hoofdstuk 3 Flashcards
het binnenste deel van de aarde waar warmte ontstaat
aardkern
het buitenste laagje van de aarde dat bestaat uit stukken oceaanbodem en stukken continent
aardkorst
het deel van de aarde waar de aardkorst op drijft
aardmantel
het gedeelte van de mantel dat gedeeltelijk vloeibaar is en waar de lithosfeer overeen beweegt
asthenosfeer
stollingsgesteente dat ontstaat bij vulkaanuitbarstingen en veel in oceanische korst voorkomt
basalt
stroming van vloeibaar gesteente in de aardmantel ontstaan door de afgifte van warmte vanuit de aardkern
convectiestroom
de diepste plaatsen in de zeebodem die ontstaan waar oceanische korst onder andere korst wordt geduwd
diepzeetrog
stollingsgesteente dat ondergronds stolt
graniet
de aardkorst en bovenste deel van de aardmantel die samen als aardplaten bewegen
lithosfeer
een wereldwijd aaneengesloten ‘onderwatergebergte’ op de oceaanbodem ontstaan doordat oceanische korst uit elkaar drijft
midoceanische rug
het idee dat natuurlijke processen zoals ze tegenwoordig verlopen dat in het verleden op dezelfde wijze hebben gedaan
actualiteitsprincipe
de plaatgrenzen waarbij aardplaten naar elkaar bewegen
convergente plaatgrenzen
de plaatgrenzen waarbij aardplaten uit elkaar bewegen
divergente plaatgrenzen
het bewegen van de aardplaten
platentektoniek
het wegduiken van de oceaanbodem in de aardmantel
subductie
het enorme continent dat ongeveer 200 miljoen jaar geleden bestond uit alle huidige continenten samen
supercontinent Pangea
een grote cirkelvormige krater ontstaan nadat het bovenste deel van de vulkaan is weggeblazen na een zeer krachtige eruptie of is ingestort na het snel leeglopen van de magmakamer
caldera
een vulkaanuitbarsting die rustig verloopt
effusieve eruptie
een explosief verlopende uitbarsting van een vulkaan
explosieve eruptie
plek op aarde waar in de aardmantel pluimen van zeer heet magma omhoogkomen
hotspot
al het materiaal dat bij een vulkaanuitbarsting in de lucht wordt geslingerd, zoals lava, as en stenen
pyroklastica
een vulkaan die ontstaat doordat de dun vloeibare basaltische lava ‘rustig’ vanuit de krater uitstroomt en een uitgestrekt gebied kan bedekken
schildvulkaan
kegelvormige vulkaan die bestaat uit een gelaagde opbouw van afwisselend as- en lavalagen
stratovulkaan
barsten in het gesteente ontstaan door toenemende spanning
breuken
gebergte dat ontstaan wanneer langs een breuk een deel van de aardkorst wegzakt of een ander deel omhoog komt
breukgebergte
punt op het aardoppervlak waar de meeste beweging door een aardbeving plaatsvindt
epicentrum
een stuk aardkorst dat langs een breuk omhoog is gekomen
horst
de sterkte van een aardbeving gemeten aan de hand van de hoeveelheid schade
intensiteit
de sterkte van een aardbeving gemeten aan de hand van de hoeveelheid vrijgekomen energie
magnitude
het langs een helling naar beneden bewegen van gesteente
massabeweging
gesteente dat door de druk in de aardkorst verbogen wordt
plooien
schaal waarbij de intensiteit van een aardbeving wordt gemeten aan de hand van de hoeveelheid schade die is aangericht
schaal van Mercalli
schaal waarbij de magnitude van een aardbeving wordt gemeten aan de hand van de hoeveelheid energie die vrijkomt
schaal van Richter
een stuk aardkorst dat langs een breuk naar beneden is gezakt
slenk
golven die ontstaan door aardbevingen op de bodem van de oceaan
tsunami
verwering waarbij het gesteente uit elkaar valt doordat wortels van planten en bomen de spleten van het gesteente binnendringen
biologische verwering
het oplossen van gesteente door de inwerking van water, zuren en zuurstof fysische verwering
chemische verwering
het verbrokkelen van gesteente door het bevriezen van water, temperatuurwisselingen of de werking van wortels
mechanische verwering
het verbrokkelen van gesteente onder invloed van het weer en de werking van planten
verwering
verwering waarbij het gesteente uit elkaar valt doordat water in de spleten van het gesteente bevriest en spleten groter worden
vorstverwering
de uitschurende werking van water, wind of ijs dat in beweging is
erosie
materiaal dat door een gletsjer wordt neergelegd
morene
de ophoping van gesteenten die door massabewegingen langs de helling naar beneden zijn gekomen
puinhelling
de kegelvormige ophoping van verweringsmateriaal die ontstaat zodra de stroomsnelheid van een rivier plotseling snel afneemt
puinwaaier
de hoofdrivier met al haar zijrivieren en zijtakken
rivierstelsel
gebied waarbinnen al het regen- en smeltwater via een hoofdrivier wordt meegenomen
stroomgebied
het vervoer van verweringsmateriaal door ijs, water en wind
transport
nieuw land in zee dat ontstaat op een plaats waar een rivier in zee uitmondt en het sediment ophoopt
delta
een trechtervormige riviermonding die ontstaat bij grote verschillen tussen eb en vloed
estuarium
sedimentgesteente dat ontstaat door het samenpersen van schelpen en kalkskeletten
kalksteen
sedimentgesteente dat ontstaat door het samenpersen van lagen klei
schalie
het ophopen van sediment op plaatsen waar de snelheid van water of wind afneemt
sedimentatie
gesteente dat ontstaat door het samenpersen van sedimenten
sedimentgesteente
sedimentgesteente dat ontstaat door het samenpersen van lagen zand
zandsteen
processen die van binnenuit op de aardkorst inwerken
endogene krachten
processen die van buitenaf op de aardkorst inwerken
exogene krachten
de kringloop van het water
hydrologische kringloop
de indeling van de geschiedenis van de aarde in tijdvakken
geologische tijdschaal
de kern van het continent, waar de oudste gesteenten voorkomen
schild
stollingsgesteente dat ontstaat wanneer magma ondergronds afkoelt en stolt
dieptegesteente
de doorgaande omvorming van stollingsgesteente naar sedimentgesteente naar metamorf gesteente
gesteentekringloop
stijgend magma dat vast gesteente binnendringt, afkoelt en stolt
intrusie
metamorf gesteente dat ontstaat uit schalie
leisteen
metamorf gesteente dat ontstaat uit kalksteen
marmer
gesteente dat ontstaat doordat bestaand gesteente onder invloed van hoge temperatuur en grote druk langzaam wordt vervormd
metamorf gesteente
gesteente dat ontstaat doordat vloeibare lava of vloeibare magma stolt
stollingsgesteente
stollingsgesteente dat ontstaat wanneer lava aan het aardoppervlak afkoelt en stolt
uitvloeiingsgesteente
