Hlutapróf 1 Flashcards
fuck me
staðsetning frjósama hálfsmánans
- botni persaflóa
- upp með ánum Efrat og Tígris
hvað einkenndi frjósama hálfmánann
-gott ræktunarsvæði
hverning var lífið á frjósama hálfmánanum 5000 f.kr
akuryrkja- döðlur, ávextir
kvikfé- kindue, geitur og nautgripir
hver var fyrsta hámenningin á frjósama hálfmánanum og hvenær
Súmer 3000 f.kr
bygging súmersku borgarríkja
kjarni- hofið (ziggúrat, bygging úr leirsteini sem mjókaði eftir því sem ofar kom)
næst- íbúðir presta og embættismann og skjalasöfn
síðan- yfirstéttir
seinast- lágstéttir
2500 f.kr í súmer
sameinuðust borgarríkin af völdum semíta
stjórnveldi súmera
fyrst- höfðingjaráð og borgarsamkomur
seinna- konungsveldi
guðveldi- konungur var æðisprestur og fulltrúi guðana og sá um fírnarathafnir, skattheimtu mrðferð dómsmála og verklegum framkvæmdum
ritmál súmer og hvenær
Fleygrúnir- letur= eitt atkvæði
gert 3000-3500 f.kr
skrifuðu á leirtöflur
þekktasta bókmenntaverk súmera
gilgamesar kviða- söguljóð um gilgames reyna að öðlast eilíft líf og rosa flóði guðana tilað refsa mannkyninu (nóaflóðið)
súmerar voru fyrstir að byggja…
boga, súlur og gangstéttir með hlíf
hvað gerðu sumerar tengt stærðfræði
notuðu tuga og tylftakefrfið, breyttu hring í 360, klullara í 60 og mín í 60
hvaða smíðuðu súmerar
hjól og plóga ú bronsi
hverning voru guðir súmera
óútreiknanlegir og sjálfselskir
3 guðir súmera
Mardúk- varð seinna aðalguð babýnoníu
Bel- himins og jarðar
Istar- móðir jörð, stríðs og ástar gyðja
2000 f.kr ræðst semískir inní mesópatamíu konungur þeirra var…
hammúrabí sem reisti borgina babýlon
hverning borg var babýlón
verslunar og viðskiptarmiðstöð
Hammúrabí
bjó til lagabálkinn
“auga fyrir auga og tönn fyrir tönn”
ríki hans babýlón stóð í uþb 200 ár
Hittítar
1700 f.kr löggjöf nútímalegri (borin virðing fyrir lífi)
fyrstir að nota járn í her
1300 f.kr lögðu þeir alla litlu asíu og hluta sýrlands og mesapótamíu
1200 f.kr hurfu þeir= død
stjórnafar hittíta
einvaldur konungur sem hafði ekki guðlega stöðu
aðallinn var lénsaðall sem hafði lendur sínar í léni frá konungi og veitti honum í stað hernað
höfuðborg Assýringa
Níeve við tígris
Assýringar voru…
hernaðarþjóð
stjórnarfar assýringa
héraðstjórn, einvaldur konungur
Lágmyndir
helsta frammlag assýringar- líflausar myndir oft tengdar bardaga
annað nafn yfir babýloníumenn
Kaldear
hvað voru babýlónumenn síðari vinsælir fyrir
stjörnufræði, þeir byrjuðu og ranska stjörnur því þeir töldu að þu gætir lesi framtíðina i þeim tengt guðunum
þeir reiknuðu ú legd ársins með 26 mínutna skekkju og 7 daga vikunnar
hvað höfðu persar lagt yndir sig 6 öld f.kr
babyloniurikið siðara, litlu asiu, syrland, fönikíu, palestinu og egyptaland. þetta var stærsta ríki veraldar
stjórnafar Persa
Dareios skipulagði ríkið.
