hlutapróf 2 Flashcards

1
Q

grunnþættir taugakerfisins

A

miðtaugakerfið og úttaugakerfið

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

neuraxis

A

ímynduð lína í gegnum miðju miðtaugakerfisns, frá neðsta hluta mænu að fremri hluta framheila

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

fremri

A

fram front

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

aftari

A

aftur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

baklægur

A

efsti hluti

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

kviðlægur

A

neðst

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

hliðar

A

að hlið

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

miðju

A

að miðju

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

á sömu hlið

A

sama hlið

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

á gagnstæðri

A

gagnstæð hlið

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

þverskurður

A

skorin þvert á neuraxis, samhliða enninu í heila, samhliða gólfi í mænu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

láréttur skurður

A

o Skorið í gegnum heilann samhliða jörðu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Lóðréttur skurður

A

Skurður í gegnum heilann, samhliða neuraxis og þvert á botn heilans.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

miðþykktarsnið

A

Lóðréttur skurður þar sem heilahvelin eru aðskilin með því að skera í gegnum hveltengslin

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

miðtaugakerfið

A

heili, mæna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

úttaugakerfið

A

taugar, taughnoða

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

basthimna

A

ysta himnan, seig og sveiganleg, samvaxin bandvef höfuðkúpunnar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

skúmhimna

A

miðhimna, önnur af tveimur mjúkhimnum, svampkennd.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

skúmshol

A

bilið milli skúmhimnu og reifarhimnu, inniheldur heila og mænuvökva

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

reifarhimna

A

innsta himnan, hin mjúkhimnan, loðir við yfirborð heilans

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

heila og mænuvökvi

A

tær vökvi, svipaður blóðplasma sem fyllir heilahólf í heila og skúmshol umhverfis heila og mænu.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

heilahólf

A

samtengd hólf í heilanum sem innihalda heila og mænuvökva

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

hliðlæg heilahólf (lateral ventricles)

A

tvö heilahólf í miðju telencephalon/hvelheila

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

þriðja heilahólf (third ventricle)

