwelzijnscel?

Answer 134

• moet erop toezien dat alle handelingen met proefdieren correct gebeuren
• toezien dat het welzijn vd dieren bevorderd w door kooiverrijking, groepshuisvesting en regelmatige aandacht voor de dieren

Question 135

wat zijn taken ethische commissie?

Answer 135

• evaluatie vd geplande en uitgevoerde proeven (retrospectieve analyse: wat is er goed gegaan, wat kon beter…)
• opstellen v criteria inzake dierproeven
• advies verlenen mbt ethische aspecten v dierproeven aan de mensen involved in dierenproeven

Question 136

wat zijn taken deontologisch comité?

Answer 136

= proefdierencommissie
- advies uitbrengen inzake dierenproeven en inzake de ontwikkeling en de toepassing vd 3 V’s.
(- zorgt voor uitvoering vd opdrachten vd ethische commissie)
- adviseren vd minister(s) over het verlenen van of intrekken van erkenningen oid

Question 137

indien er verschillende mogelijkheden zijn in de keuze voor de dieren die men voor de proef gaat nemen, wat moet men dan volgens de wet doen?

Answer 137

1. kiezen voor minimum # dieren
2. kiezen voor dieren met laagste graad van neurofysiologische gevoeligheid
3. kiezen voor minimum aan pijn, lijden, ongemak of blijvend letsel MET de grootste kans op bevredigend resultaat

Question 138

waarom zien we de laatste jaren een stijging in het aantal gebruikte proefdieren?

Answer 138

1. Verstrengde wetgeving: alles wat op markt komt moet gecontroleerd w -> dmv proefdieren
2. Toeneend onderzoek naar ziektemechanismen
3. Meer gebruik v koudbloeddieren
4. bepaalde larvaire en foetale vormen vallen nu ook onder proefdieren (moeten geregistreerd w als proefdieren vroeger niet)
5. transgene dieren
   - Ondanks zoektocht naar nieuwe en goede alternatieven, ze kunnen nog nt een volledig lichaam vervangen

Question 139

wrm verschil in cijfers tss aantal dierproeven en aantal proefdieren?

Answer 139

Omdat proefdieren hergebruikt (kunnen) w

Question 140

geef de 4 voornaamste onderzoeksgebieden waarin proefdieren gebruikt w

Answer 140

1. Fundamenteel onderzoek (-> basismecanismen snappen)
2. Toegepast onderzoek (-> probleem oplossen)
3. reglementaire testen en routineproductie
4. behoud v soorten (bvb testen v visvriendelijkheid pompen zodat de vissen er nt dood door gaan)

Question 141

wat zegt belgische wetgeving over hergebruik v proefdieren

Answer 141

mag, onder bepaalde voorwaarden: wel wnr:

1. De werkelijke ernst van de voorgaande dierproeven licht/ matig was
2. Vaststaat dat de algemene gezondheids- en welzijnstoestand volledig hersteld is
3. De volgende dierproef niet ingedeeld is als ernstig

Question 142

Illustreer adhv een voorbeeld wat een geschikt proefdiermodel is

Answer 142

• Hond en varken voor onderzoek hart/BV door overeenkomsten
• Spierdystrofie bij hond: heel vergelijkbaar met die bij de mens
• Transgene dieren!: veel menselijke genen w in soortgelijke vorm al aangetroffen bij muizen, maar mbh genetische wijziging kan je specifieke werking mens ook in muis terugvinden
• Nt: kat heeft andere placenta -> bep middel was oké bij katten, nt bij mens

Question 143

welke vereisten in de proefdieromgeving kunnen mbv ventilatie geregeld worden? leg uit

Answer 143

• Luchtverversing
• > ventilatie op alle plekken in lokaal, maar gn toch laten ontstaan
• > ventilatie verschillend instellen in twee aanpalende lokalen -> drukverschillen -> helpen behouden v microbiologische status
• -> overdruk: om ongewenste mo’s buiten te houden
• -> onderdruk: om te vermijden dat pathogene mo’s of allergenen naar buiten zouden komen

Question 144

wat is verschil tussen performance en engineerings standards? Bespreek adhv voorbeeld

Answer 144

• Ivm huisvesting en verzorging
• Engineering standards: leggen de techniek of methode vast
• Performance standards: leggen gewenste uitkomst vast in meetbare criteria
• bvb we willen een gezond binnenklimaat bekomen
• > eng stand: ventilatie steeds op 20 luchtwisselingen/uur
• > perf stand: ventilatiedebiet variabel in ftie v metingen v ammoniak, CO2…

Question 145

Ratten en muizen zijn goede dieren om samen te zetten. Juist of fout

Answer 145

Fout: ratten zijn roofdieren en muis prooidieren -> ratten zouden jagen op muizen

Question 146

Juist of fout: het is een wettelijke vereiste om minstens dagelijks de vochtigheid in een proefdierhondenverblijf te monitoren. En waarmee meet ge het?