í hverju héraði var ríkisstjóri
“augu og eyru konungs” voru menn sem fóru í leyni til að tekk hvort allt væri í lagi
persar túðu og góða og illa guðinn…
góði- Ahura-Masda
illi- Ahriman
persar stunduðu ___ versun og viðskipti
ekki. þeir voru i hernaði
hvaða 3 ríki voru fyrst með mikla vegi fyrir her og verslun
assyringar, babyloniumenn og persar
persar alveg fra súsu til sardes (2500 km) og voru skýli reglulega á leiðinni
helsta framlag föníkumanna
stafróið og náðu og dreyfa því vel vegna þeir versluðu um Evrópu, Asíu og Afríku
stafróf föníkumanna vs Sínaískaga
sínaískaga- hafði staf fyrir samhljóð
föníkumenn- stöðuskrift (eins og súmer)
framlag gyðinga
voru fyrstir með eingyðistrú (persónulegt samband)
framlag Lýdíumanna
bjuggu til gyllli (blanda gull og sylfurs ) 7öld f.kr fóru þeir að stimpla á þá
(Sardes höfuðborg þeirra var vinsæl verslunarstétt)
hvar varð egypsk menning fyrst
nílardalnum vestan við frjósama hálfmánann
hvað gerðist 5000 f.kr hjá egyptum
lítil landbúnaðarsamfe´lög byjuðu að myndast
hvað var Níl og hvað gerðist men það á hverju hausti
það var á sem flæddi á haustin sem skildi eftir sig frjósama leðju
4000 f.kr í egyptalandi hvoru komin tvö…
voru komin tvö stór ríki sem skiptu milli sín nílardalnum
hver var menes og hvað lagði hann undir sig og hvenær
menes- konungur syðra ríkisinns
hvað- lagði undir sig nyðra ríkið
hvenær-3100 f.kr
hvenær var fornríkið
3100-2181 f.kr
stjórnafar fornríkisins
-konungsveldi og miðsstýring
-
farói (konungurinn) (stóra húsið)
hafi löggjafar, framkvæmdar og dómsvald
hafði embættismenn (fyrst kosnir síðan fjölla)
talinn einn af guðunum
máttu bara eiga ahjónaband með fjölskyldu
taldir guðlegir
geta stjórnað enþa eftir dauða
æðsti embættismaðurinn
Vesír
píramítar voru grafir konunga, hver var mestur af þeim
píramíti Keops konung 5,2 hektar landsvæði
egyptaland=landbúnaðarland=
bændastétt fjölmennust
Aðalinn egyptalandi
nærstir faróunum
prestastétt í egyptalandi
trúarathafnir, fórnir, greftanir og hofin
Millistétt egyptaland
Kaupmenn, iðnaðarmenn og faglærðir verkamenn
þeir bjuggi í Þebu og Memfís
líka skrifarar (bókhald, skatttekjur, sögur og.fl)
gátu stelpur fengið menntun í egyptalandi?
nei
2200 misstu faróarnir völdin til,,,
héraðsstjóra
Hvenær var miðríkið
2050-1786 f.kr
hvað gerði nýja konungsættin í egyptalandi
færði höfuðborgina frá memfis til þebu og færðu ú landamærin
þurka upp hluta níl og grófu skipaskurð
hvað gerðist á 18. öld í egyptalandi
miðstjórnarvaldið veiktist og þeir urðu fyrir innrás hyksosmanna
árás hyksosmann á egyptaland
þeir komu í Sínaískagann og rústuði egyptum og tóku yfir landinu (tóku þá egypska siði)
hvenær var nýja ríkið
1567-1085 f.kr
tútmósis og Rames voru…
herkonungar sem hjálpuðu að ná völdum aftur í egyptalandi
Amósis var talinn…
stofnandi nýja ríkisinns
1000-323 f.kr (síðkonungdæmið var egyptaland…
ekki sjálfstætt og margir að leggja það undir sig
Aknaton og Tútankamon tengdafeðgar
konungar nýjaríkisins’
ekki miklir hermenn
aknaton reyndi að breyta í eingyðistrú en var bara ignord
tútankamon tók við og dó 18 ára hann var þekktur vegna þess að gröf hanns var fundin heil
egyptar skiptu…
árinu í 12 30 daga mánuði
híeróglýfur
helgirúnir ritmál egypta
amon-ra
guð fæðinga og dauða í egyptalandi
ósíris
guð frjósemis og undiheimana
Set
illur guð stormar og illviðri drap osiris
Hórus
sonur ósíris
guð faróanna
fálkinn var einkenni
Anúbis
guð grafreita og dauða
verndaði grafir
var með hýenuhöfuð
Þót
skrifari guðana
guð lærdóms og mennta
höfuð af ísbisfugli
fyrsta kona til að stjórna ríki
Hatsehpsut eftir tútmósisi
Hringeyjamenning
fyrsta menning grikkja
Naxos
3000-2000 f.kr
Sir arthur Evans
fornleifafræðingur
uppgröf 1898 Heraklíon á krít
Mínóska menningin var skýrð eftir?