A

heilahólf í miðju diencephalon

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
fjórða heilahólf ( fourth ventricle)
heilahólf staðsett á milli litla heila og efri hluta brúar
26
æðuflækja ( choroid plexus)
æðaríkur vefur sem framleiðir heila og mænuvökva
27
hjarnavatnsrás (cerebral aqueduct)
mjótt rör sem tengir þriðja og fjórða heilahólf, staðsett í miðjum mesencephalon/miðheila
28
skúmkorn (Arachnoid granulation)
litlir bútar af skúmhimnu sem taka upp vökva og veita honum úti blóðrásina
29
þykktarstokkur (Superior sagittal sinus)
bláæð á milli heilahvela, fyrir ofan hvelatengslin
30
innanskúmshol (Subarachnoid space)
svæði milli skúmhimnu og reifarhimnu, fullt af heila og mænuvökva
31
vatnshöfuð
getur myndast ef flæði heila og mænuvökva er hindrað um hjarnavatnsrásina
32
skipting heilans
hann skiptist í framheila undir honum er - Telencephalon – hvelaheili - heilabörkur - randkerfi - heilabotnskjarnar síðan kemur Diencephalon – milliheili - stúka - undirstúka miðheili - þekja - hulda afturheili - litli heili - brú Myelencephalon – mænuheili - mænukylfa
33
34
gráa efnið
heilabörkurinn samanstendur aðallega af frumbolum sem gefa svæðinu grátt yfirbragð.
35
hvíta efnið
neðan við heilabörkinn liggja símarnir sem tengja taugafrumurnar í heilaberki við önnur svæði mýelínslíðrið gefur hvítt yfirbragð
36
fjögur blöð heilabarkar
ennisblað gagnaugablað hvirfilblað hnakkablað
37
frumhreyfibörkur
það er svæði á ennisblaði sem stýrir hreyfingum
38
frumheyrnabörkur
svæði á gagnaugablaði sem tekur við skynboðum frá heyrnakerfinu
39
frumskynbörkur
svæði á hvirfilblaði sem tekur við boðum frá húð, líffærum, liðamótum o.f.l
40
frumsjónbörkur
svæði á hnakkablaði sem tekur við skynboðum frá sjónkerfinu
41
eyrarbörkur
svæði undir ennis og gagnaugablöðum tekur við boðum um bragð
42
tengslaberkir eru 4 hverjir eru þeir og hvað gera þeir
hreyfinga, heyrnar, skynjanar og sjónar þeir taka við upplýsingum frá frumbörkunum og vinna með þær. í tengslabörkum fer fram úrvinnsla skynupplýsinga og samþættinga.
43
44
sporglufa
glufa staðsett á hnakkablaði stærsti hluti sjónbarkar er í þessari glufu
45
hliðarglufa
glufa sem aðskilur gagnaugablað frá ennis og hvirfilblöðum
46
miðjuskora
skoran sem aðskilur ennisblað frá hvirfilblaði
47
hvelatengsl
taugasímabunt sem tengir samsvarandi svæði í heilahvelunum
48
nýbörkur
nýjasti börkurinn þróunarsögulega undir það falla frumskynberkir , frumhreyfibörkur og tengslaberkir
49
phineas gage
fæddur 1823 dáin 1860 Járnstöng stakkst í gegnum höfuðið á honum Hann lifði slysið af en hlaut skaða á ennisblöðum Miklar persónuleikabreytingar “Hann var ekki sami maðurinn á eftir”
50
randkerfið
það er mikilvægt fyrir tilfinningar og áhugahvöt randbörkur gyrðisfelling dreki mandla bogi vörtukjarnar
51
randbörkur
þróunarsögulega gmall börkur staðsettur á innra byrði heilahvelanna
52
gyrðisfelling
hluti af randberkinum tilfinningar og sársaukaviðbragð
53
bogi
taugasímabúnt sem tengir dreka við aðra hluta heilans
54
vörtukjarnar
bunga á botni heilans, á aftari hluta undirstúku mikilvægt fyrir minni s.s tengt wernicke-kosakoff heilkenni
55
mandla
er staðsett á innanverðu gagnaugablaði mikilvægt fyrir tilfinningatengdar minningar, tjáningu tilfinninga og kennsl
56
dreki
mikilvægur fyrir langtímaminni og hæfni til að rata.
57
heilabotnskjarnar