Answer 146

Juist: een hygrometer doet dit: instrument dat je in kamer zet en meet de luchtvochtigheid continu.

Question 147

Juist of fout: mits het nemen vd juiste voorzorgen en technische maatregelen kan mbv individueel geventileerde kooien muizen en ratten in eenzelfde lokaal huisvesten.

Answer 147

Fout: ratten en muizen zijn incompatibel (rat = roofdier, muis = prooidier)

Question 148

Juist of fout: het is bij SPF dieren tijdens een operatie nt zo belangrijk om aandacht te besteden aan het vooraf ontsmetten vd huid omdat deze dieren gn mo’s op de huid dragen die voor wondinfectie zouden kunnen zorgen. De enige bron v infectie is afkomstig vanuit lucht of v contact met besmette instrumenten.

Answer 148

Fout: specified pathogen free-dieren w in een nt-steriele omgeving gehouden, dus kunnen wel mo’s op huid dragen.

Question 149

Welke veranderingen zien we bij een dier met stress? Geef uitleg.

Answer 149

1. Gedragsveranderingen: vluchten, vechten, vlijen en bevriezen (fight, flight, freeze, fawn)
2. Fysiologische veranderingen:
   - autonoom zenuwstelsel: sympaticus, parasympaticus
   - Neuro-endocrien systeem: (nor)adrenaline, cortisone…

Question 150

Geef soorten verrijking bij een proefdier en voorbeelden en gevolg

Answer 150

1. Sociale verrijking:
   - contact met soortgenoten
   - contact met andere diersoorten (mens)
2. Voedselverrijking:
   - zelf laten zoeken naar voedsel -> gn verveling (bv knaagdierballen)
3. Kooiverrijking:
   - veranderingen in omgeving (speeltjes), planken, papieren tissue (nestmateriaal)
   - > verrijking vd omgeving verhoogt de beheersbaarheid vd omgeving => stressvermindering (dier heeft gevoel dat ie controle heeft over omgeving)

Question 151

hoe werkt mouse grimace scale?

Answer 151

= Coding of facial expression of pain in the laboratory mouse

• nieuwe manier voor pijnevaluatie bij diermodellen
• toekomst voor verbetering welzijn dieren

Question 152

leg uit: humane eindpunten en waarmee w gecontroleerd of deze bereikt zijn?

Answer 152

• wat: het uit de proef nemen of doden ve dier om meer (onnodig) ongemak te voorkomen
• Wanneer: voorafbepaalde criteria
• > vak- en proefspecifiek
• > moeten voor het uitvoeren vd proef bepaald en beschreven zijn (vanaf die tumorgrootte, deze temp, die CVT…)
• > kan gebeuren adhv welzijnslogboek

Question 153

wat zijn conventionele dieren

Answer 153

= alle dieren waar men de microbiologische status niet van kent of twijfelachtig is

• door het ontbreken v preventieve hygienische maatergelen -> kunnen in principe alle infectieuze micro-org dragen
• deze dieren na aankomst tijdelijk in quarantaine houden
• nuttig: tijdens deze periode vaccineren en ontwormen

Question 154

wat zijn germ-free dieren? hoe bekomen we deze?

Answer 154

• dieren z volledig steriel
• bekomen door:
  1. keizersnede: via hysterectomie uit conventionele dieren halen en in isolator houden
  2. Embryotransfer
• gevoelig voor zowel pathogenen als apathogene micro-org

Question 155

Wat zijn gnotobioten?

Answer 155

• microbiologisch gestandaardiseerde dieren: volledig gekende microflora en -fauna
• nuttig voor:
  1. kankeronderzoek
  2. onderzoek naar biotransformatie: rol van bact bij trnsformatie v oraal toegediende stoffen

Question 156

wat zijn conventionele dieren?

Answer 156

• alle dieren waar men de microbiologische status nt van kent of twijfelachtig is
• na aankomst: tijdelijk in quarantaine houden -> tijdens quar: ontwormen en vaccineren
• microbio status: dieren kunnen in principe alle infectieuze micro-org dragen door het ontbreken v preventieve hygienische maatregelen

Question 157

Juist of fout: antisepticum is hetzelfde als een desinfectans?