mínos konungi (staðsett á krít)
fummínóska menningin (ár)
3100-2100 f.kr
miðmínóska menningin (ár)
2100-1600 f.kr
síðmínóska menningin (ár)
1600-1400 f.kr
frummínóska menningin (nokkrir punktar)
- smá sveitarfélög stjörnuð af höfðingjum
- verkfæri ú stein eða bronsi
- landbúnaður aðal atvinnugrein
línuletur A
ekki ráðið
semískur uppruni
miðmínóska menningin (nokkrir punktar)
- fyrstu hallirnar
- listaverk af daglegu lí venjuleg fólks
- byggðu ekki varnamúra
- byggðu frekar litrík og flott íbúðar hús í stað hofs
- iðnaðarmenn stóðu framarlega
síðmínóskamenningin (nokkrir punktar)
- fjórar menningastéttir
1. höfðingjar
2. kaup og iðnaðarmenn
3. bændur
4. þrælar - konur nutu nokkuð frelsis
- nautstökk (trúarathöfn vegna dýrkun nauts
helsti guð krítverja
jarðar og frjósemisgyðjan
hvenær endaði mínóska menningin
1400 vegna innrásar en á eyjunni samtorini hafði líka verið sprengigos
Þekktasta menningastöð jóna
Mýkena á Pelópsskaga
hve þykkir vour múrar mýkenu manna
7 m
fornleifafræðingurinn Heinrich Schliemann
rannsakaði mýkenu 1876
fann 6 mýkenska grafir konunga
Kjarni borga jóna
há borgirnar
- konungar og höfðingastétt bjó þar
- verstæði iðnarðarmanna
Línuletur B
- skrifað á leirtöflur
- forn gríska
hvar fóru jónar í verslunar og ránsferðir
austamvert miðjarðarhaf og svartahaf (Trója réði þessari leið)
1100 f.kr gerðist hvað hjá Jónum
Myrku aldirnar 300 ár
- dórar réðust inní landið og lögðu það undir sig mínus Aþena
- hrökktu jóna úr landi þar sem þeir flúddu til litlu asíu og stofnuðu það nýlendur (míletos, Efesos, Halíkarnasos)
- 800 f.kr voru grikkir aftur kominir til að laga
hverning voru leikrit grikkja flutt
þrír harmleikir og einn gamanleikur(satýrleikur)
hvað eru mörg harmleikrit í dag og eftir hvað marga höfunda
32 eftir 3 höfunda
-elstur er Æskýlos (Oresteiu þríleikurinn. hrimkoma Agamemnos úr Trójustríðinu)
-Sófókles (Konungsættin í Þebu, Ödipús aðal í 2/7 leikritum
hvað hélt fyrsti hiemspekingurinn Þales
að vatn væri uppruni alls
pýþagóras og DEmókrítos
stærðfræði og efnishyggja
sókrates
rökræða og allir þurfa að þekkja sjálfa sig
Platon
setti fram fullkomna stjórnskipun
aristóteles
flokkaði dýrin
hvenær byrjaði klassíska tímabil grikklands
8.öld (fyrir það var konungsdæmi algeingast)
borgríkji (pólis- borg)
vígvirtur höfði eða klettaborg (hæðinni var hof guðanna eða konungshöll
við rætur klettsins var torg sem var aðal hittingastaður borgabúana (agóra)
hvað tilheyrði borgríkjunum
sveitir, vogskornar strendur, eyjar og fjöll
stjórnafar borgríkja
aðallinn hafði völdin þar til á 6.öld
-haðstjórar (týranna) stjórnuðu mrð einræði og bættu kjör þeirra sem minna máttu sín
hvað gerðist í kringum 6.öld f.kr í grikklandi
- aðalsveldið hnignaði
- rányrkja minnkuðu tekjur landeigenda
- útlendingar, kaup- og iðnaðarmenn höfðu áhrif í samfélaginu (gegn stjórnvöldum)
- í stað riddara komu fótgönguliðar(hoplítar) sem börðust í breiðfylkingu(falanx)
hvað gerðu bændur nýtt um 6.öld f.kr í grikklandi
það ókst innfluttning á korni þannig þeir ræktuðu frkar ólífutré og vínvið
smábændur neyddust oft í þrældóm vegna þess að það tók langan tíma að rækta þetta tvennt og höfðu þeir ekki nóg til að borga.