hópur kjarna djúpt undir heilaberkinum mikilvægur fyrir stjórn hreyfinga
58
helstu hlutar heilabotnskjarna
rófukjarni skel bleikhnöttur
59
stúka
miðlar upplýsingum til tiltekinna svæða í heilaberki s.s varðandi sjón og heyrn er mikilvæg varðandi stýringu svefns og vöku og árvekni
60
hliðlægt hnélíki
hópur frumubola innan stúku sem tekur við sjónupplýsingum og sendir taugasíma sína til frumsjónbarkar
61
miðlægt hnélíki
hópur frumbola innan stúku sem tekur við heyrnarupplýsingum og sendir síma sína til frumheyrnarbarka
62
kviðlægur kjarni
tekur við upplýsingum frá litla heila og sendir þær áfram til frumhreyfibarkar.
63
undirstúka
tekur þátt í stýringu sjálfvirka taugakerfisins, innkirtlakerfisins og hegðunar sem stuðla að fjölgun tegundar.
64
taugaseytifrumur
taugafrumur sem seyta hormónum eða efnum sem líkjast hormónum
65
miðheili inniheldur...
þekju sem er með efri trjónuhól sem er hluti af sjónkerfinu og neðri trjónuhóll sem er hluti af heyrnarkerfinu einnig inniheldur hann hulda og inni því er dreif- stýring svefns og vöku, athygli, vöðvatónus, hreyfinga og sjálfvirka viðbragða gráa efnið í kringum hjarnavatnsrás- species typical hegðun, eins og að berjast, frjósa eða kynferðisleg hegðun roðkjarna- stjórn hreyfinga, tekur við boðum frá hreyfiberki og litla heila og sendir áfram í mænuna sortukjarni- stjórn hreyfinga, sendir boð til rjófukjarna og skeljar í heilabotnskjörnum.
66
afturheilii
hann inniheldur litla heila- mikilvægt hlutverk í tengslum við samhæfingu hreyfinga brú-ofan við mænukylfu, svefn og vaka, tengsl heilabarkar og litla heila mænukylfa- mikilvæg fyrir stýringu hjarta og æðiskerfis, öndun og vöðvatóns
67
heilastofn
nær yfir miðheila, brú og mænukylfu(ekki litla heila)
68
mænan/hryggsúla
24 hryggjaliðir háls, brjóst, lendar, spjald og rófubein
69
framrót
mænurót sem inniheldur frálæga hreyfitaugaþræði
70
bakrót
mænurót sem inniheldur aðlæga skyntaugaþræði
71
mænutaugar
úttaugar sem eru tengdar við mænuna
72
bakrótarhnoð
hnútur á bakrót sem inniheldur frumuboli aðlægrar mænutauga
73
aðlægur taugasími
taugasími sem ber skynboð til miðtaugakerfis
74
frálægur taugsími
taugasími sem ber hreyfiboð frá miðtaugakerfið
75
heilataugar
12 pör af hreyfi og eða skyntaugum sem eru tengdar við neðri hluta heilans
76
skreyjutaug
stærsta heilataugin ber frálæga taugaíma frá sef kerfinu ósjálfráða taugakerfisins til líffæra í bróst og kviðarholi stjórnar meltingu, öndun og hjartslætti
77
lyktarklumba
þykkgildi við enda lyktartauga fær boð frá lyktarnemum
78
viljastýrða taugakerfið
skynboð til miðtaugakerfis meðvituð skynjun hreyfingar rákóttrar vöðva asetýlkólín
79
ósjálfráða taugakerfið
skynboð frá innri líffærum oft ómeðvitað hreyfiboð til inniri líffæra Asetýlkólín eða noradrenalín
80
drifkerfi
virkjar líffæri virkjast við álag viðbrögð við hættuFight or flight response), s.s. Víkkuð sjáöldur, aukinn hjartsláttur, víkkun öndunarfæra og hömlun á starfsemi meltingarfæra
81
setkerfið
Hamlar virkni flestra líffæra Hvetur þó meltingarkerfið
82
skynhrif
þegar skynviðtakar nema áreiti og bregðast við því engin túlkun kemur viö sögu
83
skynjun/skyntúlkun
meðvituð upplifun og túlkun á skynhrifum verður til í miðtaugakerfinu
84
skynviðtakar
sérhæfðar frumur sem greina tiltekna tegund efnislegra áreita s.s sjónrænna áreita eða snertingu
85
umbreyting skynboða