Answer 157

• Fout
• Desinfectans: tegen mo’s, materiaalvriendelijk
• > ziektekiemdodend middel (ontsmettingsmiddel)
• > stof die door haar chem str in staat is mo’s, maar nt noodzakelijk sporen, op of in materiaal te doden, zonder schade aan te richten aan dit mater
• antisepticum: tegen mo’s, wondevriendelijk
• > antimicrobieel middel voldoende vrij v toxische effecten
• > kunnen lokaal op huid en wonden aangebracht w

Question 158

wat zijn factoren die werking v desinfectans zouden kunnen beïnvloeden?

Answer 158

1. Temp: stijging -> hoger metabolisme vd kiemen -> gevoelig voor desinf
2. Conc desinf: negatieve correlatie tss gebruiksconc en inwerkingstijd (als je te kort laat inwerken heeft het gn effect, te lage conc ook nt)
3. pH: kan invloed hebben op:
   - chem structuur desinfectans
   - celopp v bact
4. Org mater: bloed weefselresten, etter, faeces,… kunnen chem reactie aangaan met desinf -> minder product beschikbaar voor vernietiging mo’s. -> VOORAF REINIGEN
5. Waterhardheid: bvb veel Ca en Mg in water -> iodoforen en ammoniumverbindingen (bvb isobetadine in water) z hier gevoelig aan
6. Lokalisatie en aantal mo’s: hoe minder mo’s bij aanvang desinf, hoe efficienter. Hoeken en spleten heel goed reinigen
7. Aard mo’s: gevoelig aan desinf of nt -> rekening houden met resistentie, daarom zeker juiste conc gebruiken
8. Het te ontsmetten opp: gladde opp z beter te reinigen en te ontsmetten, maar minder stabiel voor dier (uitglijden)

Question 159

wat houdt persoonlijke hygiene in?

Answer 159

1. Proefdier: kan besmet mater dragen in speeksel, urine, faeces, op haren, huid…
2. Dierverzorger: kan besmet w bij het verzorgen/vasthouden vh proefdier, schoonmaken/transporteren v kooien, verwijderen v mest…
   -> eens besmet mater op zichzelf: overdracht via handen, kledij, schoenen naar andere mensen of andere proefdieren (SPF)
   => besluit: de dierenverzorger moet proberen zichzelf en zn kledij/schoenen vrij te houden v mo’s. Semi-/fullbarrier
   - werkkledij: enkel op het werkterrein, nt mee gaan eten, naar het toilet…
   - handschoenen dragen
   - handen goed wassen met zeep voor en na contact, nagels kort, gn horloges of ringen dragen
   - droge wegwerpdoekjes gebruiken voor afdrogen handen
   - schoenovertrekken of ontsmettingsbaden gebruiken, schoenen moeten v plastiek of rubber zijn zonder groeven (anders faeces hierin)
   - haardoekjes gebruiken

Question 160

leg kort uit: de weg van basisonderzoek naar commercialisatie ve geneesmiddel

Answer 160

• 5 stadia, duurt ong 14j om geneesmiddel te maken:
  1. Basic research: (basisonderzoek)
• onderzoekers zoeken het defect eiwit
• gevonden: zoeken van molecule die gezocht effect kan bereiken op een veilige, efficiente manier (met zo min mogelijk neveneffecten)
• 1000en moleculen z kandidaat om het geneesmiddel te worden -> deze worden getest
  2. Preklinische ontwikkeling:
• verder testen v meest veelbelovende mol op cellulair (in vitro) niveau en op levende proefdieren (in vivo).
  3. Klinische studies:
• testen v ong 10 kandidaatgeneesmiddelen op mens
• > fase 1: op gezonde groep
• > fase 2: op kleine zieke groep (targetgroep)
• > fase 3: op grote zieke groep
• doorslaggevend: veiligheid, doeltreffendheid en hoe stof zich in lichaam gedraagt (manier van exit, opname, verdeling)
  4. Registratie:
• goedkeuring v specifiek kandidaatgeneesmiddel: check => geregistreerd geneesmiddel mag op markt gebracht w
  5. Commercialisering:
• na goedkeuring begint chemische en farmaceutische productie volop zodat geneesmiddel zo snel mogelijk op markt (want patent duurt niet zo lang)
• bijkomende klinische studies: fase 4: opvolgen v veiligheid
• prijs: meer dan 1 miljard