Hvað gerðist á nýlendutímanum
8.öld=
-fólksfjölgun=fátækt og hungursneið
-fólk fór að stofna nýlendur
!nýlendur! Grikkland hið mikkla- S- ítalíu og Sikiley
landbúnaðarnýlendur-framleiddu korn og nauðsyn
verslunarnýlendur-lifði á verslun lýdíumenn hjálpuðu
hellena=grikkji
barbarar=útlendingar
verslun miðjarðarhafs beefið
föníikumenn vs grikkir
F fengu hjálp frá ítalíu (karþagó og Etrúra)
en grikkir stjórnuðu mest
Sólon
kosinn leiðtogi 594f.kr í Aþenu
-leysti menn úr skuldum og skipti jarðnæði
-skipti borgurum í 4 stættir með missmikinn rétt og skyldur
-
Peisístratos
kosinn 50 árum eftir Sólon
- studdi handver og verslun
- endur bætti landbúnaðarkerfið
Kleisþenes hvenær og hverning stjórn
var 507 f.kr
- hætti með fjórskiptingu Sólons
- 500 manna þjóðráð (æðsta stjórn ríkisins)
Sparta
hernaðarþjóð
pelópsskaga
Helótar = stóðu lægst/þrælar (spartverjar óttuðust uppreisn þeirra
kringbyggjar- frjálsir borgarar
aðeins 1/10 voru spartverjar
yfirstéttarlýðræði- 5 efróar sem stjóna landi, 2 kóngar með völd í hernaði
allir karlmenn voru hermenn og konur látnar í íþróttir til að eignarst hrraust börn (konur höfðu meira frelsi vegna karlar bjuggu í hermannaskálum)
hvar var persaland og hvenær hertóku þeir grísk ríki og hvenær var uppreisn
þar sem tyrkland er núna
546 f.kr hertóku þeir og 50 árum seinna gerðu þeir uppreisn studd af Aþenu og Erítreu sem var samt bæld niður=beef
havð gerði Dareios I persakonungur
409 f.kr sendi hann her á grikki
hverning fór árás Dareios
menn hans komu að Maraþon og börðust við Aþeninga þar sem Aþeningar unnu
hverning kom MARAÞON
sendi borði hljóp 42 km frá maraþon til Aþenu til að flytja fréttir af sigri Aþeninga á móti persum
Hver var Xerxes og hvað gerði hann
- sonur Dareisar sem tók við af honum Persaveldinu
- sendi her aftur af stað til grikkland 10 árum eftir tap pabba síns
hvaða ríki smeinuðust gegn persum og Xerxes
sparta og Aþena ásamt nokkrum öðrum
havð var ein frægasta vörn stýrð af Leonídas
þegar 300 spartverjar röðuðu sér við laugarskarð á móti persum
hvað gerðu AÞeningar þegar að þeir sáu að málin væru tæp á persum
tæmdu borgina og settu flota sinn á salamis
og persarnir brenndu og rústuðu borginni
hvenær var stríð milli persa og aþeninga (Þemistókles)b í Attíkusgaganum
480 f.kr.
sjóborgasambandið
478 f.kr stofnað
grísk ríkji borguðu til þess til að verjast og bæta fyrir persum
Aþeningar stálu öllu
Gullna öldin
eftir persastríðið
lýðræði
nýjar byggingar Aþenu
(beint lýðræði, allir höfðu kosningarétt af öllum málefnum (karlar))
PEríkles
uppbyggði Aþenu á gullnu öldinni
var herforningi 461 f.kr
aðaltalsmaður
lýræði náði mestum framförum á hanns tima
Pelópssgaastríðið
Aþena var að stjórnast í sjóbandalaginu þannig Sparta stofnaði pelópsskagasambandið
431 f.kr byrjaði stríðið
415 f.kr sendi aþena sjóher og grútuðu
og drepsótt kom í þokkabót
405 f.kr gáfust Aþeningar upp og gullöldin var búin
