GNED 12 Flashcards
Tumutukoy sa paraan ng pag-Iisip o pagpapaliwanag sa mga
bagay o pangyayari.
DALUMAT
Humihiwalay ito sa leksikal na
kahulugan lamang ng salita at
nililirip ito sa mataas na antas
ng interpretasyon
dalumat
“P(F)ilipino ang ating wika.
Nararapat lamang na magamit
ito nang husto sa
pinakamalalim at pinakasaklaw
na pag-uusisa ng tao. Nararapat
na mainternalisang
napakayaman ang ating wika
para sa pagdukal ng malalim na
kaalaman.”
Emelisa S. Quito (1972)
Nakabatay sa
talatinigan
▪ Literal na
kahulugan
denotatibo
-lampas sa talatinginan
-kahulugang nakakabit sa salita
konotatibo
sa wikang Ingles ay salita o
grupo ng mga salita na patalinghaga at ‘di tuwirang
naglalarawan sa isang bagay, sitwasyon o pangyayari
sawikain
ayon kay ______ ang salitang dalumat ay kasingkahulugan ng paglilirip at paghihiraya na may katumbas sa wikang ingles bilang very deep thought at abstract conception
panganiban (1973)
ayon kay ____ at ____, ang dalumat-salita ay paggamit ng wika sa mataas na antas ng pagteteorya batay sa masusi, masinop, kritikal at analitikal na paggamit ng mga salitang kumakatawan ng mga ideya
nuncio at nucio (2004)
kinilala ng ____ ang kakayahan ng wikang filipino na maging wika ng katurungan at magamit sa pagdadalumat ng mga teoryang nakabatay sa kontekstong pilipino
1987 konstitusyon
ayon sa kanya, ang paniniwalang walang kakayahan ang wikang filipino upang maging wika ng karunungan ay pakulo lamang ng mga maka-ingles at may baluktot na paniniwala na hindi tayo uunlad dahil hindi tayo marunpng ng ingles
virgilio almario (1991)
ayon sa kanya, ang nasasabing di sapat ang filipino bilang wikang pangkalinangan ay nagpapahiwatig lamang na siya ang talagang kapos o kulang
zeus salazar (1997)
tumurukoy sa pagsanga-sanga ng talastasang pangkalinangan sa loob at labas ng bansa na may lalim at lawak
sangandiwa
tawa bilang kritikang gumagamit ng pagbasang kritikal ng kamalayan sa isyu at tauhan sa lipunan
pantawang pananaw
tumutukoy sa usaping pagkakaroon ng urduja at iba pang mito
mitong-may-katwiran
tumutukoy sa isang konseptong nakapaloob sa pagtingin ng mga pilipino sa kanilang sarili
pantayong pananaw ni zeus salazar (2000)
nagmula ang padadalumat nito sa mga salitang tayo, kami, sila, at kayo
pantayong pananaw ni zeus salazar (2000)
ibigsabihin ng fit
filipinas institute of translation inc
ayon sa ___ ang sawikaan ay isang masinsiang talakayan para piliin ang pinakanatatanging salitang namayani sa diskurso ng sambayanan sa nakalipas na taon
fit (2004)
tatlong kriterya sa pagpili ng salita ng taon
- kahusayan sa presentasyon
- pagkilala sa husay ng saliksik at bigat ng patunay at katwiran at retorikang nakapaloob dito
- pagsakot sa mga tanong sa mismong araw ng presentasyon
mga katangian ng mga salitang napipili sa sa sawikaan
- bagong imbentong salita
- bagong hiram mula sa katutubo o wikang banyaga
- lumang salita sibalit may ebolusyon sa kahulugan
- patay na salitang muling nabuhay
sino ang nag-imbento ng salitang canvass
randy david (2004)
sino ang nag-imbento ng salitang huweteng
roberto añonuevo (2005)
sino ang nag-imbento ng salitang lobat
jelson capilos (2006)
sino ang nag-imbento ng salitang miskol
adrian remodo (2007)
sino ang nag-imbento ng salitang jejemon
roland tolentino (2010)
sino ang nag-imbento ng wangwang
david michael san juan (2012)
sino ang nag-imbento ng salitang selfie
jose javier reyes at noel ferrer (2014)
sino ang nag-imbento ng salitang fotobam
michael charleston chua (2016)
sino ang nag-imbento ng salitang tokhang
mark angeles (2018)
sino ang nag-imbento ng salitang pandemya
zarina joy santos (2020)
taong ___ unang naganap ang kumprensyang ambagan
2009
ang ambagan ay mula sa knoseptiwasasyon ni?