Question 161

geef verschil algemene - proefspecifieke humane eindpunten

Answer 161

• algemene:
• > koorts, nt meer eten, nt meer kunnen lopen, gedragsverandering
• specifiek: eigen aan het onderzoek
• > kankeronderzoek: grootte tumor en locatie zorgt voor AH-problemen en/of paralyse
• > OZ naar Ebola: gewichtsverlies (v boven 20%) of BCS (v <2), temp te laag
• > OZ verlammingsziekte: beide achterpoten verlamd, dieren kunnen zich nt binnen 5 sec zelf omdraaien
• > OZ hartfalen: infectie (bvb v longen als gevolg v longoedeem) nt te controleren met Ab
• > OZ pancreatitis: BCS (<2)

Question 162

leg het scoresysteem voor euthanasie uit

Answer 162

• scores gegeven aan 6 dingen, oa BCS, meetbare klinische tekenen, lichaamsgewicht veranderingen… waarbij 0 = normaal en 3 = ergste mogelijk
• euthanasie:
  -> als ergens (1 vd 6) een 3
  -> als totale score >5
• voordelen:
  +: objectief
  +: combinatie v elementen
  +: verplichte zorgvuldige controle v ieder element

Question 163

wat is een goede euthanasie

Answer 163

• pijnloos
• eenvoudig
• irreversibel
• veilig voor personeel
• afhank v dier en experiment

Question 164

geef 3 algemene methodes voor euthanasie

Answer 164

1. inhalatie
2. injectie
3. fysieke methodes

Question 165

geef 2 vormen v inhalatie-euthanasie en bij welke dieren deze w gebruikt

Answer 165

1. CO2:
   - vogels
   - knaagd
2. Inerte gassen (Ar, N2):
   - vogels
   - knaagd
   - Va

Question 166

leg uit: inhalatie inerte gassen, geef voor- en nadeel

Answer 166

• euthanasievorm mogelijk bij
  1. vogels
  2. knaagd
  3. Va
• N2 en Ar(gon)
  +: geur-, kleur- en smaakloos
• werking: veroorzaken anoxie (vervangen O2) aka je stikt de dieren

Question 167

leg uit: inhalatie CO2

Answer 167

• euthanasiemanier voor
  1. vogels
  2. knaagd (nt neonati)
• werking: gradueel toedienen (anders pijn) -> veroorzaakt snelle acidose (reactie verschuift naar Re) -> anesthesie (knock-out v dier) -> dood

Question 168

leg uit: injectie

Answer 168

• euthanasiemanier voor alle dieren
• werking: (soms: eerst sedatie) overdosis anesthesie -> bewustzijnsverlies -> hartsilstand en/of ademstop
• plek: afh v product (IV, intracardiaal, intrahepatisch…)
• Producten: specifiek voor euthanasie hebben sterk dempende werking op CZS)
• > wrm barbituraten: andere producten minder voorspelbaar

Question 169

geef mogelijke fysieke methodes voor euthanasie en geef diersoorten erbij

Answer 169

1. Penschiettoestel: grote reptiele, konijnen, grote zoogdieren
2. Cervicale dislocatie: vogels, knaagd en konijnen <1kg
3. Percuterende slag op de kop: vissen, amfibien, reptielen, vogels <5kg, knaagd <1kg, konijnen <5kg, neonatale katten, honden, fretten (dieren met relatief zachte schedel)
4. Onthoofding: vogels <250g, knaagd als niks anders mogelijk
5. Elektrisch: vissen, amf, vogels, konijnen, katten, honden, fretten, grote zoogdieren
6. Geweer (afschot met passen geweer of pistool en passende munitie): reptielen, grote zoogdieren, als gn andere optie: hond, kat en fret
   - > 3x GZD: pensschiettoestel, geweer, elektrocutie
   - > 3x knaagd: percuterende slag (als <1kg), cervicale dislocatie, (onthoofding)
   - > 3x reptiel: percuterende slag, geweer, (grote: pensschiettoestel)
   - > 4x konijn: pensschiettoestel, elektrocutie, cervicale disl (<1kg), percuterende slag (<5kg)
   - > 4x vogel: cervicale disl, percuterende slag (<5kg), onthoofding (<250g), elektrocutie
   - > 3x hond,fret,vos,kat: elektrocutie, (geweer), neonati: percuterende slag
   - > 2x amfibie: percuterende slag, elektrocutie
   - > 2x vis: percuterende slag, elektrocutie