umbreyting skynáreita yfir í hæga, aðgreinda viðtakaspennu
86
viðtakaspenna
rafspenna sem viðtakafrumur framkalla sem viðbragð við efnislegu áreiti
87
litblær
ráðandi bylgjulengd
88
birtustig
styrkleiki
89
mettun
hreinleiki
90
litfesti
skyntúlkun verður til þess að við upplifum huti í sama lit þratt fyrir að ytri aðstæður séu breytilegar getur valdið skynvillum þegar óvissa er um umhverfi
91
augasteinn
brárvöðvar breyta lögum augasteins í samræmi við fjarlægð þess sem horft er á hverju sinni
92
aðlögun
breytingar á þykkt augasteins, framkvæmdar af brárvöðvum, skerpir ímynd af nálægum eða fjarlægum hlut sjónhimnu
93
sjónhimna
taugavefur og ljósnemar staðsettir innst í augnkúlunni
94
ljósnemar
tegund viðtakafrumna á sjónhimnunni umbreyta ljósorku yfir í rafspennu
95
stafir
næmir fyrir ljósi með lágan styrkleika
96
keilur
næmar fyrir einni af þremur bylgjulengdum ljóss og greina því liti
97
sjóngróf
svæði á sjónhimnu þar sem sjónin er skörpust litnæmar keilar eru eina tegund ljósnema í sjóngrófinni
98
sjóntaugardroppa
svæði á sjónhimnu þar sem símar, sem bera sjónupplýsingar, yfirgefa sjónhimnu og mynda sjóntaugina ástæðan fyrir blindablettinum.
99
tvískautafrumur
staðsetta í miðlagi sjónhimnunnar, flytja upplýsingar frá ljósnemum til hnoðfruma
100
hnoðfrumur
staðsettar í efsta lagi sjónhimnunnar, taka við upplýsingum frá tvískauta og símalausum frumum taugasímar ferðast um sjóntaug og flytja sjónupplýsingar til aftari svæða heilans
101
láréttar frumur
staðsettar í miðlagi sjæonhimnu og tengja saman samliggjandi ljósnema við tvískautafrumu
102
símalausar frumur
staðsettar í miðlagi sjónhimnu og tengja saman samliggjandi hnoðfrumur og tvískautafrumur
103
þynnur(ljósnemar)
himnulag sem inniheldur ljóslitarefni finnst í stöfum og keilum
104
ljóslitarefni (ljósnemar)
sér um umbreytingu sjónrænna upplýsinga samsett úr- opsín-prótein retínal- efni gert úr A vítamíni
105
sjóntaugavíxl
krosslaga tengsl sjóntauganna staðsett neðst í heilanum, rétt framan við heiladingul
106
hægra heilahvel
greinir mynd sem er vinstra megin á sjónsviði
107
vinstra heilahvel
greinir mynd sem er hægra megin á sjónsviði
108
bakhliðlægt hnélíki
hópur taugbola staðsettur í stúku fær boð frá sjónhimnunni og sendir áfram til frumsjónbarkar
109
leið sjónupplýsinga um heila
1. bakhliðlægt hnélíki 2. frumsjónbörkur 3. tengslabörkur sjónar/ytri rakárabörkur sjónstraumar í tengslaberki: baklægur straumur og kviðlægur straumur
110
magnocellular lög
tvö minnstu frumlögin í bakhliðlægu hnélíki flytja upplýsingar nauðsynlegar til skynjunar forms, hreyfinga, dýptar og lítils breytiileika á birtustigi
111
parvocellular lög
fjögur ytri frumulögin í bakhliðlægu hnélíki flytja upplýsingar nauðsynlegar skynjunar á lit og smáatriðum
112
koniacellular undirlag
eitt af undirlögum fruma í bakhliðlægu hnélíki staðsett undir bæði magno og parvocellular lögunum flytja upplýsingar frá keilum sem nema stuttar bylgjulengdir til meginsjónbarkar
113
rákarbörkur
frumsjónbörkur
114
hlutverk rákarbarkans litur
cytochrome flekkir staðsettir á miðsvæði frumsjónarbarkar innihalda frumur sem taka við upplýsingum frá litnæmum hnoðfrumum
115
skipuleg rákarbarkarins
einingar rákarbörkur inniheldur 2500 einingar stærð eininganna er um 150 þúsund frumur hver eining greinir tiltekin einkenni og fær upplýsingar frá litlum hluta sjónsviðs.
