Hidrosfera eta bere ezaugarriak

Question 1

Hidrosfera da

Answer 1

Lur planetan dagoen ur guztia.

Question 2

Ura beti aurkitzen da likido eran?

Answer 2

Ez, gainera solido eta lurrun eran aurki daiteke.

Question 3

Atmosferak ba al dauka urik?

Answer 3

Bai, aurrez aipatu dugun ur-lurruna eta ur-likido mikroskopikoa. Troposferan batez ere. Ebaporatutako ur lurruna; likidoa hodeietan eta prezipitazioak sortzen.

Question 4

Gure barnean ba al daukagu urik? eta zein egoeratan?

Answer 4

Bai eta asko. Egoera likidoan dago.

Question 5

Zerez osatuta dago ur molekula bat?

Answer 5

2 hidrogenoz eta oxigeno batez.

Question 6

Zein da ur-molekularen formula?

Answer 6

H2O.

Question 7

Puskatu al daiteke ura zati txikiagotan?

Answer 7

Molekula baino txikiagoa den zerbaitetan ez, iada ez zen ura izango.

Question 8

Zein da ura irakiten jarri eta lurruntzeko behar den tenperatura?

Answer 8

100ºC.

Question 9

Zein tenperaturatan solidifikatzen da ura?

Answer 9

0ºCtan.

Question 10

Ura kondentsatzen denean zer gertatzen da?

Answer 10

Ura lurrun izatetik likido izatera pasatzen dela.

Question 11

Dauden lekuaren arabera ur-kontinental eta -ozeanikoak bereizten dira. Baina gazitasunari begiratzen badiogu, zein motatako urak ditugu?

Answer 11

1- Ur gezak
2- Ur gazikarak
3- Ur gaziak
4- Gatzunak.

Question 12

Zein da gatz gutxien duen ur-mota?

Answer 12

Ur geza. 5 g/l baino gutxiago ditu.

Question 13

Zein da gatz gehien duen ur- mota?

Answer 13

Gatzunek gatz kontzentrazio handiak dituzte.

Question 14

Zein da gehien aurkitu daitekeen ur- mota?

Answer 14

Ur gazia, %97,5 inguru da mota honetakoa.

Question 15

Ur geza non aurkitu daiteke?

Answer 15

Glaziareetan, laku, ibai, lurrazpiko uretan batez ere.

Question 16

Ebaporatzen den ura purua dela diogu, zergatik?

Answer 16

Disolbaturik dituen ioi guztiak atzean uzten dituelako, ezin du ezer eraman lurruntzean, H2O da bakarrik, ezer gehiagorik gabe.

Question 17

Non geldituko dira disolbatuta zituen gatzak orduan?

Answer 17

Gehienak itsasoetan, baina edozein gainazaletan geldituko dira, dagoen lekuaren arabera.

Question 18

Zergatik flotatzen du izotzak?

Answer 18

Urak dilatazio anomalua duenez, bere dentsitatea izoztean likidoa denean baino txikiagoa da, beraz, flotatu egiten du.
Beste sustantziak izoztean dentsoagoak dira eta ondoratu egiten dira.

Question 19

Zergatik ezin da ur purua aurkitu?

Answer 19

Ura oso disolbatzaile ona da, zerbait ikutzean disolbatu egiten du. Hau atmosferan gertatu daiteke euri azidoarekin bezala edo lurrazala ikutzen duen momentuan. Horregatik, ur puruena glaziareetan dagoela esaten da, ez dela bertatik mugitu.

Question 20

Zergatik da klima leunagoa itsasaldeko tokietan?

Answer 20

Urak beroa xurgatu egiten du udan, tenperatura jaitsiz, eta neguan askatu egiten du, neguko tenperatura leunduz. (Adibidez Donostia eta Gasteizko kasua).

Question 21

Baina New York eta Londoneko kasuetan biek dute itsasoa, zergatik dute tenperaturan hainbesteko diferentzia?

Answer 21

Itsas korronteen ondorioz. London ingurutik golkoko korronte beroa igotzen da eta New Yorken artikoan hoztutako korronte hotza.

Question 22

Ura substantzia itsaskorra dela esaten da, dena bustitzen duela. Zergatik gertatzen da hori?

Answer 22

Gainazal tentsioa duelako. Gainazal guztietara pegatzen da, horregatik igotzen da pajita batean horren azkar edo horregatik zuhaitzek sustraietako ura hainbat metrotara igo dezakete.

Question 23

Nola funtzionatzen du gure izardiak? (Zergatik diogu urak tenperatura erregulatzen duela?)

Answer 23

Gure gorputza oso bero dagoenean izerdia egiten dugu, honek gure azal busti eta honen beroa xurgatzen du, horrela bero hori gorputzetik izerdira pasatzen da hoztuz. (Propietatea: Bero-kapazitate handia).

Question 24

Zer esan nahi du gainazal tentsioak edo itsaskorra izateak?

Answer 24

Bere molekulek elkartzeko joera dutela, ez banatzekoa.

Question 25

Nola deitzen zaio likido izatetik lurrun izatera pasatzearen prozesuari?

Answer 25

Lurrunketa edo ebaporazioa.

Question 26

Non gertatzen da lurrunketa?

Answer 26

Edozein gainazaletan. Itsasoan asko, baina kanpoan ere. Euria egin eta gero lurra lehortu egin da, nola? ebaporazioz.