dr. galileo zafra
layunin nito na pagyamanin at palaganapin ang wikang filipino bilang wikang pambansa
ambagan
ayon sa kanya, na sa pagpasok nito ay higit na makikilala ang iba’t ibang kultura ng mga pilipino at mabibigyang hugis ang ating pagkafilipino at makabansa
zafra (2014)
ibinihagi niya sa ambagan nong 2011 ang mga salitang kankanaey, isa sa wika nh CAR, partikular sa mga bayan ng buguis, kapangan, kubungan, mankayan, bauku, cesao, sagada, at tadian na maaring makaambag sa pagpapayaman ng leksyon ng wikang filipino
ruth m. tindaan (2011)
bukal na palitan ng tulong sa pagitan ng mga magsasaka sa mga gawain sa bukid
alluyun
tinatawag na black berry (Ingles)
ayusip
pinakamaliwagan at pinakamalaking bituin na makikita sa hilagang bahagi ng himpapawid kapag madaling araw
batakagan
unang paglabas ng buwan na hugis letrang C
beska
ritwal bago tumira ang pamilya sa ipinataying bahay
dasadas
isang tradisyonal na telang pangkumot sa patay na nakapagdaos ng canao
dilli
pagpigil sa isang tao sa pagawa ng isang bagay laban sa kanyang kapwa bunga ng takot sa makapangyarihang diyos
inayan
pagpapahayag ng pagkadisymaya at takot
inayan
pangkalahatang tawag sa orchids
lungayban
ginagamit na pangalan o palayaw sa mga anak
lungayban
ginagamit ng mga kalalakihan upang ilarawan ang napupusuang dalaga
lungayban
ginagawa pagkatapos ilibing ang pumanaw dahil sa suicide o aksidente
pakde
pangunahing layunin ng ritwal ay manalagin upang hindi maulit ag trahedya at mapasalangit ang espiritu ng namatay
pakde
tinatawag na wild berry at halos katulad ng strawberry
pinit
hiwa-hiwang karne tuwing kainan sa ritwal o canao
watwat
pangalawang pag- aararo para mapino ang nabungkag na tigang na lupa
baliskad
lupang nagbibitak-bitak bunga ng mga matinding tag-init o tagtuyot
bangag
ang palayan na naararo na at natubigan
binati
palay na tumubo na at itatanim na
panggas
unang proseso ng pag- aararo para mabaklas ang tigang na lupa
bungkag
ito at pagbungkal ng lupa upang mapatag at malinis ito
bungkag
uri ng lupang mabato
hamod
hindi ito masustansya kaya hindi mainam pagtaniman
hamod
napakaitim na lupa
hinalon
masustansya at mainam pagtaniman
hinalon
bugkos ng mga naani
inupong
komunidad ng mga inaning palay
inupong
malulusog at mabubuting uri ito ng butyl ng palay
lamidas
proseso ng pag- aalis, paghihiwalay ng lamigas sa uhay nito sa pamamagitan ng pagkiskis dito ng mga paa
linas
mababaw na pag araro ito matapos makapagpanggas sa tuyong lupa o palayan
likyad
bigas na sinangag mula sa bagong ani ng palay
limbuk
tinola mula sa iba’t – ibang gulay na karaniwang napipitas sa bukid gaya ng talbos ng kamote, sayote, malunggay atbp
linapwahan
isa rin itong matingkas na imahen ng kahirapan sa bulubunduking brgy ng antique
linapwahan
tawag sa maliit na tumutubong palay
marinhut
madalang ang tubo o sibol at arikutoy o malnourished
marinhut
ritwal na isinasagawa bago ang pagbubungkal ng lupat at pagtatanim
panudlak
tawag sa pagsasabog ng binhi ng palay sa tigang na naararong lupa o palayan
panggas
sa mga buto, ito aay isang paglagay, paghasik isa-isa sa hanay na gawa ng pag-aararo sa tulong ng panungkod at pagtakip dito sa pamamagitan ng paa
panggas
palay na walang laman o maupa
panalinpin
ito ang unang ani
suka
bukas at malawak na lupain
wayang
parang sa tagalog
wayang
bahagi ng bukid na bukas fahil hindi tinataniman
wayang