116
ytri rákarbörkur
svæði sem umlykur rákarbörkinn tilheyrir sjóntengslberkinum tekur við upplýsingum frá rákarberki
117
efri/baklægur straumur
kerfi samtengdrar svæða í sjónberki sem koma að skynjun staðsetningar í rúmi endar í aftari hluta hvirfilbarkar
118
neðri/kviðlægur straumur
kerfi samtengdar svæða í sjónberki sem koma að skynjun forms og lita endar í neðri hluta gagnaugabarkar
119
táknsending birtu og myrkurs móttökusvæði
sá hluti sjónsviðsins þar sem eftirmynd sjónáreitis leiðir til breytingar á virkni tiltekinnar taugafrumu í sjóngrófinni tengjast fáir ljósnemar fáum hnoðfrumum í útjaðri tengjast margir ljósnemar fáum hnoðfrumum
120
táknsetning litar litablöndun
þriggja-lita kenningin thomas young, 1812 taldi vera þrjár ólíkar tegundir nema sem hver um sig væri næmur á einn lit
121
ljósbylgjur-ekki litarefni
gult og blátt verður hvítt ljós
122
táknsetning litar ljósnemar: þrílit táknsetning
hámarksnæmi ljósnema 419nm= bláar keilur 496nm= stafir 531nm= grænar keilur 559nm= rauðar keilur
123
táknsetning andstæðrar litferla hnoðfrumur sjónhimnu
litnæmar hnoðfrumur rauður-grænn gulur-blár
124
neikvæð eftirmynd
ímynd sem einstaklingur sér rétt eftir að sjónhimnan hefur orðið fyrir sterku sjónrænu áreiti kemur fram í þeim litum sem koma í stað þeirra sem mynduðu sjálft áreitið í upphafi
125
andsæðir litir
mynda hvítt/grátt ljós þegar ljósgeislum þeirra er blandað saman
126
skynjun forms
neðri straumur endar á neðra gagnaugablaði form og litur eru sett saman skynjun þríviddar ákveðin sérhæfð svæði
127
skynjun forms -hliðlæga hnakkasamstæðan
svæði á ytra rákarberi sem kemur að skynjun margvíslegra hluta að undanskildri skynjun á líkama og andliti
128
skynjun forms- snældulaga andlitssvæðið
svæði sjóntengslabarkar staðsett á neðri hluta gagnaugablaðs kemur að skynjun andlits og annrra flókinna hluta sem krefst sérhæfingar til að þekkja
129
skynjun líkamshuta líkamssvæði ytri rákarbarkar
svæði í sjóntengslabarkar staðsett í hliðlægum hnakkagagnaugaberki kemur að skynjun á mannslíkamanum og líkamspörtum öðrum en andlitum
130
hlutverk rákarbarkar og ytri rákarbarkar
frumur sem fá upplýsingar frá manocellular lögum bakhliðlægs hnélíkis virðast gegna hlutverki við dýptarskynjun baklægur straumur í ytri rákarberki vinnur áfram með upplýsingar um staðsetningu
131
hlutverk rákarbarka
rákarbörkur greinir ekki hreyfingu kemur upplýsingum um halla áfram til ytri rákarbarkar
132
hlutverk ytri rákarbarkar
svæði v5 í baklægum sjónstraumi gegnir hlutverki við skynjun á hreyfingu svæði MT/MST vinnur áfram með upplýsingar frá svæði V5 og gegnir hlutverki við skynjun á flókinni hreyfingu
133
áreiti heyrnar
hlutir í umhverfinu titra setur sameindir á hreyfingu og það verða til bylgjur eyrað getur numið bylgjur af ákveðinni tíðni-þá virkjast nemar í eyranu
134
skynvíddir hljóðs
hljóðstyrkur- orkan sem fer í að framkalla hljoðið(sveifluvídd bylgja) tónhæð- tíðni hljóðs hljómblær- hversu flókin samsetning hljóðbylgjunnar er(samsetning mismuandi tíðna) mismunandi hljóðfæri hafa mismunandi hljómblæ
135
hvaða áreiti greinum við
heyra- greina hljóð staðsetja- hvaðan hljóðið kemur þekkja- ákvarða merkingu hljóðs
136
líffærafræði eyrans