Question 170

geef ontoelaatbare methodes v euthanasie

Answer 170

1. Hypothermie (bevriezen):
   - duurt te lang
2. Hyperthermie (verbranden):
   - pijn!
3. Verdrinken:
   - duurt te lang: stress, hypoxie
4. wurgen:
   - duurt te lang eer bewustzijnsverlies
   - pijn!
5. nek crushen:
   - geeft paralyse door beschadigen ruggenmerg MAAR gn bewustzijnsverlies => angst en pijn
6. leegbloeden:
   - uitzondering: als bewusteloos dier (dus onder anesthesie) die voor de dood nt meer tot bewustzijn komt -> terminale bloedname is toegelaten
7. overdosis narcotica:
   - onderdrukking CZS MAAR onvoorspelbaar
   - veel speciesverschillen
8. overdosis ketamine/sedativa:
   - te hoge dosissen nodig
   - (medetomidine, xylazine, tiletamine en zolazepam)
9. luchtembool:
   - onbetrouwbaar
   - pijnlijk!
10. spierverlammers:
    - gn bewustzijnsverlies -> je laat dier stikken (verlamming AHspieren)
    -> minor tranquillizers = centraalwerkende spierrelaxantia/sedativa = benzodiazepines = diazepam en midazolam
    -> perifeerwerkende spierrelaxantia = pancronium en succinylcholine
11. strychnine:
    = vergiftigen
    - convulsies en pijnlijke spiercontracties

Question 171

leg uit: pensschiettoestel

Answer 171

• euthanasiemanier voor grote reptielen, konijnen, grote zoogdieren
• werking: als op juiste plek!: bewustzijnsverlies door beschadiging hersenen

Question 172

leg uit: cervicale dislocatie

Answer 172

• euthanasiemanier voor vogels, knaagd en konijnen <1kg
• eerst sedatie als: > 150g (knaagd en konijn) en > 250g (vogel)
• werking: onderbreken ruggenmergverbinding met hersenen

Question 173

leg uit: percuterende slag op de kop

Answer 173

• euthanasiemanier voor vissen, amfibien, reptielen, vogels <5kg, knaagd <1kg, konijnen <5kg, neonatale katten, honden, fretten (dieren met relatief zachte schedel)
  +: effectief wnr goed gebeurt, goedkoop
  -: nt voor hersenonderzoek, morele aspect

Question 174

leg uit: onthoofding

Answer 174

• euthanasiemanier voor vogels <250g
• uitz: als niks anders mogelijk ook voor knaagd
  +: hersenen onbeschadigd -> nodig bij oa toxicologische studies
  -: hevige spiercontracties nadien (nt aangenaam)

Question 175

leg uit: electrocutie, waarvoor zorgt het?

Answer 175

• euthanasiemanier voor vissen, amf, vogels, konijnen, katten, honden, fretten, vossen en grote zoogdieren (dus nt voor reptielen en knaagd en nt menselijke primaten)
• werking: hartfibrillatie en zuurstoftekort hersenen ALS juiste mater!

Question 176

vossen: bij welke groep euthanasiedieren horen deze?

Answer 176

bij de katten, honden en fretten-groep

Question 177

wnr mogen andere euthanasiemethoden gebruikt w?

Answer 177

1. voor bewusteloze dieren die voor de dood nt meer tot bewustzijn komen
   - > bvb terminale bloedname onder anesthesie (leegbloeden)
2. dieren in landbouwkundig OZ

Question 178

geef een algemeen en specifiek humaan eindpunt voor: muizen in kankeronderzoek waarbij humane tumoren onderhuids bij de muis w getransplanteerd

Answer 178

• > specifiek:
• als tumor te groot bij muis
• als locatie tumor AH-problemen en/of paralyse veroorzaakt
• > Algemeen: nt meer willen eten/drinken

Question 179

geef een algemeen en specifiek humaan eindpunt voor: konijnen in testen v nieuw geneesmiddel voor oogziektes

Answer 179

• > algemeen: verandering gedrag, of uitzicht vacht

- > specifiek: door ontsteking gewichtsverlies of BCS <2

Question 180

geef een algemeen en specifiek eindpunt voor: schapen in studie voor uittesten nieuwe hartpomp

Answer 180

• > specifiek (OZ naar hartfalen): infectie nt te controleren met Ab
• > algemeen: tempverandering door infectieuze ziekte

Question 181

waar bloedafname bij hond en kat?

Answer 181

1. Halsvene: v. jugularis
2. Achterpoot: v. saphena lateralis
3. Voorpoot: v. cephalica

Question 182

voor wat staan volgende afkortingen: IO, PO, IP, IM, SC, ID, IV?