Question 27

Zer gertatu behar da hodeiak sortzeko?

Answer 27

Lurrundutako ura hoztu eta likido izatera pasa behar da, tanta mikroskopiko elkarketak dira hodeiak.

Question 28

Nola deitzen zaio landareek askatzen duten lurrunari?

Answer 28

Ebapotranspirazioa. Hostoetako estometatik ihes egiten du urak eta sustraietako ura sartu eta arrastratzen du.

Question 29

Nola desegiten dira hodeiak?

Answer 29

Ur likidoa prezipitazio moduan erori edo berriz ebaporatzen denean.

Question 30

Haizeak hodeiak mugitu eta hozten jarraitzen badute prezipitazioak gertatuko dira. Zein motatakoak izan daitezke?

Answer 30

Euria, elurra edo kazkabarra.

Question 31

Lurrazalaren gainetik doan urari nola deitzen zaio? Isurketa deitzen zaio prozesu honi.

Answer 31

Gainazaleko urak deitzen zaie; ibai, laku eta errekak izango dira.

Question 32

Lurrazpitik doan ura zein prozesuren bidez sartu da lur azpian?

Answer 32

Iragazketaren bidez (filtratu egin da).

Question 33

Zergatik esaten zaio uraren zikloa?

Answer 33

Behin eta berriz eta batetik bestera pasatzen delako ura, azkenean berriro hasiz.

Question 34

Uraren zikloa egiten duen bitartean nola aldatzen du urak bere ingurua?

Answer 34

Urak inguruko substantziak disolbatu eta itsasora eramaten ditu, baita arrokak zuzenean higatu eta apurtu. Erliebea aldatzen duten agenteetako bat da, ez bakarra, baina bai garrantzitsua.

Question 35

Zer da ibai baten emari ekologikoa?

Answer 35

Ibai batek osasuntsu izateko behar duen gutxieneko emaria.

Question 36

Noiz ez da emari ekologikoa errespetatzen?

Answer 36

Urtegi bat egin eta ibaiak duen emaria errespetatzen ez denean.

Question 37

Nola errespetatzen da emari hori?

Answer 37

Urtegiak etengabe uraren zati txiki bat ihes egiten utziz.

Question 38

Zer gertatzen da emari ekologikoa ez badago?

Answer 38

Ibai horretako bizitza arriskuan jarri eta desagertu egin daiteke, ibaia lehortzen delako.

Question 39

Zer egin behar da urtegitik hartutako urarekin?

Answer 39

Potabilizatu egin behar da, giza kontsumorako prest utzi.

Question 40

Txorrotetik ateratzen den ura zein motatako ura bihurtzen da automatikoki?

Answer 40

Ur zikina, araztu egin beharko da ibaira itzuli aurretik.

Question 41

Zein substantzia erabiltzen dira ura desinfektatzeko potabilizazioan?

Answer 41

Kloroa, batez ere.

Question 42

Zeintzuk dira potabilizazioaren pausoak?

Answer 42

1- Erauzketa: urtegitik ura hartu.
2- Aurretratamendua: Desinfektatu algak eta abar ez sortzeko.
3- Koagulante edo aglutinantea gehitu: Suspentsioan dauden substantziak elkarrekin itsasten ditu geroz eta pisu gehiago izan dezaten.
4- Dekantazioa: Ura lasai utzi eta dentsitatearen ondorioz bertan dauden substantziak behera erortzen dira, lokatzak sortuz.
5- Iragaztea: Iragazki batzuekin filtratu eta solido handiak edo flotatzen duten gauzak kentzen dira.
6- Desinfekzioa: Bakterioak eta algak hiltzen dira kloro eta ozonoa erabiliz. Fluorra gehitzen zaio gure hortzak babesteko.
7- Banaketa: Ura pilatu eta etxera eramaten da.

Question 43

Nola arazten edo garbitzen edo tratatzen dira ur zikinak?

Answer 43

1- Aurretratamendua: Iragazketa gertatzen da batez ere. Materia solidoak behetik kentzen dira, koipea gainetik.
2- Lehen dekantazioa: Gatzatu eta eroritako materiala kentzen da.
3- Tratamendu biologikoa: Bakterioak botatzen dira materia organikoa jan dezaten.
4- Bigarren dekantazioa: Aurreko bakterioak hil ondoren, disolbatutako azken materialak eta bakterio hilak dekantatzen dira.
5- Ur garbia ibaira itzultzen da.

Question 44

Hidrosfera kutsatzen duten substantziak solidoak edo likidoak izan daitezke. Eman adibide nagusiak:

Answer 44

Solidoak: Plastikoak eta latak.
Likidoak: Olio eta hidrokarburoak (gasoil)

Question 45

Zergatik da plastikoa hain arriskutsua?

Answer 45

Denbora asko egon daitekeelako bueltaka.

Question 46

Zergatik tratatu behar da ura kontsumitu aurretik?

Answer 46

Mikroorganismoak eduki ditzake eta hesteetako gaitzak sortu (diarreak, adibidez). Munduan 432.000 haur hiltzen dira urtean honen ondorioz.

Question 47

Zer egin daiteke?

Answer 47

Ura zaindu. Ondo birziklatu plastikoa itsasora ez iristeko…