hljóðhimna- titrar þegar hljóðbylgjur skella á henni heyrnarbein- eru þrjú hamar,steðji og ístað hljóðhimnan setur af stað titring í heyrnarbeinunum miðeyra- hljóðhimnan titrar, sem kemur af stað hreyfingu heyrnarbeinanna áhrifarík leið til að flytja orku frá hljóðhimnu að egglaga glugga kuðungs
137
kuðungur
138
líffærafræði eyrans
kuðungur- vökvafyllt kuðungslaga líffæri í innra eyra sem inniheldur skynnema egglaga gluggi- gat inni beinip umhverfis kuðunginn, þar fyrir innan er himna sem ístaðið þrýstir á og flytur með því hljóðbylgjur inn í vökvafylltan kuðunginn líffræði cortis- skynlíffærið á grunnhimnu sem inniheldur hárfrumu heyrnar
139
líffæri cortis
140
líffæri cortis
ytri hárfrumur, þekjuhimna, bifhár, innir hárfrumur, grunnhimna, liffæri cortis og heyrnartaug
141
líffærafræði eyrans
grunnhimna- himna á kuðungi, á henni liggur líffæri cortis hárfrumur- skynnemar í heyrnarkerfi þekjuhimna- himna í kuðungi, staðsett fyrir ofan grunnhimnu: bifhár hárfrumanna stjúkast við eða eru föst við þekjuhimnuna
142
viðtakaspenna
þegar hljóð berast í eyrað þá hreyfist grunnhimnan til sem beygir bifhár hárfrumanna það kqallar fram viðtakaspennu
143
kuðungur
þegar hljóð berst í eyrað hreyfast heyrnarbeinin og koma af stað titring við egglaga gluggann sem beygir grunnhimnuna
144
hárfrumur
bifhár- stífur þráður á frumu sem gegnir hlutverki í umbreytingu skynupplýsinga innri hárfrumur- lykilhlutverk við heyrn. 3500 tengjast 90-95% taugaþráða heyrnar hreyfast vegna gagnstæðrar hreyfinga himnanna og vökvans á milli ytri hárfrumur- 12.000 tengjast 5-10% taugaþráða heyrnar hreyfast vegna snertingar við þekjuhimnu magna upp næmni innri hárfruma
145
bifhár
hvíld-bifhár upprétt=10% jónaganga opin sveigja í átt að stærri hárum- opnun jónaganga k+ og ca+ flæðir inn afskautun í hárfrumu, aukin losun taugaboðefna sveigja í átt að minni hárum - lokun þeirra jónaganga sem voru opin flæði jóna inn hættir, losun taugaboðefna minnkar
146
kuðungstaugin
kuðungstaug- grein heyrnartaugar sem ber heyrnarboð frá kuðungi til heila glútamat kuðungskjarni- kjarni í mænukylfu sem tekur við heyrnarupplýsingum frá kuðungi ólífu-kuðungs knippi- knippi frálægra taugasíma sem bera boð frá ólífukjarna í mænukylfu til hárfruma í kuðungi, hömlun acetýlkólín
147
skynjun tónhæðar
tónhæð er skynjuð með tvennum hætti staðbundin umritun- umritun á tíðni er mismunandi eftir því hvaða staður á grunnhimnu virkjast, meðalhá til há tíðni tíðniumritun- umritun á tíðni eftir skothraða taugafruma í heyrnarkerfinu-lág tíðni
148
kuðungsígræðsla
rafeindarbúnaði er komið fyrir í innra eyra til þess að fólk með skemmdar hárfrumur geti greint ólíka tónhæð og þar með greint tal
149
hljóðstyrkur
há til millihá tíðni- taugasímar kuðungstaugar gefa heilanum skilaboð um hljóðstyrk með því að breyta skothraða mikill hljóðstyrkur= hærri skottíðni lág tíðni taugasímar kuðungstaugar gefa heilanum skilaboð um hljóðstyrk með fjölda taugafruma sem eru virkar mikill hljóðstyrkur= fleiri taugafrumur virkar
150
hljómblær
þegar tvö hljóðfæri gefa frá sér tón af sömi tíðni og sama hljóðstyrk heyrum við engu að síður auðveldlega muninn það er þessi munur sem við köllum hljómblæ flókin samsetning margra hljóðbylgja með mismunandi tíðni
151
hljóðbylgja frá klarinetti
bylgjan er flókin- hægt að greina hana niður í fjölda einfaldra sinusbylgja hljóðstyrkur hverrar sínurbylgja ákvarðar hljómblæ
152
hvað notum við fyrir staðsetningu hljóðs