Answer 182

• intra-oraal
• per-oraal
• intra-peritoneaal
• intramusc
• subcutaan
• intradermis
• intraveneus

Question 183

leg uit hoe een vissenquarantaine gewoonlijk werkt (wat gebeurt er met de vissen voor ze de faciliteit binnen mogen?)

Answer 183

Goed quarantaine beleid:
1. Traditioneel:
- import v juveniele/volw vissen naar quarantaine
-> kweken in quarantaine
-> transfer v gedesinf (steriele) embryo’s naar faciliteit en euthanasie v geinfect volw dieren: we willen volw gescheiden houden v embryo’s
(- euthanasie vis: overdosis injectie, percuterende slag kop, elektrocutie)
2. Andere manier:
- import v gedesinfect embryo’s
- opkweken en laten kweken
- transfer v deze embryo’s naar faciliteit
3. beperken toegang door personeel

Question 184

wat is lateraal systeem kikker?

Answer 184

• kikker kan kop nt draaien want heeft gn nek

- mbv lateraal syst kan kikker bewegingen vh water aanvoelen -> prooi/vijand aanvoelen

Question 185

geef 2 toepassingen v gebruik v Xenopus in onderzoek

Answer 185

1. Toxicologische/teratogenetische studies: FETAX: de test gebruikt normale ontw v Xenopus om schadelijke effecten v toines en teratogenen te testen (teratogeen: stof die bij foetus afw veroorzaakt)
2. Ontwikkelingsstudies:
   - > natuurlijke bevruchting -> timing moeilijker
   - > IVF (in-vitrofertilisatie): squeeze eitjes uit vrouwtjes na superovulatie met HCG (humaan choriongonadotropine, max 4x/jaar), isoleer testes v man (-> opofferen man) en incubeer eitjes met sperma

Question 186

waar of nt waar: het is onmogelijk om transgene xenopus-kikkers te bekomen

Answer 186

Niet waar, kan wel

Question 187

Vrouwtjes w opgeofferd bij bekomen v eitjes. Waar of nt waar?

Answer 187

Niet waar, de vrouwtjes kunnen meermaals gebruikt w bij IVF. De mannetjes nt, deze worden na het verwijderen vd testes opgeofferd

Question 188

waar of nt: de kwaliteit vh water is een vd belangrijkste parameters in houden v xenopus in labo

Answer 188

Waar

Question 189

Xenopus tropicalis heeft unieke tekening op lichaam: waar of nt waar?

Answer 189

Nt waar, deze heeft gn tekening

Question 190

Vgl Xenopus Laevis met Xenopus tropicalis.

Answer 190

X. Laevis:
- unieke tekening op rug: check
- 12 cm
- 18 graden celcius
- vrouwtje groter dan mannetje
- generatietijd: 1-2 jaar
- eitjes per leg: <1000
X. Tropicalis:
- gn unieke tekening op rug
- 5 cm (kleiner)
- 25 graden celcius( warmer)
- mannetje even groot als vrouwtje
- generatietijd: 4 maand
- eitjes per leg: >1000
- diploid

Question 191

Geef en leg uit klieren v Xenopus

Answer 191

1. Muceuze:
   - zorgen voor slijmlaag die beschermt tegen trauma, indringen pathogenen en zorgt voor vochtbalans
2. Granulaire: secreteren verschillende bestanddelen waaronder toxines, feromonen, antimicrobiele stoffen

Question 192

Wat mist er aan de kop vd Xenopus wat meeste dieren wel hebben?

Answer 192

1. gn oren
2. gn oogleden
3. Tongloos (duwen prooi met voorpoten naar binnen)

Question 193

bevat de xenopus zwemvliezen?

Answer 193

Ja: zwemvliezen achteraan, klauwen vooraan

Question 194

waar w injecties gegeven bij xenopus?

Answer 194

• dorsale lymfezak: lymfesysteem draineert in veneus syst dus ingespoten product in lymfezak zal veneus syst bereiken
  ( zebravis)

Question 195

bespreek kort anesthesie xenopus

Answer 195

• Tricaine-oplossing in water
• > 15 min in onderdompelen voor inductie
• onderhouden v anesthesie: tricaine-oplossing druppelen op huid
• recovery: afspoelen en in zuiver water zetten

Question 196

Geef 3 meest voorkomende ziektes xenopus

Answer 196

1. Red leg syndrome:
   - bact inf
   - roodverkleuring v oa poten
   - behandeling: Ab
2. nematoden:
   - wormen
   - minder eten, vermageren, vervellen
   - behandeling: ontwormen
3. Bloat:
   - kikker zwelt op
   - kan verschillende oorzaken hebben
   - behandeling: zoutbad kan helpen

Question 197

geef 3 anatomische bijzonderheden xenopus

Answer 197

1. tongloos, duwt prooi met voorpoten naar binnen
2. gn oogleden, gn oren
3. zwemvliezen achteraan, klauwen vooraan

Question 198

wat w bedoeld met wildtype (vs homozygoot vs heterozygoot)?

Answer 198

Wildtype: dier heeft fenotype zoals het in het wild/ in de natuur zou voorkomen. Meestal zijn deze fenotypische kenmerken een dominant allel.

Question 199

leg uit: narcotische analgetica

Answer 199

= opiaten, opioiden, narcotica
= morfine-achtigen
- ftie: analgetische (pijnstillende) eigenschappen
-> werken via specifieke receptoren: µ, δ, κ
-> geven onderdrukking AH en vertragen pols (hartslag)
- gebruik: vnl als pijnstiller, ook post-op (dan in combi met NSAID vaak)
- 3 types:
1. Volledige agonisten: morfine, fentanyl, methadon
2. Gemengde agonisten/antagonisten: butorfanon
3. Partiele agonisten: buprenorfine

Question 200

leg uit: 3 types narcotica

Answer 200

1. Volledige agonisten:
   - werken vnl in op µ
   - morfine, fentanyl, methadon
2. Gemengde agonisten/antagonisten:
   - hfdbestanddeel: butorphanol - Medicatie: Dolorex
3. Partiele agonistsen:
   - hfdbestanddeel: buprenorfine
   - medicatie: Temgesic, Vetergesic

Question 201

waarvoor staat MAC?

Answer 201

• Minimale Alveolaire Concentratie
• concentratie v gas aanwezig in longen waarbij 50% vd dieren nt meer reageerd op een standaardprikkel
• onderdeel GASANESTHESIE

Question 202

geef soorten spierrelaxantia en hfdbestanddelen

Answer 202

1. Perifeer: paralyse spieren (! gn pijnstilling), ook AHspieren
   - > artificieel beademen moet gebeuren!
   - Succinylcholine
   - Pancuronium
2. Centraalwerkende spierrelaxantia: benzodiazepines (= minor tranquillizers > sedativa)
   - diazepam (valium)
   - midazolam (dormicum)

Question 203

wat is pancuronium?

Answer 203

Hfdbestanddeel ve perifeerwerkend spierrelaxans

Question 204

wat is succinylcholine?

Answer 204

Hfdbestanddeel ve perifeerwerkend spierrelaxans

Question 205

wat is ideale anesthesie?

Answer 205

Anesthesie: onderdrukken fysiologische parameters zoals AH, hartslag, bloeddruk ('pathologische slaap')
-> ideaal: 4 kenmerken:
1 reversibel
2 goed controleerbaar
3 voorspelbaar
4 zo weinig mogelijk nevenwerkingen

Question 206

wat is hfdbestanddeel antisedan en wat is werking?

Answer 206

• atipamezole
• antidote: omkeren analgetische en sedatieve werking v middel
• nodig na anesthesie dmv ketamine (oftiletamine+zolazepam) + xylazine/medetomidine

Question 207

geef 2 hfdbestanddelen v NSAID’s

Answer 207

1. carprofen -> norocarp, Rimadyl

2. meloxicam -> metacam

Question 208

wat is verschil medetomidine - dexmedetomidine?

Answer 208

• is gn verschil
  => Domitor: bevat hfdbestanddeel medetomidine
  -> dexdomitor: bevat hfdbestanddeel dexmedetomidine = idem

Question 209

geef 5 punten waarop criteria ve aangevraagde dierenproef worden beoordeeld

Answer 209

1. methode v doden
2. bekwaamheid vd bij het project betrokken personen
3. omstandigheden waarin de dieren zullen w gehuisvest, verzorgd
4. gebruik v humane eindpunten
5. voorgestelde indeling naar ernst vd dierenproeven

Question 210

wat is het NTS-fiche?

Answer 210

• Niet-technische samenvatting
• verplicht aan laboratoria om v elk proefdier een NTS-fiche te maken
• w openbaar gemaakt
  => publiek informeren over projecten waarvoor een vergunning is verleend

Question 211

wat zegt de belgische wetgeving over het gebruik v nt-menselijke primaten als proefdier?