afstöðumun styrkleikamun munur á hljómblæ
153
afstöðumunur
ákveðnar frumur virkjast þegar komutími hljóðs í sitthvort eyrað er ekki sá sami- lægri tíðnir
154
styrkleikamunur
ákveðnar frumur virkjast þegar stykleiki hljóðs er mismunandi á milli eyrna- hærri tíðni
155
munur á hljómblæ
endurkast hljóðs í ytra eyranu er breytilegt eftir staðsetningu hljóðgjafans, staðsetnignin breytir hljæomblæ- til hægri,vinstri, framan, aftan.
156
tónlist
einfaldir tónar- fyrsta stigs heyrnarbörkur flóknari hljómar- tengslabörkur heyrnar ólík heyrnarvirkni hjá ungabörnum sem heyra tónlist Congenital amusia- fólk getur ekki greint tónlist, þó það geti greint tal og umhverfishljóð, 4% fólks. arfgengt
157
bogagöng
þrjú bogagöng- hornrétt hvert á annað gefa upplýsingar um snöggar höfuðhreyfingar og breytingar á stöðu full af innanvessa höfuðhreyfingar koma innanvessa á hreyfingu inn í biðu eru hárfrumur sem senda boð um hreyfingu í ákveðna átt Bogagöngin eru full af vökva og þegar við hreyfum okkur fer vökvinn á hreyfingu sem hreyfir við bifhárum skynnemanna í bogagöngunum. Bogagöngin hafa hlutverki að gegna við að láta okkur vita af snöggum höfuðhreyfingum og breytingu á stöðu okkar. Inni í bogagöngum er vökvi sem kallast innanvessi, þegar við hreyfum okkur fer hann af stað og ýtir við Biðunni. Inni í henni eru hárfrumur sem senda boð um hreyfingu í einhverja átt. Bogagöngin eru þrjú svo þarna er hægt að bregðast við hreyfingu/snúningi í allar áttir.
158
forgangsblöðrur
þær eru 2 posi og skjóða þær gefa upplýsingar um stöðu höfuðs miðað við þyngdaraflið inni í forgangsblöðrum eru kristallart sem toga í kristallahimnuna sem þeir liggja í kristallahimnan togar í bifhár hárfrumna sem liggja í henni kristallahimnan liggur á gólfi skjóðu og vegg posa
159
beinagrindavöðvar og allt tengt þeim
beinagrindavöðvar- tengjast beinunum, eru rákóttir vöðvar beyging= hreyfing útlima sem beygir liðamót rétting= hreyfing útlima sem réttir úr liðamótum utanspóluvöðvaþræðir= samdráttar þessara vöðvaþráða veitir vöðvum kraft sinn alpha hreyftaugafrumur= taugafrumur sem tengjast utanspóluvöðvþráðum innanspóluvöðvaþráður= nemur lengingu á vöðva vöðvaspóla= sama hugtak, nokkri innanspóluvöðvaþræðir sem vinna saman gamma hreyfitaugafruma= taugasími taugafrumurnar tengist taugamótum innanspóluvöðvaráðar hreyfieining= hreyfitaugafruma og tengdir vöðvaþræðir golgi sinakerfi= staðsett á mörkum vöðva og sinar, nemur tog vöðva
160
vöðvi
sléttur vöðvi- ekki rákóttur vöðvi, stýrt af sjálfvirka taugakerfinu sléttur vöðvi þar sem einingar starfa hver fyrir sig- er i stærri æðum, hársekkjum og augun sléttur vöðvi sem vinnur sem ein eining- er á maga og þarmasvæðinu, legi og minni æðum hjartavöðvi- vöðvi sem sér um samdrátt hjartans.
161
samdráttur vöðva
taugavöðvamót= mót milli endahnappa taugasíma og vöðvaráðar hreyfiendaplata= himna á taugavöðvamótum, á mótum taugasíma og vöðaþráðar endaplötuspenna= eftirmótaspenna í endaplötu sem myndast þegar endahnappur losar acetylcholin
162
ósjalfráð viðbrögð
eintaugamóta-togviðbragð- vöðvar dragast saman sem viðbragð við skynlegu togi grunþættir - skyntaugafruma hreyfitaugafruma ein taugamót á milli
163
ósjálfráða viðbragið
gamma hreyfikerfið gamma hreyfitaugafrumur geta breytt næmni á tog slakar gamma hreyfitaugafrumur framkalla innanspóluvöðvaþræði sem eru næmari fyrir togi