Answer 211

• enkel als voldoet aan bep voorwaarden, oa: kunnen aantonen dat met een ander proefdier zou het doel vd proef nt bereikt kunnen w

Question 212

wat zegt de belgische wetgeving over het gebruik v wilde (gevangen) dieren als proefdier?

Answer 212

• mag enkel gevangen w door deskundig persoon
• mag gn schade, pijn, stress etc oplopen die vermijdbaar is
• > toch kwetsen v dier tijdens vangen: door dierenarts laten onderzoeken en maatregelen nemen om lijden te verzachten

Question 213

hoe kan pijn/lijden geevalueerd w? geef ook telkens voor- en nadelen

Answer 213

1. Vergelijken met de mens
   Voordelen: wanneer dier gedrag vertoont dat vergelijkbaar is met menselijk gedrag Nadelen: kan misleidend zijn, soort specifiek gedrag
2. Vergelijken met normale gezondheidstoestand
   Voordelen: meetbaar door controle AH, pols, temperatuur, huid
   Nadelen: parameters zullen veranderen
3. Vergelijken met normale gedragingen
   Voordelen: betere indicaties dan andere methoden
   Nadelen: niet elk abnormaal gedrag zal wijzen op lijden

Question 214

bespreek de gradaties v ernst v dierenproeven

Answer 214

1. Licht: korte tijd lichte vorm van ongerief. Geen significatie hinder welzijn/ algemene toestand. Vb. toediening niet schadelijke-stof, inductie onschadelijke tumoren, oor punctie…
2. Matig:
   - matige hinder voor het welzijn of de algemene toestand van het dier
   - óf gedurende korte tijd een matige vorm van pijn, lijden of angst
   - óf langdurig een lichte vorm van pijn, lijden of angst
   - Vb. bestraling, genetisch gemodificeerde dieren, 48u vasten…
3. Ernstig: ernstige/ langdurige tijd ongerief. Ernstige hinder welzijn/ algemene toestand. Vb. bestraling met letale dosis, orgaantransplantatie met afstoting, elektrisch shock
4. Terminaal: uitgevoerd onder algemene verdoving, aan het einde niet meer bij bewustzijn.

Question 215

reinigen, desinf, steril: wat en wrm specifieke volgorde?

Answer 215

• Reinigen: zichtbaar organisch materiaal en vuil verwijderen
• Desinfecteren: doden van MO, maar niet noodzakelijk de sporen
• Steriliseren: doden van alle MO en sporen
• Reinigen moet gebeuren voor desinfecteren/ steriliseren:
  1. Vuil werkt als bescherming voor MO tegen desinfectantia en hitte
  2. Vuil kan chemische reacties aangaan met desinfectantia met als gevolg verminderde werkzaamheid

Question 216

hoe een besmetting voorkomen?

Answer 216

1. Dieren:
   • Dood: onmiddellijk verwijderen, onderzoeken op besmettelijkheid, kooigenoten in quarantaine
   • Ziek: isolatie, verzorging, kooigenoten observeren
   • Aangekocht: onderzoek, papieren controleren, quarantaine
   • Geen insecten en wilde knaagdieren
2. Kooi: reinigen + desinfecteren bij nieuw dier, altijd schoon houden
3. Dierenverblijf:
   • Enkel voor verzorging
   • Eerst al het vuil werk, dan al het proper werk
   • Vuil + feces niet in andere kooien
   • Regelmatig reinigen en ontsmetten van gehele verblijf
   • Toegang beperken voor derden
4. Labo: dier zo kort mogelijk hier, nooit verschillende dieren samen, proper werken

Question 217

wat is verschil nRMA en RMA? Geef voorbeelden.

Answer 217

RMA: risico houdend medisch afval => besmetting, vergiftiging of verwonding
• Afval van geneeskundige behandeling van mens/ dier met besmettelijke ziekte, transgeen dier
• Alle bloed en bloedderivaten
• Alle scherpe voorwerpen
• Anatomisch afval, pathologisch afval, orgaandelen
- cytostatica en afval v behandelingen met cytostatica
NRMA: niet-risico houdend medisch afval => geen bijzonder risico
• Verbanden, tissues, operatiekledij… ook bij kleine hoeveelheid geabsorbeerd bloed
• Lichaamsvocht (behalve bloed en -derivaten)
• Katheters
• Lege bloedzakken
• Spuiten zonder naald

Question 218

geef maatregelen om prikincidenten te voorkomen

Answer 218

Europese richtlijn:
• Veilige naaldsystemen met ingebouwde veiligheids- en beschermingsmechanismen
• Recappen is verboden
• Gebruik van naaldcontainer