164
skipulag hreyfibarkar
frumhreyfibörkur skipulag svæða í heila sem samsvarar tilteknum líkamshlutum
165
hreyfitengslarbörkur
skipulagning og upphaf hreyfinga viðbótarhreyfisvæða= mikilvæg hlutverk þegar um er að ræða hegðun sem framkvæmd er í ákvrðinni röð forhreyfibörkur= tekur þátt í námi og framkvæmd flókinna hreyfinga sem er stýrt með skynupplýsingum.
166
hliðlægar brautir
The lateral corticospinal tract The rubrospinal tract The corticobulbar tract gegna hlutverki við óháðar hreyfingar hreyfingar útlima
167
kvið-miðlægar brautir
The vestibulospinal tract The tectospinal tract The reticulospinal tract The ventral corticospinal tract gegna hlutverki við sjálfvirkar hreyfingar
168
spegilfrumur
eftiröpun og skilningur á hreyfingum spegilfrumur: taugafrumur í kviðlægum frumhreyfiberki og hvirfilblaði sem bregðast við þegar tiltekin hreyfing er framkvæmd eða þegar horft er á e-n framkvæma hreyfinguna
169
seilast og grípa
hvirfilseilingasvæði-svæði á mið og baklægu hvirfilblaði sem spilar stórt hlutverk í stýringu bendinga og seiliinga handa framlægt innanhvirfilsskor= svæði á mið og baklægu hvirfilblaði sem gegnir hlutverki við stýringu fingra og handa þegar gripið er um hluti
170
verkstol
vandi við að framkvæma hreyfingar sem hafa tilgang, án þess að lömun eða veiklun í vöðvum sé til staðar
171
handaverkstol
hreyfing á röngum líkamshluta, röng hreyfing á réttum líkamshuta, eða rétt hreyfing er framkvæmd en í rangri röð
172
byggingaverkstol
vandi við að teikna myndir/líkön eða fylgja landfræðilegum leiðbeiningum s.s korti
173
litli heili
hann sér um samhæfingu og samstillingu hreyfinga skaði á litla heila veldur rykkjóttum, reikulum og ósamstilltum hreyfingum
174
Mesencephalic locomotor region
svæði í dreifinni sem hefur áhrif á breytingu á hreyfingu s.s aukinn hraða
175
þjár brautir miðlægra svæða litla heila
lagðs og hnökrablað miðsvæði hnykilormur
176
hliðlæg svæði litla heila
sjálfstæð hreyfing útlima- hraðar, þjálfaðar hreyfingar upplýsingar frá framheilaberki og frumhreyfiberki berast í gegnum brúarkjarna hliðlæg svæði senda boð til kviðhliðlægrar stúku í gegnum tannakjarna frá stúku berast boð til roðakjarna og frumhreyfibarkar
177
heilabotnskjarnar viljastyrðar hreyfingar
rófukjarni skel bleikhnöttur
178
heilabotnkjarnar
beina brautin óbeina brautin þráðbeina brautin
179
beina brautin
heilabörkurinn sendir örvandi boð á skel rófukjarna við það hættir innri bleikhnöttur að senda hamlandi boð á stúku stúkan sendir því örvandi boð á hreyfistjórnunarsvæði heilabarkar beina brautin örvar því hreyfingu
180
óbeina brautin
heilabörkurinn sendir örvandi boð á skel og rófukjarna skel og rófukjarni virkjast við það og hamla virkni ytri bleikhnattar og sendir hamlandi boð á ytri bleikhnött ytri bleikhnöttur hætti því að hamla virkni framstúku kjarna framstúkukjarni fer þá að senda örvandi boð á innri bleikhnött virkjun innri bleikhnattar hamlar virkni stúku sem sendir þá engin örvandi boð á hreyfistjórnunarsvæða heilabarkar óbeina brautin er því hamlandi
181
þráðbeina brautin
heilabörkurinn sendir örvandi boð á framstúkukjarna framstúkukjarni sendir örvandi boð á innri bleikhnött
182
parkison sjúkdómur
orsakast af eyðingu á dópamíntaugafrumum í sortulkjarna framkalla stífleika í vöðvum, hægingu á hreyfingum, hvíldarskjálfta og óstöðuleika
183